თქვენ ხშირად უხერხულობთ თქვენი შვილის საქციელით. ის თქვენსავით არ იქცევა. ის ზედმეტად თავშეკავებულია და უჭირს გადაწყვეტილების მიღება. თანატოლებთან თამაშის ნაცვლად განზე დგომა და ყურება ურჩევნია. როცა გელაპარაკებათ, გამუდმებით იბნევა, მაგრამ ყველაზე ხშირად დუმს და თქვენ ვერ ხვდებით, რა ხდება მის თავში. ის თავის ოთახში დიდ დროს ატარებს. მასწავლებლები ამბობენ, რომ მათ სურთ, ბავშვი უფრო აქტიური იყოს. ის მხოლოდ რამდენიმე მეგობართან ურთიერთობს.
და, რაც ყველაზე უცნაურია, მას მოსწონს ასე ყოფნა.
შესაძლოა თქვენი შვილი ინტროვერტია.
ექსტრავერტი მშობლები ხშირად წუხან თავიანთი ინტროვერტი შვილების გამო და მათ ქცევას არაჯანსაღად აღიქვამენ. აღსანიშნავია, რომ ამ სიმპტომების მქონე ბავშვებს შეიძლება აწუხებდეთ შფოთვა და დეპრესია. თუმცა, ზოგჯერ განცალკევება და სასიცოცხლო ენერგიის უკმარისობა სულ სხვა რამეზე მიუთითებს, და არა ინტროვერსიაზე.
ბევრი ინტროვერტი ბავშვი საერთოდ არ განიცდის დეპრესიას ან შფოთვას. მათი ქცევა დაკავშირებულია თანდაყოლილ ტემპერამენტთან. ინტროვერსია გენეტიკური თვისებაა და არ შეიცვლება. რაც უფრო მეტად მიიღებთ თქვენს შვილს ისეთს, როგორიცაა, მით უფრო ბედნიერი იქნება ის, შესაბამისად – თქვენც.
რა უნდა იცოდნენ მშობლებმა ინტროვერტი ბავშვების შესახებ?
ჯერ ერთი და ყველაზე მთავარი, არაფერია ცუდი და სამარცხვინო იმაში, რომ იყო ინტროვერტი. თანამედროვე საზოგადოებაში ინტროვერტები არცთუ ისე იშვიათად გვხვდებიან: ისინი შეადგენენ ადამიანთა 30-50%-ს. ბევრი წარმატებული ბიზნესმენი და მხატვარი ინტროვერტია: ბილ გეითსი, ალბერტ აინშტაინი, ჯ.კ. როულინგი და მრავალი სხვა. ამბობენ, რომ მაჰათმა განდი და დედა ტერეზაც კი ინტროვერტები იყვნენ.
გვახსოვდეს, რომ ბავშვი ვერ შეწყვეტს ინტროვერტობას, მაგალითად, ის ვერ გადალახავს თავის სიძულვილს ხმაურიანი კომპანიების მიმართ. ამერიკელი ფსიქოლოგი მარტი ლეინი, წიგნის „უძლეველი ინტროვერტის“ ავტორი, ამტკიცებს, რომ ინტროვერსია და ექსტროვერსია გენეტიკურადაა განსაზღვრული, თუმცა მშობლები დიდ როლს თამაშობენ ბავშვის ტემპერამენტის განვითარებაში.
გარდა ამისა, ინტროვერტის ტვინი განსხვავდება ექსტრავერტის ტვინისგან. ლეინი ირწმუნება, რომ ინტროვერტები და ექსტროვერტები იყენებენ ნერვული სისტემის სხვადასხვა მექანიზმს. ინტროვერტები იყენებენ პარასიმპათიკურ ნერვულ სისტემას, რომელიც საშუალებას აძლევს მათ, დამუშავდეს ემოციები დასვენების დროს, ხოლო ექსტროვერტები სიმპათიკურ ნერვულ სისტემას, რომელიც ააქტიურებს „დაარტყი, გაიქეცი ან გაიყინე“ მექანიზმს. სამედიცინო კვლევები ასევე ადასტურებენ, რომ ინტროვერტებს უფრო მეტი ნაცრისფერი ნივთიერება აქვთ პრეფრონტალურ თავის ტვინის ქერქში, აბსტრაქტულ აზროვნებასა და გადაწყვეტილების მიღებაზე პასუხისმგებელ ზონაში.
ამიტომ, თუ ბავშვი იჩენს სიფრთხილეს და თავშეკავებულობას, ამას ბიოლოგიური მიზეზები აქვს.
