ხომვერ მეტყვით, საით უნდა წავიდე?

– გააჩნია, სად გინდა მისვლა.

– ამას მნიშვნელობა არ აქვს.

– მაშინ მნიშვნელობა არ აქვს, საით უნდა წახვიდე”.

ლუის კეროლი

 „ელისი საოცრებათა ქვეყანაში“

თუკი სასწავლო პროცესს მოგზაურობას დავარქმევთ, მაშინ განმავითარებელ შეფასებას შეიძლება დავარქვათ – მოგზაურობის პროცესში მოსწავლეებისთვის გზის ჩვენება.

სასურველი აკადემიური შედეგის მისაღწევად მასწავლებლებს შეუძლიათ ყოველდღიურად ადევნონ თვალი, საით მიდიან მათი მოსწავლეები. განმსაზღვრელი შეფასება, რომელიც შეძენილ ცოდნასა და უნარებს აფასებს, ამ შემთხვევაში მხოლოდ იმისთვის გამოდგება, რომ გავარკვიოთ, მივაღწიეთ თუ არა შედეგს. ამგვარი შეფასება მნიშვნელოვანია, როცა მოგზაურობის კონკრეტული მონაკვეთი სრულდება. მოსწავლემ და მასწავლებელმა უნდა დაინახონ, მიაღწია თუ არა მოსწავლემ, მაგალითად, A პუნქტს, ან იქნებ გზა აებნა და B პუნქტში მოხვდა. მასწავლებელს შეუძლია, დაეხმაროს მოსწავლეს – მუდმივად თვალყური ადევნოს მას, მისცეს სწორი მიმართულება, რათა მოსწავლე არ ასცდეს გზას. ეფექტური განმავითარებელი შეფასება ყველაზე საიმედო საშუალებაა იმისათვის, რომ მოსწავლეებმა გზას არ გადაუხვიონ.

გამოცდილი მასწავლებლები ხშირად მიმართავენ განმავითარებელ შეფასებას, თუმცა ზოგჯერ არ არქმევენ ამ სახელს და არ გამოყოფენ ცალკე, როგორც სწავლებისთვის მნიშვნელოვან კომპონენტს. ალბათ ამიტომაა, რომ პირად საუბრებში, როცა მასწავლებლებს ვეკითხებით, იყენებენ თუ არა განმავითარებელ შეფასებას, გვპასუხობენ: „იშვიათად ვიყენებთ, ამისთვის დრო თითქმის არ გვრჩება…“. ისინი განმავითარებელ შეფასებაში მოსწავლეთა დავალებებზე გაკეთებულ წერილობით კომენტარსა და უკუკავშირს გულისხმობენ.

განათლების სპეციალისტებმა განმავითარებელი შეფასების არაერთი განმარტება შემოგვთავაზეს, მას შემდეგ, რაც აღნიშნული ტერმინი (Wiliam, 2011) პირველად გამოიყენეს. თუ ამ დეფინიციებს შევაჯამებთ, დაახლოებით ასეთ განმარტებას ჩამოვაყალიბებთ: „განმავითარებელი შეფასება არის პროცესი, რომელიც გულისხმობს სხვადასხვა აქტივობით, სწავლების სტრატეგიითა თუ სხვა საშუალებებით ინფორმაციის შეგროვებას მოსწავლეთა გაგების/გააზრების დონეზე და ამ ინფორმაციის გამოყენებას მათი პროგრესის ხელშესაწყობად“. იმ საშუალებებს, რომლებითაც მსგავს ინფორმაციას ვაგროვებთ, განმავითარებელი შეფასების ინსტრუმენტებს ვუწოდებთ.

ნებისმიერი აქტივობა/სწავლების სტრატეგია შეიძლება იქცეს განმავითარებელი შეფასების ინსტრუმენტად, თუ ის ეხმარება მოსწავლეებს, გაიაზრონ, რის გაგება უჭირთ და რატომ; გააცნობიერონ საკუთარი სუსტი და ძლიერი მხარეები; ნათელი წარმოდგენა შეიქმნან, რა გზით უნდა წავიდნენ სასურველი შედეგის მისაღწევად.

როგორ ეხმარება განმავითარებელი შეფასება მასწავლებელს?

განმავითარებელი შეფასება, გარდა გაგების/გააზრების დონის დადგენისა, ეხმარება პედაგოგს, სწორად დაგეგმოს სწავლების პროცესი; აძლევს საშუალებას, დაფიქრდეს სასწავლო პრაქტიკაზე და მოსწავლეთა მიღწევებზე; განსაზღვროს, რა დაეხმარება მოსწავლის სრულყოფაში.

განმავითარებელი შეფასება ყველაზე ეფექტურია, მაშინ როცა მოსწავლეებმა:

• ზუსტად იციან, რა უნდა ისწავლონ;
• იღებენ რეგულარულ უკუკავშირს;
• ახდენენ პროგრესის შეფასებას;
• მასწავლებლისაგან საფეხურებრივად იღებენ ინსტრუქციებს.

1998 წელს, ბლექმა და უილიამმა გააანალიზეს 21 კვლევითი ნაშრომი და 580 სტატია იმის შესახებ, თუ რა გავლენას ახდენს აღნიშნული შეფასება მოსწავლის წარმატებაზე. მათ აღმოაჩინეს, რომ ინოვაციები, რომლებიც განმავითარებელი შეფასების პრაქტიკის გაუმჯობესებას ეხება, მნიშვნელოვან, ზოგჯერ ფუნდამენტურ ცვლილებასა და სარგებელს გვაძლევს. ამ ტიპის შეფასება ყველა ტიპის მოსწავლის სასწავლო პროგრესს უწყობს ხელს, დაწყებული საბავშვო ბაღიდან დამთავრებული უნივერსიტეტის სტუდენტით. კვლევების შედეგად, ასევე დადგინდა, რომ მოსწავლეები, რომლებსაც დამატებითი დახმარება სჭირდებათ, ყველაზე მეტ სარგებელს იღებენ განმავითარებელი შეფასებიდან.

მოსწავლეზე ორიენტირებულ კლასში, პედაგოგები სხვადასხვა ინსტრუმენტის დახმარებით აფასებენ მოსწავლეებს. მოსწავლეები აფასებენ ერთმანეთს, ბოლოს მიმართავენ თვითშეფასებას, რა დროსაც ისინი ეძებენ არა მხოლოდ შეცდომებს, არამედ ითავისებენ იმ კრიტერიუმებს, რომელთა მიხედვითაც მათი ნამუშევარი ფასდება.

ყოველდღიური პრაქტიკა მეტისმეტად რთული არაა და არც ისე დიდი დრო სჭირდება განმავითარებელი შეფასების გამოყენებას, რამდენიც ერთი შეხედვით შეიძლება ჩანდეს. საერთაშორისო კვლევებით დადასტურდა (OCED, 2005; Black and William, 1998), რომ ის იმდენად შედეგიანია, ღირს დროის დახარჯვა. თუ აღნიშნული შეფასება ყოველდღიურ პრაქტიკად იქცევა, მომავალში ბევრ დროს დაგვიზოგავს და შესაბამისად, ხელი შეეწყობა მოსწავლეთა აკადემიური შედეგების გაუმჯობესებას.

სწავლებისას მნიშვნელოვანია, რომ შეფასების განხორციელებამდე მასწავლებელმა ზუსტად განსაზღვროს:

1. რა ფასდება
2. რა ჩაითვლება მიზნის მიღწევად
3. როგორ უნდა მოხდეს შეფასება
4. როგორ მოხდება შეფასების შედეგების გამოყენება.

საქართველოში ეროვნული სასწავლო გეგმის თანახმად, განმავითარებელი შეფასების დანერგვა 2006 წლიდან დაიწყო, თუმცა უნიშნო შეფასების პრაქტიკას ექსპერიმენტულ დონეზე ჩვენში ხანგრძლივი ისტორია აქვს.

დიმიტრი უზნაძე აღზრდის ტრაგედიის დაძლევის ერთადერთ გზად მოსწავლესა და მასწავლებელს შორის ურთიერთნდობაზე, პატივისცემასა და თანასწორობაზე დაფუძნებულ ურთიერთობას მიიჩნევდა. ქალთა გიმნაზიაში 1916 წელს უზნაძემ სწორედ ნდობაზე დაფუძნებული ატმოსფერო შექმნა, რასაც, მისი აზრით, დიდად უშლიდა ხელს ქულებით შეფასება. უზნაძეს მიაჩნდა, რომ ნიშანი ყოველთვის სუბიექტურია, მასწავლებელი შეფასებისას ორიენტირებულია კონკრეტული საგნის მოთხოვნებზე, მოსწავლის მომავალ მიზანზე. ბავშვს კი ეს არ ესმის, ვინაიდან იგი თავისი არსით აწმყოზეა ორიენტირებული. ამიტომ პედაგოგიურმა საბჭომ, რომელსაც უზნაძე ხელმძღვანელობდა, უარი თქვა ნიშნით შეფასებაზე. მასწავლებლები ცალკე რვეულში ინიშნავდნენ, რა იცოდნენ მოსწავლეებმა და რა – არა, მერე კი რეკომენდაციებს აძლევდნენ მოსწავლეებსა და მათ მშობლებს.

