წერა მწერალთან ერთად

შარშან თუ შარშანწინ აქცია გამოვაცხადე: ,,წერა მწერალთან ერთად” — მე, როგორც პოპულარული საბავშვო წიგნის, ,,დიიიდი ნუნუს” ავტორი, ამ წიგნის გაგრძელებას ბავშვებთან ერთად დავწერდი.

რამდენიმე თავი მართლა დავწერე ბავშვებთან ერთად. დავჯდებოდი ხოლმე სხვადასხვა სკოლის მეორე, მესამე, მეოთხე თუ მეხუთეკლასელებთან და ვწერდით ,,დიიიდი ნუნუს” გაგრძელებას. დიდ ჩაილურში დავიწყეთ — სად უნდა დაგვეწუო, აბა, ,,დიიიდი ნუნუს” გაგრძელება, თუ არა დიდ ჩაილურში?! ეს იყო საახალწლო თავი.

მერე ზუგდიდელ მოსწავლეებთან ერთად დავწერეთ ,,მამა ბავშვებს ხატავს”. მერე ქუთაისელ ბავშვებთან ერთად დავწერე ერთი თავი, რომელშიც ნუნუ ექსკურსიაზე იკარგება. სხვადასხვა სკოლაში ბავშვებისგან ვიწერდი ხოლმე იდეებსაც და ერთ-ერთი იდეა თელაველმა ბავშვებმაც მომაწოდეს, ძველ სკოლაზე დაწერეთ ერთი თავიო. ეს დავალებაც თითქმის შევასრულე…

მაგრამ ყველაფერი 106-ე სკოლაში დაიწყო, როდესაც შორენა იმედაიშვილმა თავისი მოსწავლეების აკინძული წერილები გამიზიარა. ხოლო შეხვედრაზე ბავშვებმა მითხრეს, თქვენი წიგნი ჩვენ გავაგრძელეთო და თავიანთი ამბები წამიკითხეს ნუნუს შესახებ. ერთ-ერთი თავი იმ ამბებიდანა დავწერე: ,,აუზზე”.

თბილისის 106-ე სკოლის მოსწავლეები კიდევ უფრო დიდ დახმარებას მიწევენ. ნატალია მიმინოშვილის მე-4 ე კლასის (უკვე მეხუთე) მოსწავლეებთან ერთად დავსხდებით ხოლმე ამ ზაფხულში და ვწერთ ახალ-ახალ ამბებს. უკვე სამი შეხვედრა გავმართეთ და ორი თავიც დავწერეთ.

სწორედ ეს პროცესი მინდა აღვწერო ამ წერილში.

,,წერა მწერალთან ერთად“ გულისხმობს მოსწავლეებში წერისა და კითხვის უნარების გაწაფვას მათთვის მამოტივირებელ და ნამდვილი წერის გარემოში — ჩვენ ხომ მართლა წიგნს ვწერთ მართლა გამოსაცემად?! აქტივობა მოსწავლეებს ასევე ეხმარება ლექსიკური მარაგის გამდიდრებაში, მხატვრული ხერხების ამოცნობასა და მოფიქრებაშიც კი.

წერის პროცესი ეფუძნება წერის ტრადიციულ ჩარჩოს – ხუთსაფეხურიანი წერის მოდელს და მის, ფაქტობრივად, ყველა საფეხურს მოიცავს.

• 1-ელი საფეხური: იდეების გენერირება;
• მე-2 საფეხური: შავი ვარიანტის დაწერა;
• მე-3 საფეხური: გადამუშავება;
• მე-4 საფეხური: რედაქტირება;
• მე-5 საფეხური: გამოქვეყნება (ცხადია, ამ ეტაპს ყველა სულმოუთქმელად დაველოდებით წიგნის დასრულების შემდეგ.).

ჯერ კონკრეტული თავის იდეასა და მონახაზს შევთავაზებდი ხოლმე ბავშვებს და ჩამოვწერდით იდეებს, თუ რას დავწერდით იმ თავში. (მაგალითად, დავწერეთ თავი, რომელშიც ნუნუ, — წიგნის მთავარი პერსონაჟი, მესამეკლასელი გოგონა, — ახალ ოთახში გადადის ბებიასთან. ჩამოვწერეთ, რა უნდა დაგვეწერა: ნივთების გადატანა, სათამაშოს წაყვანა, ოთახის აღწერა, ნივთების ამოლაგება და დალაგება და… რაღაც პრობლემა, ხიფათი, რომელიც გვინდა, რომ იყოს ჩვენს თავში, მაგრამ იმ ეტაპზე ვერ ჩამოვყალიბდით.)

