2019 წელს TIMSS-მა მათემატიკისა და საბუნებისმეტყველო საგნების სწავლისა და სწავლების კვლევა ჩაატარა. ამ კვლევის შედეგების მიხედვით, როგორც მეოთხე, ისე მერვე კლასების მოსწავლეთა საშუალო მაჩვენებელი საშუალო 500 ქულაზე დაბალია. შეგვიძლია, ამის გამომწვევი მრავალი ფაქტორი ჩამოვთვალოთ: რესურსების სიმცირე, მოსწავლეების დაბალი მოტივაცია, საგნების მიმართ სტერეოტიპული დამოკიდებულება, მასწავლებლების მომზადების დაბალი დონე, ცოდნის ტრანსფერის უნარების ნაკლებობა და სხვა. პრობლემა იმდენად კომპლექსურია, ვერცერთი მასწავლებელი ვერ შეძლებს საერთო სურათის შეცვლას. ჩვენ შეგვიძლია, ვცადოთ მოტივაციის ამაღლება, რაც ინტეგრირებული სწავლებით მიიღწევა (ეს, რა თქმა უნდა, ერთ-ერთი გზაა და არა ერთადერთი).

უამრავი გადაკვეთის წერტილის პოვნაა შესაძლებელი ქიმიას, ფიზიკასა და ბიოლოგიას შორის. მინდა, ამ წერილით ერთმანეთს დავუკავშირო ქიმიიდან – რეაქციის პრაქტიკული და თეორიული გამოსავალი, ფიზიკიდან – მარგი ქმედების კოეფიციენტი და ენერგოეფექტურობა, ბიოლოგიიდან – ადამიანის სხეულის ეფექტურობა და ენერგიის პირამიდა. სამივე საგანი მათემატიკასთან კავშირს მოითხოვს. ქვემოთ ჩამოთვლილია ის აქტივობები, რომლებიც ორი გაკვეთილის ფარგლებში დავაკავშირე ერთმანეთთან (ეს არის სამივე საგნის შემაჯამებელი გაკვეთილი, შესაძლებელია, სამივე საგნის მასწავლებელმა ერთად ჩაატაროს).

აქტივობა 1: მოსწავლეები ნახავენ ფოტოს, შეეცდებიან, უპასუხონ კითხვებს:

1. რა აკავშირებს ერთმანეთთან მასზე მოცემულ ობიექტებს?
2. რა მნიშვნელობა აქვს მზის ენერგიას ყველა ცოცხალი ორგანიზმისთვის?
3. რატომ იწყება ყველა კვებითი ჯაჭვი პროდუცენტით?

(მოსწავლეები მივლენ იმ პასუხამდე, რომ ისინი საკვებით არიან დაკავშირებულები. მზის ენერგიაა ყველაფრის საწყისი, ენერგია ერთი კვებითი დონიდან მეორეზე გადადის).

აქტივობა 2: მასწავლებლის მინილექცია: მცენარისგან მიღებულ ენერგიას ბალახისმჭამელი იყენებს მოძრაობისთვის და სხვადასხვა სახის ქსოვილებისა და უჯრედების წარმოსაქმნელად, გასაახლებლად. ამავე დროს, მცენარის ენერგიის მხოლოდ 10% გადადის ბალახისმჭამელის ორგანიზმში. დანარჩენი სითბოს სახით იფანტება. მომდევნო ტროფიკულ დონეზე მყოფი კონსუმენტი ბალახისმჭამელისგან მიღებული ენერგიის ასევე 10%-ს ინახავს, დანარჩენი კი მისი ორგანიზმიდანაც სითბოს სახით გამოიყოფა. ეს იმას ნიშნავს, რომ ხორცისმჭამელი ორგანიზმი ინახავს იმ ენერგიის მხოლდ 10%-ს რაც საწყის ორგანიზმში, ანუ მცენარეში იყო. ყოველ მომდევნო საფეხურზე ენერგიის მხოლოდ 10% გადადის.

ენერგია უწყვეტად გადადის ერთი ორგანიზმიდან მეორეზე. ერთი ორგანიზმი კარგავს მას, მეორე კი იღებს. ენერგიის დანაკარგს კარგად გამოსახავს ენერგიის პირამიდა. სწორედ დიდი რაოდენობით ენერგიის დანაკარგია იმის მიზეზი, რომ ბევრ პროდუცენტს კვებით ჯაჭვში მცირე რაოდენობით მტაცებელი შეესაბამება.

აქტივობა 3: მარტივი ექსპერიმენტით ენერგიის განაწილება დონეების შესაბამისად

საჭირო მასალა: პლასტმასისა და ქაღალდის ერთჯერადი ჭიქები, 500 გრამი ქვიშა, პლასტმასის კოვზი, სასწორი. ჭიქებზე ასეთი წარწერები უნდა იყოს:

ერთ ჭიქას უნდა ჰქონდეს წარწერა: „მზისგან მიღებული ენერგია“. 500 გრამი ქვიშა მზისგან მიღებულ ენერგიას გამოხატავს. ის იმ ჭიქაში უნდა ჩაიყაროს, რომელსაც „მზისგან მიღებული ენერგია“ აწერია. ამ ენერგიის 10% გადაიტანეთ მეორე ტროფიკულ დონეზე, 90% კი ხუთივე ჭიქაში გაანაწილეთ. მეორე დონის ჭიქიდან 10% გადაიტანეთ მესამე ტროფიკული დონის შესაბამის ჭიქაში, ხოლო ის, რაც დარჩება, ხუთივეში გაანაწილეთ. მოსწავლეები შეძლებენ, უპასუხონ კითხვას, რატომ შედგება კვებითი ჯაჭვი 3-4 რგოლისგან.

აქტივობა 4: ვიდეო N1 – მიქსერის ენერგოეფექტურობა; ვიდეო N2 – ავტომობილების მიერ ენერგიის მოხმარება.

მოსწავლეები ნახავენ ორივე ვიდეოს და სამუშაო ფურცელში ჩაწერენ 3-3 წინადადებას, რომლებიც თითოეული ვიდეოდან დაამახსოვრდათ, თითო შეკითხვას, რაც გაუჩნდათ და ერთ წინადადებას, რაც ამ ვიდეოებს ერთმანეთთან აკავშირებს.

აქტივობა 5: ამოცანის ამოხსნა ძრავის მარგი ქმედების კოეფიციენტის გამოთვლაზე. მოსწავლეები მცირე ჯგუფებში (4-5 მოსწავლე) იმუშავებენ ამოცანაზე. დასასრულ, შემთხვევითობის პრინციპით არჩეული ერთი ჯგუფი ჩაატარებს პრეზენტაციას.

გამოთვალე ბენცის ავტომობილის ბენზინზე მომუშავე შიგაწვის ძრავის მქკ, თუ ცნობილია, რომ 1 ლ ბენზინის დაწვისას ამ ავტომობილმა 8000 კჯ მუშაობა შეასრულა. შეადარე ბენზინის ძრავის მიერ შესრულებული მუშაობა იმ მუშაობას, რომელსაც დიზელის ძრავა შეასრულებდა იმ შემთხვევაში, თუ დიზელის საწვავის დაწვისას იმავე სიდიდის ენერგია გამოიყოფოდა. ცნობილია, რომ დიზელის ძრავის მქკ 44%-ს შეადგენს.