უზნაძის აზრით, უნიშნო შეფასებამ, მართალია, მასწავლებლებს სამუშაო დაუმატა, მაგრამ სწავლა უფრო მიზანმიმართული და შედეგიანი გახადა, მათ შორის იმ მოსწავლეებისთვისაც, რომლებიც მანამდე წარუმატებელ მოსწავლეებად მიიჩნეოდნენ. 1960-1961 წლებში თბილისის 53-ე სკოლაში პირველკლასელთათვის წერის სასწავლებლად შეიქმნა განსხვავებული პროგრამა. ვინაიდან წერა პატარა მოსწავლეებისთვის ახლად დასაუფლებელი ჩვევა გახლდათ, მიიჩნეოდა, რომ ნიშნით შეფასება მათ მოტივაციას ჩაუქრობდა. აღნიშნული ექსპერიმენტი საქართველოში 17 წლის განმავლობაში მიმდინარეობდა თბილისის, ბათუმის, სოხუმის, ქობულეთის, ზესტაფონისა და სტეფანწმინდის საექსპერიმენტო სკოლებში.

„განმავითარებელი შეფასება სწავლა/სწავლებისადმი კონსტრუქტივისტული მიდგომის ნაწილია. ის თავის თავში მოიაზრებს განმავითარებელ თვითშეფასებას, მოსწავლეების მიერ კრიტერიუმების შემუშავებაში მონაწილეობას და მათ მიერ პასუხისმგებლობის აღებას შეცდომების მართვის პროცესზე“ – ამ განმარტების მიხედვით, მოსწავლის მონაწილეობა შეფასებების დროს მნიშვნელოვანია, რადგან მსგავს პროცესებში რეალიზდება მოსწავლის მონაწილეობის უფლება ისეთი საკითხების გადასაწყვეტად, რაც მას ეხება (ბავშვის უფლებათა კონვენცია). ამ ტიპის ურთიერთობები ხელს უწყობს სასკოლო საზოგადოებაში დემოკრატიული კულტურის კომპეტენციების განვითარებას.

 აღსანიშნავია ისიც, რომ სწავლის მოტივაცია დიდწილადაა დაკავშირებული განმავითარებელ შეფასებასთან და განაპირობებს მაღალ აკადემიურ შედეგებს. დღეს, მეცნიერები აღარ დავობენ იმაზე, თუ რომელი ფაქტორები (გარეგანი თუ შინაგანი) განაპირობებს სწავლის მოტივაციას. მათ შორის მკაფიო ზღვრის გავლება არც თუ იოლია. მოსწავლეთა მოტივაციაზე გავლენას ახდენს მათი ასაკი, ოჯახური თუ სასკოლო გარემო, ურთიერთობა თანაკლასელებთან, ინდივიდუალური შესაძლებლობები, ზოგ შემთხვევაში დაბალი თვითშეფასება და საკუთარი თავის არაკომპეტენტურობის ილუზია, რაც არ შეესაბამება რეალობას. მოზარდის მოტივაციაზე პოზიტიურად მოქმედებს სწავლების სტრატეგიების ვარირება და საკუთარი პროგრესის დანახვა (და არავითარ შემთხვევაში შედარება სხვა მოსწავლეებთან). განმავითარებელი შეფასება მოსწავლისთვის უნდა გამორიცხავდეს ყოველგვარ საფრთხეს. ამიტომ ცხადია, რომ მაღალი ხარისხის განმავითარებელი შეფასება მიიღწევა კლასში, სადაც ჯანსაღი, ტოლერანტული გარემოა.

განმავითარებელი შეფასების ინსტრუმენტები

იმისთვის, რომ მასწავლებელმა შეძლოს განმავითარებელი შეფასების მიზნობრივად გამოყენება, საჭიროა, ჰქონდეს სათანადო ცოდნა და შესაბამისი ინსტრუმენტები. ეს შეიძლება იყოს როგორც სწრაფი შეფასების, ისე გაგება-გააზრების სიღრმისეული შეფასების ინსტრუმენტები.

სტატიაში წარმოგიდგენთ განმავითარებელი შეფასების მნიშვნელოვან ინსტრუმენტებსა და თითოეული ინსტრუმენტის აღწერილობას, რეკომენდაციებსა და ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ რა მიზნით, როდის და როგორაა შესაძლებელი კონკრეტული ინსტრუმენტის გამოყენება. ესენია: „შესასვლელი და გასასვლელი ბარათები“, „დაფიქრდი-დაწყვილდი-გააზიარე“, „სწრაფი წერითი სამუშაო-სწრაფი ჩანაწერი, ერთწუთიანი ესეი, ერთწინადადებიანი შეჯამება და დაუსრულებელი წინადადება“, „ორი ჭეშმარიტი და ერთი მცდარი დებულება“, „ვიცი-მინდა, ვიცოდე-ვისწავლე“, გრაფიკული ორგანიზატორები – „მთავარი კითხვა“, „დისკუსიის რუკა“, „პრობლემებისა და მათი გადაჭრის გზების რუკა“, „სიტყვის რუკა“, „დადებითი, უარყოფითი, საინტერესო“ და „ორმაგი ჩანაწერების დღიური“.

შესასვლელი და გასასვლელი ბარათები.

შესასვლელ და გასასვლელ ბარათებში მოცემულია მასწავლებლის მიერ სასწავლო მასალასთან დაკავშირებით მომზადებული ერთი ან რამდენიმე მოკლე კითხვა/დავალება, რომელთა შესრულებაც 5-10 წუთს მოითხოვს.
შესასვლელი ბარათების მიზანია, გაკვეთილის დასაწყისში:
ა. ინფორმაციის მოპოვება მოსწავლეთა წინარე ცოდნის, ინტერესების, მანამდე არსებული ღირებულებების/დამოკიდებულებების      შესახებ.
ბ. მიღებული ინფორმაციის გამოყენება გაკვეთილში ცვლილებების შესატანად.

გასასვლელი ბარათების გამოყენებით მასწავლებელს ეძლევა შესაძლებლობა, გაკვეთილის ბოლოს მიიღოს ინფორმაცია:

ა) მოსწავლეთა მიერ საკითხის გაგება-გააზრების შესახებ;

ბ) მოსწავლეთა ინტერესების, ღირებულებების, დამოკიდებულებების შესახებ;

გ) სწავლა-სწავლების პროცესთან დაკავშირებით მოსწავლეთა     მოსაზრებებისა           და შეხედულებების        შესახებ.
დ) მიღებული ინფორმაცია გამოიყენოს მომდევნო გაკვეთილის დასაგეგმად მოსწავლეთა საჭიროებებისა             თუ      ინტერესების გათვალისწინებით.

შესასვლელი და გასასვლელი ბარათების საშუალებით მასწავლებელი ძალიან მოკლე დროში მნიშვნელოვან ინფორმაციას იღებს მოსწავლეებისგან. გარდა ამისა, ამ ინსტრუმენტის ხშირი გამოყენება ერთგვარ რუტინას უდებს საფუძველს – მოსწავლეებმა იციან, როგორ შეიძლება დაიწყოს და დასრულდეს გაკვეთილი. შესასვლელი      ბარათი ეხმარება პედაგოგს, გაკვეთილის დაწყების პირველივე წუთიდან მოსწავლეთა ყურადღება მიმართოს შესასწავლ საკითხზე და შექმნას ეფექტური სასწავლო გარემო. გასასვლელი ბარათების შევსების მოლოდინი ხელს უწყობს კლასის ყურადღების შენარჩუნებას გაკვეთილის ბოლომდე. ამგვარი საკლასო რუტინის არსებობა კი კლასისა და დროის მართვის            მნიშვნელოვანი წინაპირობაა. (მოცემული ინსტრუმენტის შაბლონის გასაცნობად ისარგებლეთ ბმულით: https://shorturl.at/HHZ2d).

