თანამედროვე საგანმანათლებლო სივრცეში სულ უფრო მკაფიო ხდება მოსწავლის ჰოლისტური განვითარების საჭიროება – როგორც საგნობრივი ცოდნის, ისე ციფრული, სოციალური, ანალიტიკური და შემოქმედებითი უნარების გაძლიერების კუთხით, რომელიც პასუხისმგებელი იქნება სისტემურ გამოწვევებსა და მიღებულ შედეგებზე. თანამედროვე მოსწავლე ხომ სხვანაირად სწავლობს – ის აღარ კმაყოფილდება მხოლოდ მოსმენით ან წაკითხვით. მას სჭირდება გამოცდილება, საკუთარი მონაწილეობა, აღმოჩენის სიხარული და აზრის დაფიქსირების საშუალება. ჰოლისტური და კონსტრუქტივისტული განათლების მოდელებიც ხაზს უსვამს სწავლა-სწავლების პროცესში მოსწავლის პიროვნულ როლს (ჰოვარდ გარდნერი), შესაბამისად, პედაგოგებს გვამრთებს სწავლების სტრატეგიების დიფერენცირება და მათი მორგება მოსწავლეთა აღქმის მოდალობებზე, მათ შემეცნების არხებზე. სწორედ ასეთი, მოსწავლისთვის ბუნებრივად მისაღები და შინაარსობრივად მდიდარი გამოცდილების უზრუნველსაყოფად მოხერხებულია ციფრული ტექნოლოგიების გამოყენება საგაკვეთილო პროცესში, მათ შორის ხელოვნური ინტელექტის (AI) ინტეგრაციაც.
საგნის „ჩვენი საქართველო“ სწავლებისას ამ გამოწვევას პასუხობს ინტერაქტიული მეთოდებისა და ციფრული რესურსების მიზნობრივი ინტეგრაცია, რომელიც მიმართულია მოსწავლის ინტერესზე, აღქმის სტილზე და ინდივიდუალურ შესაძლებლობაზე მორგებული სწავლებისკენ.
„ჩვენი სააქართველოს“ სწავლების მიმართულებით, სტუდენტური პრაქტიკის ფარგლებში, ჩემი ხელმძღვანელობით, დაიგეგმა აქტივობები, რომელიც გამოკვეთდა სასწავლო სივრცეებში აღნიშნული მიმართულებით არსებულ სირთულეებსა და პრაქტიკულ ასპექტებს. მიზანი არ შემოიფარგლებოდა მხოლოდ საგნობრივი ცოდნის გადაცემით ის მოიცავდა რამდენიმე ძირეულ ამოცანას:
- მოსწავლეთა ანალიტიკური და შედარებითი აზროვნების სტიმულირებას, რათა მათ შესძლებოდათ რეგიონების შედარება ბუნებრივი და კულტურული ნიშნებით;
- ინფორმაციის სინთეზისა და ინტეგრაციის უნარის განვითარება, რაც აუცილებელია ინტეგრირებული სწავლების კონტექსტში;
- ეთნოგრაფიული და გეოგრაფიული ელემენტების იდენტიფიკაცია და ახსნა, რაც აძლიერებს სოციალურ და სივრცით ინტელექტს;
- ბუნებრივ რესურსებზე დაფუძნებული მსჯელობის უნარის წახალისება, რაც ხელს უწყობს კრიტიკულ და გარემოსდაცვით პასუხისმგებლობაზე ორიენტირებულ აზროვნებას.
აქტივობის შინაარსი ორიენტირებული იყო საქართველოს ისტორიული წარსულის, ცალკეული მხარეების გეოგრაფიული, ბუნებრივი და კულტურულ-ეთნოგრაფიული თავისებურებების შესწავლასა და მათი შედარებითი ანალიზის უნარის განვითარებაზე.
საგნის „ჩვენი საქართველო“ ს VI კლასში სწავლებისას, განხორციელდა სამი განსხვავებული ინტერვენცია მოსწავლეთა აღქმის სტილის გათვალისწინებით:
I – ვიზუალურ აღქმაზე ორიენტირებული ინტერვენცია
თემა – „კახეთი“
აქტივობის შინაარსი:
- ხელოვნური ინტელექტით შექმნილი ვიდეომასალა, რომელიც ასახავდა რეგიონის ლანდშაფტს, ეთნოგრაფიასა და კულტურას (კახელების ცხოვრების, ბუნებრივი გარემოსა და ეთნოგრაფიული ელემენტების ვიზუალური წარმოდგენა. ვიდეოს თან ახლდა ილუსტრაციული პორტრეტები, რომლებიც ასახავდა რეგიონის მოსახლეობას მათი კულტურული მახასიათებლებით);
- გაკვეთილზე ჩატარდა გუნდური ციფრული თამაში jeopardylabs და wordwall -ის ტიპზე დაფუძნებით.