ამოხსნის ეტაპები:

1. ჩაწერე მოცემულობა.
2. როგორ გამოითვლება მქკ?
3. გამოთვალე ბენზინის მასა.
4. გამოთვალე სითბოს ის რაოდენობა, რომელსაც მოცემული მასის ბენზინი წვისას გამოყოფს.
5. გამოთვალე ძრავის მქკ.
6. გამოთვალე დიზელის ძრავის მიერ შესრულებული მუშაობა.

აქტივობა 6: ამოცანის ამოხსნა ადამიანის ენერგოეფექტურობაზე

ამოცანაზე მუშაობის დაწყებამდე მოსწავლეებმა უნდა გაიაზრონ, რატომ არ აქვს ადამიანს ამოუწურავი ენერგია.

ამოცანის ამოხსნა ეფექტურია წყვილებში ან სამეულებში.

E _{სხეულის} = სხეულის მიერ შესრულებული მუშაობა/მიღებული საკვების პოტენციური ენერგიის ცვლილება

ამოცანა: 76 კგ მასის ადამიანმა 1 წუთში 116 საფეხური აიარა. ერთ წუთში ადამიანი მოიხმარს 685 ჯ ენერგიას.

ამოხსნა:

1. რას უდრის სიმძიმის ძალის პოტენციური ენერგია? (ერთი საფეხურის სიმაღლეა 0.19 მ)

E = mgh = 76 X 9.8 X (116 X 0.19) = 16 386 ჯ.

2. რას უდრის ადამიანის მიერ 1 წუთში დახარჯული ენერგია?

დახარჯული ენერგია = 60 X 685 = 41 000 ჯ.

3.რას უდრის ადამიანის სხეულის ეფექტურობა?

E _{სხეულის} = 16 386 / 41 000 X 100% = 39%.

ბოლოს მნიშვნელოვანია ამოცანის განხილვა. ამასთანავე, მიუთითეთ მოსწავლეებს, რომ საკვების ქიმიური პოტენციურიი ენერგიის ცვლილება საკვების მიღების დროს დადებითია, რაიმე სამუშაოს შესრულებისას კი უარყოფითი.

აქტივობა 7: სიმულაციაში მუშაობა – მოსწავლეები იმუშავებენ სიმულაციაში, რომლის მიზანია ჭარბი რეაგენტის დადგენა. პირველ ნაწილში ისინი მოამზადებენ სენდვიჩებს (მსგავსი დავალება მეცხრე კლასის ქიმიის წიგნშიც არის მოცემული), იმსჯელებენ, რა მასალა და რა რაოდენობით უნდა აიღონ, რომ ზედმეტი არ დარჩეს. მეორე ნაწილი ქიმიური რეაქციის ტოლობის გამოყენებით მოლური თანაფარდობის დადგენას ემსახურება. მესამე ნაწილში კი მოცემულია სამდონიანი თამაში. მოსწავლე ადგენს ჭარბ რეაგენტს ან ჭარბი რეაგენტის მიხედვით მორეაგირე ნივთიერებათა მოლეკულების რიცხვს.

აქტივობა 8: ამოცანის ამოხსნა რეაქციის პრაქტიკული და თეორიული გამოსავლის პოვნაზე

ამოცანის ამოხსნის გზა მოცემულია ბმულზე.

აქტივობა 9: შეჯამება. ბოლო ეტაპზე მოსწავლეები შეავსებენ გასასვლელ ბილეთებს, სადაც დააკავშირებენ ქიმიის, ფიზიკისა და ბიოლოგიის ფარგლებში მიღებულ ცოდნასა და გამოცდილებას. მათ ასევე უნდა გამოხატონ დამოკიდებულება ინტეგრირებული გაკვეთილების მიმართ.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ადამიანის ენერგოეფექტურობა –https://openoregon.pressbooks.pub/bodyphysics2ed/chapter/locomotive-efficiency/
2. გამოცდების ეროვნული ცენტრის კვლევის პრეზენტაცია;
3. რეაქციის გამოსავალი – https://www.youtube.com/watch?v=yyRJ1YM2bo0
4. თინათინ ზარდიაშვილი. ქიმიის გაკვეთილი და მდგრადი განვითარება

https://mastsavlebeli.ge/?p=34286

5. ტატიშვილი, ფიზიკა, 8 კლ. დიოგენე, 2022

ცოტაოდ ხნის წინ საქართველოს ყრუ-უსინათლო პირთა კავშირის ეგიდით და ქალაქის საგანმანათლებლო რესურსცენტრის მხარდაჭერით ქუთაისის საჯარო სკოლების საზოგადოებისთვის მხედველობის უფასო კვლევა წარიმართა. საბოლოო სურათმა აჩვენა, რომ მდგომარეობა არც ისე სახარბიელოა. მოზარდებს და არა მხოლოდ მათ გამოუვლინდათ მხედველობის დარღვევების მაღალი მაჩვენებელი. ბევრი მათგანს დაენიშნა სათვალე მინუსით და ეს – გენეტიკური ფაქტორების არარსებობის პირობებში. მხედველობის შესახებ არსებულმა მდგომარეობამ შთაგვაგონა ამ შეგრძნებისადმი წერილის მომზადება[1].

სენსორულ სისტემებს შორის დომინანტური ადგილი მხედველობის სისტემას უკავია. ინფორმაციის დაახლოებით 80% სწორედ მხედველობის საშუალებით შემოდის ჩვენს ტვინში. მხედველობის სისტემის მნიშვნელობა იმითაც გამოიხატება, რომ თავის ტვინის ქერქის ზედაპირის დაახლოებით 30% მხედველობითი ინფორმაციის მიღება-დამუშავებას ემსახურება. მხედველობის სისტემა წარმოადგენს თვითორგანიზებად, თვითდასწავლად სისტემას, რომელიც მუდმივად აწარმოებს პერცეპტუალური გამოცდილების დაგროვებას. მხედველობითი ინფორმაცია გროვდება მხედველობით გრძელვადიან მეხსიერებაში, იქმნება რეალური ობიექტებისადმი მეტ-ნაკლებად მიმსგავსებული სუბიექტური წარმოდგენები, რომლებიც გამოიყენება შემდგომი მოქმედებისა და აზროვნების საფუძვლად. გარემოდან მიღებული მხედველობითი ინფორმაციით იქმნება ადამიანების ცოდნისა და გამოცდილების დიდი ნაწილი. სწორედ ამიტომაა, რომ დღემდე ერთ-ერთ აქტუალურ ამოცანად ითვლება იმ მექანიზმების შესწავლა, რომლებიც საფუძვლად უდევს მხედველობითი აღქმის პროცესებს.