სწრაფი წერითი სამუშაო

არსებობს სწრაფი წერითი სამუშაოს რამდენიმე ვარიაცია. მაგალითად:

• სწრაფი ჩანაწერი
• ერთწუთიანი ესეი
• ერთწინადადებიანი შეჯამება
• დაუსრულებელი წინადადება

აღნიშნული ინსტრუმენტების გამოყენების ინსტრუქცია სხვადასხვანაირია, თუმცა მათ აერთიანებთ ერთი რამ – მათი დახმარებით მასწავლებელს შეუძლია, ძალიან მოკლე დროში შეიქმნას წარმოდგენა სასწავლო საკითხთან დაკავშირებით მოსწავლეთა მზაობის, გაგება-გააზრების, ინტერესებისა და დამოკიდებულების შესახებ. არ არის საჭირო პედაგოგმა ყოველ ჯერზე შეაგროვოს მოსწავლეთა წერითი ნამუშევრები და სათითაოდ გააცნოს მათ.

სწრაფი წერითი სამუშაოს შესრულება მოსწავლეებში ხელს უწყობს კრიტიკული აზროვნებისა და სტრუქტურირებული წერის უნარების განვითარებას, რადგან სათქმელის მოკლედ გადმოსაცემად მნიშვნელოვანია განსახილველ საკითხთან დაკავშირებული ინფორმაციის დახარისხება, მთავარი და მნიშვნელოვანი საკითხების იდენტიფიცირება და დასკვნების გაკეთება. აღნიშნული მეთოდისთვის შემუშავებული ინსტრუმენტების გამოყენება სასარგებლოა იმ მოსწავლეებისთვისაც, რომლებსაც სათქმელის ზეპირად გამოხატვას მისი წერილობით გადმოცემა ურჩევნია. ასევე, მათთვის, ვისთვისაც წერა არ არის საყვარელი საქმიანობა.

სწრაფი წერითი სამუშაოსთვის შემუშავებული ინსტრუმენტების გამოყენება შესაძლებელია ახალი თემის შესწავლის დაწყებამდე, წინარე ცოდნის გააქტიურების მიზნით; უშუალოდ საკითხის შესწავლის პროცესში და თემის განხილვის შემდეგაც, საბოლოო შეჯამების ეტაპზე. ამ დროს მოსწავლეთა ყურადღება მაქსიმალურად ფოკუსირებულია კონკრეტულ თემაზე და რეფლექსიის გაკეთება საკითხის კიდევ უფრო საფუძვლიანად შესწავლის შესაძლებლობას იძლევა. მოცემული ინსტრუმენტების გამოყენება შესაძლებელია როგორც ინდივიდუალურად, ისე ჯგუფური დავალებების შესრულების დროს. ზოგჯერ მოსწავლეებს შეიძლება, გაუჭირდეთ წერილობითი დავალების შესრულება და განაცხადონ, რომ ვერაფერს წერენ, ან სულაც შეწყვიტონ წერა. ასეთ შემთხვევაში, ისევე როგორც ზოგადად, ყველა სამუშაოს შესრულების დროს, მასწავლებელი უნდა მივიდეს მოსწავლესთან, დაეხმაროს მას თუნდაც ერთი წინადადების დაწერაში. მან უნდა დაარწმუნოს მოსწავლე, რომ თუ მოინდომებს, მომავალში უკეთესად შეძლებს წერას.

სწრაფი ჩანაწერი

სწრაფი ჩანაწერები მოსწავლეებმა სხვადასხვა მიზნით შეიძლება აწარმოონ. ეს შეიძლება იყოს: ნასწავლის ძირითადი აზრის გადმოცემა, მთავარი ტერმინების ჩამონათვალის შექმნა, კოგნიტიური სქემების შედგენა, ნასწავლის პრაქტიკასთან დაკავშირება, საკუთარ სწავლაზე რეფლექსიის გაკეთება და სხვ.

ნასწავლის გაცნობიერებისა და მეტაკოგნიტიური უნარების განვითარების მიზნით, პედაგოგს შეუძლია, მოსწავლეებს მისცეს 3-5 წუთი და სთხოვოს, რამდენიმე წინადადებით გააკეთონ რეფლექსია იმის შესახებ, თუ რა იცოდნენ კონკრეტულ საკითხთან დაკავშირებით გაკვეთილის დასაწყისში და რა ისწავლეს გაკვეთილის ბოლოს.

ერთწუთიანი ესეი

გაკვეთილის დასაწყისში, მისი მიმდინარეობისას ან დასრულებამდე რამდენიმე წუთით ადრე მასწავლებელს შეუძლია კითხვა დაუსვას კლასს კონკრეტულ საკითხთან დაკავშირებით და სთხოვოს, წერილობით უპასუხონ მას. ამისთვის კი ეძლევათ 1 წუთი ან ოდნავ მეტი. მნიშვნელოვანია, რომ მართლაც იყოს შესაძლებელი მასწავლებლის მიერ დასმულ კითხვაზე პასუხის ასეთ მოკლე დროში გაცემა.

კითხვები შეიძლება შემდეგნაირად ფორმულირდეს:

• თქვენი აზრით, რა იყო დღევანდელი გაკვეთილის ძირითადი მიზანი?
• ეთანხმებით თუ არა წარმოდგენილ მოსაზრებას? მოიყვანეთ თქვენი არგუმენტი;
• როგორ გამოიყენებდით პრაქტიკაში დღევანდელ გაკვეთილზე მიღებულ ცოდნას?
• რა კავშირს ხედავთ დღეს განხილულ საკითხსა და თქვენ მიერ წინა გაკვეთილზე ნანახ ფილმს შორის?

ერთწინადადებიანი შეჯამება

მასწავლებელმა შეიძლება სთხოვოს მოსწავლეებს, ერთი წინადადებით შეაჯამონ გაკვეთილზე განხილული მასალა. იქნება ეს ტექსტი, ახალი ფიზიკური კანონი, ხსნარების თვისებები, გულსისხლძარღვთა სისტემა და ა.შ.

საკითხის ერთი წინადადებით შეჯამება მოსწავლისგან მოითხოვს მის სიღრმისეულად გააზრებას და მაღალი დონის სააზროვნო უნარების გააქტიურებას. მნიშვნელოვანია, ის, რომ საჭიროების შემთხვევაში პედაგოგი უნდა დაეხმაროს და ურჩიოს მოსწავლეს – გამოიყენოს რაც შეიძლება მარტივი ენა. გარდა ამისა, სასურველია მასწავლებელმა თვითონ უჩვენოს მოსწავლეებს რომელიმე სასწავლო მასალასთან დაკავშირებით ერთწინადადებიანი შეჯამების მაგალითი, მათთან ერთად გააკეთოს და მხოლოდ ამის შემდეგ სთხოვოს კლასს, იმუშაოს დამოუკიდებლად.

დაუსრულებელი წინადადებები

აღნიშნული ინსტრუმენტის გამოყენებისას მასწავლებელი სთავაზობს მოსწავლეებს, დაასრულონ წინადადებები, რომლებიც შეიძლება მიზნად ისახავდეს მოსწავლეთა ცოდნის დონის, ინტერესების, ღირებულებების ან საჭიროებების შეფასებას. ინსტრუმენტის „დაუსრულებელი წინადადებების“ გამოყენება საკითხის შესწავლის ყველა ეტაპზეა შესაძლებელი.

დაფიქრდი-დაწყვილდი-გააზიარე

ნაცვლად იმისა, რომ სასწავლო მასალასთან დაკავშირებით მოსწავლეებს მზა დასკვნები მივაწოდოთ, შეგვიძლია გამოვყოთ რამდენიმე წუთი იმისათვის, რომ მოსწავლეები დაფიქრდნენ საკითხის შესახებ. ამის შემდეგ ისინი იმსჯელებენ მეწყვილესთან ერთად, ბოლოს კი მოსაზრებებს მთელ კლასს გაუზიარებენ. სასწავლო მასალის შესწავლის ამგვარი სტრატეგია მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, ჩაუღრმავდნენ საკითხს; მოისმინონ და კრიტიკულად გააანალიზონ განსხვავებული მოსაზრებები; შეაჯამონ მიღებული ინფორმაცია და გამოიტანონ დასკვნები. ამას გარდა, ერთმანეთთან ინტერაქცია მოსწავლეებს უვითარებს მოსმენის, სხვისი აზრის გათვალისწინებისა და კომუნიკაციის უნარებს. მასწავლებელს კი ამ პროცესზე დაკვირვებით შეუძლია შეაფასოს, რამდენად სწორად მსჯელობენ, რამდენად კარგად გაიგეს სასწავლო მასალა და რამდენად საინტერესო   აღმოჩნდა შეთავაზებული საკითხი მოსწავლეებისთვის. (მოცემული ინსტრუმენტის შაბლონი იხილეთ ბმულზე: https://shorturl.at/v8fMV).