ნიმუში: ხელოვნური ინტელექტის დახმარებით შექმნილი კახელი ქალის და მამაკაცის ილუსტრაციული პორტრეტები, რომლებიც ვიზუალურად წარმოაჩენენ რეგიონებისთვის დამახასიათებელ გარეგნულ თავისებურებებსა და ეთნოგრაფიულ ელემენტებს https://drive.google.com/file/d/1mULZWU1PsVJ27GgAilV0YEyqloKgEjB2/view
შედეგები: ვიზუალურ სტიმულზე დაფუძნებულმა მეთოდებმა მნიშვნელოვნად გაზარდა მოტივაცია; მოსწავლეებში გამოიკვეთა გაცნობიერებული თავდაჯერება და მონაწილეობის ხარისხი, გაკვეთილის ეფექტიანობა; გაძლიერდა მოსწავლეთა კონცენტრაცია და თემის გააზრება; ვიზუალური მასალა გადამწყვეტი ფაქტორი აღმოჩნდა ინფორმაციის დამახსოვრებაში.
II – სმენით აღქმაზე მორგებული ინტერვენცია: სწავლა-სწავლების პროცესში გამოიკვეთა მოსწავლეთა ნაწილი, რომელიც უპირატესად სმენით აღიქვამდა საგნობრივ ინფორმაციას. აღნიშნული ტიპის მოსწავლეებისთვის დაიგეგმა აქტივობა საქართველოს ისტორიულ წარსულთან დაკავშირებით.
თემა – „საქართველოს სახელმწიფოს ისტორია“
აქტივობა ეფუძნებოდა ისტორიულ თემაზე მომზადებულ აუდიო-ვიდეო რესურსებსა და განმასხვავებელ დისკუსიებს. მოსწავლეებმა მოისმინეს ანტიკური ხანის ეპიზოდები, როგორიც იყო არმაზის კულტის მნიშვნელობა, ბრინჯაოს ხანის ყოფა და მიწათმოქმედების როლი. აღსანიშნავია, რომ ეს აქტივობები განსაკუთრებით შედეგიანი აღმოჩნდა იმ მოსწავლეებისთვის, რომლებიც მანამდე არ ავლენდნენ ინტერესი სტანდარტულ გაკვეთილებზე.
მოსწავლეებმა იმუშავეს „საქართველოს წარსულის სურათები“ – ს შექმნაზე. გაკვეთილზე გამოყენებული ციფრული რესურსი შედგებოდა ორი ნაწილისგან: პირველი – ვიდეო მასალა არმაზის კულტზე, მიწათმოქმედებასა და ბრინჯაოს ხანაზე, https://drive.google.com/file/d/111oSlwo-aOIRnxuz6g0MbKXV0fTN3kUa/view
მეორე რესურსი კი მოიცავდა ციფრულ პლატფორმაზე შესრულებულ ტესტს დახურული ტიპის კითხვებით. მას შემდეგ, რაც კითხვარები ინდივიდუალურად შეივსო, მოსწავლეები ჯგუფურად განხილავდნენ პასუხების ანალიზს და თემის ძირითად აქცენტებს.
შედეგები: მოსწავლეებმა ინდივიდუალურად იმუშავეს კითხვებზე, შემდეგ კი გუნდურად გააანალიზეს შედეგები და არგუმენტირებულად იმსჯელეს სწორი და არასწორი პასუხების შესახებ. სმენითი აღქმით ძლიერი მოსწავლეები აქტიურად რეაგირებდნენ მოსმენილ შინაარსზე, ჩაერთვნენ დისკუსიებში, გამოხატავდნენ აზრებს და მოჰყავდათ არგუმენტები მოსმენილზე დაყრდნობით; გაძლიერდა მათი არგუმენტაციის, ანალიზისა და შეფასების უნარი, ასევე ისტორიული პერსპექტივით მსჯელობის უნარი; გაჩნდა დამოუკიდებელი შეფასების მცდელობებიც; მოსწავლეებმა გამოხატეს ემოციური კავშირი მასალასთან. აქტივობა ხელს უწყობდა არა მხოლოდ ინფორმაციის მიღებას, არამედ მის გააზრებას, განხილვასა და დასკვნების გამოტანას. აუდიო-მასალამ ხელი შეუწყო მოსწავლეთა ემოციურ ჩართულობასა და თემის ღრმად გააზრებას, გაუმჯობესდა მოსწავლეთა ყურადღების კონცენტრაცია, რაც დაფიქსირდა რეფლექსიის ეტაპზეც.
III – ინოვაციური ინტერვენცია AI-ის გამოყენებით
აქტივობა: მოსწავლეებმა იმუშავეს, შექმნეს ტექსტური მონოლოგები ისტორიულ პერსონალიებზე, შემდეგ კი ციფრულ ანიმაციებად გარდაქმნეს. მოსწავლეებმა დამოუკიდებლად შეარჩიეს ანტიკური ხანის ისტორიული ფიგურები, დაწერეს ტექსტური ბიოგრაფიები და გამოიყენეს ციფრული პლატფორმები ანიმაციისთვის. შედეგად მიიღეს მოკლე ვიდეორგოლები, სადაც პერსონაჟები “ლაპარაკობდნენ” მათ მიერ შექმნილი ტექსტის საფუძველზე. აქტივობამ გააერთიანა კვლევა, ტექსტის შექმნა, ვიზუალური გამოსახულება და ციფრული პრეზენტაცია.
