ბედმა თუ გაგიღიმა და ახალგაზრდობისას მოხვდი პარიზში, მერე სადაც არ უნდა წახვიდე, იგი სიკვდილის დღემდე შენთან იქნება, რადგან პარიზი – განუყრელი დღესასწაულია, რომელიც მუდამ თან გახლავს.
ერნესტ ჰემინგუეის კერძო წერილიდან
მასწავლებლობის მე-15 წელს მოვხვდი პარიზში, ახალგაზრდა აღარ მეთქმის, თუმცა ის ვიცი, რომ ,,სიკვდილამდე ჩემთან იქნება“. ალბათ, ბევრისთვის პარიზის პირველ ასოციაციას ეიფელის კოშკი ქმნის, მე კი საფრანგეთის დედაქალაქი ელენე ახვლედიანის ნახატით გავიცანი ჯერ კიდევ ბავშვმა. ჟურნალში წავაწყდი და მოვინუსხე. ასე დაიწყო ჩემი და პარიზის ნაცნობობა, უფრო სწორად, პარიზი შემიყვარდა შორიდან, უნახავად. მერე როგორც ხდება ხოლმე, გაფაციცებით ვაკვირდებოდი ფოტოებს, ვკითხულობდი, ფილმებს ვუყურებდი, განსაკუთრებით მაინტერესებდა საფრანგეთში გადასახლებული ქართველების ჩანაწერები.
წლების წინ მოსწავლეებისთვის საფეხმავლო შემეცნებით ტურს ვგეგმავდი, თბილისში ფეხით შემოვიარე ის ადგილები, რომლებიც ბავშვებთან ერთად უნდა დამეთვალიერებინა, ვეძებდი საინტერესო მასალებს, რომ მათთვის გამეზიარებინა. ქაშუეთის ტაძართან ვგეგმავდი შეკრებას, შემდეგ გუდიაშვილის ქუჩაც უნდა გაგვევლო და საქართველოს პარლამენტის ეროვნულ ბიბლიოთეკასთან მივსულიყავით. ვინაიდან ქაშუეთის გუმბათი ლადო გუდიაშვილის მოხატულია, იქვეა მისი მუზეუმიც, გადავწყვიტე, მხატვრის მოგონებები წამეკითხა, განსაკუთრებით მიყვარს ავტობიოგრაფიული პროზა. სწორედ მაშინ გავიგე, რომ ლადო გუდიაშვილი პარიზში სასწავლებლად წავიდა დავით კაკაბაძესთან ერთად. ჩემზე განსაკუთრებული შთაბეჭდილება მოახდინა ქართველი მხატვრების თვალით დანახულმა პარიზმა: ,,ჩავედით პარიზში. წვიმდა. ყველაფერს რუხი ფერი ედო. ვაგონები მთლიანად დაიცალა… ჩვენ კი ადგილიდან არ ვიძროდით. პარიზი ზღაპარივით გვქონდა წარმოდგენილი…“ თითქოს ბავშვობის შეგრძნებები განმიახლდა. თავი გამახსენა ჩემი და პარიზის უცნაურმა სიახლოვემ. აღარც 90-იანი წლები იყო, ინტერნეტიც მქონდა და კიდევ ათასი შესაძლებლობა, ფოტოსურათები თუ საარქივო მასალები მომეძებნა და ისე დამეთვალიერებინა პარიზი, ვიდრე ვესტუმრებოდი. მოგონებების კითხვის დროს გუდიაშვილისეული პარიზი გავიცანი და უკვე ვიცოდი, რა გზას გავყვებოდი, როცა ამ ქალაქში ფეხს დავადგამდი. ამ ამბის შემდეგ გაიქროლა რამდენიმე წელმა. ფიქრები თუ ოცნებები ხანდახან ფერმკრთალდება, მაგრამ არ იშლება. არ წაშლილა პარიზთან შეხვედრის სურვილიც.
გასულ წელს ჩემმა მოსწავლემ ეიფელის სტიპენდია მოიპოვა და სწავლა დაიწყო სამაგისტრო პროგრამაზე. სწორედ მან მიმიწვია პარიზში. მიხაროდა, რომ ბავშვობისდროინდელ ცნობისმოყვარეობას დავიკმაყოფილებდი, უფრო მეტად კი მაბედნიერებდა ის, რომ ვესტუმრებოდი ჩემს მოსწავლეს, ნაცნობებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე საინტერესო და მოაზროვნე ადამიანს. მასწავლებლისთვის იმაზე დიდი ბედნიერება არ არსებობს, როცა მოსწავლე ასეთ წარმატებას აღწევს და ყველაზე მთავარი – აქვს სურვილი, მასწავლებელს უმასპინძლოს.