ორი ჭეშმარიტი და ერთი მცდარი დებულება

აღნიშნული ინსტრუმენტის გამოყენებისთვის მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, მოიფიქრონ ორი ჭეშმარიტი და ერთი მცდარი დებულება სასწავლო თემასთან დაკავშირებით. ეს დებულება შეიძლება უკავშირდებოდეს რაიმე ფაქტს, მოვლენას, თეორიას, მათემატიკური ამოცანის ამონახსნს,            პრობლემური საკითხის გადაჭრის გზას. ამის შემდეგ, მოსწავლეები  დებულებებს თანაკლასელებს უზიარებენ, რომლებსაც ევალებათ, ამოიცნონ მცდარი დებულება. დებულებების მოფიქრების დროს მოსწავლეებს ეძლევათ შესაძლებლობა, გამოამჟღავნონ ცოდნა, მოიძიონ ინფორმაცია, ორიგინალური ფორმით წარმოადგინონ ფაქტები ან საკუთარი მოსაზრებები. ამავე დროს, ამ ტიპის აქტივობას შემოაქვს ხალისი გაკვეთილზე და უზრუნველყოფს მოსწავლეების ჩართულობას. თავის მხრივ, მასწავლებელს ეძლევა შესაძლებლობა, შეაფასოს მოსწავლეებში სასწავლო საკითხის ცოდნისა და გაგება-გააზრების დონე.

„ორი ჭეშმარიტი და ერთი მცდარი დებულების“ გამოყენება შესაძლებელია გაკვეთილის მიმდინარეობის ნებისმიერ ეტაპზე. ის შეიძლება ემსახურებოდეს როგორც მოსწავლეთა წინარე ცოდნის გააქტიურებას, ისე ნასწავლი მასალის გახსენებას და მის სიღრმისეულად გაანალიზებას. აღნიშნული ინსტრუმენტის გამოყენებისას მასწავლებელს შეუძლია დაყოს მოსწავლეები მცირე ჯგუფებად და სთხოვოს მათ, დებულებები გაუზიარონ თავიანთი ჯგუფის წევრებს. შესაძლოა, მოდიფიცირებაც. კერძოდ, სთხოვოს ყველა მოსწავლეს დებულებების მოფიქრება, ხოლო შემდეგ, შემთხვევითობის პრინციპით, რამდენიმე მოსწავლეს დაავალოს დებულებების გაზიარება მთელი კლასისთვის. გარდა ზეპირი მსჯელობისა, მოსწავლეებს შეუძლიათ, წერილობით წარმოადგინონ მათ მიერ მოფიქრებული ორი ჭეშმარიტი და ერთი მცდარი დებულება; ასევე, მოსაზრებები ამ დებულებების შესახებ.

„ორი ჭეშმარიტი და ერთი მცდარი დებულებების“ შესახებ ზეპირი მსჯელობის დროს მნიშვნელოვანია, რომ მასწავლებელმა გააკეთოს მოკლე ჩანაწერები. მაგალითად: რა სირთულის დებულებები მოიფიქრეს მოსწავლეებმა; რამდენად შეძლეს მათ ცოდნისა და მაღალი სააზროვნო უნარების გამომჟღავნება; რამდენმა მოსწავლემ ამოიცნო სწორად მცდარი დებულება; ყველა მოსწავლე აქტიურობდა თუ არა და ა.შ. ამდაგვარი ჩანაწერების გაანალიზებით მასწავლებელი შეძლებს როგორც მოსწავლეთა, ასევე სასწავლო პროცესის მიმდინარეობის შეფასებას, რაც დაეხმარება მას მომდევნო გაკვეთილის ეფექტიანად დაგეგმვაში.

ვიცი, მინდა ვიცოდე, ვისწავლე

 ვიცი, მინდა ვიცოდე, ვისწავლე – მოსწავლის თვითშეფასებისთვის განკუთვნილი ინსტრუმენტია, რომელიც აღძრავს მოსწავლის ცნობისმოყვარეობას და უბიძგებს მას ახლის შემეცნებისკენ. მოსწავლემ ქვემოთ მოცემულ ცხრილში უნდა წარმოადგინოს, რა ცოდნას     ფლობს,           რის შესწავლა სურს და რის სწავლას შეძლებს კონკრეტულ საკითხთან მიმართებით.

მოცემული ინსტრუმენტის გამოყენება მასწავლებელს საშუალებას აძლევს, გაააქტიუროს და შეაფასოს მოსწავლეთა წინარე ცოდნა, გააძლიეროს მოსწავლის სურვილი, შეისწავლოს ახალი მასალა და, ამავე დროს, ხელთ ჰქონდეს მოსწავლეთა პროგრესის დამადასტურებელი დოკუმენტი. თავის მხრივ, მოსწავლეები უკეთ აცნობიერებენ, რა იცოდნენ და რა ისწავლეს ახალ სასწავლო საკითხთან დაკავშირებით, რაც მათ მეტაკოგნიტიური უნარების განვითარებაში ეხმარება.

აღნიშნული ინსტრუმენტის გამოყენებას მოსწავლე იწყებს ახალი თემის შესწავლამდე, ხოლო თემის შესწავლის პროცესში და მისი დასრულების შემდეგ თანდათან ავსებს მას ინფორმაციით. ცხრილის შევსება შესაძლოა გაგრძელდეს ერთი ან მეტი გაკვეთილის განმავლობაში. მოსწავლეებს ცხრილის შევსება შეუძლიათ როგორც ინდივიდუალურად, ისე წყვილებში ან მცირე ჯგუფებში. ეს დამოკიდებულია მასწავლებლის გადაწყვეტილებაზე, რომელიც გამომდინარეობს კლასის კონკრეტული საჭიროებებიდან. (მოცემული ინსტრუმენტის შაბლონი იხილეთ ბმულზე: https://shorturl.at/kE7K0).

გრაფიკული ორგანიზატორები

გრაფიკული ორგანიზატორები გულისხმობს სქემებს, რომლებიც გამოიყენება ფაქტებს, ცნებებს, მოვლენებს შორის არსებული ურთიერთმიმართების სახით გამოსახატავად. მათი დახმარებით ხდება გარკვეულ საკითხთან დაკავშირებით არსებული „ცოდნის ვიზუალური სახით წარმოდგენა“.

აღნიშნული ინსტრუმენტები მოსწავლეს საშუალებას აძლევს, კარგად გააანალიზოს სასწავლო მასალა-ერთმანეთისაგან გამოყოს მთავარი და მეორეხარისხოვანი ინფორმაცია, გამოიტანოს დასკვნა, მიიღოს გადაწყვეტილება, გადაჭრას პრობლემა. გრაფიკული ორგანიზატორები უადვილებს მოსწავლეს საკითხთან დაკავშირებით არსებული ინფორმაციის ორგანიზებას, რაც თავის მხრივ, ხელს უწყობს ნასწავლის მარტივად გახსენებასა და კონკრეტული ინფორმაციის გამოყენებას. ასევე, ხელს უწყობს მოსწავლის მაღალი სააზროვნო უნარების სტიმულირებას.

მთავარი კითხვა

კვლევაზე დაფუძნებული სწავლების პროცესში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია საკვლევი კითხვის დასმა და მასზე პასუხის მოძიება. ამისათვის მასწავლებელმა და მოსწავლეებმა ერთად უნდა მოიფიქრონ „მთავარი კითხვა“ და მომდევნო ეტაპზე უპასუხონ გრაფიკულ ორგანიზატორში მოცემულ ქვეკითხვებს. გასათვალისწინებელია ის ფაქტი, რომ ქვეკითხვები შეიძლება იცვლებოდეს „მთავარი კითხვის“ შინაარსიდან გამომდინარე. აღნიშნული ინსტრუმენტის გამოყენებით პედაგოგი, მოსწავლეთა ნაშრომების გაანალიზებისას მარტივად შეძლებს შეაფასოს, რა ფაქტობრივი ცოდნა აქვთ მოსწავლეებს, რამდენად კარგად ესმით, აანალიზებენ და აფასებენ თემასთან დაკავშირებულ საკითხებს. (მოცემული ინსტრუმენტის შაბლონის გასაცნობად გამოიყენეთ ბმული: https://shorturl.at/1WREE).

დისკუსიის რუკა

კონკრეტული საკითხის ურთიერთსაწინააღმდეგო მოსაზრებების გაანალიზებისა და არგუმენტირებული დასკვნის გამოტანის მიზნით მოსწავლეებისთვის შეიძლება შეთავაზებულ იქნას გრაფიკული ორგანიზატორი: „დისკუსიის რუკა“ (მოცემული ინსტრუმენტის შაბლონის გასაცნობად ისარგებლეთ ბმულით: https://shorturl.at/OdsZQ ).

