კინოში წასვლა
როცა შეგევედრება,
კვირით სადმე კინოში
მიგყავს ბავშვი ზოგჯერ,
გარეთ მისი პერანგი
თითქოს რქებით ჰკიდია
თიკანივით თოკზე.
სანამ ქუჩას გაივლით,
სანამ შეუერთდებით
მოფუთფუთე მორევს,
ის ხელიდან გისხლტება
და ქუჩაზე კონსერვის
ქილას მიაგორებს.
ისე გაცრეცილია
და ისეთი ნაზია,
ვით ყვავილი ბალბის,
სანამ ბილეთს იყიდი,
შორიახლო ტრიალებს,
ღიღინებს და დარბის.
ესეც კინოს დარბაზი.
ახლა ხან წინ გაუშვი,
ხან წინ გაუძეხი,
მერე პალტო გახადე,
თითქოს ბუტერბროდიდან
ენას გიყოფს ძეხვი.
მერე ვიოლინოზე
უკრავს ბატი დონალდი
და იძახის: „დარლინგ!“
მერე დარბის კაცუნა
და დარბაზის სიხარულს
ჰქვია მხოლოდ ჩარლი…
მერე ესეც თავდება,
ქვითინი და ხარხარი
უკან რჩება, უკან.
გარეთ წვიმა შრიალებს,
ფეხსაცმელზე დახრილი
შეხსნილ ზონარს უკრავ…
ოდნავ დაცილებული
ორი წინა კბილი და
ორი წვრილი კანჭი
ბნელში შენს წინ ციმციმებს,
როცა გესაუბრება
გამოზრდილი ტანჯვით.
კითხვა განსაცდელია
და რამდენი ეჭვია
კიდევ გასაფანტი,
უვარდება მანქანას
შუქით დაგრძელებული
მხოლოდ შენი ლანდი.
წვიმა ლექსიკონივით
ღამის მწუხრში შრიალებს,
არ აჩერებს ტაქსი.
ბოლოს მაინც ჩერდება…
გამოაღე კარი და
მძღოლის გვერდით დასვი.
ბავშვი – კითხვის ნიშანი
შემოგყურებს თვალებში,
იცინის და ცმუკავს,
დიახ, ჭეშმარიტება
ემალება დროებით
ყველას ფარდის უკან.
იგი არის თამამი,
ყველა მოხიბლულია
და იქცევა კარგად
და ჯერ მისი პასუხი
მატარებლის კუპეში
კარის ჯახუნს არ ჰგავს…
იგი მოგეყუდება,
ვიდრე ფეხზე დადგება,
ვიდრე მონახავენ,
ვიდრე ალუბალივით
მისკენ გამოიწვდიან
მაქმანიან მკლავებს.
ის ცხოვრებას ურდულზე
ჯერ არ ეჯაჯგურება,
გამზრდელს გვერდით უზის,
მისთვის არა შრიალებს
შემოდგომის წვიმების
სევდიანი ბლუზი.
იგი მერე იფიქრებს,
როცა მოვა სიბერე
და თმას გაუთეთრებს,
რომ შენს გვერდით ცხოვრობდა
თუ ვაგონის ფანჯრიდან
დაგინახა ერთხელ?..
გივი გეგეჭკორი თავისი დიდი თაობის ერთ-ერთი გამორჩეული პოეტი და მთარგმნელი იყო. ფრანგული პოეზიის მისეულმა თარგმანებმა, როგორც დიად თარგმანებს სჩვევია ხოლმე, ორიგინალურ პოეზიაში შეაღწია და პოზიტიური გავლენა მოახდინა წამყვან ქართველ პოეტებზე. სიღრმეებში რომ არ შევიდეთ და მხოლოდ რეტინალურ მაგალითს დავჯერდეთ – მისი თარგმანების მერე მომძლავრდა ჩვენში პოეტური ტექსტების განლაგება პროზის ფაქტურით. ფრანგული პოეზიის მისეული ანთოლოგია დღეს უკვე ეჭვშეუტანელ კლასიკად ითვლება და იმ თარგმანებს შორის მოიხსენიება, რომლებმაც ბევრი რამ შესძინეს ქართულ პოეზიას. ეს თარგმანები დღესაც ძალიან ვიტალური და კითხვადია, სოციალურ ქსელებში ხშირად იდება ცალკეული ლექსი აღნიშნული ანთოლოგიიდან, ბევრმა ზეპირადაც კი იცის. მეტსაც ვიტყვი – ზოგიერთი ლექსის ინტონაციურ თუ კონცეპტუალურ გავლენასაც გადავწყდომივარ ცალკეული ავტორების ლექსებში. ამ ანთოლოგიის შინდისფერყდიანი გამოცემის ორი ეგზემპლარი მქონდა, ერთი ძმაკაცს ვაჩუქე, მეორე კი მეორე ძმაკაცს ვათხოვე ერთხელ და დამიკარგა. ამჟამად კი, დიდი ხანია, მოყვითალოყდიანი გამოცემა მაქვს ნათხოვარი კიდევ ერთი ძმაკაცისგან – გიო ლომიძისგან, და ხშირად ვკითხულობ.