მხედველობის ძირითადი დანიშნულებაა ორგანიზმის უზრუნველყოფა იმ ინფორმაციით, რომელზე დაყრდნობითაც წარმოიქმნება პერცეპტუალური წარმოდგენა გარე სამყაროში არსებული ობიექტებისა და მოვლენების შესახებ. მხედველობა რთულად ორგანიზებული მრავალსაფხურიანი პროცესია, რომელიც იწყება მხედველობითი სისტემის პერიფერიულ ნაწილში – თვალში სინათლის მოხვედრისთანავე და მთავრდება რთული პერცეპტუალური ხატების წარმოქმნით ქერქის უმაღლეს დონეებზე. ერთი შეხედვით, მხედველობა თითქოს მარტივი პროცესია, ის არ მოითხოვს რაიმე მნიშვნელოვან ძალისხმევას. საკუთარი გამოცდილებიდანაც ვიცით, რომ ადამიანი თვალის უბრალო გადავლებით მყისიერად და ყოველგვარი ძალდატანების გარეშე აღიქვამს გარე სამყაროს მთელი თავისი სილამაზითა და სიმდიდრით. როგორც წესი, ჩვენ ძალზე მარტივად და სწრაფად ამოვიცნობთ ხოლმე გარშემო მყოფ საგნებსა და მოვლენებს. გარემოდან შემოსული ინფორმაციიდან ტვინი საკმაოდ სწრაფად ახდენს აღქმული აზრის მქონე ხატის შექმნას, რაც საშუალებას გვაძლევს ადეკვატურად ვიმოქმედოთ გარემოში მიმდინარე მოვლენების საპასუხოდ. მხედველობის ველში არსებული ობიექტების გამოსახულება ბადურაზე გადაადგილდება თვალების, თავის ან მთლიანად სხეულის მოძრაობის გამო. შედეგად, წარმოქმნილი ბადურული გამოსახულება „იდღაბნება” და ბუნდოვანი ხდება. ამგვარი ბადურული გამოსახულებები საშინელ დისკომფორტს გამოიწვევდა, მაგრამ, როგორც წესი, სისტემა რაღაცნაირად ასწორებს ამ „შეცდომას“ და მხედველობითი აქტი ხარვეზების გარეშე მიმდინარეობს. ბადურული გამოსახულება განუწყვეტლივ იცვლება, თუმცა ჩვენ მაინც ვახერხებთ ამ ცვალებადი, ზოგჯერ კი არასრული ბადურული გამოსახულებიდან შევქმნათ სტაბილური პერცეპტუალური ხატი. ამიტომ, შეიძლება შეიქმნას შთაბეჭდილება, რომ „ხედვასთან” დაკავშირებული ოპერაციები საკმაოდ მარტივია, მაგრამ სინამდვილეში მხედველობა მეტად რთული პროცესია. იგი მოითხოვს მრავალრიცხოვანი ნეირონული ქსელებისა და სპეციალიზებული ბადურული რეცეპტორების შეთანხმებულ მუშაობას.

მხედველობითი ინფორმაციის გადამუშავების პირველ საფეხურზე ბადურის რეცეპტორები (ფოტორეცეპტორები) გააქტიურდება სინათლის ენერგიით. შედეგად წარმოიქმნება ნერვული იმპულსები, რომლებიც მხედველობის ნერვის საშუალებით გადაეცემა თავის ტვინის მხედველობით ცენტრებს. აქ კი ნერვული იმპულსები გარდაიქმნება მხედველობით ინფორმაციად და იქმნება მხედველობითი ხატი. ცნობილია, რომ ობიექტის ფერის, ფორმის, ორიენტაციის, სივრცითი მდებარეობის, მოძრაობის მიმართულების თუ სხვა მრავალი მახასიათებლის აღქმაზე პასუხისმგებელი ტვინის სხვადასხვა მხედველობითი უბანია.

ცივილიზაციის განვითარების პარალელურად მიმდინარეობდა და დღესაც მიმდინარეობს ადამიანის მიერ მხედველობითი შესავლიდან მიღებული ინფორმაციის ხვედრითი წილის მუდმივი ზრდა. თანამედროვე ადამიანის როგორც პროფესიული, ისე ყოველდღიური ყოფითი საქმიანობა მუდმივი ინფორმაციული გადატვირთვის პირობებში მიმდინარეობს. მხედველობითი ინფორმაციის დიდი მასივების შეზღუდულ დროში გადამუშავების აუცილებლობამ შეიძლება გამოიწვიოს როგორც მხედველობის აპარატის გადაღლა, ასევე ნერვული სისტემის გადატვირთვა, რასაც ფსიქიკური ჯანმრთელობისათვის არასასურველი შედეგები შეიძლება მოჰყვეს. დღეს დედამიწის მოსახლეობის დაახლოებით 10%-ს აღენიშნება მხედველობის სხვადასხვა ტიპის დარღვევები, რომლებიც გამოწვეულია ან ბადურის დეფექტებით, ან თავის ტვინის მხედველობით ცენტრებში მიმდინარე პროცესების ანომალიურობით. რადგანაც ჩვენი ცოდნა იმის შესახებ, თუ რა უდევს საფუძვლად ამა თუ იმ დარღვევას, შეზღუდულია, ამჟამად მხოლოდ რამდენიმე ტიპის დარღვევის ეფექტური მკურნალობაა შესაძლებელი. ამგვარად, მხედველობითი პროცესების განმსაზღვრელი მექანიზმების გარკვევა დაგვეხმარება სხვადასხვა დარღვევის მკურნალობისა და მათი თავიდან აცილებისთვის, აგრეთვე ჩვენი მხედველობითი აღქმის შესაძლებლობების გასაუმჯობესებლად..

მხედველობით მოდალობაში აღქმითი დასწავლა ვლინდება მხედველობითი ამოცანის შესრულებაზე ვარჯიშის შედეგად ამ ამოცანის შესრულების გაუმჯობესებით ან ნეირონული აქტივობის ცვლილებით. ამგვარი გაუმჯობესების მიღება შესაძლებელია სხვადასხვა პერცეპტუალური ამოცანის შესრულებისას, მაგ., ორიენტაციის, მოძრაობის მიმართულების, სივრცის სტერეოსკოპული აღქმის, კონტრასტის, სტიმულის და ვერნიერის სტიმულის გაჩევის უნარით. საინტერესოა, რომ მიღებული გაუმჯობესება შენარჩუნებულია კვირებისა და თვეების განმავლობაში.

