მოგეხსენებათ, რომ საქართველოს სკოლათა უმრავლესობაში დაწყებით კლასებში სხვადასხვა საგანს ერთი და იგივე მასწავლებელი ასწავლის. ეს შესაძლებელია. თუმცა მგონია, რომ საეჭვოა ერთმა მასწავლებელმა (და მათ შორის მეც) ყველა საგანი – ქართული ენა, მათემატიკა, ბუნება, ხელოვნება, მე და საზოგადოება, სპორტი და ზოგჯერ მუსიკაც სათანადო კომპეტენციით ასწავლოს. სწორედ ამიტომ ჩემს მოსწავლეებს ხშირად ვეკითხები, რომელია მათი საყვარელი საგანი. თითოეული პასუხის შემდეგ კი ვიწყებ მათი არჩევანის განმაპირობებელ მიზეზთა ძიებას. ეს ყველაფერი კი ამა თუ იმ საგნის სწავლებაში რიგი ცვლილებების შეტანის საფუძველი ხდება.
სწავლების პირველ წელს, პირველ სემესტრში, ბავშვებს რომ ვეკითხებოდი ხოლმე, რომელი იყო მათი საყვარელი საგანი, ისინი ხშირად ასახელებდნენ მათემატიკას, რაც ვფიქრობ განპირობებული იყო შესაბამისი ცოდნითა და თავდაჯერებულობით. ეს კი, ჩემი აზრით, გულისხმობს შემდეგს: პირველ კლასში ახლად შემოსულ მოსწავლეს, თუ მას სკოლამდელი განათლება აქვს მიღებული, რაოდენობრივი წარმოდგენების ნაწილში უნდა ჰქონდეს შემდეგი მზაობა: ბავშვი ავლენს ციფრების ცოდნასა და შეუძლია დათვლა (ეროვნული სასწავლო გეგმა, სკოლამდელი განათლება). მართლაც, ამ პერიოდში მოსწავლეთა უმრავლესობა მარტივად ახერხებს დათვლას, ციფრების ცნობას და მათ დაკავშირებას შესაბამისი რაოდენობის საგნებთან თუ გროვასთან, რაც თავისთავად ცხადია, რომ მათ თავდაჯერებულს ხდის. სწავლის დაწყების შემდეგ ნელ-ნელა ეს პროცესები წერით აქტივობებში გადადის და აქვე ჩნდება ისეთი მნიშვნელოვანი საკითხები, როგორებიცაა, რიცხვთა შეკრება, გამოკლება, შედგენილობა, მათი წარმოდგენა შესაკრებების სახით და ა.შ.
ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით რიცხვებისა და მოქმედებების თემატურ ბლოკში ვკითხულობთ, რომ პირველი კლასის ბოლოს მოსწავლეს უნდა შეეძლოს დათვლა 20-მდე, რაოდენობებისა და რიცხვების ერთმანეთთან დაკავშირება. მოახერხოს ასევე რიცხვებს შორის დამოკიდებულებების დადგენა და მათზე შეკრება-გამოკლების მოქმედებების სხვადასხვა ხერხით შესრულება. შეძლოს მათი დემონსტრირება, როგორც სიტყვიერი მსჯელობით, ასევე ვიზუალურადაც.
სასწავლო პროცესზე დაკვირვებით ყველაფერი მარტივია მანამდე, ვიდრე შესაკრებები ციფრ 5-ს გადააბიჯებს. მერე კი ნელ-ნელა უფრო იკვეთება მაღალი, საშუალო და დაბალი მზაობის მოსწავლეები. აქ უკვე აუცილებელი ხდება ისეთი დამხმარე მასალების გამოყენება, რომლებიც მუშაობის პროცესს მასწავლებლისთვის შედეგიანს, მოსწავლეებისთვის კი მამოტივირებელს (და ამასთან ერთად სარგებლიანს) გახდის. დაწყებით კლასებში ძალიან ეფექტიანია ისეთი რესურსების გამოყენება, რომლებიც მრავალჯერადია, რაც თავის მხრივ საკითხის უმტკივნეულოდ „შემოსწავლების“ შესაძლებლობას იძლევა.
მინდა, წარმოგიდგინოთ რესურსი „ჯადოქარი რიცხვები“, რომელიც, ვფიქრობ, აღწერილი საკითხის უკეთ შესწავლაში დაეხმარება პირველ და მეორეკლასელ მოსწავლეებს, მათ მშობლებსა და მასწავლებლებს.
აქვე უნდა აღვნიშნო, რომ რესურსი მარტივად დასამზადებელია სახლის პირობებშიც კი. არ საჭიროებს დიდ ფინანსებსა თუ დროს და სასურველია მშობლების ჩართულობით ყველა მოსწავლისთვის დამზადდეს, რათა სასწავლო პროცესში მისი გამოყენება უფრო შედეგიანი იყოს.
სამიზნე ჯგუფი: I ან II კლასი
თემატური ბლოკი: რიცხვები და მოქმედებები
თემა: რიცხვთა შეკრება-გამოკლება
სამიზნე ცნებები: მათემატიკური მოდელი (რიცხვითი გამოსახულება), კანონზომიერება (მოქმედებები რიცხვებზე), ლოგიკა (მსჯელობა)
ქვესაკითხები: რიცხვთა შედგენილობა, შეკრება-გამოკლება 20-ის ფარგლებში, მოქმედებათა ურთიერთშებრუნება, შეკრებისა და გამოკლების ერთმანეთთან დაკავშირება
საჭირო მასალა რესურსის დასამზადებლად:
დამზადებისა და გამოყენების ვიდეო-გზამკვლევი: https://youtu.be/-C1VCJY5M0k
როგორ შეიძლება რესურსის გამოყენება საგაკვეთილო პროცესზე ან საშინაო დავალების შესრულებისას?
