ინტერვიუ მწერალთან

გავიგე, რომ ბატონი ირაკლი ლომოურის მოთხრობათა კრებული ისევ გამოვა. გამიხარდა, რადგან 2010-ში რომელიც გამოვიდა, ჩემს კადეტს ვაჩუქე, ერთიც სხვას ვათხოვე და აღარ დავიბრუნე. წიგნის გამოცემამდე ავტორის მოთხრობებს მის ფბგვერდზე ვკითხულობდი, მერე მოწაფეებს ვუზიარებდი, ერთად განვიხილავდით, ვმსჯელობდით… მერე რესპუბლიკური კონფერენცია გამოცხადდა და ერთმა კადეტმა (მანაც ირაკლიმ) ბატონ ირაკლისთან ინტერვიუ აირჩია გასატან თემად. თბილისიდან იყო და, რაკი საქმე მოითხოვდა, ქუთაისში შაბათ-კვირასაც რჩებოდა, ყველაფერი წავიკითხეთ, ვიფიქრეთ, ვიმსჯელეთ, ვწერეთ და გავიმარჯვეთ, თუმცა კი კარგად მომეხსენებოდა, რაც მოჰყვებოდა ამ გამარჯვებას! მაგრამ ლიტერატურის სწავლება აბა ისე როგორ იქნება-მეთქი, ვფიქრობდი და აღტაცებით ჩავკირკიტებდით გონებამახვილური სათაურების მიღმა ტექსტებს: „შოკორთველოს ბორჯღალადი”, „მუწ”, „უჟმური გულმარიხიანთა სამეფოში”, „დიმა დრიმა, ანუ სიზმრად ჩაჩეხილი”, „საქართველოს მუმია”, „შემთხვევა”, „ბიბოლი”, „ბუტუნდა”, „სტალინი სარდაფში”, „იბერი სამურაის ხარაკირი” და სხვ. – ბატონი ირაკლი ლომოურის ეს მოთხრობები არასდროს დაკარგავს აქტუალურობას (ყოველი შემთხვევისთვის, ამ 14 წლის თავზე ასეა) და მეც სულ ასე ვიფიქრებ, რომ ლიტერატურის სწავლების უფლება მხოლოდ მას აქვს, ვისაც გაკვეთილებზე, გაფრთხილებების მიუხედავად, სიტყვა „თავისუფლების“ ხსენებისა არ ეშინია.

მოთხრობებზე კი იმავე აზრით ვიტყვი, რომ ისევ საინტერესოა,  როგორც ინდივიდუალური სტილით, ისე  — ინფორმატიულობით, მსოფლიო ისტორიათა და კულტურათა ღრმა ცოდნით, სახასიათო ფსიქოლოგიური ასპექტებით, უნივერსალური გამომსახველობითი ხერხებით, სიტყვათქმნადობის ნიმუშებით, რაც მთავარია, მაღალი იუმორითა და  ლამაზ ზედაპირთან ერთად, ძალიან ლამაზი სიღრმით, რომელიც აუცილებლად ჩაგვაფიქრებს და ბევრ რეალურ, პასუხსაძიებელ კითხვასაც გააჩენს ჩვენში.  წერილის ამ ნაწილში მეორე ირაკლის, კადეტის სიტყვებს დავესესხები: „ძალიან საინტერესოა ბატონი ირაკლის წერილებიც. მაგალითად,  „გული, ბანაკში განბრძნობილი, ან თვითგადარჩენის თვითმასწავლებელი”. აღნიშნულ წერილში ავტორი მოგვითხრობს ერთი წიგნის შესახებ, რომელიც ყოველგვარი გაზვიადების გარეშე შეიძლება შეფასდეს, როგორც ადამიანის სულიერი სიმტკიცისა და, იმავდროულად, ადამიანთა ანტიადამიანურობისა თუ კაცთმოძულეობის ამსახველი განსაცვიფრებელი დოკუმენტი. ავტორი მიმოიხილავს ბრუნო ბეტელჰეიმის ფსიქოლოგიურ გამოკვლევა-ნაშრომს, რომელიც  ნაცისტურ საკონცენტრაციო ბანაკში შეიქმნა. ბეტელჰეიმისეული განცდა “იდეალური ტუსაღის მდგომარეობისა” ყველა ჩვენგანისათვის დამაფიქრებელი და სულისშემძვრელია:  „ბეტელჰეიმი წერს, რომ ბანაკში მყოფ ადამიანს, რაც უფრო უახლოვდება იგი „იდეალური ტუსაღის მდგომარეობას, მით უფრო უვითარდება ამნეზია _ მეხსიერების ნაწილობრივი დაკარგვა. სამყარო მავთულხლართს მიღმა მისთვის არარეალური ხდება, ფაქტობრივად, აღარც არსებობს. ადამიანს ავიწყდება ის, რისი დავიწყებაც არ შეიძლება, ავიწყდება მშობლებისა და ოჯახის წევრების სახელები, მშობლიური ქალაქის სახელი, ავიწყდება წარსული ცხოვრება. ადამიანი გრძნობს, რომ რაღაც საშინელება ემართება და ეს გრძნობა კიდევ უფრო აძლიერებს და ამწვავებს იმ დამანგრეველ პროცესს, რაც მის სულში მიმდინარეობს. წიგნმა, რომელსაც ბეტელჰეიმი ბანაკში წერდა, დაიცვა ის ბანაკისგან, მისცა საშუალება ადამიანად დარჩენილიყო.”[1]