თუმცა დღესდღეობით ძალიან გავრცელებულია ე. წ. ,,მშრალი თვალების” სინდრომი. კომპიუტერი, ტელევიზორი და კონდიციონერი კომფორტულია, მაგრამ ზოგჯერ ამ კომფორტისთვის პასუხს ვაგებთ ჩვენი ჯანმრთელობით. „მშრალი თვალის” სინდრომი ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული თვალის დაავადებაა. ოფთალმოლოგები გვირჩევენ: ამ დაავადებისგან თავი რომ დაიზღვიოთ, თვალები ხშირად დავახამხამოთ. ამ დროს რქოვანას თხელი ზედაპირი იცავს საცრემლეს გამოშრობისაგან, ინფექციებისა და მტვრისგან, ეხმარება რქოვანამდე მიკროელემენტებისა და ჟანგბადის მიტანაში. ცრემლი გროვდება თვალების ირგვლივ არსებულ ჯირკვლებში, რომელსაც დახამხამების დროს ქუთუთოები ანაწილებს მთელ ზედაპირზე და რეცხავს მათ. როდესაც ხამხამი იშვიათდება და თვალებს აკლდება სისველე (ცრემლი), თუ ეს დიდხანს გაგრძელდა, თავს იჩენს „მშრალი თვალის” სინდრომის სხვადასხვა სიმპტომი: წვა, სინათლის შიში, ქუთუთოების ქავილი, თვალების გაწითლება, სწრაფად დაღლა და „სილის” შეგრძნება… ამ დაავადების მთავარი პროვოკატორია ეკრანი. შეადარეთ: თუ ჩვეულებრივ თვალებს წუთში 20-ჯერ ვახამხამებთ, – ამ დროს რქოვანა საკმარისად სველდება, კომპიუტერთან მუშაობის დროს საათობით უმოძრაოდ მივჩერებივართ ეკრანს, ე. ი. 3-ჯერ ნაკლებად ვახამხამებთ თვალებს. მეორე მიზეზია მშრალი კლიმატი, ცენტრალური გათბობა, კონდიციონერი, სიგარეტის კვამლი, ლინზების მუდმივად ხმარება, წამლების (ანტიდეპრესანტები, ჩასახვის საწინააღმდეგო აბები) მიღება, ზოგიერთი დაავადება, ასაკი და კიდევ – სქესი! ხშირად ეს სინდრომი აწუხებთ ქალებს, რაც პირდაპირ კავშირშია ჰორმონალურ გარდაქმნასთან, რომელიც მუდმივად, სიცოცხლის განმავლობაში მიმდინარეობს ქალების ორგანიზმში.

„მშრალი თვალების” სინდრომი არა მარტო დისკომფორტულია, არამედ აუარესებს მხედველობასაც.

როგორ ავირიდოთ ის?

• დამახასიათებელი სიმპტომების აღმოჩენისთანავე უნდა მივმართოთ ოფთალმოლოგს.
• „გარდა ამისა, უნდა დავიწყოთ თვალების ბუნებრივად „დატენიანება“.
• კომპიუტერთან მუშაობისას საათში ერთხელ შეისვენეთ, ადექით, გაიარეთ, გაიხედეთ ფანჯარაში, შეასრულეთ თვალების მარტივი ვარჯიშები.
• თვალები ხშირად დაახამხამეთ,
• განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც კომპიუტერთან მუშაობთ, კითხულობთ ან ტელევიზორს უყურებთ. არასდროს დაისრისოთ თვალები, ეს აძლიერებს გაღიზიანებას.
• თვალებმა რომ მეტი სისველე მიიღოს, სვით დღეში არანაკლებ 1,5-2 ლ-მდე სითხე.
• ხშირად გაანიავეთ ბინა ან საკლასო ოთახი, სუფთა ჰაერი ბუნებრივად ატენიანებს თვალებს.
• კვირაში 2-ჯერ მენიუში გაითვალისწინეთ ცხიმიანი ზღვის თევზი. მეცნიერთა ბოლოდროინდელი მონაცემებით ომეგა-3, რომელსაც თევზი შეიცავს 20-ჯერ ამცირებს „მშრალი თვალების” სინდრომის განვითარებას.

ოფთალმოლოგები ასევე შემდეგ რჩევებს გვაძლევენ:

• მნიშვნელობა აქვს, როგორ დადგამთ კომპიუტერს. კარგია, თუ ის ფანჯარასთან დაიდგმება. ფანჯარაში გახედვა ბუნებრივად გადაიტანს მხედველობას ახლოდან შორ მანძილზე და ეს თვალის დაძაბულობას შეამცირებს.
• ნახევარ საათზე მეტი არ შეიძლება ბავშვის ჯდომა არც კომპიუტერთან, არც ტელევიზორთან.
• კატეგორიულად მავნეა სიბნელეში ტელევიზორის ყურება, ან კომპიუტერთან ჯდომა,
• არ შეიძლება ბნელ ოთახში მობილურ ტელეფონზე თამაში ან მესიჯების წერა. მოზარდებში ამის გამო გლაუკომის შემთხვევები გაიზრდება.
• თუ ბავშვს აქვს დიაბეტი, აუცილებლად წელიწადში ერთხელ მაინც უნდა გასინჯოს ოფთალმოლოგმა. ბავშვები, რომლებსაც აქვთ რევმატიზმი, ან მომატებული რევმატული სინჯები, ასევე საჭიროებენ ყურადღებას. სისტემური დაავადების შემთხვევაში, ან მაშინ, როცა ოჯახის რომელიმე წევრს, ან ახლო ნათესავებს, აქვთ მხედველობის პრობლემა, აუცილებელია განსაკუთრებული სიფრთხილე. ოფთალმოლოგთან მისვლა საჭიროა ინფექციების გადატანის შემდეგაც“.

არსებობს აზრი, რომ ჯანმრთელი თვალი კომპიუტერთან დიდხანს და არასწორი ჯდომით ზიანდება. ჩვენი თვალი ბუნებრივად განსაზღვრულია შორს ყურებაზე. როდესაც ახლოს ვუყურებთ რამეს, მაგალითად, ვკითხულობთ მონიტორზე, ან ვთამაშობთ კომპიუტერში, თვალის კუნთებს ვძაბავთ. წარმოიდგინეთ, რომ ბურთს ხელს უჭერთ დიდი ხნის განმავლობაში, ბურთი იცვლის ფორმას და „გრძელდება”… თვალზე მუდმივად შემოჭერილი კუნთის სარტყელი ცვლის თვალის ფორმას, „აგრძელებს” მას, რაც, შესაბამისად, მინუსი ნომრის გაჩენის საფუძველია.

თვალის პრობლემა რომ არ გაჩნდეს, გაკვეთილის განმავლობაში მხოლოდ 10-15 წუთი შეიძლება დაეთმოს ნეტბუქში ყურებას. თვალს ასვენებს და ნორმალურ მდგომარეობას უბრუნებს შორს გახედვა. ამიტომ ახლო ყურების მერე აუცილებელია, ბავშვებმა შორს გაიხედონ“.

ეს არის მცირე ინფორმაცია, რაც უნდა ვიცოდეთ, რათა გავუფრთხილდეთ ჩვენს მხედველობას და ცოტათი მაინც შევამციროთ მავნე ზეგავლენა ჩვენი თუ ჩვენი მოზარდების თვალზე.

