თანამედროვე ადამიანის მეტყველებიდან ალაგმული ეს გამოთქმა ზედმიწევნით ზუსტად აღწერს სირცხვილით მოცული ადამიანის ნატვრას: მზერისგან გადამალვის ძლიერ სურვილს, გაუჩინარების, გაქრობის სავედრებელს.
სირცხვილი ერთ – ერთი ძირეული, უსიამოვნო ემოციაა, რომელიც, სინამდვილეში, მიკუთვნების განცდის დაკარგვის შესაძლებლობის პასუხად განცდილი შფოთვის ფარული აღიარებაა. თუ რამდენადმე მაინც ძვირფასია ჩვენთვის განსაზღვრულ ადამიანთან ან ადამიანებთან ურთიერთობა, სირცხვილის მოლოდინი გვიცავს ისეთი ქცევის გამოვლენისგან, რომელიც მათთან ჩვენს კავშირს საფრთხის ქვეშ დააყენებს. სირცხვილის განცდის უნარი სწორედ კავშირისა და ურთიერთობის შენარჩუნების ერთ – ერთი წინაპირობაა. თუმცა, ხშირად, დაჟინებული, განზოგადებული და ყოვლისმომცველი სირცხვილის საფუძველი ბავშვობის ასაკში მზრუნველებთან ან აღმზრდელებთან მასაზრდოებელი ურთიერთობის ნაკლებობის შედეგია და მოიცავს არა გულისყურით, თანაგრძნობა – თანაგანცდაზე დამყარებულ მიყურადებას, არამედ უხეშად მაშიშვლებელ მზერას.
„თითქოს, ტანსაცმელი ზიზღით შემოგაგლიჯეს და გაგაშიშვლეს…“ – როგორც წესი, ასეთია სირცხვილით მოცული ადამიანის განცდა.
„როგორ ფიქრობ, რისგან გიცავს სირცხვილი?“
იმ ადამიანების უმრავლესობამ, ვისთანაც მისაუბრია, სირცხვილთან გამკლავებისთვის, უნებლიეთ, საგულდაგულოდ გაშალაშინებული, ზოგჯერ მეტად და ზოგჯერ ნაკლებად დახვეწილი გამკლავების გზები შეიმუშავა. უკიდურესი სიფრთხილე და წინდახედულობა, სამუშაოში დანთქმა ისევე, როგორც თავდაუზოგავი ბრაზის გამოხატვა შეცდომაზე მითითების დროს, შესაძლოა სირცხვილის დაძლევის გზების მაგალითები იყოს.
ჩემთან შეხვედრებს სირცხვილი ყოველდღე სტუმრობს, თუმცა, მისი ცნობა ზოგჯერ იმაზე მეტად რთულია, ვიდრე – წარმოგიდგენიათ, რადგან სირცხვილი სწორედ ის ემოციაა, რომელიც სხვა ემოციებისგან განსხვავებით, უკიდურესად ფარული გზებით ავლენს თავს.
რამდენად მტკივნეული უნდა იყოს იმისი აღიარება, რომ შენ დამოკიდებული იყავი ან ხარ ადამიანებზე, რომლებთანაც თავი უსაფრთხოდ, დიდწილად, არ გიგრძნია?
რა გაფრთხობს ყველაზე მეტად?
ხშირად, ადამიანები ამ ემოციას მცდარი სიტყვებით აღნიშნავენ. მაგალითად, მას უწოდებენ ბრაზს ან უკმაყოფილებას. მიუხედავად იმისა, რომ, შესაძლოა, აღმზრდელი და მზრუნველი პირი ამ ემოციებსაც გამოხატავდა, არსებობს ერთი ძირეული ემოცია, რომლის ცნობისა და დასახელების უნარი გაცილებით გვიან ვითარდება, ვიდრე სხვა ძირეული ემოციების ცნობისა და დასახელების უნარი. ამდენად, ადამიანებს, ხშირად, უჭირთ სწორად დაასახელონ, ყველაზე მეტად რომელი ემოციის სამიზნედ ყოფნა აფრთხობთ მათ.