ბეტელჰეიმის ისტორია და ამბავი, რომელიც ნებისმიერ საზოგადოებაში ადამიანის პიროვნულობის გადარჩენის სამსახურში დგას, მწერლის მიერ მართლაც საინტერესოდ არის გადმოცემული: „საკონცენტრაციო ბანაკის მიზანს წარმოადგენდა ადამიანის გარდაქმნა არსებად, რომელსაც შეიძლება ეწოდოს “იდეალური ტუსაღი”. ის ჰგავს მექანიზმს, რომელსაც რადიოთი მართავენ: მართვის პულტზე ერთი ადამიანი ღილაკს აჭერს თითს და ათასობით თუ ათიათასობით „იდეალური ტუსაღი“ ასრულებს ბრძანებას, თანაც ისე, რომ არ უფიქრდება, თუ რა უბრძანეს. ბრძანების მიღებასა და მის შესრულებას შორის არ არის არავითარი პაუზა, არავითარი წამი, წამის მეასედიც კი, ბრძანება პირდაპირ, დაუყოვნებლივ, მეყსეულად სრულდება, რადგან „იდეალური ტუსაღი“, ფაქტობრივად, აღარ არის პიროვნება, ადამიანი, ის უკვე ავტომატია, რობოტია. სწორედ ეს იყო ნაცისტური საკონცენტრაციო ბანაკის უმთავრესი მიზანი — ნორმალური ადამიანის გარდაქმნა „იდეალურ ტუსაღად“. ფაქტობრივად, ანალოგიური მიზანი ჰქონდა კომუნისტურ–სტალინურ ბანაკსა თუ ციხეს — ადამიანის გარდაქმნა კონფორმისტად, რომელიც გამზადებული იქნებოდა დამამცირებელი თანამშრომლობისა და ნებისმიერი ბრძანების შესრულებისათვის (ამის შესახებ იხილეთ, თუნდაც, ამერიკელი ფსიქოლოგის, ვ. ლეფევრის მოსაზრებანი ჩვენს წერილში „კომპრომისი _ ბოროტება? კომპრომისი _ სიკეთე?“ _ ჟურნალი „ომეგა“, 2000 წ. #5)“.

ინტერვიუში  მწერალმა მისი ბიოგრაფიის შესახებ აი, რა გვიამბო:

„ — დავიბადე 1959 წლის 12 აპრილს თბილისში. 1981 წელს დავამთავრე თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აღმოსავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტი, ირანის ისტორიის სპეციალობით. ვმუშაობდი ისტორიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტში, “საქართველოს სულიერი კულტურის ეთნოგრაფიული შესწავლის განყოფილებაში”. 1992 წელს ჩავაბარე თბილისის სასულიერო აკადემიაში, სადაც სწავლის დასრულების შემდეგ ლექტორად დამტოვეს _ ლექციებს დღემდე ვკითხულობ: ქრისტიანულ ეთიკასა და შედარებით ღვთისმეტყველებაში.

სხვადასხვა დროს თბილისის რამდენიმე სკოლასა და გიმნაზიაში ვასწავლიდი ისტორიასა და საღვთო სჯულს.

პერიოდიკაში ვიბეჭდები 1982 წლიდან. გამოცემული მაქვს მოთხრობების სამი კრებული: „შემთხვევა” (2000), „ექსლიბრისი” (2003), „სიტყვაკაზმული კაქტუსი” (2005) და ორი დეტექტიური რომანი: „მკვლელობა სექსოლოგიურ ცენტრში” (2007) და „ქალაქ ტფილისის მარკა ანუ მკვლელობა ოჯახურ წრეში” (2008). ასევე, საბავშვო წიგნი „33 სახალისო რითმოცანა” (2009).