[1] წერილში წარმოდგენილი მასალა არის კომპილაცია და ეყრდნობა ამ და სხვა ელწყაროებს: https://eprints.iliauni.edu.ge/2915/1/1430%20%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%90%20%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%94.pdf

„მე, ქვემორე ხელის მომწერი, ვარ საღ აზრზე და ხანგრძლივი ფიქრის შემდეგ ვადგენ ანდერძს, რომლის თანახმადაც, ჩემი სიკვდილის შემდეგ, მთელი ჩემი უძრავი და მოძრავი ქონება უნდა გაიყიდოს და ფული ჩაიდოს ფასიან ქაღალდებში. ეს ობლიგაციები გადაცემული იქნეს საიმედო ბანკში და მიღებული პროცენტებით გაიხსნას სამეცნიერო ფონდი. მიღებული პროცენტებით ყოველწლიურად  გაიცეს ჩემი სახელობის პრემია. გაიყოს ხუთ თანაბარ ნაწილად და ერთი ნაწილი გადაეცეს ქიმიაში გაკეთებული აღმოჩენებისთვის, მეორე ფიზიკის აღმოჩენებისთვის, მესამე-მედიცინის ან ფიზიოლოგიის მიღწევებისთვის, მეოთხე ლიტერატურული ნაწარმოებისთვის და ბოლო, მეხუთე-მსოფლიოში მშვიდობისა და სიმშვიდის დამყარებისთვის  “.

ანდერძს 1895 წ 27 ნოემბერს პარიზში ხელი მოეწერა ალფრედ ბერჰარტ ნობელის მიერ.

ნობელი შვედეთის და ნორვეგიის გაერთიანებულ სამეფოში დაიბადა. ეს  ქვეყანა  ახლა აღარ არსებობს. 1814 დან 1905 წლამდე  ორი ქვეყანა ერთ სამეფოს შეადგენდა.დედაქალაქი სტოკჰოლმი იყო და ნობელიც იქ დაიბადა.  ემანუელ ნობელის ოთხი ვაჟიდან მესამე გახლდათ. ბიჭებს მამის მსგავსად  საინჟინრო საქმე და გამომგონებლობა ეხერხებოდათ.  თუმცა, ოჯახის საქმე ცუდად წავიდა, მამა ნობელს რაღაც საქმეებში არ გაუმართლა და ოჯახმა ყველაფერი დაკარგა.  თავშესაფარი რუსეთში მონახეს, მეფის, ნიკოლოზ პირველის  კარზე, სადაც ემანუელ ნობელმა ასევე საინჟინრო გამომგონებლობა განაგრძო. ალფრედ ნობელიც იქ გაიზარდა. როგორც, მისი ცხოვრების ქრონიკებში წერია, მისი ქიმიის მასწავლებელი თვით ზინინი ყოფილა. მოგვიანებით, 17 წლის ნობელი ჯერ  ამერიკაში, შემდეგ პარიზში  გაემგზავრა. იქ შეხვდა ასკანიო სობრეროს, იტალიელ ქიმიკოსს. ასკანიომ ამ შეხვედრამდე ორი წლით ადრე ნიტროგლიცერინი გამოიგონა.  ნიტროგლიცერინმა იმხანად დენთი შეცვალა, რათა ასაფეთქებელი სამუშაოები ჩაეტარებინათ.

ნიტროგლიცერინი საკმაოდ საშიში ნივთიერება გახლდათ. მუდმივად ფეთქდებოდა, გაცხელებით, შენჯღრევით, გაციებით. თან ეს აფეთქება დენთზე გაცილებით ძლიერი იყო. ამიტომ იყო, რომ მისი გამომგონებელი ხიფათზე ყველას აფრთხილებდა და მოუწოდებდა, არ გამოეყენებინათ.

მაგრამ… რკინიგზის გასაყვანად, ოქროს მოსაპოვებლად და ათასი სხვა რამის გასაკეთებლად მთების აფეთქება იყო საჭირო. ჰოდა, მთელი მსოფლიოდან თავზე ხელაღებული ადამიანები გლიცერინს აზოტმჟავასა და გოგირდმჟავას ურევდნენ და თავადაც ფეთქდებოდნენ.  ნიტროგლიცერინი ფეთქდებოდა დამზადებისა და ტრანსპორტირებისას, რაც მას მართლაც საშიშს ხდიდა. დაისვა საკითხი, მოეძებნათ ნიტროგლიცერინის უსაფრთხო  ალტერნატივა.

ნობელი ჯერ კიდევ ზინინის გაკვეთილების დროიდან იყო ასაფეთქებელი ნივთიერებებით დაინტერესებული. ჰოდა, ნიტროგლიცერინის   ალტერნატივის შექმნა პირად გამოწვევად მიიღო.

ნობელების ოჯახს რუსეთში სამხედრო ქარხანა უკვე ჰქონდათ გახსნილი და საკმაოდ წარმატებითაც ამუშავებდნენ. თუმცა, ყირიმის ომის შემდეგ ქარხნის პროფილის შეცვლა იოლი არ აღმოჩნდა. ამიტომ, ოჯახი კვლავ  გაკოტრდა და ნობელის მამამ უკვე მეორედ გამოაცხადა თავი ბანკროტად. ასეა, როდესაც შენს კეთილდღეობას ომზე და სხვის ცრემლებზე აგებ.

მამა ნობელმა რუსეთის ქარხანა უფროს ბიჭებს დაუტოვა, თავად სამშობლოში დაბრუნდა, სადაც ალფრედთან ერთად ასაფეთქებელი ნივთიერებების შესწავლა დაიწო. კერძოდ, კი ნიტროგლიცერინის.  მამაც და შვილიც თვლიდნენ, რომ ნიტროგლიცერინს სამშენებლო და სამთო საქმეში უზარმაზარი პოტენციალი ჰქონდა. მთავარი იყო, მასთან მოპყრობა ესწავლათ. თავის ნებაზე ფეთქდებოდა და როდესაც მართლა აფეთქება იყო საჭირო, ჯიუტობდა და აფეთქებას აგვიანებდა.  ასაფეთქებლად, კარგად უნდა შეგენჯღრია, მაგრამ ვინ შეანჯღრევდა? მაგ. ჟიულ ვერნის „საიდუმლოებათა კუნძულზე“ ყოვლის მცოდნე ინჟინერი საირუს სმიტდი ნიტროგლიცერინთან ერთად ორმოში მძიმე ქვას აგდებს.  მეთოდი ეფექტურია, მაგრამ სახიფათო.  წიგნის დაბეჭდვის შემდეგ ვიღაცებმა სცადეს კიდეც ეს მეთოდი და უმეტესობამ თავიც აიფეთქა.

ალფრედ ნობელმა კი დეტონატორი გამოიგონა. ეს პაწაწუნა ბომბი იყო, რომელიც დიდი ბომბის შიგნით ფეთქდებოდა და  დიდ აფეთქებას აძლევდა ბიძგს. პირველი დეტონატორი იყო პატარა ცილინდრი, რომელიც დენთით იყო სავსე და ჰქონდა გრძელი ფიტილი. ფიტილს უკიდებდნენ ცეცხლს და საპირისპირო მიმართულებით გარბოდნენ. დენთი ფეთქდებოდა და ნიტროგლიცერინს საკმარისად შეანჯღრევდა, რომ ისიც აფეთქებულიყო. ეს მართლაც კარგი გამოგონება იყო, თუმცა, ნიტროგლიცერინი  მისაღებად, ტრანსპორტირებისთვის და ზოგადად შესანახად კვლავ სახიფათოდ რჩებოდა.