აქტივობა N1
ინდივიდუალურად ან წყვილებში
მასწავლებელი ყოველი ციფრის ახსნის შემდეგ ეტაპზე მოსწავლეებს აჩვენებს რესურსის გამოყენების სპეციფიკას, რომ აუცილებელია ჩარჩოში მოაქციონ ციფრი/რიცხვი, რომელიც გაკვეთილზე განიხილეს, შემდეგ კი სთხოვს, აღნიშნული რიცხვი წარმოადგინონ შესაკრებების სახით. მაგალითად, მონიშნონ ციფრი 8 ან 9, ისე როგორც ფოტოზეა მოცემული და სტაფილოსფერ გამყოფ ხაზებს შორის მოქცეულ ციფრებზე გააკეთონ შესაბამისი ჩანაწერები.
აქტივობა N2
ინდივიდუალურად
მასწავლებელს დაფასთან გაჰყავს მოსწავლე და კარნახობს შეკრების ან გამოკლების მაგალითს და სთავაზობს, პასუხი გადაამოწმოს რესურსის დახმარებით. თუ მოსწავლეს გაუჭირდება ანგარიში, შეუძლია თავად რესურსი გამოიყენოს ზუსტი დაანგარიშებისთვის.
შეიძლება მასწავლებელმა შემდეგი სახის დავალებაც მისცეს: პასუხის ველში შეარჩიოს მისთვის სასურველი რიცხვი, მერე კი დაწეროს შეკრების ყველა შესაძლო ვარიანტი, რომელიც ჯამში გვაძლევს ამ რიცხვს.
ან დაწეროს ყველა შესაძლო ვარიანტი, სადაც საკლებს მის მიერ შერჩეული რიცხვი წარმოადგენს.
აქტივობა N3
ინდივიდუალურად
მასწავლებელი ბავშვებს ურიგებს ბარათზე დაწერილ რამდენიმე მაგალითს, როგორც შეკრების, ასევე გამოკლების და სთხოვს, რესურსის დახმარებით დაწერონ ან გადაამოწმონ თავიანთი პასუხები.
აქტივობა N4
წყვილებში
მასწავლებელი კლასს ყოფს წყვილებად და აძლევს წინასწარ გამზადებულ რესურსს. ერთ-ერთი მოსწავლე მეწყვილეს კარნახობს რიცხვს. მოსწავლე იწყებს ამ რიცხვის შედგენილობის წერას. დასრულების შემდეგ ორივე მოსწავლე ამოწმებს შედეგებს. შემდეგ კი ცვლიან როლებს.
აქტივობა N5
ჯგუფურად
მასწავლებელი კლასს ყოფს ჯგუფებად (უკეთესია 4 ბავშვი) და აძლევს წინასწარ გამზადებულ რესურსს. ასევე თითოეულ ჯგუფს კარნახობს ან ურიგებს გარკვეულ რიცხვს, რომელზეც ჯგუფის ორმა წევრმა უნდა წარმოადგინონ რიცხვების ოჯახი. მეორე წყვილი კი რესურსის დახმარებით ამოწმებს მაგალითების სისწორეს.
შემდეგ წყვილები ცვლიან როლებს და ამავე რიცხვზე სხვა რიცხვთა ოჯახს წარმოადგენენ, უკვე ნაცნობი პრინციპით. მეორე წყვილი კი პასუხებს რესურსის დახმარებით ამოწმებს.
აქტივობა N6
ჯგუფურად
მასწავლებელი მოსწავლეებს ყოფს ჯგუფებად, რომელშიც 4-4 წევრია. ურიგებს დომინოს ქვებს და სთხოვს, ამ ქვებისა და რესურსის გამოყენებით შეადგინონ შეკრების ან გამოკლების მაგალითები, რვეულში კი გააკეთონ შეკრების ჩანაწერები. შემდეგ კი გაუცვალონ გვერდით მჯდომს, რომელიც შეამოწმებს მას და გააკეთებს შეკრების სხვა მაგალითებს (შესაკრებთა გადანაცვლებით), შემდეგ ეს მოსწავლე ისევ გაუცვლის სხვა გვერდით მჯდომ მოსწავლეს, რომელიც ამ ეტაპზე ამოწმებს ორივეს და აკეთებს გამოკლების ჩანაწერებს. ბოლოს კი მეოთხე მოსწავლე ამოწმებს სამივე შემთხვევას და აკეთებს სხვა გამოკლების მაგალითებს ამავე ციფრებზე. საბოლოოდ ისე აღმოჩნდება, რომ ჯგუფის ყველა წევრი წრიული პრინციპით იმუშავებს, როგორც შეკრების, ასევე გამოკლების პროცესებზე.
დასაწყისისთვის მასწავლებელმა შეიძლება ამობეჭდილი, მზა მასალაც დაურიგოს ბავშვებს. ეს უფრო გააადვილებს ინსტრუქციის გაგებას.
აღნიშნული აქტივობების გამოყენება საგაკვეთილო პროცესს ძალიან სახალისოსა და მამოტივირებელს ხდის მოსწავლეებისთვის. მისი მრავალჯერ გამოყენება კი ხელს შეუწყობს შეკრება-გამოკლების პროცესის პოზიტიურ დასწავლა-შემოსწავლებას.