პრობლემებისა და მათი გადაჭრის გზების რუკა

პრობლემებისა და მათი გადაჭრის გზების რუკა ეხმარება მასწავლებელს, შეაფასოს, რამდენად კარგად შეუძლიათ მოსწავლეებს:

• აღმოაჩინონ რაიმე პრობლემის გამომწვევი მიზეზები;
• იპოვონ ამ პრობლემის გადაჭრის გზა;
• მოიყვანონ არგუმენტები, თუ რა კონკრეტულ შედეგებს მოიტანს პრობლემის ამგვარი გზით გადაჭრა.

(მოცემული ინსტრუმენტის შაბლონის გასაცნობად გამოიყენეთ ბმული: https://rb.gy/tnfws9).

სიტყვის რუკა

ამ გრაფიკული ორგანიზატორის გამოყენებით მასწავლებელს (განსაკუთრებით უცხო ენის) ძალიან სწრაფად შეუძლია შეაფასოს, რამდენად კარგად ფლობს მოსწავლე ახალ სიტყვასთან/ტერმინთან/ცნებასთან დაკავშირებულ ინფორმაციას. (მოცემული ინსტრუმენტის შაბლონის სანახავად გამოიყენეთ ბმული: https://rb.gy/z183ri).

დადებითი, უარყოფითი, საინტერესო

მოსწავლეთა იდეების, მოსაზრებების, დამოკიდებულებების შეფასების მიზნით მასწავლებელს შეუძლია, გამოიყენოს გრაფიკული ორგანიზატორი: „დადებითი, უარყოფითი, საინტერესო“. მოსწავლემ უნდა გამოყოს განსახილველ საკითხთან დაკავშირებული დადებითი და უარყოფითი ფაქტორები/გარემოებები/მახასიათებლები და მიუთითოს, რა მიაჩნია საინტერესოდ, ან რა კითხვები გაუჩნდა (მოცემული ინსტრუმენტის შაბლონის სანახავად გამოიყენეთ ბმული: https://rb.gy/jvakd3).

ორმაგი ჩანაწერების დღიური

ორმაგი ჩანაწერების დღიური წარმოადგენს სამუშაოს, რომელსაც მოსწავლეები ასრულებენ წერილობით და გულისხმობს ერთგვარ რეფლექსიას სასწავლო მასალაზე. აღნიშნული ინსტრუმენტის გამოყენებისთვის მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, გაკეცონ ფურცელი ორად, ან დახაზონ ორსვეტიანი ცხრილი. შემდეგ ფურცლის ერთ მხარეს/ცხრილის პირველ სვეტში ჩაწერონ ფაქტები, ტერმინები, განმარტებები ან ნაწყვეტები შესასწავლი მასალიდან. მეორე მხარეს/მეორე სვეტში კი ჩამოაყალიბონ ამ ფაქტის/ტერმინის/განმარტების/ნაწყვეტის შესახებ საკუთარი დამოკიდებულებები, შეხედულებები, მოსაზრებები ან კითხვები.

მოცემული ინსტრუმენტი მოსწავლეებს აძლევს შესაძლებლობას, ყურადღებით გაეცნონ შესასწავლ მასალას და გააკეთონ რეფლექსია – გამოკვეთონ მათთვის მნიშვნელოვანი და საინტერესო საკითხები, დააფიქსირონ საკუთარი მოსაზრებები და ამ გზით უფრო აქტიურად ჩაერთონ სწავლების პროცესში. აღნიშნული მიდგომით პედაგოგს ეძლევა შესაძლებლობა, შეაფასოს, რამდენად კარგად გაიაზრეს მოსწავლეებმა კონკრეტული თემა, მოხვდა თუ არა მათი ყურადღების ცენტრში მთავარი და მნიშვნელოვანი საკითხები, შეძლეს თუ არა მოსწავლეებმა განხილული მასალის შესახებ მსჯელობა (მოცემული ინსტრუმენტის შაბლონის გასაცნობად გამოიყენეთ ბმული: https://rb.gy/nit6j2).

„ორმაგი ჩანაწერების დღიურის“ შევსება რეკომენდებულია ახალი მასალის გაცნობის პროცესში, ამასთან ნებისმიერ საგანში, რისთვისაც პედაგოგმა წინასწარ უნდა განსაზღვროს დღიურის შესავსებად საჭირო დრო (10-15 წუთამდე) და შესაბამისად დაგეგმოს გაკვეთილები.

მოცემული ინსტრუმენტი საშუალებას აძლევს მოსწავლეს, ჩაუღრმავდეს შესასწავლ მასალას და კარგად გააცნობიეროს საკუთარი დამოკიდებულებები ამა თუ იმ საკითხის მიმართ. ამგვარი რეფლექსია აღვიძებს მოსწავლის მოტივაციას, გააგრძელოს თემის შესწავლა და მეტად ჩაერთოს სასწავლო პროცესში.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა. https://mes.gov.ge/content.php?id=3923&lang=geo
2. 2. სოფო გორგოძე, „ეფექტური განმავითარებელი შეფასება“. 2016 წ, .26 ოქტომბერი.

https://mastsavlebeli.ge/?p=11953

3. მარიანა ხუნძაყიშვილი, სარა ბივერი. „განმავითარებელი შეფასება და დიფერენცირებული სწავლება“, 2018 წ, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრი. http://tpdc.gov.ge/ptk_files/_ckuploaded/310397.pdf
4. ნინო ლაბარტყავა, „რატომ არის მნიშვნელოვანი განმავითარებელი შეფასება“, 2014წ, 19 მარტი, https://mastsavlebeli.ge/?p=2076
5. ლ, კოჰენი და სხვები, „კვლევის მეთოდები განათლებაში“, მეექვსე გამოცემა, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი.
6. ინტელის სასწავლო პროგრამა, „განმავითარებელი შეფასება“

https://rb.gy/yfm1s8

7. ქართულ -გერმანული სკოლა „სხივი“, „მოსწავლეთა შეფასება“

https://skhivi.edu.ge/მოსწავლეთა-შეფასება/

8. ირინა კიკვიძე. „მოსწავლეთა ცოდნისა და უნარ-ჩვევების განმავითარებელი და განმსაზღვრელი შეფასება“ , 2013 წ. https://bsu.edu.ge/text_files/ge_file_5265_1.pdf

ადამიანის ფიზიკური არსებობა მჭიდროდ უკავშირდება მიწას – ვდგავართ, ვმოძრაობთ, ვხტებით და საბოლოოდ ისევ მას ვუბრუნდებით. ნებისმიერი სხეულის მოძრაობის ტრაექტორია დამოკიდებულია იმ უხილავ ძალაზე, რომელიც დედამიწისკენ გვიზიდავს. სწორედ ამ ურთიერთქმედებაზე დაკვირვებამ წარმოშვა ფიზიკის კანონები, რომლებიც ხსნის და განმარტავს ბუნებაში მოქმედ მრავალ პროცესს.

სამყაროში მიმდინარე ფიზიკური მოვლენები ოთხი ფუნდამენტური ურთიერთქმედებით აიხსნება – ძლიერი, სუსტი, გრავიტაციული, ელექტრომაგნიტური. აქედან გრავიტაცია ყველაზე ნაცნობია და ამავდროულად – ყველაზე იდუმალი. ის არა მხოლოდ ადამიანის ყოველდღიურობას განსაზღვრავს, არამედ მთელ სამყაროზე ახდენს გავლენას – პლანეტების მოძრაობიდან დაწყებული, ვარსკვლავების სიცოცხლემდე და კოსმოსის სტრუქტურამდე. გრავიტაციის ყოველდღიური, ჩვენთვის „ახლობელი“ გამოვლინებაა სიმძიმის ძალა – სწორედ ის, რაც ჩვენს სხეულსა და დედამიწას აკავშირებს.

ზოგადად, სიმძიმის ძალის აჩქარება მუდმივ სიდიდედ ითვლება, მაგრამ რეალურად ასე არ არის. მისი მნიშვნელობა განსხვავებულია ადგილმდებარეობისა და სხვადასხვა ფაქტორის მიხედვით. სიმძიმის ძალის აჩქარება (g), მცირედით იცვლება გეოგრაფიული განედის, სიმაღლისა და დედამიწის ბრუნვის გამო.

ეს ცვლილებები შესაძლოა უმნიშვნელოდ მოგვეჩვენოს, თუმცა მეცნიერებისთვის მათი ზუსტად ცოდნა აუცილებელია. სწორედ ამ მცირე განსხვავებების გათვალისწინებით ვიგებთ, რამდენად ფრთხილად, ზუსტად არის მოწყობილი ბუნება და როგორ აისახება თითქოს შეუმჩნეველი განსხვავება ტექნოლოგიურ გადაწყვეტილებებზე საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებში.