1864 წლის 3 სექტემბერს ნობელის შვედეთის ქარხანაში ნიტროგლიცერინი აფეთქდა. დაიღუპა ხუთი ადამიანი, მათ შორის მისი უმცროსი ძმა ემილი. ამ ინციდენტის შემდეგ, ალფრედ ნობელმა მუშაობა გააორმაგა და ასეთი იდეა მოუვიდა. თუ ნიტროგლიცერინს რომელიმე ქიმიურად პასიურ,  ნეიტრალურ  აბსორბენტს შევურევთ, მაშინ შესაძლოა ნიტროგლიცერინიც „დაჭკვიანდეს“. დაიწყო აბსორბენტების შესწავლა, ქაღალდი, ბამბა, ნახშირი, ნახერხი, თაბაშირი, აგურის ფხვნილი. წლის ბოლოს დაასკვნა, რომ ყველაზე კარგი შედეგი კიზელგურის გამოყენებისას ჰქონდა. ეს სპეციფიკური წარმოშობის თიხის მსგავსი ნივთიერება გახლდათ, რომელშიც წყალმცენარეების ნაშთებიც შედიოდა. აღმოჩნდა, რომ ამ ნივთიერებასთან შერევისას ნიტროგლიცერინი თითქოს „იძინებდა“ და მისი შენახვა/ ტრანსპორტირება აღარ ხდებოდა საშიში. თუმცა, როდესაც საჭირო იყო მისი აფეთქება, კვლავ მშვენივრად ფეთქდებოდა. ანუ, გახდა მართული. სწორედ ნიტროგლიცერინის და კიზელგურის შერევით მიღებული პასტებით ავსებდნენ სპეციალურ ცილინდრებს, რომლებსაც შემდეგ ათავსებდნენ ასაფეთქებელი სამთო ქანების ჭრილში, ფიტილს უკიდებდნენ და აფეთქებდნენ. ამ პასტას ნობელმა დინამიტი უწოდა, ბერძნული ენიდან „დინამის“, ანუ ძალა.  დინამიტმა მართლაც საგრძნობლად გააიოლა სამშენებლო და სამთო საქმე. ნობელი ბედნიერი იყო, რადგან მისი დინამიტი აფეთქებით ახალ მშენებლობას ემსახურებოდა და არა ომს. თავად ნობელი კი „დინამიტის მეფედ“ გახდა წოდებული.

ალფრედ ნობელი ძალიან გამდიდრდა. მისი ქარხნები კი მთელს მსოფლიოში იყო განლაგებული. დიახ, დინამიტი ყველას უნდოდა, რადგან საოცრად სწრაფად აგვარებდა ახალი გზების, გვირაბების და სხვა მშენებლობებისთვის გზის განთავისუფლების საქმეს. გარდა ამისა, ნობელი კარგი ბიზნესმენიც აღმოჩნდა და ფულის ჭკვიანურად დაბანდებით ძველ ფულს ახალი ემატებოდა. სხვათა შორის, მისმა რუსეთში დარჩენილმა ძმებმა ბაქოში განაგრძეს ნავთობის საქმე და არა ნაკლები სიმდიდრე დააგროვეს

„დინამიტის მეფე“ თავად ძალიან მოკრძალებულად ცხოვრობდა და საკუთარ თავზე მინიმალურს ხარჯავდა. ცოლი ასეც არ შეირთო, თუმცა სიყვარულით ორჯერ უყვარდაო, წერენ.

ერთ დღეს კი ნობელის უფროსი ძმა, ასევე მდიდარი და ნავთობის მაგნატი გარდაიცვალა. პრესას შეეშალა და  თავად ნობელის გარდაცვალება დაასკვნა. ასე, რომ ალფრედმა თავისი ნეკროლოგი წაიკითხა გაზეთებში და შეძრწუნდა.

-Le Marchant de la mort est mort-სიკვდილით მოვაჭრე გარდაიცვალა-იყო სათაურად გამოტანილი. შემდეგ წერდნენ,  გუშინ გარდაიცვალა ალფრედ ნობელი, რომელიც გამდიდრდა სხვების აფეთქების მეთოდების მოფიქრებით.

ასეთმა ნეკროლოგმა ალფრედი გააოგნა. მთელი ცხოვრება ფიქრობდა, რომ პაციფისტი იყო და ნიტროგლიცერინიც იმიტომ მოარჯულა, რათა მშენებლობის საქმე ეკეთებინა…ხალხმა კი სხვანაირად გაიგო.

ამიტომ, ადგა და ანდერძი ისე გადააკეთა, როგორც ეს სტატიის დასაწყისშია მოყვანილი. დააარსა პრემია, რომელიც  მისი ძირითადი მემკვიდრეობა გახდა.

1896 წლის 10 დეკემბერს ინსულტით გარდაიცვალა. თუმცა, პრემიის გაცემა მხოლოდ ხუთი წლის შემდეგ დაიწყეს. დიახ, სწორედ ხუთი წელი დასჭირდა ყველანაირი ბიუროკრატული პრობლემის მოგვარებას. პირველი პრემიის გადაცემა სწორედ 1901 წლის  10 დეკემბერს დაამთხვიეს, მისი გარდაცვალების დღეს.

ფიზიკაში პირველი ლაურეატი გახდა ვილჰელმ რენტგენი რენტგენის სხივების აღმოჩენისთვის. ქიმიაში-იაკობ ვანტ-ჰოფი, ქიმიური კინეტიკის სფეროში აღმოჩენებისთვის,  მედიცინაში ემილ-ფონ ბერინგი, ანტი დიფტერიული შრატის გამოგონებისთვის. მშვიდობის პრემიის ლაურეატები გახდნენ ჟან ანრი დიუნანი, საერთაშორისო წითელი ჯვრის შექმნის იდეის ავტორი და ფრედერიკ პასი  მშვიდობის საერთაშორისო ლიგის დამაარსებელი.  ლიტერატურაში პირველი პრემია მიენიჭა რენე ფრანსუა არმან პრიუდომუსს. ამ უკანასკნელს უკავშირდება პირველი სკანდალიც. ბევრი ფიქრობდა, რომ ეს პრემია ტოლსტოის  ან ჰენრიხ იბსენს ეკუთვნოდა და არა ამ  „ვიღაცას“. თუმცა, ნობელმა ანდერძში გასაგებად დაწერა: „იდეალისტური ნაწარმოების დაწერისთვისო“. ამიტომ, რეალისტი მწერლები პრემიას კარგა ხანს ახლოსაც ვერ ეკარებოდნენ. მოგვიანებით ეს წესი შეიცვალა.

წელს 10 დეკემბერს კვლავ გაიცა  ნობელის პრემია შემდეგ აღმოჩენებში:

ფიზიკა-Exploring the world of electrons;  https://www.youtube.com/watch?v=hhsYO8we_8U

ქიმია-Quantum dots  https://www.youtube.com/watch?v=aQQJQLeMxHg&t=19s

ფიზიოლოგია და მედიცინა- Making mRNA vaccines possible

ლიტერატურა-The works of Jon Fosse  https://www.youtube.com/watch?v=D8O9m6tz3xg

მშვიდობის პრემია-Narges Mohammadi, ირანში იცავს ადამიანის უფლებებს.

