ტექნოლოგიების განვითარებისა და ინტერნეტზე ხელმისაწვდომობის ზრდის პარალელურად, მოზარდებში თავს იჩენს სოციალურ ქსელებზე დამოკიდებულება. ჩვენი მოსწავლეები ეკრანებთან დიდ დროს ატარებენ. ზოგს შეუძლია აამოქმედოს თვითკონტროლის მექანიზმები, ნაწილს მშობლები ეხმარებიან დროის კონტროლში. გვრჩება კიდევ მოსწავლეთა დიდი რაოდენობა, რომელთაც სჭირდებათ დახმარება დამოკიდებულების შემცირების, შესაბამისი ჩვევების გამომუშავებისა თუ განმტკიცების კუთხით. ამავდროულად ვიცით, რომ სოციალურ ქსელებში და ვიდეო-თამაშებთან განუსაზღვრელი დროის გატარება მოზარდის ფსიქიკასა და კეთილდღეობაზე უარყოფითად მოქმედებს.
როგორ დავაფიქროთ მოსწავლეები იმ დროზე, რომელსაც ახალგაზრდები ჭკვიან მოწყობილობებთან ატარებენ? როგორ ჩამოვუყალიბოთ ციფრული ჩვევები? რა და როგორ შევთავაზოთ სანაცვლოდ?
ამ და სხვა კითხვებზე პასუხის გაცემაში დაგვეხმარება ციფრული ჩვევების გამოვლენისა და შემოწმების ინსტრუმენტი. მნიშვნელოვანია, რომ ამ რესურსის გამოყენებით მოზარდებს ვუბიძგებთ, თვითონ გაწერონ გეგმა-ნაბიჯები, რათა გამოიმუშაონ შესაბამისი უნარები ან უფრო განიმტკიცონ სასურველი ციფრული ჩვევა.
როგორ გამოვიყენოთ რესურსი?
შემოთავაზებული რესურსი შედგება რამდენიმე ნაწილისგან. მოსწავლე მუშაობს ინდივიდუალურად ან წყვილში. მასწავლებელი ფასილიტატორის როლში გვევლინება და მკაფიო ინსტრუქციებით ეხმარება მათ აქტივობიდან აქტივობაზე გადასვლაში.
შეამოწმე
ჩამოთვალეთ თქვენი ციფრული ჩვევები და გვერდით დახატეთ შესაბამისი ემოცია (ციფრული ჩვევა შეიძლება იყოს დადებითი და უარყოფითი).
არასასურველი ციფრული ჩვევების მაგალითი:
- ყოველდღე 4-5 საათს სოციალური ქსელში ვატარებ;
- დაუფიქრებლად ვაზიარებ სენსაციურ ამბებს/ფოტოებს;
- მეგობრებს ვხვდები მხოლოდ ონლაინ;
- გათენებისას და ძილის წინ ვამოწმებ ინსტაგრამს, ტიკ-ტოკს და ა.შ.;
- მუდმივად ჩართული მაქვს ინტერნეტი/WiFi;
- როცა მძინავს ტელეფონი მიდევს ახლოს/ბალიშის ქვეშ.
სასურველი ჩვევის მაგალითი:
- სპეციალურ ვებგვერდებზე ვამოწმებ საეჭვო სურათებსა და ვიდეოებს;
- ყოველდღე ვსწავლობ 10 ახალ უცხო სიტყვას აპლიკაციის დახმარებით;
- ყოველკვირეულად ვკითხულობ სამეცნიერო სტატიას;
- ვიყენებ მობილურ აპლიკაციებს, რომლებიც მეხმარება დროის დაგეგმვაში.
ინსტრუქცია მასწავლებელს
დაფაზე/დიდი ზომის ქაღალდზე დაწერეთ ციფრული ჩვევის მაგალითები. შეიძლება დასაწყისში მოსწავლეებს გაუჭირდეთ ქცევის იდენტიფიცირება, ამიტომ გონებრივი იერიშით ერთობლივად გამოავლინეთ რამდენიმე მაგალითი.
შეარჩიე
შეარჩიე ერთი ან რამდენიმე ციფრული ჩვევა, რომელიც გინდა, რომ შეცვალო ან გააუმჯობესო. რატომ არის ამ კონკრეტული ჩვევის/ჩვევების შეცვლა/გაუმჯობესება მნიშვნელოვანი?
ინსტრუქცია მასწავლებელს
დასაწყისისთვის რთულად მისაღწევი მიზნის დასახვა არ არის სასურველი. მნიშვნელოვანია, მოსწავლეებს განუმარტოთ, რომ შეარჩიონ ისეთი ჩვევა, რომლის შეცვლა ან გამტკიცება არ არის დაკავშირებული დიდ სირთულეებთან. აქვე მათ მკაფიოდ უნდა დაასაბუთონ, რატომაა შერჩეული ციფრული ჩვევების შეცვლა ან გაუმჯობესება მნიშვნელოვანი და აუცილებელი.
გამოიწვიე
გამოიწვიე საკუთარი თავი. შეადგინე/ჩამოაყალიბე მკაფიო გეგმა და აღწერე, როგორ აპირებ ჩვევის შეცვლას/ჩანაცვლებას/განმტკიცებას. იფიქრე, როდის გააკეთებ რაღაც განსხვავებულს და რის გაკეთება შეგიძლია არასასურველი ციფრული ჩვევის სანაცვლოდ. რით ჩაანაცვლებ უარყოფით ჩვევას?
