ციფრული ეპოქა ფუნდამენტურად ცვლის ავტორისა და მკითხველის ტრადიციული გაგების პარადიგმას. შესაბამისად, თუ ტრადიციული აღქმით შევაფასებთ ახალ ლიტერატურას, არაფერი გამოგვივა. ეს იგივეა, რომ ვინმემ გითხრათ: დაინახე, სამყარო სხვადასხვა ფერში და თქვენ კი არ იხსნიდეთ წითელფილტრიან სათვალეს. ამიტომ ტრადიციული მწერლებისგან ციფრული ლიტერატურის შეფასება, როგორც „თამაში“ და „არასერიოზულობა“, მინდა გითხრათ, რომ ზუსტი მეტაფორებია და ამით სრულიად არ ადგება ჩრდილი ახალ მხატვრულ ტექსტებს. დიახ, ეს არის მეტი თამაში, მეტი სიმსუბუქე/არასერიოზულობა, სრულიად განსხვავებული ესთეტიკა, რომელსაც ან იღებ, ან ვერა, მაგრამ იმის თქმა, რომ არ არსებობს, – ციფრული ეპოქის არცოდნაა!
ამავე დროს, ციფრული ლიტერატურა არ არის ტრადიციული ლიტერატურის ალტერნატივა და არაფრით არ „ემუქრება“ ავტორი-მკითხველის ტრადიციულ გაგებას. ამიტომ გადამეტებული ღელვა იმაზე, რომ „ლიტერატურას ამასხარავებენ“ – იუმორის სფეროა და ამავე დროს, მართლაც არსებობს ასეთი ციფრული ჟანრი: ტვიტერატურა, რომლის ერთი მიმართულებაა ტრადიციული ტექსტების დეკონსტრუქცია, რაც არ ნიშნავს „მეორედ მოსვლას“. დეკონსტრუქცია ყველაზე მეტად გულისხმობს იმ ტექსტის ცოდნას, რომლის დეკონსტრუქციასაც ახდენ იუმორითა და თამაშით. სამყაროს მრავალი მხარე და წახნაგი აქვს და ერთი მიმართულებით ყურება ღლის თვალებს და არა მარტო თვალებს, ცნობიერებასაც შტამპავს.
შეგვიძლია, ვისაუბროთ მხატვრულობაზე, ექსპერიმენტებზე, გამოხატვის ტექნოლოგიურ ფორმებზე ან საერთოდ არ ვისაუბროთ ციფრულ ლიტერატურაზე, მაგრამ გაბრაზება იმაზე, რაც დრომ მოიტანა, დროის კარგვაა. ამ შესავალს იმიტომ ვწერ, რომ ამ დღეებში ბევრი დაიწერა – „ეს რაღა მოიგონეთ“ – სტილში ციფრულ ლიტერატურაზე.
ციფრული ლიტერატურა არის ტექნოლოგიებზე და მოწყობილობებზე დაფუძნებული ლიტერატურა და გამოიცემა ციფრულად. ციფრულ ლიტერატურას არ სჭირდება „გამომცემლობა“-შუამავალი ან ავტორის აღზევება და ავტორიტეტად ქცევა იმისათვის, რომ „კარგად გაიყიდოს“. რა თქმა უნდა, არსებობს ონლაინსაზოგადოებები, რომლებიც ავრცელებენ ციფრულ ნარატივებს, მაგრამ არამც და არამც ამას არა აქვს ტრადიციული სახე.
ისევე, როგორც ციფრული სამყარო არის ქსელურობა, ზუსტად ასე, ციფრული ლიტერატურაც არის ქსელური, სწრაფადგავრცელებადი და გამოხმაურებადი. ციფრული ტექსტი არ არის მხოლოდ ტექსტი, – ის არის მულტიმედია ნარატივი და ხშირად დაფუძნებულია თამაშზე და არის კიდეც თამაში. მკითხველი ციფრულ ლიტერატურაში არ არის პასიური, ის ჩართულია ხშირად სხვადასხვა ფორმით ტექსტში და უფრო მეტიც, მას შეუძლია ცვლილებების შეტანაც. თუ ტრადიციული ლიტერატურული ტექსტი ეს არის წრფივი ნარატივი, რომელიც იწყება, ვითარდება და სრულდება, ციფრული ტექსტი არაწრფივია, რაც ნიშნავს, რომ არსებობს განშტოებული თხრობა და ჰიპერბმულები, რომლებიც ეფუძნება მკითხველის არჩევანს. ეს რაღაცით ძალიან ჰგავს კვანტურ ფიზიკას, შესაბამისად, კვანტური ცნობიერების ანარეკლია.