თითქმის ერთი საუკუნეა, არ ცხრება სისხლიანი კონფლიქტი ახლო აღმოსავლეთში. ათწლეულების განმავლობაში ურთიერთზიზღისა და მოწინააღმდეგის განადგურების დაუოკებელი სურვილით იმართება პროცესები ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე. უკვე ათობით ათასი უდანაშაულო ადამიანი ემსხვერპლა ისრაელისა და პალესტინის დაპირისპირებას. ხანგრძლივი ტანჯვის მიუხედავად, უბედურებას ბოლო არ უჩანს. მეცნიერთა ნაწილი მიიჩნევს, რომ აღნიშნული კონფლიქტი მარადიულია, ის მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეწყდება, თუ ერთი მხარე მეორის განადგურებას, მიწასთან გასწორებას შეძლებს. ამგვარ სიბნელეში იშვიათად გამოანათებს ხოლმე იმედის ნაპერწკალი, მაგრამ ისტორიაში მაინც შესაძლებელია მშვიდობის უმაგალითო სიმბოლოთა აღმოჩენა. ისრაელის სახელმწიფოს წარსულს ახსოვს ფიგურა, რომელსაც ნახევარი ნაბიჯი დააკლდა სასაკლაოს დასრულებამდე. მას იცხაკ რაბინი ერქვა, მისი სახელის გახსენება განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს განახლებული ომის ეპოქაში.

ვინ იყო იცხაკ რაბინი?

იცხაკ რაბინის განუმეორებელ პოლიტიკურ მოღვაწედ ჩამოყალიბება რამდენიმე ფაქტორმა განაპირობა.

თავდაპირველად უნდა აღვნიშნოთ, რომ რაბინი ისრაელის მიწაზე დაიბადა. მისმა უკრაინული და ბელორუსული წარმოშობის დედ-მამამ წმინდა მიწაზე დასახლების გადაწყვეტილება ძალიან ადრე მიიღეს. მომავალი ლიდერის მშობლები მესამე ალიის დროს, 1920-იანი წლების დასაწყისში დასახლდნენ იერუსალიმთან ახლოს. იცხაკ რაბინი რეპატრირებული მოქალაქე არ იყო, მან თავისი თვალით ნახა, როგორ აშენებდნენ ებრაელები სახელმწიფოს იატაკქვეშა რეჟიმში საქმიანობის დროს. მას კიბუციში, სასოფლო-სამეურნეო კოლექტივში ცხოვრების გამოცდილებაც ჰქონდა და შრომის პარტიის ახალგაზრდული მოძრაობის შემადგენლობაში ბრიტანული მანდატის წინააღმდეგაც გაულაშქრია. მოკლედ, პალესტინის ტერიტორიაზე რაბინის ოჯახმა თავის ხალხთან ერთად გადადგა პირველი ნაბიჯები და ისინი მოგვიანებით არ შეერთებიან სახელმწიფოს მშენებლობის საქმეს. ისინი დიდ სისხლისღვრამდეც იცნობდნენ არაბებსა და მათ ზნე-ჩვეულებებს.

მშვიდობის სიმბოლოდ ქცეული პოლიტიკოსის ღირებულებით სისტემას მხოლოდ ისრაელში დაბადებით მიღებული გამოცდილება არ განაპირობებდა. რაბინი თავად გახლდათ სწორუპოვარი მეომარი და მებრძოლი, თავისი თვალით ჰქონდა ნანახი ომი და შესანიშნავად იცოდა, რას ნიშნავდა სისხლის მდინარეების ფასად მოპოვებული გამარჯვება. პრემიერ-მინისტრი ჯერ კიდევ მოსწავლე იყო, როდესაც ბრიტანეთის სამანდატო ტერიტორიაზე მოქმედი ელიტური პარამილიტარული დაჯგუფების წევრი გახდა. ბატალიონ „პალმახის“ მებრძოლი იარაღით ხელში იცავდა პალესტინის ებრაულ დასახლებებს არაბებისა და ინგლისელებისგან. არალეგალური შეიარაღებულ წინააღმდეგობაში მონაწილეობის გამო იმპერიულმა ხელისუფლებამ იერუსალიმელი ბიჭი რამდენჯერმე გაასამართლა. თინეიჯერობის ასაკში დაწყებული სამხედრო კარიერა თითქმის მთელი სიცოცხლის განმავლობაში გაგრძელდა, რაბინმა არალეგალური დაჯგუფების რიგითი ჯარისკაცობიდან არმიის გენერლობას მიაღწია. სამხედრო ისტორიის ყველა სპეციალისტმა იცის, რომ სრულიად უთანასწორო „ექვსდღიან ომში“, იორდანიის, სირიისა და ეგვიპტის წინააღმდეგ მარტო დარჩენილ ისრაელის არმიას სათავეში სწორედ იცხაკ რაბინი ედგა. სწორედ იმიტომ, რომ მთელი ცხოვრება ტყვიების ზუზუნში გაატარა, გენერალმა ყველაზე კარგად უწყოდა მშვიდობის მნიშვნელობა.

რაბინი სოციალისტური პარტიის წევრი იყო, რომელიც პოლიტიკური ცხოვრების გზაზე მხოლოდ სამხედრო სფეროსთან დაკავშირებულ თანამდებობებს არ იკავებდა. პრემიერ-მინისტრად არჩევამდე გენერალი შრომის, კეთილდღეობისა და კომუნიკაციების სამინისტროებს ხელმძღვანელობდა. მაშასადამე, მოღვაწეს ერთი ხანობა პირადად მოუწია ზრუნვა გაჭირვებული მოქალაქეების დასაქმებაზე, ომიდან დაბრუნებული ვეტერანების პენსიით უზრუნველყოფასა თუ ჰოლოკოსტს გადარჩენილთა სოციალურ უზრუნველყოფაზე, აფეთქებული კომუნიკაციების აღდგენაზე. რაბინს პირადად ჰქონდა ნამუშევარი სამხედრო-შეიარაღებული დაპირისპირებების შედეგად განადგურებული სოციალური ქსოვილის აღდგენაზე და კარგად ხვდებოდა, რომ ხშირ შემთხვევაში ფაქტობრივად შეუძლებელი იყო ომის შედეგების ელემენტარულ დონეზე აღმოფხვრაც კი.