ვიყავი სცენარისტი თოჯინური სერიალისა „ჩვენი ეზო”(” Save the Children”-ის  და „ტელეიმედის” ერთობლივი პროექტი).

დაწერილი მაქვს სამი პიესა (დაიდგა გორის დრამატულ, მარჯანიშვილის _ ალექსი ჯაყელთან თანაავტორობით _ და „ზღაპრის” თეატრში) და ოთხი რადიოპიესა (დაიდგა საქართველოს რადიოში).

ინგლისურიდან ნათარგმნი და გამოცემული მაქვს ო.ჰენრის მოკლე მოთხრობების კრებული და მარიო პიუზოს რომანი „ნათლია”.

მერაბ კოკოჩაშვილმა ჩემი მოთხრობის მიხედვით გადაიღო მოკლემეტრაჟიანი მხატვრული ფილმი “უსუი”…

პატარაობაში ბევრს ვკითხულობდი _ ერთობ გულჩათხრობილი, უკარება ბავშვი ვიყავი, გარეთ იშვიათად გავდიოდი, ვიჯექი შინ და, აბა, უნდა მეკეთებინა (მაშინ პერსონალური კომპიუტერი ჯერ არ არსებობდა), ვკითხულობდი, — ასე რომ, ლიტერატურა ჩემთვის იყო ყველაფერი, ანუ — ცხოვრება…

…თავის დროზე გურამ დოჩანაშვილმა დიდი გავლენა მოახდინა ჩემზე. ასევე, შემიძლია, დავასახელო: ჯოზეფ კონრადი, რეი ბრედბერი, ჯორჯ ორუელი, ვარლამ შალამოვი, ანდრეი პლატონოვი…

წერა, დაახლოებით, 12 წლის ასაკში დავიწყე.  ვწერდი ჩემთვის. უკვე სტუდენტი ვიყავი, როცა ჩემს სიძეს (დის ქმარს) პოეტსა და ექიმს, არაჩვეულებრივ კაცს, ცხონებულ ბიძინა მინდაძეს ვაჩვენე ჩემი მოთხრობები _ ის დამეხმარა ”ცისკარში” მიმეტანა, სადაც დაბეჭდეს კიდეც  ჟურნალის დამატებაში „ნობათი”.

(ინტერვიუერი:) — რაც შეეხება თქვენს მოთხრობებს, საუბარს “ბიბოლით” დავიწყებ. ძალიან მომეწონა თქვენეული ახალი თამაში — „ძაან ახალი, არც გაგონილი, არც ნანახი, სიზმარშიც რომ არავის მოლანდებია”. ჩვენს ქვეყანას ნამდვილად სჭირდება ისეთი „თამაში”, რაც „მსოფლიოში სახელს გაუთქვამს”, რაც „გაგვაერთიანებს, გაგვამართლებს, გვიხსნის და გადაგვარჩენს”.  ჩემი და ჩემი მეგობრების სურვილიც ეგ არის, რომ საქართველო  „კულტურისა და ცივილიზაციის ახალი კერა გახდეს”.  მაგრამ ეს ხომ მხოლოდ ლიტერატურული ხედვაა. მაინტერესებს თქვენი თვალით გაზომილი ზღვრის სიდიდე მწერლურ ხილვასა და ობიექტურ რეალობას შორის.

• ლიტერატურა ჩემთვის პარალელური რეალობაა. ნამდვილი რეალობა, ანუ ჩვენი ყოფა თუ ცხოვრება, ჩემს ნაწერში პირდაპირ, უშუალოდ არ აისახება (ან _ ნაწილობრივ აისახება). წერისას ახალ სამყაროს ვქმნი (ზოგჯერ უფრო საშინელსაც კი, ვიდრე ეს ჩვენი რეალობაშია).

მინდა მკითხველში გამოვიწვიო ასოციაციური თანაგანცდა. ემოციური გამოძახილი. ზღვრის სიდიდეს კი ვერ გავზომავ — იმ წვეთივითაა, რომელშიც ოკეანე ეტევა.

(ინტერვიუერი:) — თქვენს მოთხრობებში ბევრი ისტორიული პარალელია. მოთხრობათა ციკლსაც ასე ჰქვია — „პარალელური საქართველოს ქრონიკებიდან”. გარდა ისტორიული პარალელებისა, სხვა პარალელებზეც მინდა, გვესაუბროთ.

ამ კითხვაზე ნაწილობრივ უკვე გიპასუხეთ  — ჩემთვის მთავარია, მკითხველი დავაფიქრო იმაზე, რაც მაწუხებს. თუ მის გულს რაღაც შეეხო, ჩავთვლი, რომ ტყუილად არ მიწვალია. ასე რომ, პარალელები შინაგანია, ასოციაციური — ანუ ფაქტობრივ პარალელებს მეორეხარისხოვანი მნიშვნელობა აქვს.