ასევე, უნდა ვიცოდეთ, რომ თუკი თქვენი შვილი ნელ-ნელა ეგუება ახალ ადამიანებსა და სიტუაციებს – ეს ნორმალურია. ინტროვერტები ხშირად გრძნობენ თავს ზედმეტად ან მღელვარედ ახალ გარემოში ან ახალი ადამიანების თანდასწრებით. თუ დიდ კომპანიაში ხართ, ნუ ელით, რომ ბავშვი დაუყოვნებლივ დაიწყებს სხვებთან თამაშს ან ურთიერთობას. მიეცით მას დრო, მოერგოს და თავი კომფორტულად იგრძნოს ახალ სივრცეში. მაგალითად, მიდით წვეულებაზე, სადაც დაგპატიჟეს ცოტა ადრე. ამით ბავშვი უფრო იოლად შეეგუება იმას, რომ იქ სხვა ადამიანებიც მოვლენ.
თქვენ ასევე შეგიძლიათ ნება მისცეთ თქვენს შვილს, გადავიდეს კომფორტულ მანძილზე, სადაც ის თავს უსაფრთხოდ იგრძნობს და თან უყუროთ რამდენიმე წუთის განმავლობაში. ეს დაეხმარება მას ადაპტაციაში.
თუ გამოირიცხება როგორც პირველი, ასევე მეორე ვარიანტის შესაძლებლობა, წინასწარ განიხილეთ მომავალი ღონისძიება თქვენს შვილთან. უთხარით, ვინ მოვა და რა მოხდება იქ, როგორ იგრძნობს ის თავს და რა შეუძლია გააკეთოს, თუ არაკომფორტულად იქნება.
ყოველთვის დაიცავით მარტივი წესი: იმოძრავეთ ნელა, მაგრამ არ წახვიდეთ. „არ მისცეთ უფლება თქვენს შვილს, უარი თქვას ახალ გამოცდილებაზე, არამედ პატივი ეცით მათ საზღვრებს“, – გვირჩევს ცნობილი ამერიკელი ფსიქოლოგი სიუზან კეინი ინტროვერტ ბავშვებზე ჩატარებულ კვლევაში. „იმოძრავეთ მასთან ერთად მისი შიშის წყაროსკენ”.
სხვებთან ურთიერთობა ხშირად დიდ ენერგიას ართმევს ინტროვერტ ბავშვს. კომუნიკაცია შეიძლება დამღლელი იყოს როგორც ექსტროვერტებისთვის, ასევე ინტროვერტებისთვის. თუმცა, ინტროვერტები ამას უფრო რთულად იტანენ. უფროს ბავშვს შეიძლება ასწავლოთ წყნარ ადგილას გარიდება, თუ ის ურთიერთობისგან დაიღალა. თუ ბავშვი პატარაა, მან შეიძლება ვერ შეამჩნიოს დისკომფორტი, ამიტომ მოგიწევთ ყურადღების მიქცევა, როცა ბავშვი დაიღლება.
ინტოვენტისთვის მეგობრების შეძენის მცდელობაც კი შეიძლება ნერვიულობად იქცეს. როდესაც თქვენი შვილი ცდილობს მეგობრების შეძენას, თქვენ მხარი უნდა დაუჭიროთ მას. უთხარით: „გუშინ ვნახე, რომ ვიღაც ბიჭთან ლაპარაკობდი. ვიცი, რა რთული იყო ეს შენთვის და მე ვამაყობ შენით“.
შეგიძლიათ ასწავლოთ ემოციების დარეგულირება. უთხარით: „მეგონა, რომ არ მოგეწონებოდა წვეულება, მაგრამ შენ ახალი მეგობრების შეძენაც კი მოახერხე“. დროთა განმავლობაში, ასეთი პოზიტიური განმტკიცებით, ის ისწავლის უარყოფითი ემოციების რეგულირებას.
არ უნდა გამოგეპაროთ ის, რომ თქვენს შვილს შეიძლება ჰქონდეს უნიკალური ინტერესები. მიეცით იმის შესაძლებლობა, რომ მან დაიცვას ისინი. ხშირად ინტროვერტი ბავშვებისთვის სპორტის სექციებზე მეტად შესაფერისია მუსიკალური ან სამხატვრო სკოლა. იმის კეთება, რაც გიყვარს, ბავშვს ბედნიერებასა და თავდაჯერებულობას მოუტანს. ეს მისცემს მას შესაძლებლობას, ემეგობროს სხვა ბავშვებს, რომლებსაც აქვთ მსგავსი ინტერესები (და შესაძლოა მსგავსი ტემპერამენტიც).