ამ სტატიაში განვიხილავთ სიმძიმის ძალის აჩქარების დამოკიდებულებას სხვადასხვა ფაქტორზე; როგორ გამოითვლება მისი მნიშვნელობა, რაზეა დამოკიდებული და როგორ ვზომავთ მას თანამედროვე ინსტრუმენტებით – მაგალითად, გრავიმეტრით; გავეცნობით იმ ფორმულებს, რომლებიც გვიჩვენებს, როგორ იცვლება g გეოგრაფიული განედისა და ზღვის დონიდან სიმაღლის შესაბამისად. სტატიაში წარმოდგენილი პრაქტიკული სამუშაოს მაგალითები და ცხრილები მოსწავლეებისთვისაც საინტერესო და გამოსადეგი იქნება.

იხილეთ ვრცლად

(ნაწილი მეორე)

(ჩანაწერები საზოგადოებრივი გეოგრაფიის გაკვეთილებისთვის)

„ნუ შეგეშინდება ნელა ზრდის. გეშინოდეს უძრაობის“

ძველი ტაივანური ანდაზა

რატომ ვერ გვარდება ტაივანისა და ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის კონფლიქტი?

ტაივანისა და ჩინეთის (ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა) კონფლიქტის მთავარი მიზეზები. ტაივანის კონფლიქტს, მსგავსად სხვა ტერიტორიული თუ ეთნო-კულტურული კონფლიქტებისა, უამრავი გამომწვევი მიზეზი აქვს და მის მოგვარებაზე ბევრი ფაქტორი ახდენს გავლენას. ქვემოთ გთავაზობთ მოკლედ ტაივანის კონფლიქტის ანალიზს, რომელიც, ზოგიერთი ანალიტიკოსის აზრით, „დიდი ომის“ მიზეზად შეიძლება იქცეს!

ტაივანის კონფლიქტის მძიმე ისტორიული ისტორიული მემკვიდრეობა: 1949 წელს ჩინეთის სამოქალაქო ომის შემდეგ კომუნისტებმა (ჩინეთის კომუნისტური პარტია, ჩკპ) დაამარცხეს ნაციონალისტები (გომინდანი), რომლებიც ტაივანზე გაიქცნენ და კუნძულზე ჩინეთის რესპუბლიკა (ROC) გამოაცხადეს. ამავე დროს, ძალიან მნიშვნელოვანია სტატუსთან დაკავშირებული ტაივანის ის „უცნაურობები“, რომლებსაც შეიცავს 1952 წლის სან-ფრანცისკოს ხელშეკრულება (ამ ხელშეკრულებით ფორმალურად დასრულდა მეორე მსოფლიო ომი იაპონიასა და მოკავშირე ძალებს შორის).

1. სან-ფრანცისკოს ხელშეკრულებაში ბუნდოვანია, თუ ვის რჩება ტაივანი. ერთი მხრივ, ხელშეკრულების ტექსტი ამბობს, რომ „იაპონია უარს ამბობს ყველა უფლებაზე და პრეტენზიაზე ფორმოზისა და პესკადორების (პენგჰუ) კუნძულების მიმართ“, მეორე მხრივ კი არ აზუსტებს, თუ ვის გადაეცემა სუვერენობა ტაივანის მიმართ, განსხვავებით ხელშეკრულებაში აღნიშნული სხვა ტერიტორიებისგან (!), ეს ორაზროვნება, უმეტესწილად, დღესაც ართულებს ტაივანის სტატუსის იურიდიული კუთვნილების პრობლემას დღეს და ხელს უშლის საკითხის მოგვარებას.
2. ხელშეკრულებას ხელს არ აწერენ არც ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა (ჩსრ) და არც ტაივანი (ე.წ. „ჩინეთის რესპუბლიკა“ – ROC). იმ დროს არსებული გარემოებების გამო, ხელშეკრულების ხელმოსაწერად არ მიუწვევიათ არც ჩინეთი – ჩსრ (დაარსებული 1949 წელს) და არც ტაივანი (ე.წ. ROC – იმ დროს გახიზნულნი ტაივანზე, სამოქალაქო ომის შემდეგ). ამასთან, ტაივანი, ფორმალურად წარმოადგენდა ე.წ. მოკავშირე ძალებს, თუმცა „ცივი ომის“ პოლიტიკის გამო, აღარ განიხილებოდა მოკავშირედ; ჩსრ არ მიიწვიეს ხელმოსაწერად, რადგან ბევრი დასავლური ქვეყანა იმ დროისათვის არ აღიარებდა კომუნისტურ ჩინეთს და ჩინეთის მმართველის, მაო ძე-დუნის შექმნილ სახალხო რესპუბლიკას; ჩინელების არმონაწილეობამ და არმიწვევამ ხელშეკრულების ხელმოწერაზე გამოიწვია ის, რომ არცერთი ჩინური მხარე არ აღიარებს სან-ფრანცისკოს ხელშეკრულების ძალაუფლებას ჩინურ მხარეებზე.

მხარეთა მიდგომა ტაივანის კონფლიქტისადმი და მათი პოზიციები: ჩინეთის პოზიცია – ჩინეთი (ჩსრ) მიიჩნევს, რომ ტაივანი მისი „განუყოფელი ნაწილია“ და სპეციალური სტატუსის მქონე პროვინციაა.

კონფლიქტის მიზეზი: ჩინეთი მიიჩნევს, რომ ტაივანი დროებით განცალკევებული პროვინციაა და მისი დაბრუნება პეკინის კონტროლის ქვეშ უნდა მოხდეს მშვიდობიანი ან ძალის გამოყენების გზით.

მოტივაცია: ეროვნული ერთიანობისა და ტერიტორიული მთლიანობის საკითხი. ჩინეთის კომუნისტური პარტიის ძალაუფლების პრესტიჟის საკითხი (რომელიც არ დაუშვებს ქვეყნის ნაწილის „გამოყოფას“); ტაივანის სტრატეგიული და ეკონომიკური მნიშვნელობა: საწარმოო სიმძლავრეები, მათ შორის მსოფლიო მასშტაბის ნახევარგამტარებისა და მიკროჩიპების წარმოება.

დამოკიდებულება გარე ჩარევისადმი: მკვეთრად უარყოფითი. განსაკუთრებით აშშ-სა და მისი მოკავშირეებისადმი, რომლებიც მხარს უჭერენ ტაივანს.

1. სუვერენიტეტის დისპუტი: ტაივანი დეფაქტოდამოუკიდებელი ერთეული 1949 წლიდან (ჰყავს საკუთარი მთავრობა, არმია, კონსტიტუცია; აქვს განვითარებული ეკონომიკა), მაგრამ დეიურე, მისი საერთაშორისო სუვერენიტეტი სადავოა. ჩსრ აცხადებს, რომ ტაივანის მიერ დამოუკიდებლობის გამოცხადება გამოიწვევს ჩინეთის სამხედრო ჩარევას კუნძულის საქმეებში.
2. გეოპოლიტიკური მნიშვნელობა: ტაივანი არის აზიის ციფრული ეკონომიკისა და ნახევარგამტარების წარმოების გლობალური ცენტრი (TSMC, UMC, Mediatek, Realtek Semiconductor, Novatek Microelectronics, სხვა) და სტრატეგიული მნიშვნელობის „პირველი კუნძული“ ჩინეთის სანაპიროსთან. აშშ და მისი მოკავშირეები ტაივანს უზრუნველყოფენ შეიარაღებით და აქვთ მათი პოლიტიკური მხარდაჭერაც, რაც ჩინეთის უკიდურეს გაღიზიანებას იწვევს.
3. იდეოლოგიური დაპირისპირება: ჩინეთი ტაივანს „განშტოებულ პროვინციად“ მიიჩნევს, ხოლო ტაივანის მრავალი მოქალაქე თვლის, რომ ისინი ჩინეთისგან განსხვავებული ერი არიან.
4. სამხედრო ესკალაციის რისკები: ჩინეთის მიერ კუნძულის შესაძლო ანექსია და სამხედრო ოპერაციის ჩატარების მუქარა (მაგ. სამხედრო-საზღვაო სასწავლო წვრთნები 2022, 2024 და 2025 წწ).

• აშშ-ჩინეთის ურთიერთობების დაძაბულობა (ტაივანი შეიძლება გახდეს „ახალი უკრაინა“). ტაივანის სტატუსი რჩება მსოფლიო პოლიტიკის ერთ-ერთ ყველაზე ფეთქებად წერტილად და შეიძლება გადაიქცეს ქვეყნებს შორის „განხეთქილების ვაშლად“.