(ინტერვიუერი:) — ძალიან მოგვწონს თქვენი „ზღაპრებიც”. გარდა იმისა, რასაც მათში გვთავაზობთ, რა რეცეპტს გვირჩევდით „უჟმური” ბოროტებისაგან თავდასახსნელად?

— რწმენითა და სიყვარულით უნდა ვიცხოვროთ, პასუხისმგებლობა უნდა ავიღოთ ჩვენს თავზე ყოველმა ჩვენგანმა. ჩვენი უბედურება ისაა, რომ ყველანი საკუთარ ტყავში ვართ ჩამძვრალი და ქვეყნის საქმე არ გვენაღვლება ან არასაკმარისად გვენაღვლება, ანუ კონფორმისტები ვართ. მხოლოდ თავგანწირული სიყვარული  (სხვისთვის ცხოვრება) გვიხსნის და გადაგვარჩენს. ეს სხვა — ღმერთი და მოყვასია.

(ინტერვიუერი:) — ლიტერატურა სინამდვილის მხატვრული ასახვა და სამართლიანობის სამსახურში დგომაა. თქვენი მოთხრობები კი  მშვენიერი ლიტერატურული შედევრებია. მათგან ყველაზე უფრო რომელი მოგწონთ ან გიყვართ?

• ­ლიტერატურა სინამდვილის მხატვრული ასახვა მხოლოდ ნაწილობრივადაა _ ანუ ლიტერატურა არ არის ცხოვრების სარკე. სამართლიანობის სამსახურშიც ყოველთვის არ დგას. ეს შემოქმედის პიროვნულ არჩევანზეა დამოკიდებული. ყველას უნდა გვახსოვდეს ვაჟას სიტყვები: „ბილწს არ შავეკვრი ზავითა”.

რაც შეეხება ჩემს მოთხრობებს, „შედევრები” ძალიან ხმამაღლა ჟღერს. მერე გამოჩნდება, რამედ ღირს თუ არა.

(ინტერვიუერი:) — რამდენადაც ჩვენთვის გახდა ცნობილი, თქვენ დაიმსახურეთ „ქართული მწერლობის პრემია”. გილოცავთ ამ ჯილდოს და, თუ შეიძლება, გვითხარით თქვენთვის მის მნიშვნელობაზე.

ჟურნალმა „ქართულმა მწერლობამ” აღნიშნა ჩემი მოთხრობა „შოკორთველოს ბორღალადი”, როგორც ამ ჟურნალში ერთი წლის განმავლობაში გამოქვეყნებული პროზაული ნაწარმოებებიდან ყველაზე საინტერესო.

რა თქმა უნდა, ძალიან გამიხარდა.

(ინტერვიუერი:) — მე, როგორც კადეტს, ძალიან მენიშნა თქვენი ერთ-ერთი მოთხრობის ფინალი: „ქვეყანას ჯარისკაცები სჭირდებოდა”.

რას გვირჩევთ, როგორ ვიცხოვროთ, რომ მწერლისეული მსგავსი ტკივილი და რისხვა ჩვენმა თაობამ მაინც აიცილოს?

• მოთხრობაში „ქუდზე ქალი”, საიდანაც მოიყვანეთ ციტატა, აღწერილია ყალბი და ანტიადამიანური რეჟიმი. უნდა ვიცხოვროთ სიმართლით. არ უნდა დავიბრმაოთ თავი. ვეცადოთ, გვქონდეს „გული გონიერი” და ვაჟას სიტყვები გვახსოვდეს.

სხვათა შორის, იმპუსლი ამ მოთხრობის დასაწერად გამიჩნდა მას მერე, რაც 2010 წლის 24 თებერვალს ჩვენმა პრეზიდენტმა კოჯორში, დაღუპული იუნკრების მემორიალზე გამოაცხადა: „თუ საჭირო გახდება, ქუდზე კაციც გამოვა და ქუდზე ქალიცო”.

(ეს ბოლო ფრაზა შეგიძლიათ ამოიღოთ :)“

წყალნი წავლენ და წამოვლენ, ქვიშანი დარჩებიანო, უთქვამთ. ლიტერატურაც ესაა, ფრაზების ამოღება კი აბა რა საჭირო იყო!

[1] ირაკლი ლომოური –  გული, ბანაკში განბრძნობილი, ანუ თვითგადარჩენის თვითმასწავლებელი

http://www.facebook.com/profile.php?id=1138517904#!/note.php?note_id=477316995664 com, by Irakli Lomouri on Sunday, 21 November 2010 at 18:23