რაც შეეხება გივი გეგეჭკორის ორიგინალურ პოეზიას: მისი არაერთი ლექსი ქართული პოეზიის საგანძურშია შესული. თარგმანებისა არ იყოს, მისი ლექსებიც კითხვადია დღეს, აქტუალურია სოციალურ ქსელებში. თუ სწორად მახსოვს, ერთ-ერთ ლექსში მიმართავს საკუთარ თავს, მომავალში მხოლოდ ბიბლიოთეკის ბინადარი არ იქნება შენი წიგნებიო, და ასეცაა. ის უდავოდ დიდი პოეტია, მაგრამ დიდი პოეტია მხოლოდ მისი შედგენილი ჰეტერომეტრით (4/3-4/3-4/2) და ამ ჰეტერომეტრში შემავალი საზომებით დაწერილი შედევრებით, სადაც ის აბსოლუტურ ინტონაციურ ინდივიდუალიზმს აღწევს. ზოგადად მისი შემოქმედება ვერსიფიკაციული მრავალფეროვნებითა და სიახლით (აღნიშნული ჰეტერომეტრის გარდა) არ გამოირჩევა, ძირითადად სულ რამდენიმე, ძალიან გავრცელებული საზომით ოპერირებს და ამ საზომებით დაწერილი აქვს სრულიად ბრწყინვალე ლექსები, თუმცა ვერ ახერხებს, ამ საზომებს ინდივიდუალური ინტონაციური აკუსტიკა შესძინოს. მარტივად რომ ვთქვათ: სხვა საზომებით დაწერილი მისი უცნობი ლექსი რომ წაიკითხოს მკითხველმა, ავტორს ვერაფრით გამოიცნობს, განსხვავებით – მისი შედგენილი ჰეტერომეტრით და ამ ჰეტერომეტრის შემადგენელი საზომებით (4/3; 4/2) დაწერილი ლექსებისგან. ეს ჰეტერომეტრი და მისი შემადგენელი საზომები დამორჩილებული აქვს აბსოლუტურად, აქ მკაფიოდ ისმის გივი გეგეჭკორის საფირმო ინტონაცია, რომელიც არავისში აგერევა და, რომელსაც დღესაც უამრავი მიმბაძველი ჰყავს, არაერთგან გადააწყდები გივი გეგეჭკორის ხმას. ლექსმცოდნეები უკვე საუბრობენ იმაზე, რომ ამ ჰეტერომეტრს – 4/3-4/3-4/2 – მისი სახელი უნდა ეწოდოს. ორი ფოლკლორული საზომის (4/3 და 4/2) შეერთებით მან სრულიად უნიკალური ევფონიის მქონე სალექსო საზომი შექმნა. ეს საზომები გურამიშვილმა გაალიტერატურულა (თუმცა პირველი მათგანის – შვიდმარცვლედის – მწიგნობრულ ვარიანტს გაცილებით ადრე, მეცხრე საუკუნეში ვხვდებით ატენის სიონის კედელზე), გეგეჭკორმა კი ამ ორი საზომის ინდივიდუალური პოტენციალები შეადუღაბა. 4/3 – საფერხულო საზომია, ამ საზომითაა შექმნილი ქართული საფერხულო-საცეკვაო სიმღერები, რადგან ამ შვიდმარცვლედის რიტმი თავისთავად გიბიძგებს კინეტიკური აქტივობისკენ, მოძრაობისკენ. გივი გეგეჭკორმა ბინარულ შვიდმარცლედს ქორეთი მოსხეპილი ექვსმარცვლედი დაამატა და მიიღო ეს უნიკალური საზომი. ზედიზედ ორი დაქტილური და ბოლოს ერთი ქორეული კადენციის მოდულაცია დაუვიწყარ ეფექტს იძლევა.