ტაივანის პოზიცია – მთავარი თეზისი: ტაივანი, ფაქტობრივად დამოუკიდებელი

ქვეყანაა თავისი პოლიტიკური სისტემით, ჯარითა და საგარეო პოლიტიკით. კონფლიქტის მიზეზი (ტაივანის გაგებით): ტაივანს არ ცნობს ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა და ტაივანს სურს შეინარჩუნოს, ან ოფიციალურად გამოაცხადოს დამოუკიდებლობა; მის შიგნით ერთნი მხარს უჭერენ „სტატუს-კვოს“ შენარჩუნებას (დე-ფაქტო დამოუკიდებლობას, ოფიციალური გამოცხადების გარეშე); მეორენი კი მხარს უჭერენ ტაივანის დამოუკიდებლობის ოფიციალურად გამოცხადებას (თუმცა ამან შეიძლება გამოიწვიოს სამხედრო კონფლიქტი).

აშშ-ს პოზიცია – მთავარი თეზისი: დემოკრატიისა და მშვიდობიანი დარეგულირების მხარდაჭერა. ოფიციალური პოზიცია: აშშ აღიარებს „ერთი ჩინეთის“ პოლიტიკას (ანუ, ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა, როგორც ერთადერთი ოფიციალური ჩინეთი), მაგრამ იგი ინარჩუნებს არაოფიციალურ ურთიერთობებს ტაივანთან. ჩარევის მიზეზი: აშშ-ს გეოპოლიტიკური ინტერესები ინდო-წყნარი ოკეანეების რეგიონში (აშშ-ს სამხედრო ბაზები იაპონიაში და ფილიპინებზე); ტაივანის დემოკრატიული ინსტიტუტების მხარდაჭერა; ჩინეთის შეკავება და მოკავშირეების დაცვა (იაპონია, სამხრ. კორეა, სხვები). სამხედრო ასპექტი: აშშ ყიდის იარაღს ტაივანში და ჩინეთის შეჭრის შემთხვევაში, პოტენციურად შეუძლიათ ჩაერიონ სამხედრო დაპირისპირებაში.

რუსეთის პოზიცია – მთავარი თეზისი: ჩინეთის ტერიტორიული მთლიანობის მხარ-დაჭერა. პოზიციის მიზეზი: ჩინეთთან გეოპოლიტიკური დაახლოება, დასავლეთთან კონფლიქტის ფონზე; „ერთიანი ჩინეთის“ პრინციპის მხარდაჭერა; რუსეთის სიმეტრიული ინტერესი საკითხისადმი (სეპარატიზმის დაგმობა, ჩეჩნეთისა და ყირიმის ანალოგიების გამორიცხვა, სხვა). დამოკიდებულება ტაივანისადმი: რუსეთი არ ცნობს ტაივანს და მის დამოუკიდებლობას და არ აქვს ოფიციალური ურთიერთობები მასთან.

ჩრდილოეთი კორეის პოზიცია – მთავარი თეზისი: ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის უპირობო მხარდაჭერა. პოზიციის მიზეზი: ჩინეთის ტრადიციული მოკავშირე და ჩინეთის მიერ ჩრდ. კორეის მფარველობა; იდეოლოგიური სიახლოვე; დაპირისპირება აშშ-სთან და მის მოკავშირეებთან; ტაივანთან დამოკიდებულება: ანტაგონისტური; ჩრდილოეთი კორეა ტაივანს განიხილავს, როგორც აშშ-ს მარიონეტს.

გაერო და ტაივანის სტატუსი – 1971 წელს გაერომ მიიღო რეზოლუცია 2758, რომლითაც ჩინეთი (ჩსრ) წარმოადგენს ჩინეთის ერთადერთ კანონიერ წარმომადგენელს გაეროში და ტაივანი (ე.წ. ჩინეთის რესპუბლიკა) ორგანიზაციიდან გარიცხა.  ამ ფაქტმა გააძლიერა ტაივანის იურიდიული იზოლაცია.

ტაივანის კონფლიქტის გაურკვეველი მომენტები და კუნძულის სუვერენიტეტის გაურკვევლობა — სან-ფრანცისკოს ხელშეკრულებით, იაპონია „გადის“ ტაივანიდან, მაგრამ ხელშეკრულების ტექსტი არ ამყარებს გასვლას და ტაივანის ჩინეთისათვის გადაცემას.

ტაივანის თანხმობის არარსებობა. ტაივანი, როგორც პოლიტიკური ერთეული (ჩინეთის რესპუბლიკა) არ მონაწილეობს შეთანხმებებში, რომლებიც ადგენენ მის სტატუსს.

გომინდანისა (ტაივანი) და ჩინეთის (ჩსრ) საკითხის პარალელური განმარტებები — ჩინეთის წარმომადგენლობაზე პრეტენდენტი ორივე მხარე იმოწმებს ხელშეკრულებას (სან-ფრანცისკოს ხ-ბა, ლ.ა.) და განმარტავს მას თავის სასარგებლოდ.

კუნძულის სტატუს-კვოს გაურკვევლობა — აშშ ფორმალურად ცნობს მხოლოდ „ერთ ჩინეთს“, მაგრამ პარალელურად, არაოფიციალური ურთიერთობები აქვს ტაივანთან. ეს ართულებს სტატუსის შესახებ შეთანხმებას, რადგან ფაქტობრივად, დაშვებულია შინაარსის ორაზროვნება:

არ არსებობს დოკუმენტი, სადაც იაპონია გადასცემს ტაივანს კონკრეტულად ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკას ან „ჩინეთის რესპუბლიკას“ (ტაივანს). შედეგად, ორივე ჩინური მხარე ხელშეკრულებას თავისთვის სასარგებლო ინტერპრეტაციას აძლევს; თუმცა, აღსანიშნავია, რომ არცერთ ჩინურ მხარეს, ხელშეკრულებაზე ხელი არ აქვს მოწერილი.

საერთაშორისო საზოგადოება და ორგანიზაციები (გაერო, აშშ)
— გაერო არ ცნობს ტაივანს, თუმცა კრიტიკულად არის დამოკიდებული აშშ-ს სამხედრო გარანტიებზე, კუნძულის სამხედრო კონფლიქტისგან დაცვის გარანტიების უზრუნველყოფაში.

(სტატიის დასასრული)                                                                 

თანამედროვე განათლებაში სულ უფრო მეტად მატულობს ინტეგრირებული სწავლის მნიშვნელობა, რაც სხვადასხვა საგნის – მათ შორის ტექნოლოგიების, ისტორიისა და გეოგრაფიის – შერწყმით მოსწავლეთა აზროვნებას მრავალმხრივად ავითარებს.
ამ მიდგომით განხორციელდა V-VI კლასის მოსწავლეების მიერ ინიცირებული პროექტი „ხაზზე მავალი რობოტი“, რომლის მიზანი იყო ტექნოლოგიების მეშვეობით საქართველოს ისტორიული სივრცის გაცოცხლება.

პროექტის მიზანი

პროექტი მიზნად ისახავდა:

• მოსწავლეებში STEM უნარების განვითარებას;
• პროგრამირებისა და რობოტიკის სწავლას პრაქტიკული გზით;
• ისტორიულ-გეოგრაფიული ცნობიერების ამაღლებას ტექნოლოგიური საშუალებებით;
• გუნდური მუშაობისა და პრობლემების გადაჭრის უნარის განვითარებას.

განხორციელების პროცესი

პროექტის ფარგლებში მოსწავლეებმა:

1. შეისწავლეს რობოტიკისა და პროგრამირების საფუძვლები (მათ შორის გამოიყენეს Scratch/MakeCode).
2. ააწყვეს ხაზზე მავალი რობოტი, რომელსაც შეეძლო რუკაზე მითითებული გზის მიყოლა.
3. საკუთარი ხელით შექმნეს ისტორიული რუკები და მარშრუტები.
4. ერთ-ერთ მთავარ რუკად შეირჩა ტაო-კლარჯეთის რუკა – ის ისტორიული ტერიტორია, რომელიც ქართველებისთვის კულტურულად და სულიერად უმნიშვნელოვანესია.
5. რობოტი მოძრაობდა ტაო-კლარჯეთის რუკაზე და გადიოდა ისეთ ქალაქებზე, როგორებიცაა არტანუჯი, ოშკი, ხახული …  – თითოეულ წერტილთან ახლდა განმარტება და  მოსწავლის მიერ შედგენილი ხმოვანი  ინფორმაცია.