ალბათ, ამგვარი წარსულის გამო იცხაკ რაბინს არასდროს დაუკარგავს მშვიდობის რწმენა. მან პრემიერ-მინისტრად მუშაობის მეორე ვადის განმავლობაში შეუძლებელს მიაღწია და პალესტინის გათავისუფლების ორგანიზაციასთან ცეცხლის შეწყვეტაზე შეთანხმდა. მეტიც, იცხაკ რაბინმა და იასირ არაფატმა კონფლიქტის პოლიტიკური დარეგულირების გზაც გამონახეს. 1993 წელს დასახელებულ ლიდერებს შორის პრეზიდენტ კლინტონის შუამავლობით მიღწეული შეთანხმება ითვალისწინებდა: ისრაელის მიერ პალესტინის გათავისუფლების ორგანიზაციის პალესტინელი ხალხის ოფიციალურ წარმომადგენლად აღიარებას, თავის მხრივ პალესტინელები აღიარებდნენ ისრაელის სახელმწიფოს არსებობის უფლებას და უარს ამბობდნენ თავიანთ გაცხადებულ მიზანზე, ისრაელის განადგურებაზე. ე.წ. „ოსლოს შეთანხმება“ ასევე ითვალისწინებდა ღაზას სექტორსა და მდინარე იორდანეს დასავლეთ სანაპიროზე პალესტინელთა მმართველობის დაწესებასა და მისთვის შიდა საკითხების დამოუკიდებლად გადაწყვეტის უფლების გადაცემას. ბევრი რომ აღარ გავაგრძელოთ, 1993 წელს ოსლოსა და ვაშინგტონში რაბინმა და არაფატმა დაიწყეს პროცესი, რომელიც აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთში ორი სახელმწიფოს – ისრაელისა და პალესტინის წარმოქმნას გამოიწვევდა. მრავალწლიანი სისხლისღვრის შემდეგ არაბებსაც და ებრაელებსაც სათავეში ედგნენ პირები, რომლებიც მშვიდობის მხარეს იყვნენ. ცხადია, პირველივე წარმატების შემდეგ რაბინსაც და არაფატსაც უამრავი მტერი გამოუჩნდათ. ისრაელში ულტრამემარჯვენე ექსტრემისტები აბობოქრდნენ. ისინი ამბობდნენ – არაბული სამყარო უზარმაზარია, დედამიწაზე ათობით არაბული სახელმწიფოა, გადანაწილდნენ პალესტინელები მეზობელ ქვეყნებში, ტერორისტებს ახალი რესპუბლიკის შექმნის უფლება არ აქვთო. პარალელურად, არაფატს აუჯანყდნენ რელიგიური ფუნდამენტალისტები, რომლებმაც ძველი პალესტინური ლოზუნგი შეახსენეს მთელ მსოფლიოს „პალესტინა ზღვიდან მდინარემდე“, რაც ისრაელის განადგურებას გულისხმობდა. მიუხედავად მგზნებარე წინააღმდეგობისა, არცერთ მათგანს უკან არ დაუხევია, მსოფლიომ სათანადოდ დააფასა ორივე მათგანის თავდაუზოგავი შრომა მშვიდობისათვის, ისინი ნობელის პრემიით დაჯილდოვდნენ. იასირ არაფატმა გაუძლო ოპოზიციონერთა შემოტევებს და გადაურჩა მათ თავდასხმებს, იცხაკ რაბინი კი ვერა.

1995 წელს ოსლოს შეთანხმების მხარდასაჭერად გამართული მასობრივი დემონსტრაციის დასრულების შემდეგ ულტრამემარჯვენე აქტივისტმა იცხაკ რაბინი საკუთარ მანქანაში ჩაცხრილა და დიდი ხნით წერტილი დაუსვა სამშვიდობო პროცესს ახლო აღმოსავლეთში. იმედია, ებრაელ ტერორისტს საბოლოოდ არ დაუსამარებია მშვიდობის იდეა წმინდა მიწაზე.

მსოფლიო რეალობა ბევრი მიზეზითაა დღეს იმაზე განსაკუთრებული, ვიდრე რამდენიმე ათწლეულის წინ იყო. მაგრამ ერთ-ერთი მიზეზი, რომელიც კაცობრიობის განსაკუთრებულ გამოცდილებას ქმნის, ქვეყნების, საზოგადოებების, ადამიანების მჭიდრო

ურთიერთკავშირია, უფრო სწორად კი – გაადვილებული კავშირები.

ერთმანეთთან ურთიერთდაკავშირებულ საზოგადოებებს ხშირად გამოწვევებიც ერთი

აქვთ და, ჰარმონიული თანამშრომლობის შემთხვევაში, რისკების პრევენციასაც ეფექტიანად ახერხებენ. ამ თანამშრომლობაში, ჰარმონიული მსოფლიოს ფორმირების თვალსაზრისით, განათლებას ყოველთვის განსაკუთრებული სიტყვა ეთქმოდა და ეთქმის.

სწორედ მსოფლიო ჰარმონიის უზრუნველსაყოფად, განათლების გზით დღევანდელი

და ხვალინდელი საზოგადოებების დემოკრატიის მხარდასაჭერად, ევროპის საბჭოს

მიერ განათლების ახალი სტრატეგია შემუშავდა, რომელიც წევრი ქვეყნების მინისტრების მიერ 2023 წლის სტრასბურგის მინისტერიალზე დამტკიცდა და 2030 წლამდე

განათლების ევროპული ორიენტირებიც განისაზღვრა.

წინამდებარე ნომერი სწორედ ახალ სტრატეგიას წარმოგიდგენთ, სადაც მსწავლელი

კიდევ უფრო პრიორიტეტულ ადგილს იკავებს საერთაშორისო საგანმანათლებლო

ნარატივში.

გარდა ამისა, მოცემული ნომერი გაცნობთ ესტონეთის გამოცდილებას. ესტონეთის

განათლების სისტემის სასწაული ბევრი ქვეყანის ყურადღებას იპყრობს ბოლო წლებია.

როგორ მოახერხა პოსტსაბჭოთა ქვეყანამ საერთაშორისო თვალსაზრისით თვალსაჩინო საგანმანათლებლო წარმატების შექმნა და შენარჩუნება, რას ეყრდნობა ეს გამოცდილება და რა ინვესტიციები იდება ესტონურ განათლებაში, ვფიქრობთ, ქართული

სკოლებისათვის განსაკუთრებით საინტერესო უნდა იყოს.

აქედან გამომდინარე, დღიდან ჩვენ შევეცდებით, ყველა ნომერში მოვიტოვოთ სივრცე

ე.წ. ესტონური გაკვეთილებისთვის. ესტონურ გამოცდილებას საქართველოში ესტონეთის საელჩოსთან თანამშრომლობით გაგაცნობთ და შევეცდებით, სკოლებს შორის

თანამშრომლობასაც აქტიურად შევუწყოთ ხელი.

დიდი იმედი გვაქვს, ევროპის საბჭოს განათლების ახალი სტრატეგია დაეხმარება ჩვენს

მკითხველს, საერთაშორისო პრიორიტეტებში გამოარჩიოს საკუთარი საქმიანობის

მიზნები, მით უფრო, რომ ჩვენი ეროვნული გზა უფრო და უფრო მკაფიოდ ევროპული

ხდება; ხოლო ესტონური წარმატებით შთაგონებულმა კი ყველა ძალისხმევას მიმართოს

უფრო მეტი საგანმანათლებლო პროგრესის მისაღწევად.

რედაქტორი:  ნათია ნაცვლიშვილი

დიზაინერი : ბესიკ დანელია

ტექსტების სტილის რედაქტორი: მაია წიკლაური 

ჟურნალის წაკითხვა და ჩამოწერა შესაძლებელია ბმულიდან:

სკოლის მართვა #3