ერთი იდეა შემაჯამებელი დავალებისთვის

საფარველი სისტემა – მისი ბიოლოგიური და სოციო-კულტურული როლი

დიალოგი თბილისის მეტროში:

• გახედე ახლა იმ კაცს, რა ყვავილები დაუხატავს მხრებზე;
• ზემოდან რამე მაინც ჩაიცვას, ასე როგორ გამოდის ქუჩაში;
• სულ გადაირია ყველა და ყველაფერი, რა ფერის თმით დადიან, ჩემ დროს ასე ვინ გაბედავდა სიარულს . . .

ეს დიალოგი რამდენიმე საათს შეიძლება გაგრძელებულიყო, თუმცა მოსაუბრეები გავიდნენ ვაგონიდან. ჩემს ტვინში კი ნეირონებმა დაიწყეს მედიატორების გამოთავისუფლება. გლუტამინის მჟავამ შეკრა წრედი და რამდენიმე დღე ახალგაზრდებზე, ტატუზე, პირსინგზე, ფერად თმებზე ფიქრი არ მომშორებია. საკითხი კიდევ უფრო მძაფრდება, როცა თინეიჯერი შვილი გყავს და მასაც შეიძლება ერთ დღეს ტატუს გაკეთება მოუნდეს. რა უნდა ვუთხრა მას მე, როგორც დედამ… რა უნდა ვუთხრა მოსწავლეს, როგორც მასწავლებელმა.

ყველაზე სწორი ალბათ ის იქნება, გავაცნო საკითხი და მერე თავად მიიღოს გადაწყვეტილება. მერვე და მეცხრე კლასის ბიოლოგიის კურსი იძლევა იმის საშუალებას, რომ კომპლექსური დავალება შესრულდეს ადამიანის საფარველ სისტემასთან დაკავშირებით. დამუშავდება ოთხივე სამიზნე ცნება: სტრუქტურა და ფუნქცია, სასიცოცხლო თვისებები, ჯანმრთელობა და დაავადებები, და ბიომრავალფეროვნება. მეცხრე კლასში კანი, როგორც შეგრძნების ორგანო ისეა განხილული, მერვე კლასში კი მისი ექსკრეტორული, თბორეგულატორული და დამცველობითი ფუნქციებია განხილული. კლასის ემოციური და გონებრივი მომზადების შესაბამისად შეიძლება დავალება შესრულდეს მერვე ან მეცხრე კლასში.

დასაწყისში მოსწავლეები გაეცნობიან ანდრეს ისტორიას. ეს ახალგაზრდის პირობითი სახელია, რომელიც მასწავლებელს შეუძლია, შეცვალოს.

დავალების პირობა: ,,22 წლის ლარისა და 23 წლის ანდრე, საერთო მეგობრების საშუალებით შეხვდნენ ერთმანეთს და მათი გზები ალბათ სამუდამოდ გადაიკვეთა. პირველი შეხვედრიდან ოთხ თვეში სიგიჟემდე შეუყვარდათ ერთმანეთი, დაქორწინება და ერთად ცხოვრება გადაწყვიტეს. ანდრე აპირებდა ლარისას პატივსაცემად მკლავზე ტატუს გაკეთებას. ტატუ არის კანზე საღებავის, ანუ პიგმენტის ინიექციით გაკეთებული გამოსახულება. მან ინტერნეტში სხვადასხვა სტილის ტატუები დაათვალიერა და გონებაში განიხილავდა, რა სახის და ფორმის უნდა ყოფილიყო ის.

ერთ დღეს, ქუჩაში გამართული ფესტივალის დროს დაინახა წარწერა: „ინის ტატუ“.

ანდრემ სთხოვა მეჰნდის არტისტს, შეყვარებულის სახელი მის მკლავზე მოეხატა, ისე, რომ ნებისმიერ დროს შესძლებოდა დანახვა, როცა მოისურვებდა. მან იცოდა, რომ ტატუს მსგავსად მუდმივი არ იქნებოდა. ორი დღის შემდეგ ახალგაზრდა კაცი ესტუმრა მშობლებს. ისინი არ იცნობდნენ მეჰნდის ხელოვნებას და მომენტალურად პანიკამ მოიცვა, რადგან იფიქრეს, რომ მათმა შვილმა ტატუ გაიკეთა. ანდრე არწმუნებდა, რომ ის არ იყო სამუდამო, თუმცა ნამდვილი ტატუს გაკეთებასაც ფიქრობდა.

