ენა აზრის გამოხატვის საშუალებაა, მეტყველება კი უნარია, რომლითაც ენა იწყებს მოქმედებას. თუ მოსწავლეს მეტყველების პრობლემები აქვს, საკუთარი აზრის გადმოცემაც უჭირს და მოსმენილის სწორად გააზრებაც.
სპეციალისტები ამბობენ, რომ მეტყველების გაუმჯობესება ნებისმიერ ასაკშია შესაძლებელი, თუმცა არსებობს ისეთი ხარისხის მეტყველების პრობლემებიც, რომელსაც ადრეული ასაკიდანვე სჭირდება ყურადღების მიქცევა (EDU.ARIS,GE).
განსაკუთრებით დაწყებით კლასებში სწორი მეტყველების სწავლება მოითხოვს საინტერესო, ინტერაქტიულ და ასაკისთვის შესაბამის მიდგომებს.
- სწორი მეტყველების მნიშვნელობის გაცნობა
განვმარტოთ მიზანი – მარტივად ავუხსნათ მოსწავლეებს, რატომ არის მნიშვნელოვანი სწორად საუბარი (მაგ., გასაგებად გამოხატვა, თავდაჯერებულობა).
მაგალითები – ვაჩვენოთ, როგორ იცვლება მნიშვნელობა არასწორი გამოთქმის ან ინტონაციის გამო. ავუხსნათ, თავიდან აირიდოთ ჟარგონების, სლენგების და ბარბარიზმების გამოყენება.
- თამაშებითა და აქტივობებით სწავლება
სიუჟეტის მოყოლა – სთხოვეთ ბავშვებს, ერთმანეთს მოუყვნენ მოგონილი ან ნამდვილი ისტორიები, რაც ავითარებს გამართულ მეტყველებას.
როლური თამაშები – მაგ., „მაღაზიაში საუბარი“ ან „ჟურნალისტის ინტერვიუ“, რომელიც ასწავლის სხვადასხვა სიტუაციაში საუბარს.
- გამოთქმისა და ფონეტიკის გაუმჯობესება
სავარჯიშოები ენისა და ტუჩებისთვის – გააკეთეთ მარტივი არტიკულაციური ვარჯიშები (მაგ., „ცხენის ფრუტუნი“, „ქარის ხმა“).
სიჩქარისა და ინტონაციის ვარჯიში – წააკითხეთ ერთი და იგივე წინადადება სხვადასხვა ტემპითა და ემოციით (მაგ., სიხარულით, სევდით).
- ენის გასატეხები – „ლ/რ“ – „ლარი რარი, ლარი რარი“ „ერთსა კაცსა ბლისკინელსა ბლის კალათით ბლის ხიდზედა ბალი გააქვს და გამოაქვს“;
„თეთრი თრითინა თეთრ თრთვილზე თრთოდა“;
„ს/შ“ – „საშა შეშას ჩეხს“;
„ბ/ფ/პ“ – „ბდგი, ფთქი, პტკი, ბდგი, ფთქი, პტკი, ბდგე, ფთქე, პტკე, ბდგო, ფთქო, პტკო, ბდგუ, ფთქუ, პტკუ.“
- მოსმენა – აჩვენეთ, რომ უსმენთ და აფასებთ მათ ნათქვამს, რაც მოტივაციას აძლევს.
- შეცდომების ფრთხილად გასწორება – თუ ბავშვი შეცდომას დაუშვებს, ნუ გააკრიტიკებთ; გაიმეორეთ წინადადება სწორად, მაგ., „ა, გგონია, რომ…?“.
- მოდელირება – თავად ისაუბრეთ გამართულად, რადგან ბავშვები ხშირად ბაძავენ მასწავლებლის ან მშობლის მეტყველებას.
- ტექნოლოგიების გამოყენება
აპლიკაციები – გამოიყენეთ ქართული ენის შესწავლის აპლიკაციები ან თამაშები, რომლებიც ფონეტიკასა და ლექსიკას ავითარებს.
ვიდეო და აუდიო – აჩვენეთ ქართული მულტფილმები ან ზღაპრები, შემდეგ განიხილეთ პერსონაჟების მეტყველება.
ჩაწერა – ჩაწერეთ მოსწავლეების საუბარი და მიეცით საშუალება, მოისმინონ და გააანალიზონ თავიანთი გამოთქმა.
- ჯგუფური და ინდივიდუალური მიდგომა
ჯგუფური აქტივობები – ჩაატარეთ დებატები ან დისკუსიები, სადაც ყველა მონაწილეობს.
ინდივიდუალური მიდგომა – თუ მოსწავლეს უჭირს გარკვეული ბგერების წარმოთქმა, მიეცით პერსონალური სავარჯიშოები.
- წაკითხვისა და მოსმენის როლი
ხმამაღლა კითხვა – სთხოვეთ, წაიკითხონ მოთხრობები ან ლექსები, ყურადღება გაამახვილეთ ინტონაციასა და გამოთქმაზე.
აუდიოწიგნები – მოასმენინეთ ქართული აუდიოწიგნები, რათა გაეცნონ სწორი მეტყველების ნიმუშებს.
- მოტივაცია და გამხნევება
დაჯილდოება – გამოიყენეთ სტიკერები, სერტიფიკატები ან სიტყვიერი ქება პროგრესისთვის.
საინტერესო თემები – შეარჩიეთ თემები, რომლებიც ბავშვებს აინტერესებთ (მაგ., სუპერგმირები, ცხოველები), რათა მეტი ისაუბრონ.
- მშობლებთან თანამშრომლობა
რჩევები მშობლებისთვის – უთხარით მშობლებს, წაახალისონ შვილები სახლში საუბრისას, მაგ., ისაუბრონ დღის მოვლენებზე.
- სახლის დავალება – მიეცით მარტივი დავალებები, მაგ., „აღწერე შენი საყვარელი სათამაშო“; ,,ხმამაღლა კითხვა ხუთი წუთი ჩემს ოთახში და ჩაწერა’’.
- სპეციფიური სირთულეების გათვალისწინება
თუ ბავშვს აქვს მეტყველების სერიოზული სირთულე (მაგ., ხმოვანთა გამოტოვება, ბგერების არევა), განიხილეთ ლოგოპედთან მუშაობის შესაძლებლობა.
იყავით მომთმენი, რადგან ყველა ბავშვი სხვადასხვა ტემპით ვითარდება.
გაითვალისწინეთ ენის სპეციფიკა, მაგ., რთული თანხმოვნების გამოთქმა („ღ“, „ყ“, „ჩ“). გამოიყენეთ ქართული ზღაპრები, ლექსები და სიმღერები, რათა სწავლა უფრო სახალისო გახდეს.
გამოყენებული რესურსები:
https://www.aura.ge/111-arsi/691-gamartuli-metkveleba.html
https://rogor.ge/article/619-rogor-gaviumjobesot-metqveleba/