ინსტრუქცია მასწავლებელს
ამ ნაწილში, მნიშვნელოვანია მოსწავლეებს განვუმარტოთ, რომ არ არის საკმარისი მხოლოდ იმის თქმა, თუ რის შეცვლა გვინდა, არამედ მნიშვნელოვანია, რას გააკეთებენ ისინი სანაცვლოდ. ამით ჩვენ ვუბიძგებთ მათ ფიქრისა და მოქმედებისკენ.
გაამყარე/გააძლიერე შენი გამოწვევა
არასასურველი ციფრული ჩვევის შეცვლა დამატებით სტიმულს საჭიროებს. იფიქრე იმაზე, რა შეგიძლია გააკეთო, რომ უკან არ დაუბრუნდე ჩვევას. საკუთარ თავს მიეცი პირობა და დაწერე მისი შესრულების თარიღი.
ინსტრუქცია მასწავლებელს
მავნე ჩვევებზე უარის თქმა უფროსებსაც გვიჭირს. რამდენჯერ დაგვიწყია დიეტა, ვარჯიში, უარი გვითქვამს ალკოჰოლის მიღებაზე… მაგრამ, ნებისყოფა ბოლომდე არ გვყოფნის. ამიტომ, მოზარდებს განსაკუთრებული მხარდაჭერა და წახალისება სჭირდებათ.
მნიშვნელოვანია, მოსწავლეებთან ერთად განიხილოთ ის ბარიერები, რომელთაც შეიძლება წააწყდნენ/შეეჯახონ ჩვევაზე უარის თქმის ან დადებითი ჩვევის განმტკიცების პროცესში. ამიტომ, შესთავაზეთ მოსწავლეებს, უარი თქვან ჩვევაზე სამი დღით, შემდეგ ერთი კვირით, გაზარდონ ორ კვირამდე და ა.შ. თუ ვერ შეძლებენ, განმარტონ – რატომ? თუ შეძლებენ, განმარტონ – როგორ? რით ჩაანაცვლებენ? ასეთ შემთხვევაში, შეიძლება შესთავაზოთ შემდეგი: ხომ არ აჯობებს გადახედოთ/დაუბრუნდეთ თავდაპირველ ჩამონათვალს და შეარჩიოთ ისეთი, რომელიც უფრო დაძლევადია/რომელზე უარის თქმაც უფრო მარტივია.
სავარჯიშოს შესრულებისა და შემდგომი დისკუსიების/განხილვების დროს შეიძლება გამოვლინდნენ მოსწავლეები, რომლებსაც მსგავსი ციფრული ჩვევები აქვთ შერჩეული. მეტი მდგრადობისთვის შესაძლებელია, შესთავაზოთ დაწყვილება და პარტნიორთან ერთად დაგეგმვა.
თვალ-ყური ადევნე „მოგზაურობას“
ციფრულ ჩვევებზე უარის თქმა ან დადებითი ჩვევის უფრო განმტკიცება ხანგრძლივი პროცესია. ის მოკლე დროში ვერ მიიღწევა. მნიშვნელოვანია, გავზომოთ ჩვენი პროგრესი. ყოველდღე დაუსვი საკუთარ თავს შემდეგი კითხვები:
- როგორ ასრულებ გამოწვევას და გეგმას?
- რამ გაართულა დღეს გამოწვევის შესრულება ან რამ გააადვილა?
- რა შეიძლება გააკეთო ხვალ უკეთ?
ინსტრუქცია მასწავლებელს
მოსწავლეებმა თვითდაკვირვებისთვის შეიძლება აწარმოონ დღიური, გააკეთონ ჩანაწერები, ჩაწერონ დოკუმენტური ხასიათის ვიდეო-ჩანაწერები. ჩანაწერები მნიშვნელოვანია შედარებისთვის. დათქმული დროის შემდეგ მოსწავლეებს უნდა შეეძლოთ საკუთარი პროგრესის შეფასება და კლასში გაზიარება.
ჩვენი მიზანია, დავეხმაროთ მოსწავლეებს იმის გაცნობიერებაში, რომ მათ აქვთ ძალა, შესაძლებლობა და ნებისყოფა წინ აღუდგნენ ისეთ ციფრულ ჩვევებს, რომლებიც არ მოსწონთ ან დავანახოთ სასურველი ციფრული ჩვევების განმტკიცების გზები. გამხნევების მიზნით, ვუთხრათ, რომ დაიწყონ პატარა ნაბიჯებით. პირველ ეტაპზე, საკუთარ თავზე გამარჯვების კარგ მაგალითად გამოდგება სასურველი ჩვევის განმტკიცება.
შემოთავაზებული რესურსი მომზადებულია ჰარვარდის უნივერსიტეტის უმაღლესი განათლების სკოლის ვებგვერდზე განთავსებული მასალების მიხედვით და ადაპტირებულია ქართულ რეალობასთან. ორიგინალურ ვერსიას შეგიძლიათ გაეცნოთ ბმულით:
https://pz.harvard.edu/resources/digital-habits-checkup
მოსწავლეებისთვის დასარიგებელი მასალის გადმოსაწერად დააკლიკეთ აქ.