მშობლები შეშფოთდნენ. მამა ანდრეს ეკითხება, რა მოხდება, თუ ის და ლარისა დაშორდებიან, რადგან დიდი ხანი არ არის, რაც იცნობენ ერთმანეთს. რას უზამს ტატუს? დედა იმაზე ფიქრობს, რამდენად უსაფრთხოა ტატუს გაკეთება. ანდრე მშობლებს არწმუნებს, რომ გადაწყვეტილების შეცვლას არ აპირებს, მაგრამ თუ ლარისა და ის მაინც დაშორდებიან, ახალი ტატუთი გადაფარავს ძველს ან ლაზერით მოიშორებს. მშობლებს ასევე ეუბნება, რომ ისეთ სალონში წავა, სადაც უსაფრთხოების წესები მაქსიმალურად არის დაცული. დედა ფიქრობს, რომ ტატუს მოცილება არც ისე მარტივია, როგორც ანდრეს წარმოუდგენია. 

დიდი ხანია ადამიანები პირსინგით, მაკიაჟით, თმების დახვევით ან გასწორებით ცდილობენ შეცვალონ საკუთარი გამომეტყველება. იღებავენ, იჭრიან, იხვევენ, ისწორებენ ან საერთოდ იშორებენ თმას. იხატავენ, იზრდიან ფრჩხილებს. კანი, თმა და ფრჩხილები საფარველ სისტემას ქმნის. როცა ამ თავს წაიკითხავ, გაეცნობი ამ სისტემის და ცალკეული ორგანოს ბიოლოგიურ ფუნქციებს. ისინი ადამიანის გარეგნობას, იდენტობას გამოსახავენ. თავის დასრულებისას გაიგებ, გაიკეთა თუ არა ანდრემ ტატუ. მეტ ინფორმაციას მიიღებ ტატუს, მეჰნდის და ლაზერით ტატუს მოცილების შესახებ. ასევე იმსჯელებ იმ დაცვით ღონისძიებებზე, რომელიც ტატუს ან პირსინგის გაკეთებისას უნდა გაითვალისწინოს ახალგაზრდამ, თუ მაინც მის გაკეთებას გადაწყვეტს. 

მოცემული კონტექსტ-მაგალითის შესაბამისად მოამზადე პოსტერი ადამიანის საფარველი სისტემის მნიშვნელობისა და მასზე ჩატარებული მანიპულაციების უსაფრთხოების წესების შესახებ. პოსტერის პრეზენტაციის დროს ხაზგასმით წარმოაჩინე:

• როგორ შესაბამება კანის თითოეული სტრუქტურის აგებულება მის ფუნქციას (სტრუქტურა და ფუნქცია მკ.წ.1);
• რა გავლენას ახდენს გარემო პირობები საფარველი სისტემის აგებულებასა და ფუნქციაზე (სტრუქტურა და ფუნქცია მკ.წ. 2);
• რატომ არის შესაძლებელი საფარველი სისტემის ორგანოების ერთმანეთთან და მთელ ორგანიზმთან შეთანხმებული მუშაობა (სასიცოცხლო თვისება მკ.წ.1);
• როგორ მოხდა საფარველი სისტემის ევოლუცია, რა კავშირშია მისი მოდიფიკაცია გარემო პირობების ცვლილებასთან (ბიომრავალფეროვნება მკ.წ. 3);
• როგორ აისახება ადამიანის ჯანმრთელობა საფარველი სისტემის სტრუქტურაზე, ფუნქციასა და გარეგნულ იერ-სახეზე (ჯანმრთელობა და დაავადება მკ.წ. 2);
• როგორია საფარველი სისტემის სოციო-კულტურული როლი ადამიანის საზოგადოებაში (გამჭოლი კომპეტენცია: კულტურული მრავალფეროვნება და გამოხატვის თავისუფლება).

აქტივობა 2: დავალების პირობის გაცნობის შემდეგ მოსწავლეები გამოთქვამენ მოსაზრებებს, რა იციან ტატუს, პირსინგის შესახებ. რატომ იღებავს ადამიანი თმას, რატომ იკეთებს ფრჩხილებს. რა ემოციას იწვევს მათში ფერადი თმა, მოხატული სხეული და სხვა.

აქტივობა 3: მასწავლებელი მოსწავლეებს გააცნობს ტატუს პირველი ქალი არტისტის, მოდ ვაგნერის ისტორიას.

აქტივობა 4: საფარველი სისტემის აგებულების გაცნობა (მასწავლებელი თავად შეარჩევს სტრატეგიასა და მეთოდს);

აქტივობა 5: მოსწავლეები დაამზადებენ კანის მოდელს და იმსჯელებენ მის უპირატესობასა და ნაკლზე.

აქტივობა 6: პოსტერების მომზადება (პოსტერი შეიძლება გაკეთდეს მცირე ჯგუფში, წყვილში ან ინდივიდუალურად).

აქტივობა 7: პოსტერების წარდგენა (ყველა მოსწავლე წარადგენს ნამუშევარს).

აქტივობა 8: დავალების შეფასება (თვითშეფასება, ნამუშევრის შეფასება სოლო ტაქსონომიის მიხედვით).

დამხმარე მასალა მასწავლებლისთვის:

რესურსი 1: მოსალოდნელი შედეგები.

რესურსი 2: ქეისის დასკვნა.

რესურსი 3: შემაჯამებელი კითხვები.