„ვკითხულობ და მავიწყდება წაკითხული. კითხვისას სულ სხვა რამეზე ვფიქრობ, წინა აბზაციც კი არ მახსოვს“; „კითხვისას კონცენტრირება მიჭირს წაკითხულზე. ფიქრებით სხვაგან ვარ“, – შემომჩივლეს მეთორმეტეკლასელებმა ერთ-ერთი საპროგრამო დიდი ტექსტის დამუშავებისას.
სავსებით გასაგები და ნორმალური რეაქციაა. შორს ვარ იმ აზრისგან, რომ მოსწავლე ყველაფერს დიდი ენთუზიაზმითა და მოწონებით უნდა კითხულობდეს. არც ის მგონია სწორი დამოკიდებულება, რომ ,თუ მოსწავლეს რამე არ მოსწონს, მასწავლებელმა იმუშავა ცუდად!“.
არის ტექსტები, რომლებიც ზოგიერთს არც აინტერესებს და არც მოსწონს. ეს შეიძლება იყოს აღიარებული კლასიკა, ჩვენთვის ძვირფასი და მხატვრულად ღირებული ტექსტები, ისტორიული ან ეროვნული მნიშვნელობის ლიტერატურა.
ამ შემთხვევაში არჩევანი, რასაკვირველია, მოსწავლეს არ აქვს, ტექსტის ჩანაცვლება ვერ მოხდება, მაგრამ ვითარება საინტერესო გამოწვევად კი შეიძლება ვაქციოთ.
„გამოიყენეთ ეს ტექსტები ნებისყოფის განსამტკიცებელ, ნების საწვრთნელ სავარჯიშოდ“ – ვცდილობ მოსწავლეებს შევუცვალო დამოკიდებულება.
ყურადღების კონცენტრირებისა და ნებისყოფის გამოსამუშავებელ სავარჯიშოდ აქტიური კითხვის მეთოდის გამოყენებას ვთავაზობ.
მეცადინეობის მეთოდის შეცვლა ჭრის.
„მოემზადეთ სამუშაოდ. ათი წუთის განმავლობაში გამოიყენეთ აქტიური კითხვის მეთოდი და წაკითხულიდან მაქსიმალური სარგებელი მიიღეთ!“.
ბლოგში გთავაზობთ აქტიური კითხვის დეტალურ ინსტრუქციას. ინსტრუქცია მოსწავლეებისთვისაა, ამდენად, „შენ-მიმართვის“ სტილი შევარჩიე:
კითხვა, როგორც სასწავლო ქმედება, მხოლოდ მაშინაა შედეგიანი, თუ აქტიურად იქნები ჩართული პროცესში.
ეს ნიშნავს დეტალების შემჩნევასა და მათზე დაკვირვებას, კითხვების მეშვეობით წაკითხულის გააზრებას, მიზეზშედეგობრივი კავშირების დადგენას, წაკითხულის დაკავშირებას წინარე ცოდნასთან, საკუთარ ყოველდღიურობასთან.
დასამუშავებელი ტექსტების კითხვისას გაითვალისწინე აქ თავმოყრილი რჩევები.
ეს დაგეხმარება უკეთ გაიაზრო და დაიმახსოვრო წაკითხული.
დააკვირდი
დააკვირდი სათაურს, ტექსტის სტრუქტურას:
- დაყოფილია თუ არა თავებად?
- დასათაურებულია თუ არა თავები?
- აქვს თუ არა ტექსტს პროლოგი ან ეპილოგი?
- ეპიგრაფი?
კითხვის დაწყებამდე განსაზღვრე მიზანი
რატომ კითხულობ ამ ტექსტს? სანამ საკითხავს ჩაუღრმავდები, გაიცხადე, განისაზღვრე, რატომ აკეთებ ამას? ცნობიერი დამოკიდებულება მნიშვნელოვანია!
- ვკითხულობ იმიტომ, რომ რაღაც ახალი შევიტყო…
- ვკითხულობ სიამოვნებისთვის…
- დავალება მაქვს შესასრულებელი…
მოიმარჯვე ფანქარი (კალამი) და სამუშაო რვეული
- გააკეთე ჩანაწერები.
- მონიშნე წიგნში საგულისხმო, მნიშვნელოვანი მონაკვეთები.
- პერსონაჟის სახასიათო ქმედება, ეპითეტები, რომლითაც ისაა მოხსენებული, დეტალები, რომლებიც ატმოსფეროს ქმნის…
წინასწარ შეგიძლია გაამზადო პერსონაჟების „ანკეტა“
- პერსონაჟის ტექსტში გამოჩენის პარალელურად – ამოიწერე სახელი, მახასიათებლები, ქმედებები, შენეული შეფასება.
- ვინაა ეს გმირი? როგორია? რას აკეთებს? რითაა მნიშვნელოვანი? რას ფიქრობ მასზე?
დააკავშირე
დააკავშირე წაკითხული იმასთან, რაც უკვე იცი (წინარე ცოდნა);
დააკავშირე ამოკითხული ამბავი, ინფორმაცია, ცნობები საკუთარ გამოცდილებასთან.
- გსმენია მსგავსი ამბები? მომხდარა რამე ამგვარი შენ ირგვლივ?
- იცნობ ვინმეს, ვინც ხასიათის რაიმე თვისებით ჰგავს მთავარ გმირს? რომელიმე პერსონაჟს?
- ყოფილხარ მსგავს სიტუაციაში?
თვალსაჩინოება/ილუსტრაცია
თუ ტექსტში აღწერილია გარემო, ატმოსფერო, მოქმედება, ფერები – შეაყოვნე ყურადღება აღწერაზე.
- ტექსტში სიტყვიერად აღწერილი სურათები დახატე წარმოსახვაში;
- „დაინახე“ წაკითხული გონების თვალით.
შეამოწმე, გადაამოწმე
ყოველი ეპიზოდის, მონაკვეთის ან თავის დასრულების შემდეგ დასვი კითხვები, რომლებიც დაგეხმარება უკეთ გაიგო წაკითხული:
- რა მოხდა?
- რატომ მოხდა ასე?
- რას აკეთებს პერსონაჟი?
- რატომ იქცევა ასე?
დაიხმარე სახელმძღვანელოში თავმოყრილი შინაარსობრივი და საანალიზო კითხვები. დაუსვი ეს კითხვები საკუთარ თავს და მოიძიე პასუხები.
- თუ პასუხის მოძიება გაგიჭირდება, გადაავლე თვალი ტექსტს კიდევ ერთხელ.
- თუ მაინც ვერ იპოვი სათანადო პასუხს, შეკითხვა დაუსვი კლასს.