„ვაი თუ, შეგზიზღდე…“
ყველაფერი, რაც ზიზღის სამიზნე იყო, სირცხვილის საფარველქვეშ მოექცა.
დაჟინებით ვცდილობთ, გადავმალოთ გარეგნულ ნაკლოვანებებად მიჩნეული თავისებურებები ზოგჯერ მათი უკიდურესი შენიღბვით და ზოგჯერ პირიქით, მათი გაშიშვლებით; ვცდილობთ, ზოგიერთი ემოცია და ჩვენი შინაგანი სამყარო, ის, რომ რაღაც ჯერ კიდევ არ გამოგვდის, ზიზღს გადავუმალოთ; მათ შორის, ყველაზე ახლობელი ადამიანების გამკიცხავ მზერას მოვეფაროთ.
ზიზღის წამიერი გამოხატულებაც კი, რომელიც მიმართული იყო ადამიანისკენ, სხეულში უცნაურ მდგომარეობას – სირცხვილს – აყალიბებს.
ზიზღი იმგვარი გამღიზიანებლის აღმნიშვნელია, რომელიც ცოცხალი არსებისთვის შესაძლოა, დამაზიანებელი, მომწამვლელი და, შედეგად, მომაკვდინებელი აღმოჩნდეს. შესაბამისად, ამ განცდას ადამიანების უმრავლესობა განშორებით პასუხობს. მისი დანიშნულებაა, ცოცხალი არსება განშორება – გაქცევისთვის მოამზადოს და მისი უსაფრთხოება უზრუნველყოს.
ადამიანები, რომელთაკენაც ზიზღი იყო მიმართული, ხშირად, საკუთარ თავს შემდეგნაირად ახასიათებენ: „საშიში ვარ,“ „მიუღებელი ვარ,“ „არასასურველი ვარ.“
„საშიში ვარ, როდესაც…,“ „მიუღებელი ვარ, როდესაც…“ „არასასურველი ვარ იმ შემთხვევაში, თუ…“
სირცხვილის სხეული
ადამიანის სხეული, რომელსაც სირცხვილისგან თავდაცვისთვის, გაუცნობიერებლად გამომუშავებულმა გამკლავების გზებმა უმტყუნა, თითქოს, ერთბაშად იბოჭება და იკუმშება.
ხშირად, ადამიანები აღწერენ, თითქოს, გარემოში არსებულმა გამღიზიანებლებმა მათზე ზემოქმედების უნარი დაკარგეს, გაემიჯნნენ გარემოს და მთელი სასიცოცხლო ძალა უკიდურესად უსიამოვნომ მიიტაცა. სირცხვილის განცდა საკუთარ თავში გარიყვის, გარე სამყაროსგან განდგომისა და განყენების უჩვეულოდ მძაფრი განცდაა, ყველაფერი წყვეტს არსებობას, გარდა იმ სინამდვილისა, რომ მრცხვენია… და, მთელი ჩემი არსება ცდილობს, როგორღაც გადარჩეს. იმიტომ, რომ სირცხვილი უარყოფის დამმოწმებელია და, თუ მე უარმყვეს და უარი მითხრეს კავშირზე და მიკუთვნებაზე, მაშინ, მე განწირული ვარ. სირცხვილი ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენის ფარული და ზოგჯერ გაუცნობიერებელი მცდელობაა. თუმცა, სირცხვილით გაჟღენთილ ადამიანებს თვითშენარჩუნებისთვის, ვინაობის დათმობა ან მისი გაცემა უწევთ.