განსაკუთრებული იყო პირველი დილა პარიზში – ლადო გუდიაშვილის სიტყვები გამიცოცხლდა – იმდენჯერ მქონდა ეს შეხვედრა წარმოდგენილი, თითქოს წინა ცხოვრებაში გავიარე კიდეც ეს გზა. განთიადისას ჩემს მოსწავლესთან ერთად სტუდენტური საცხოვრებლის ეზოში ჩავედი, გული მიჩქარდებოდა, თავი ისევ სტუდენტი მეგონა. მერე ის ლექციებზე წავიდა, მე კი მარტო დავრჩი და საკუთარ თავს ვკითხე, საით წავსულიყავი, საიდან დამეწყო პარიზის გაცნობა. ბოლო წლების გამოცდილებით ვცდილობ, მოგზაურობისას ვენდო უცხო მიწას, მივყვე მის ქუჩებს და მაინტერესებს, ,,სადაურსა სად წამიყვანს“. ჩავხედე რუკას, მოსანახულებელი ადგილები მონიშნული მქონდა, თუმცა გულმა კაფე ,,როტონდასკენ“ გამიწია, ალბათ იმიტომ, რომ გამეხსენებინა საკუთარი თავისთვის, როგორ მიიღო ამ სივრცემ საუკუნის წინ ქართველი ხელოვანები. რას მივყავდი იქ? ცნობისწადილს? მადლიერების გრძნობას? სევდას თუ აღფრთოვანების სურვილს? ალბათ, ყველაფერს ერთად.
მეტროდან ამოსულმა რამდენიმე ნაბიჯი გადავდგი და წითლად შემომანათა კაფე ,,როტონდამ“, აქამდე შავ-თეთრი ფოტოებით ვიცნობდი და ასეთ ნათელ ფერებს არ ველოდი. ყოველი კუთხე-კუნჭული დავათვალიერე, თან ლადო გუდიაშვილის მოგონებებს დავუბრუნდი, საუკუნის წინანდელს, სწორედ აქ გაიცნო მან პიკასო და მოდილიანი:
,,თითქმის ყოველდღე კაფე ,,როტონდას“ სტუმრები ვიყავით.
სულ, ვგონებ, თორმეტიოდე მაგიდა იდგა იმ ნახევრად ბნელ, პაპიროსის კვამლისაგან ჩახუთულ ოთახში, სადაც მხატვრები და პოეტები იყრიდნენ თავს. რა იყო ეს კაფე?.., არაფერი განსაკუთრებული, მაგრამ განუმეორებელი პოეტური ელფერი მიანიჭეს მას მეოცნებე ადამიანებმა. ვინ არ მოდიოდა აქ… საიდან ჩამოსულებს არ ნახავდით. იყო ერთი ხმაური, ლექსების ხმამაღალი კითხვა, დავა, კამათი… საუბრები კუბიზმზე, აბსტრაქციონიზმზე, რეალიზმზე…
კაფე ძალიან საინტერესო სანახავი იყო იმიტომაც, რომ აქ ათასი ჯურის ხალხი იყრიდა თავს…
ვინ არ მინახავს და არ შემხვედრია აქ… მახსოვს პიკასო… მოდიოდა თავისი თეთრი ძაღლით…
ძალიან ბევრი ცნობილი სახელი გავიდა აქედან ქვეყნად… ერთი მათგანი ამედეო მოდილიანი გახლდათ. ყოველ საღამოს თავის განკუთვნილ ადგილზე იჯდა იგი ,,როტონდაში“ და აკეთებდა ჩანახატებს. ხშირად ჩვენს თვალწინ იქმნებოდა მისი სასწაულებრივი სურათები…“
ცნობილია, რომ კაფე ,,როტონდას“ პაოლო იაშვილიც სტუმრობდა, რომელიც პარიზს ფერწერის შესასწავლად ესტუმრა და მერე პოეზიამ მიიტაცა მისი დრო. ანდრო ბუაჩიძის წერილში წამიკითხავს ილია ერენბურგის მოგონება, როგორ ეკითხებოდა ,,როტონდაში“ მას პაოლო, მართალი იყო თუ არა, რომ იგი კაფეში წერდა ლექსებს.
კაფე ,,როტონდადან“ გამოსული გზას გავუყევი. მივაბიჯებდი და ვაკვირდებოდი ადამიანებს, რომლებიც მზეს ეფიცხებოდნენ და კითხულობდნენ. ამდენი მკითხველი არც ერთ ქალაქში არ შემხვედრია.
დაახლოებით 15 წუთში მივადექი ლუქსემბურგის ბაღს, იქ კი გერონტი ქიქოძის ჩანაწერები გამახსენდა, როგორ გაიცნო მან პარიზში პაოლო იაშვილი, როგორ უყვარდა პოეტს ამ ბაღში ყოფნა, თურმე პოლ ვერლენის ძეგლთან ახლოს ჯდებოდა. მყისიერად პაოლოს ლექსი მომაგონდა:
,,ჩემო ქვეყანავ, ვიცი, პარიზი
არის გულის და თვალის ამხელი“.
ათასი ფიქრი მიტრიალებდა გონებაში, თან მთელი არსება აღმაფრენით მქონდა სავსე, რადგან საკუთარი თვალით ვნახე პარიზული კაფე და ლუქსემბურგის ბაღი, ქართველთა ფრანგული თავშესაყარი, როგორც დასტური, რომ საქართველო ნამდვილად ევროპის ნაწილია და რომ ჩვენი ქვეყანა ნასაზრდოებია ევროპული ღირებულებებით. ამ ენით აღუწერელ სიხარულთან ერთად სევდას და ბრაზსაც ვგრძნობდი და ვეძებდი პასუხს შეკითხვაზე – რატომ ართმევენ განვითარების შესაძლებლობებს ისეთი მრავალსაუკუნოვანი კულტურის მქონე ევროპულ ქვეყანას, როგორიც საქართველოა?!