ტაო-კლარჯეთი პროექტში – ტაო-კლარჯეთის რუკის ინტეგრირება პროექტში (პედაგოგი მ.ფირჩხაძე) შემთხვევითი არ ყოფილა – მოსწავლეებმა თავად შეარჩიეს ის, როგორც:

• ქართული  კულტურის ერთ-ერთი მეხსიერების კერა;
• ადგილი, სადაც გაერთიანდა სულიერება, მეცნიერება, ხელოვნება და განათლება;
• ისტორიული სივრცე, რომელიც მოითხოვს შესწავლას, დაფასებას და თანამედროვეობისათვის გაცოცხლებას.

მოსწავლეებმა დამოუკიდებლად მოძებნეს ტაო-კლარჯეთის ძეგლებზე ინფორმაცია და თითოეულ მონაკვეთზე დაამაგრეს QR კოდები, რომლებიც ტექსტურ ან აუდიოფაილებზე გადაჰყავდა დამთვალიერებელს.

შედეგები

პროექტმა ხელი შეუწყო:

• მოსწავლეთა პროგრამირების, კონსტრუირებისა და სივრცითი აზროვნების განვითარებას;
• ისტორიული ცნობიერების გაღრმავებას;
• გუნდური და ინტერდისციპლინარული მუშაობის პოპულარიზაციას;
• მოტივაციის და თვითგამოხატვის მაღალი დონის გამოვლენას.

„ხაზზე მავალი რობოტი“ არ იყო მხოლოდ ტექნოლოგიური პროექტი – ის იყო ცოცხალი გაკვეთილი ისტორიაზე, მემკვიდრეობაზე, თვითიდენტობასა და მომავალზე.
ტაო-კლარჯეთის რუკის გამოყენებამ პროექტს ღრმა კულტურულ-საგანმანათლებლო შინაარსი შესძინა და კიდევ ერთხელ დაგვანახა, რომ ტექნოლოგია შეიძლება იქცეს ხიდად  წარსულსა და მომავალს შორის – მაშინ, როცა მის უკან ბავშვების შემოქმედება, შრომა და ინტერესია.

 თანამედროვე განათლების ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევაა აბსტრაქტული მეცნიერული ცნებების მოსწავლეებისთვის ხელმისაწვდომ და საინტერესო ფორმატში წარდგენა. მინდა გაგიზიაროთ სწავლების დაწყებით საფეხურზე ჩემს მიერ განხორციელებული  სასწავლო პროექტი, რომელიც საგნების  ინტეგრირებას, მოსწავლეთა აბსტრაქტული  აზროვნების  და სხვადასხვა უნარების განვითარებას ისახავდა მიზნად.  ჩრდილების თეატრი წარმოადგენს ინტერდისციპლინურ მიდგომას, რომელიც აერთიანებს მეცნიერებას, ხელოვნებას და დრამატურგიას ერთიან სასწავლო გამოცდილებაში.

პროექტის აღწერა

მონაწილეები: 3-5 კლასის მოსწავლეები
ფორმატი: ჩრდილების თეატრი

 სასწავლო თემების სპექტრი:

სინათლისა და ბგერის გავრცელება – თეატრალიზებული სცენით გამოჩნდა, როგორ ვრცელდება სინათლე პირდაპირ ხაზზე, როგორ ირეკლება ბგერა, და როგორ იყენებენ ადამიანები და ცხოველები ამ მოვლენებს.

მცენარის ორგანოები – ფესვი, ღერო, ფოთოლი, ყვავილი და ნაყოფი  ” გაცოცხლდნენ” და მაყურებელს უამბეს თავიანთი ფუნქციების შესახებ.

ფოტოსინთეზი – მზისა და მცენარის დიალოგში მოსწავლეებმა მარტივად და სახალისოდ აჩვენეს, როგორ ქმნის მცენარე საკვებს და გამოყოფს ჯანგბადს.

ნაყოფის გავრცელება – ქარი, წყალი და ცხოველები “გადაიქცნენ” ზღაპრული გმირებად და აჩვენეს, როგორ ეხმარებიან  მცენარეებს თესლების გავრცელებას.

ნიადაგის ორგანიზმები – ჭიაყელა, მწერი, მიკროორგანიზმები თეატრალურად გამოჩნდნენ, როგორც ნიადაგის პატარა მუშაკები.

გარემოს დაცვა – წარმოდგენილ იქნა დრამატული სცენა, სადაც ბუჩქი და ხე ითხოვდნენ დახმარებას დაბინძურებისგან და ბავშვებმა გააცნეს მაყურებელს გარემოსდაცვითი ქცევები.

ბუნებრივი მოვლენები – წვიმა, მზე, ქარი და მიწისძვრა “გადმოსხდნენ” პერსონაჟებად და აუხსნეს ბავშვებს მათი წარმოშობა და გავლენა ადამიანების ცხოვრებაზე.

პედაგოგიური მიზნები და შედეგები

ძირითადი მიზნები:

1. კონცეპტუალური გაგება – აბსტრაქტული მეცნიერული ცნებების კონკრეტულ, ხილულ ფორმაში წარდგენა.

2. აქტიური ჩართულობა – მოსწავლეების როლი შემსრულებლებისა და მაყურებლების სახით.

3. ინტერდისციპლინარი კავშირები – მეცნიერება-ხელოვნების სინთეზი.

შემოქმედებითი უნარები:

•  გამოხატვა.

• ინოვაციური მიდგომები ცოდნის ორგანიზებაში.

• ვიზუალური და კინესთეზიური სწავლების მეთოდები.

ჯგუფური მუშაობის კომპეტენციები:

• კოლაბორაცია და კომუნიკაცია.

• როლების განაწილება და კოორდინაცია.

• ერთობლივი პროელქტის რეალიზაცია.

პრეზენტაციული უნარები:

• საჯარო გამოსვლის გამოცდილება.

• აუდიტორიასთან ურთიერთობა.

• თვითდაჯერება და თვითგამოხატვა.

მეთოდოლოგიური ანალიზი

კონსტრუქტივისტური მიდგომა:
მოსწავლეები აქტიურად აშენებენ ცოდნას პირადი გამოცდილების საფუძველზე, არა პასიური ინფორმაციის მიღების გზით.

მულტისენსორული სწავლება:
ვიზუალური, აუდიტორული და კინესთეზიური არხების ერთდროული ჩართვა ზრდის დამახსოვრებისა და გაგების ეფექტურობას.

სოციალ-კონსტრუქტივისტური ელემენტები:
ჯგუფური მუშაობა და ურთიერთქმედება ხელს უწყობს ღრმა სწავლას და კრიტიკული აზროვნების განვითარებას.

მომზადების ეტაპი:

1. თემატური დაგეგმვა – სასწავლო პროგრამასთან შესაბამისობა.

2. მასალების მომზადება – ბუნებრივი და ხელოვნური რესურსები.

3. ჯგუფების ფორმირება – მოსწავლეთა ინტერესებისა და უნარების გათვალისწინება.

განხორციელების ძირითადი ეტაპები:

1. კვლევითი ფაზა – თემების შესწავლა და ანალიზი.

2. შემოქმედებითი ფაზა – სცენარის შექმნა და პერსონაჟების განვითარება.

3. რეპეტიციების პროცესი – უნარების დახვეწა და კოორდინაცია.

4. პერფორმანსის წარდგენა – საბოლოო პროდუქტის დემონსტრირება.

შეფასებისა და რეფლექსიის მეთოდები

ფორმატიული შეფასება:

• მონაწილეობა რეპეტიციებში.

• კოლაბორაციული უნარების განვითარება.

• შემოქმედებითი წვლილი.

• საბოლოო პერფორმანსის ხარისხი.

• მეცნიერული შინაარსის სიზუსტე.

• აუდიტორიაზე ზემოქმედების ხარისხი.

რეფლექსიული კომპონენტი:

• თვითშეფასება და ურთიერთშეფასება.

• სწავლების პროცესის ანალიზი.

• სამომავლო გაუმჯობესების იდენტიფიკაცია.

ჩრდილების თეატრი, როგორც პედაგოგიური ინსტრუმენტი, წარმატებით აერთიანებს ტრადიციულ მეცნიერულ სწავლებას და ინოვაციურ, ხელოვნებაზე დაფუძნებულ მიდგომებს. ეს მეთოდი არა მხოლოდ ზრდის მოსწავლეების ჩართულობას და მოტივაციას, არამედ უვითარებს მათ კრიტიკული აზროვნების, შემოქმედებითობისა და კომუნიკაციის უნარებს.

პროექტის წარმატება მდგომარეობს იმაში, რომ ის ქმნის ხანგრძლივ და დამახსოვრებად სასწავლო გამოცდილებას, რომელიც სცდება ტრადიციული კლასოთახის საზღვრებს და ქმნის ბუნებრივ კავშირს განსხვავებულ სასწავლო დისციპლინებს შორის.