რაც შეეხება სკოლას – აუცილებელია, უთხრათ მასწავლებელს, რომ თქვენი შვილი ინტროვერტია. ზოგიერთი მასწავლებელი შეცდომით მიიჩნევს, რომ, თუ ბავშვი ჩუმად არის კლასში, ის ნაკლებად დაინტერესებულია ცოდნით ან ყურადღება ეფანტება. პირიქით, ინტროვერტი ბავშვები შეიძლება იყვნენ უკიდურესად ყურადღებიანი, მაგრამ დისკუსიაში არ აქტიურობდნენ. ხშირად ინტროვერტი ბავშვი გონებაში იმეორებს ყველაფერს, რასაც მისი თანაკლასელები ხმამაღლა ამბობენ და ვერ ხედავს განსხვავებას ამ ორ მოქმედებას შორის.
თუ მასწავლებელმა იცის ბავშვის ინტროვერსიის შესახებ, შეუძლია დაეხმაროს მას თანაკლასელებთან კომუნიკაციის დამყარებაში და ჩართოს ჯგუფურ მუშაობაში.
ასეთ ბავშვებს შეიძლება გაუჭირდეთ საკუთარი თავის დაცვა, სკოლაშიც კი. ამიტომ ასწავლეთ თქვენს შვილს მტკიცედ თქვას „არა“. თუ თქვენს შვილს სკოლაში ჩაგრავენ, წაახალისეთ, რომ გაესაუბროს თავის მჩაგვრელს. აუხსენით, რომ მისი ხმა მნიშვნელოვანია. დაეხმარეთ გამოხატოს საკუთარი თავი. მოუსმინეთ და დაუსვით კითხვები, რათა უბიძგოთ საუბრისკენ. ბევრ ინტროვერტს – ბავშვებსაც და ზრდასრულებსაც – უჭირს აზრების ხმამაღლა გამოხატვა. ინტროვერტები ცხოვრობენ თავიანთი შინაგანი ცხოვრებით და სჭირდებათ ვინმე, ვინც დაეხმარება ემოციების გამოვლენაში.
ინტროვერტმა ბავშვმა შეიძლება არავის მიმართოს დახმარებისთვის. ისინი მალავენ თავიანთ პრობლემებს. მან შეიძლება არ განიხილოს თქვენთან თავისი პრობლემები, მაშინაც კი, თუ თქვენგან დახმარება ან რჩევა უნდა. დაუსვით თქვენს შვილს სწორი კითხვები და ყურადღებით მოუსმინეთ, მაგრამ შემაწუხებელიც ნუ იქნებით.
თუმცა, ინტროვერტი ბავშვი ყოველთვის არ არის მორცხვი. თუ თქვენი შვილი ხშირად ისმენს სიტყვას „მორცხვი“, მან შეიძლება დაიწყოს ფიქრი, რომ მისი დისკომფორტი სხვა ადამიანების თანდასწრებას უკავშირდება და ის ამის კონტროლს ვერასდროს მოახერხებს.
გარდა ამისა, სიტყვა „მორცხვი“ ნიშნავს, რომ ბავშვი თრგუნავს თავის ემოციებს. ნუ უწოდებთ თქვენს შვილს მორცხვს და თუ სხვები მას ასე ეძახიან, შეუსწორეთ მათ, თქვით: „სინამდვილეში ის ინტროვერტია“.
ინტროვერტ ბავშვს შეიძლება ჰყავდეს მხოლოდ რამდენიმე ახლო მეგობარი და ეს კარგია. ინტროვერტები უფრო ღრმა ურთიერთობებს ეძებენ. მათ ურჩევნიათ ვიწრო წრეში ურთიერთობა და, როგორც წესი, არ სურთ გახდნენ პოპულარული.
თუ თქვენი შვილი დიდ დროს ატარებს მარტოობაში, ნუ იფიქრებთ, რომ ეს თქვენი ბრალია.
ყველაფერი, რაც ბავშვს შინაგან სიმყუდროვეს ურღვევს – სკოლა, მეგობრები, ახალი აქტივობები – ქანცავს მას. ნუ განაწყენდებით და არ იფიქროთ, რომ მას არ სურს ოჯახთან ერთად დროის ტარება. დიდი ალბათობით, როდესაც ის ძალებს აღიდგენს, ის კვლავ თქვენთან ერთად გაატარებს დროს.
თქვენ არა მხოლოდ უნდა მიიღოთ ბავშვი ისეთი, როგორიც არის, არამედ დააფასოთ მისი თვისებები. ინტროვერტი ბავშვები ხშირად კეთილები, მოაზროვნეები და კონცენტრირებულები არიან. ისინი შესანიშნავი მოსაუბრეებიც არიან, როდესაც კომფორტულ პირობებში იმყოფებიან. ამ მხრივ ინტროვერტი ბავშვი ნამდვილი განძია.
მოამზადა ირმა კახურაშვილმა