აქტივობისას მოსწავლეები სწავლობდნენ სახის ანიმაციის პროგრამების გამოყენებას, ხმის პარამეტრების მართვასა და ვიზუალური პრეზენტაციის სტრუქტურირებას. გარდა ტექნიკური კომპეტენციებისა, გაკვეთილი ხელს უწყობდა ტექსტის სწორად ფორმულირებას, ისტორიულ ლოგიკაზე დაფუძნებული არგუმენტაციის აგებას და შემოქმედებითი ხედვის ჩამოყალიბებას. განსაკუთრებული აქტიურობით გამირჩეოდნენ ის მოსწავლეები, ვისაც ახასიათებს ტექნოლოგიური მიდრეკილება და კრეატიული აზროვნება.
საბოლოოდ თითოეულმა მოსწავლემ წარმოადგინა ინდივიდუალური ვიდეოპროდუქტი, რაც გახდა არა მხოლოდ შეფასების, არამედ თანატოლური გაზიარებისა და საერთო სივრცეში რეფლექსიის საფუძველი.
შედეგები: გაძლიერდა მოსწავლეთა ტექნიკური, ტექსტური, კვლევითი და შემოქმედებითი უნარები; მოსწავლეებმა უკეთ შეძლეს ისტორიული პერსპექტივის გათავისება; გაიზარდა პასუხისმგებლობის განცდა და ჯგუფური თანამშრომლობა. მოსწავლეები ამ პროცესში გრძნობდნენ პროცესის ავტორობას, რაც აძლიერებდა მოტივაციას; გაკვეთილი გახდა გაცილებით ეფექტიანი. გამოიკვეთა, რომ სწავლის ეფექტურობა უმჯობესდება მაშინ, როდესაც ინფორმაცია მიეწოდება მოსწავლის აღქმისთვის მისაღები გზით, გამოიყენება თანამედროვე ტექნოლოგია და სტიმულირდება ინტერესზე და შემოქმედებით გამოხატვაზე დაფუძნებული სწავლა. ეს მიდგომა სრულად ეხმიანება ეროვნული სასწავლო გეგმის მიზნებს – მოსწავლეზე ორიენტირებულ სწავლებას, ინტეგრირებულ ცოდნას და განვითარების ინდივიდუალურ ტემპზე დაფუძნებულ პროცესს.
ნიმუში: ვახტანგ გორგასლის ილუსტრაციული პორტრეტი, შექმნილი მოსწავლის მიერ ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებით, რომელიც გადმოსცემს მეფის ხასიათსა და იმდროინდელ გარეგნულ სტილს.
სამივე ინტერვენციამ აჩვენა, რომ მოსწავლეთა აქტიური ჩართულობა, მოტივაცია და აკადემიური შედეგები პირდაპირ კავშირშია გაკვეთილის სტრუქტურასთან, შინაარსის მიწოდების ფორმასთან და მათი პიროვნული საჭიროებების გათვალისწინებასთან.
- დაკვირვების ფურცლებზე დაფიქსირდა: მოსწავლეებმა უკეთ შეითვისეს მასალა, გაუმჯობესდა ჯგუფური თანამშრომლობა, გაიზარდა თვითშეფასების ხარისხი;
- ვერბალური უკუკავშირის შედეგად გამოვლინდა: მოსწავლეებს სიამოვნებდათ მონაწილეობის პროცესი, მათთვის გაკვეთილი იყო საინტერესო, შინაარსიანი და ინსპირაციული.
სწავლებაში მოსწავლის ინდივიდუალურ თავისებურებებსა და აღქმაზე მორგებული მიდგომების დანერგვა არ არის მხოლოდ ჰუმანური მიზანი – ეს წარმოადგენს სწავლების ხარისხის ზრდის გარანტიას. ინტერაქტიული მეთოდები და ციფრული რესურსები ქმნიან ისეთ გარემოს, სადაც მოსწავლე ხდება ცოდნის აქტიური შემოქმედი.
საგნის „ჩვენი საქართველო“ სწავლებისას, ასეთი მიდგომები განსაკუთრებულად ეფექტიანი აღმოჩნდა სხვადასხვა აკადემიური დონის და აღქმის ტიპის მქონე მოსწავლეებისთვის. რეალურად წარმოჩინდა თითოეული მოსწავლე თავისი შესაძლებლობებითა და უნარებით, ინტერესებითა და მიდრეკილებებით.
მასწავლებლებს რეალურად შეგვიძლია დავეხმაროთ ჩვენს მოსწავლეებს, გადადგან ნაბიჯი შემეცნების, პასუხისმგებლობისა და თვითგანვითარების გზაზე.