შემდეგ ვიწყებთ წერას. როგორც გახსოვთ, თუმცა არ მითქვამს და როგორ გემახსოვრებათ (ჰა-ჰა!..), ჩვენ ონლაინ ვმუშაობთ. მე გაზიარებული მაქვს ჩემი ეკრანი და ყველაფერს მე ვწერ. ბავშვებს შეუძლიათ თავისუფალი მიკროფონის პრინციპით ყველაფერი თქვან ნებისმიერ დროს. ასევე შეუძლიათ თავიანთი იდეა ჩაწერონ საწერელაში (ე. წ. ჩათში), რომელსაც პერიოდულად ვამოწმებ. აღსანიშნავია, რომ ჩვენ მეორე და მესამე საფეხურები გაერთიანებული გვაქვს. ანუ თან ვწერთ და თან გადავამუშავებთ – მოგეხსენებათ, ციფრული წერა ამის საშუალებას იძლევა და თან დროსაც ვზოგავთ და თან ბავშვებისთვისაც უფრო სასარგებლოა ტექსტის მყისიერი ტრანსფორმაცია მათ ცხვირწინ. გადამუშავებაში  ვგულისხმობთ მხატვრული ხერხების (ძირითადად, ეპითეტი და შედარება) მოფიქრებასაც, რაც, ცხადია, რედაქტირების საფეხურზეც შეიძლება გაგრძელდეს.

რამდენიმე სურათი ვნახოთ ამ სამუშაოდან (დიახ, ბავშვებთან ერთად ფრიად სერიოზულ სამუშაოს ვასრულებ). წერის პროცესში ერთ ბავშვს მოუნდა, რომ ნუნუს საყვარელი სათამაშო თოჯინა ჰყოლოდა, რომელთანაც იძინებს ხოლმე და თან წაეყვანა ახალ ოთახში. მე გავაპროტესტე: ნუნუ უკვე მესამეკლასელია და მესამეკლასელი გოგონები ისევ თოჯინებთან იძინებენ-მეთქი?! კიო, მასწავლებელოო, მეც ვიძინებ ხოლმეო, მეცო, მეცო, დამარწმუნეს უცებ. თოჯინად პინგვინი შევარჩიეთ და სახელიც შევურჩიეთ (ამ ეტაპზე ვერ გავთქვამ.).

კიდევ ერთი დეტალი ამავე მონაკვეთს უკავშირდება. ხმამაღლა ლაპარაკით დავწერე შემდეგი წინადადება:

,,ნუნუმ ჩახუტებული პინგვინი თავის საწოლზე დასვა.“

და ვიკითხე: შეგიძლიათ სხვა სიტყვა დამაწერინოთ? საწოლზე…

აქ მინდოდა,  რომ ,,დაასკუპა“ დამეწერა და ბავშვებისგან ვცდილობდი ამ სიტყვის ამოთქმას.

ცხადია, ,,დაასკუპაც“ თქვეს და ,,დააჯინაც“. მაგრამ ბარბარემ ისეთი სიტყვა შემოგვთავაზა, სულ რომ არ მოველოდი: მოაკალათა. ძალიან მომეწონა და დავტოვეთ კიდეც. ვნახოთ ამ წინადადების ჩამოყალიბების ტრაექტორია:

წერის ამ ეტაპზე დაიბადა გარკვეული პრობლემის იდეაც. ნუნუს მოუნდება, რომ კედლის საათი გადაიტანონ მეორე მხარეს – კარგად რომ გამოჩნდეს თავისი საწოლიდან. და ბებიაც მოიტანს პატარა სკამსა და ჩაქუჩს, ჩამოხსნის საათს, მიადგამს მეორე კედელთან,ზედ შედგება და… თუმცა არ ამ ეპიზოდს გაგითქვამთ (არ დაგასპოილერებთ, როგორც იტყვიან ხოლმე).

ამის შემდეგ ვიწყებთ რედაქტირების ეტაპს, რასაც პირველ რიგში კარგად წაკითხვა სჭირდება. რასაკვირველია, ამაშიც ბავშვები მეხმარებიან და ზოგჯერ ინდივიდუალურად, ზოგჯერ კი წყვილებშიც ვკითხულობთ ტექსტს. კორექტურის გასწორების შემდეგ კიდევ ერთხელ ვკითხულობთ და ვაკვირდებით, ხომ არ უნდა ჩავანაცვლოთ რომელიმე სიტყვა, ხომ არ უნდა ჩავამატოთ ეპითეტი თუ შედარება…

სიტყვების შერჩევა-ჩანაცვლებისაც ვითვალისწინებთ წინადადებისა და კონკრეტული სიტყვის ჟღერადობასაც.

რაც შეეხება გამოქვეყნების საფეხურს, ამას უკვე გამომცემლობას მივანდებთ და წარმომიდგენია, როგორ გაგვიხარდება, როდესაც ჩვენ მიერ დაწერილი წიგნის ფურცლებს გადავშლით.

ბოლოს, შეიძლება გავიხსენოთ USAID საბაზისო განათლების პროგრამის ფარგლებში დამზადებული ვიდეო, რომელშიც საუბარია ერთობლივად წერის სხვადასხვა რეკომენდაციაზე:

https://www.youtube.com/watch?v=9HOa2yoEopg&list=PLHz1R9entLOYWvp9Gu5xpTDk38S9eyW-j&index=12