*
რაც შეეხება ზემოთ კოპირებულ ლექს-შედევრს: ჩვენს წინაშეა გივი გეგეჭკორის საფირმო ჰეტერომეტრით დაწერილი თოთხმეტსტროფიანი ლექსი, რომელიც მისი პოეტიკისთვის დამახასიათებელ ყველა იმანენტურ შტრიხს ატარებს. საერთოდ გივი გეგეჭკორი იშვიათად წერდა კომპაქტურ ლექსებს, მისი ლექსები, როგორც წესი, ვრცელია. ბევრჯერ მომისმენია, რომ ლექსი ვრცელი არ უნდა იყოს, რომ დიდი ლექსის კითხვა მოსაბეზრებელია და ა. შ. ამ პრიმიტიული მიდგომის საპირწონედ ვიტყვი, რომ ლექსის პრობლემა არა – მოცულობა, არამედ სათქმელი და მხატვრული ხარისხია. ყველა ძლიერი ლექსი ზუსტად იმხელაა, რამხელაც უნდა იყოს, ანუ ყოველი შემდგარი, ვიტალური, ექსპრესიული პოეტური ტექსტი თვითონ წერს თავის თავს და თვითონ კარნახობს პოეტს, სად და როგორ უნდა დასრულდეს, ნებისმიერი სახის ხელოვნური რევიზირება იმის შიშით, რომ ვიღაცას კითხვა დაეზარება, კლავს ლექსში პოეზიას. მთავარია, ლექსში სათქმელი იყოს, ლექსი თავის სათქმელს ამბობდეს. ვაჟა-ფშაველას ვრცელი ლექსი – „მთაში (შემოდგომის სურათები)“ – გაცილებით სასიამოვნოდ იკითხება პოეზიის გურმანისთვის, ვიდრე სხვა პოეტის რომელიმე, სათქმელისგან დაცლილი და ხელოვნური, პატარა ლექსი (შემეძლო, მაგალითად ვაჟას ნებისმიერი პოემა მომეყვანა, მაგრამ სპეციალურად ავარჩიე ლირიკული შეფერილობის ვრცელი ლექსი). გივი გეგეჭკორის ყველა ლექსი კი სწორედ სათქმელზეა ორიენტირებული, ამიტომ შეუძლებელია, ვინმეს კითხვა მოჰბეზრდეს.
გეგეჭკორის აღნიშნულ ლექსში პოეტისა და მისი პატარა შვილის ერთი კვირადღის ერთი ეპიზოდი – კინოში წასვლაა აღწერილი. საერთოდ გეგეჭკორს ახასიათებს სრულიად „არაპოეტური“ თემების ქცევა პოეზიის ობიექტად და ამას გენიალურად აკეთებს. ზოგადად მის თაობაში პოეზიის თემატური მონოქრომულობის გარღვევის საკითხი აქტუალური იყო, გეგეჭკორი ერთ-ერთია, ვინც მნიშვნელოვნად გააფართოვა სამოცი-სამოცდაათიანი წლების ქართული პოეზიის თემატური არეალი (აქვე უნდა აღვნიშნოთ, რომ ის ოცწლიანი იძულებითი კონსერვაციის შემდეგ რეგენერირებული ქართული ვერლიბრის სათავეებთანაც დგას – ერთ-ერთი პირველია, ვინც ორმოცდაათიან წლებში ვერლიბრებს წერს). ისევე, როგორც მის სხვა ლექსებში, ამ ლექსშიც შემოდის არასაბჭოთა, კაპიტალისტური მოტივები, რომლებიც ზოგჯერ – ტერმინოლოგიურ-ლექსიკურ, ზოგჯერ კი თემატურ დონეზეა გამოხატული. ის არასოდეს აგებს (გასაგები მიზეზების გამო) ლექსს მთლიანად არასაბჭოთა მოტივებზე, მაგრამ ხშირად კმაზავს ლექსებს ასეთი სანელებლით და ეს ერთგვარ ავანგარდისტულ ელფერს სძენს მის პოეზიას.
გეგეჭკორი თავისუფლად ახერხებს არაფრით გამორჩეული მარშრუტი – სახლიდან კინოთეატრამდე და უკან – ერთგვარ, ონტოლოგიური საკითხებით დახუნძლულ, ოდისეად წარმოგვიდგინოს და ჩვეულებრივი გასეირნება, უზუსტესი ნიუანსებით, მამა-შვილობის ჰიმნად აქციოს. შეუძლებელია, მგრძნობიარე მკითხველი (მითუმეტეს, თუ მშობლად ყოფნის გამოცდილება აქვს) ამ ლექსმა უკიდურესად არ ააღელვოს და დაუვიწყარი შთაბეჭდილება არ მოახდინოს მასზე…
*
ერთადერთი, რასაც ვისურვებდი, ისაა, რომ გივი გეგეჭკორს უფრო მეტი ლექსი დაეწერა თავისი შედგენილი ჰეტერომეტრით და ამ ჰეტერომეტრში შემავალი ორი საზომით, თუმცა რაც გვაქვს, ესეც საკმარისია დიდპოეტობისთვის და პოეტური შარავანდედის მუდმივი ნათებისთვის.