ციფრული ლიტერატურა ლიტერატურისა და ტექნოლოგიების შემოქმედებითი კვეთაა და სთავაზობს მკითხველს ინოვაციურ და ინტერაქტიურ გზებს სიუჟეტებში ჩართვისთვის. მაგალითად, “Bury Me, My Love” by The Pixel Hunt and Figs პიქსელ ჰანტის – „დამმარხე, ჩემო სიყვარულო“ – ეს არის ინტერაქტიური თამაში – სირიელი ქალის, ნურის ისტორია, რომელიც გადაწყვეტს სახიფათო მოგზაურობას ევროპაში უკეთესი ცხოვრების საძიებლად. მოთამაშე ირგებს მაჯდის, ნურის ქმრის როლს, რომელიც სირიაში რჩება. მაჯდისა და ნურის შორის კომუნიკაციის ძირითადი რეჟიმი არის შეტყობინებები აპლიკაციის საშუალებით, სადაც მოთამაშეები აკეთებენ არჩევანს და პასუხობენ ნურის შეტყობინებებს, რაც გავლენას ახდენს თხრობის მიმდინარეობაზე. ამ თამაშში ბევრი მოთამაშე ერთვება რეალური ისტორიებით. თამაშის დასრულება დამოკიდებულია ინტერაქციაზე, ვინ როგორ რჩევებს მისცემს ნურის. თამაშის აპები არსებობს სხვადასხვა მოწყობილობისთვის, შეგიძლიათ ჩამოტვირთოთ და თქვენც მოირგოთ მაჯდის როლი[1].
ავტორის დემოკრატიზაცია
გაჩნდა კიდევ ერთი ახალი ტერმინი: ავტორის დემოკრატიზაცია, რაც გულისხმობს ლიტერატურული და შემოქმედებითი ნაწარმოებების შექმნისა და გავრცელების პარადიგმის ცვლას – ეს არის გადასვლა ცენტრალიზებული, ექსკლუზიური ავტორიტეტიდან (ტრადიციული ავტორები, გამომცემლები) უფრო ინკლუზიურ, მონაწილეობით მოდელზე, რომელიც მოიცავს კონტრიბუტორთა უფრო ფართო სპექტრს.
ციფრული სივრცეები მომხმარებლებს საშუალებას აძლევს, შექმნან და გააზიარონ საკუთარი შინაარსი/კონტენტი. ისეთი პლატფორმები, როგორებიცაა ბლოგები, სოციალური მედია და ერთობლივი წერის სივრცეები, ყველას აძლევს უფლებას, გაუზიარონ თავიანთი შემოქმედება გლობალურ აუდიტორიას.
ციფრული პლატფორმები ხელს უწყობს აგრეთვე კოლაბორაციულ ავტორობას, როცა რამდენიმე ქმნის ერთ ტექსტს. უფრო მნიშვნელოვანი ხდება იდეა/ტექსტი, ვიდრე ავტორი. ასეთი ტექსტები წარმოაჩენენ კოლექტიური წერის ძალას და არღვევენ ტრადიციული წერის პარადიგმას.
ციფრული წერის პლატფორმები, როგორც საგანმანათლებლო რესურსი
ბევრ ქვეყანაში ეფექტურად გამოიყენება ციფრული წერის საიტები და აპლიკაციები, როგორც საგანმანათლებლო რესურსი.
ასეთია, მაგალითად https://www.storybird.com/ – სადაც ბავშვები/სტუდენტები შეთავაზებული ვიზუალური მასალის არჩევით ქმნიან საინტერესო კონტენტს. ვიზუალური მასალის მრავალფეროვნება მათ ეხმარება, შეარჩიონ მათთვის სასურველი და აგრეთვე, გააღვიძონ მთვლემარე ასოციაციები მათი დახმარებით. მულტიმედია თხრობის ინსტრუმენტები ეხმარება ახალგაზრდებს თვითგამოხატვასა და თვითრეალიზაციაში.
ისეთი პლატფორმები, როგორიცაა Twine ან inklewriter, საშუალებას აძლევს სტუდენტებს შექმნან ინტერაქტიური მხატვრული ლიტერატურა. ციფრული წერის ეს ფორმა ხელს უწყობს კრიტიკული აზროვნებისა და კრეატიულობის განვითარებას ახალგაზრდებში.
ციფრული წერის მსგავსი პლატფორმები https://www.inklestudios.com/ – კარგი იქნებოდა ქართველი ავტორ-მკითხველებისთვისაც.
ზოგიერთი პლატფორმა საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს/სტუდენტებს, ითანამშრომლონ თანატოლებთან მთელს მსოფლიოში, ხელი შეუწყონ გლობალურ პერსპექტივებს და კულტურათაშორის კომუნიკაციას.
ციფრული წერის პლატფორმები ხელს უწყობს უფრო დინამიკურ და ინტერაქტიურ საგანმანათლებლო გარემოს, ეხმარება სტუდენტებს განავითარონ წერის და ციფრული წიგნიერების ძირითადი უნარები, ხოლო პროფესორებს/მასწავლებლებს სთავაზობს მრავალმხრივ ინსტრუმენტებს ეფექტური სწავლებისა და შეფასებისთვის.
და, რა თქმა უნდა, ეს ყველაფერი არის პროცესი, თავისი დადებითი და უარყოფითი ნიუანსებით და რაც უფრო მეტს დავწერთ და განვავითარებთ ციფრულ ლიტერატურას, მით უფრო დაიხვეწება ციფრული მწერლობის გამოხატვის ფორმები, სტილი და ჟანრები ქართულ ლიტერატურულ ციფრულ სივრცეშიც.
გამოყენებული ლიტერატურა:
[1] https://store.steampowered.com/app/808090/Bury_Me_My_Love/