გიკითხავთ საკუთარი თავისთვის, რომელ მდგომარეობებს მალავთ ადამიანებისგან? მათ შორის, ყველაზე ახლობელი ადამიანებისგან? რომელ მოქმედებებზე ან ქმედებებზე გიჭირთ მკაფიოდ ლაპარაკი ყველაზე მეტად? არსებობს თვისებები, რომლებსაც საგულდაგულოდ ნიღბავთ ირგვლივმყოფთაგან? არსებობს ისეთი თავისებურებები თქვენში, რომელთა აღიარება გიჭირთ, როდესაც მიგითითებენ მათ არსებობაზე? რომელ მდგომარეობებზე ლაპარაკის დროს, გაქვთ განცდა, რომ იძულებული ხართ, სხეულს ამოართვათ სიტყვები?
„მხოლოდ მე ვარ ასეთი… სხვა არავინ არ შეიძლება იყოს ასეთი…“
სირცხვილთან გამკლავების ერთ – ერთი გზა იმგვარი შთაბეჭდილების დატოვებაზე დაჟინებული ზრუნვაა, რომელმაც ადამიანი წარსულში, არაერთხელ დაიცვა სირცხვილის განცდისგან და მისთვის სასიამოვნო შედეგების მომტანიც იყო.
მაგალითისთვის შეგვიძლია, განვიხილოთ „ყოვლისმცოდნეობის“ შთაბეჭდილების დატოვებაზე ზრუნვა, რისი ერთ – ერთი ძირეული მამოძრავებელი მზრუნველი პირებისგან განსხვავებული აზრის გამოხატვის ან ზოგჯერ ცდომილების პასუხად მიღებული გამკიცხავი დამოკიდებულებისგან თავდაცვაა. სინამდვილეში, როდესაც „ყოვლისმცოდნეობის“ შთაბეჭდილების დატოვებაზე ზრუნვაა ადამიანის გადარჩენისთვის აუცილებელი წინაპირობა, ადამიანის ცნობისმოყვარეობის, ძიებისა და აღმოჩენის მოთხოვნილება შეიძლება იყოს ის საფასური, რომელსაც ის იხდის იმისათვის, რომ ირგვლივმყოფთა მოლოდინები გაამართლოს და, იმ შემთხვევაში, თუ მას გზაზე ამ იარლიყის მოპოვებისთვის მეტოქე შემოხვდა, გარდაუვლად დგება შურის, ეჭვიანობისა და სხვა, მონათესავე მდგომარეობების განცდის წინაშე, რაც იმაზე მიანიშნებს, რომ ადამიანი ამ შთაბეჭდილების მიღმა დაუცველად გრძნობს თავს. სწორედ აქედან გამომდინარე, ადამიანები ებღაუჭებიან იარლიყებს…
„მხოლოდ მე უნდა ვიყო ასეთი… დაუშვებელია, ჩემთვის მნიშვნელოვანი ადამიანების ყურადღება და სითბო სხვა, „ჩემნაირმა“ მიიტაცოს… მე ყოველთვის უნდა შემეძლოს, ვიცოდე ყველაზე მეტი… ვიყო ყოვლისმცოდნე.“
მზერისგან გადამალვა
სირცხვილით გაჟღენთილი არსებობის გაუცნობიერებელი ნატვრა გაქრობა, გაუჩინარება და მზერისგან გადამალვაა იმისათვის, რომ ადამიანი გადარჩეს. აქედან გამომდინარე, იმ ადამიანების უმრავლესობას, რომელიც ძლიერ სირცხვილს განიცდიდა, უარს ამბობს ახლო და ხანგრძლივ ურთიერთობებზე, რადგან, დროთა მანძილზე, გარდაუვალი გაშიშვლების პასუხად მიღებული ზიზღიანი მზერის ეშინია…
შესაბამისად, მათი სამყარო სირცხვილის საფარველქვეშ, ზოგჯერ აუტანელი მარტოსულობის განცდის მიღმა აგრძელებს არსებობას.
რა მოექცა სირცხვილის საფარველქვეშ?
