აზიაში ხელმოკლედ მცხოვრები ბავშვებიდან ცოტას თუ აქვს კრიტიკული აზროვნებისა და მეცნიერების შესწავლის საშუალება. ისინი გაჭირვებით ეუფლებიან ელემენტარულ წერა-კითხვას და არითმეტიკას. ფოტო: ADB
ცოტა ხნის წინ საცხოვრებლად ფილიპინებში გადმოვედი და იმ მრავალ ცხოვრებისეულ ცვლილებასთან ერთად, რასაც აქ გადავაწყდი, იყო საკუთარი თავისთვის სისტემატური შეხსენება შვილებისთვის მწერებისგან და შესაბამისად, დენგეს ვირუსისგან დამცავი საშუალება წამესვა. დღემდე გულდასმით ვსწავლობ დენგესგან თავდაცვის გზებს და მეთოდებს, თუმცა რაც მეტს ვიკვლევ, მით მეტად მაშფოთებს ამ თემაზე ხალხში მოარული ცრურწმენისა და მცდარი ინფორმაციის არსებობა.
აშშ-ში ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ გამოკითხულთა 22%-მა ვერ დაასახელა კოღოს წინააღმდეგ გამოსაყენებელი ვერც ერთი ეფექტიანი საშუალება, 82%-ს არასწორად ეგონა, რომ ადამიანს კოღოსგან ციტრონელა იცავს. სხვათა შორის, ციტრონელას გადამდები რეპელენტური ეფექტი აქვს და დაავადების ენდემურ ტერიტორიებზე მისი გამოყენება რეკომენდებული არ არის.
საინტერესოა, რა შედეგს აჩვენებს მსგავსი კვლევა ფილიპინებში, ერთი კი დანამდვილებით ვიცი, რომ აქაურ დახლებზე კოღოს საწინააღმდეგო უამრავი საშუალება მინახავს, რომელიც არც ერთ ეფექტიან ნივთიერებას არ შეიცავს.
ცხადია, სინამდვილესა და ცრუ წარმოდგენებს შორის ასეთ დიდ სხვაობას იმიტომ არ ვაწყდებით, რომ ხალხი ბრიყვია. უბრალოდ, ადამიანების უმრავლესობისთვის არასდროს უსწავლებიათ მეცნიერებაზე დაყრდნობით შედეგების შეფასება.
ამ ტიპის კრიტიკული აზროვნება პირდაპირ კავშირშია სკოლაში მეცნიერების, ტექნოლოგიის, ინჟინერიისა და მათემატიკის (მტიმ) სწავლებასთან. არადა ხშირად ეს დისციპლინები მოსწავლეებისთვის (და მშობლებისთვის!) მოსაწყენ და დამთრგუნველ საგნებადაც კი ითვლება, რადგან ისინი შეკითხვების დასმასა და ჰიპოთეზების გამოცდაზეა აგებული. სინამდვილეში, ეს უნარები ყოველდღიურ ცხოვრებაში სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია.
აზიაში მეცნიერების, ტექნოლოგიის, ინჟინერიისა და მათემატიკის განვითარებას კოორდინირებას სახელმწიფო უწევს.
კორეის რესპუბლიკის 2011-2015 წლების განათლების რეფორმა მტიხმ-ს (მეცნიერება, ტექნოლოგია, ინჟინერია, ხელოვნება და მათემატიკა) პრიორიტეტი იყო „მეცნიერებასა და ტექნოლოგიაში მოეზიდათ ინტეგრირებული აზროვნების მქონე შემოქმედებითი ადამიანები.“
სინგაპურის ეროვნულ სასწავლო გეგმაში დიდი ადგილი ეთმობა „21-ე საუკუნის უნარების“ განვითარებას, როგორიცაა კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნება, კომუნიკაცია, თანამშრომლობა და ინფორმაციის გავრცელება. ეს უნარები მტიმზე დაფუძნებული სწავლებისას განსაკუთრებით ვითარდება.
ტაილანდში სპეციალურად შედგენილი განათლების პროგრამა მტიმ პირველია აზიისა და წყნარი ოკეანის რეგიონში, რომელიც მეცნიერებაში, ტექნოლოგიაში, საინჟინრო მეცნიერებასა და მათემატიკაში გენდერული ბალანსის შექმნას ისახავს მიზნად.
მეცნიერულ აზროვნებას ბევრი დადებითი აქვს. ადამიანებს, რომელთაც მიმდინარე მოვლენებში გათვითცნობიერება სურთ, ინფორმაციის კრიტიკულად შეფასება და ნამდვილის გამონაგონისგან გარჩევა უნდა შეეძლოთ. ამ პრივილეგიით მხოლოდ ცალკეული ადამიანები არ სარგებლობენ. სამეცნიერო განათლების მქონე ადამიანებს მნიშვნელოვანი ცვლილებების განხორციელება შეუძლიათ ქვეყნის ეკონომიკაში. არსებობს მყარი მტკიცებულება იმისა, რომ ცოდნისა და ტექნოლოგიის ათვისება და გამოყენება საზოგადოებრივი და ეკონომიკური ზრდის მთავარი მაჩვენებელია.
კრიტიკული აზროვნების უნარებს, რომელთა განვითარებას მტიმ განათლება უწყობს ხელს, სიკეთე მოაქვს საზოგადოებისთვის. ბავშვები, რომლებიც კრიტიკულად აზროვნებენ, ზრდასრულ ასაკში მეცნიერულად განიხილავენ მათ წინაშე არსებულ ინფორმაციას გარემოსდაცვით პრობლემებზე, განათლების სისტემაზე, პოლიტიკასა და ა.შ.
მიუხედავად იმისა, რომ ხშირად გვესმის აზიაში განათლების სისტემის შესახებ წარმატებული ისტორიები, სამწუხაროდ, რეგიონში მცხოვრები მილიონობით ბავშვი სკოლაში თითქმის ვერაფერს სწავლობს. 2017 წლის მსოფლიო განვითარების ანგარიშის მიხედვით ნეპალში მეორე კლასელების თითქმის 40% წერა კიტხვის უცოდინარია. ინდოეთის სოფლებში ეს რიცხვი 80%-ს აჭარბებს, ხოლო პაკისტანის სოფლებში მცხოვრები მესამეკლასელების 60% არასწორად იყვანს მაგალითს: 54-25. მომავალში ეს „სასწავლო კრიზისი“ ქვეყნებს სიღარიბიდან თავის დაღწევას გაურთულებს.
შესაბამისად, მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ ის, თუ როგორ ვასწავლით მეცნიერებას, ტექნოლოგიას, ინჟინერიას და მათემატიკას უფრო განვითარებულ ქვეყნებში, არამედ ისიც, თუ როგორ დავამკვიდროთ ეს ეფექტური პედაგოგიური მეთოდები ამ მხრივ ნაკლებად განვითარებულ ქვეყნებში.
დასაწყისისთვის შეგვიძლია ვცადოთ მასწავლებლების წახალისება და ჩართვა სიცოცხლის ბოლომდე მსწავლელთა სისტემაში; ასევე თუ მასწავლებლებში სწავლის სიყვარულს გავზრდით, ეს მოსწავლეებსაც გადაეცემა. უგანდაში ხორციელდება პროექტი, რომელიც მასწავლებლების უნარების გაუმჯობესებას სწავლისა და სამეცნიერო კვლევისადმი სიყვარულის ჩანერგვით ახდენს. ასეთი მიდგომა მასწავლებლების დასაქმებისა და წვრთნის ეტაპზეა შესაძლებელი.
შეგვიძლია მეტად ინტერაქტიული გავხადოთ საკლასო ოთახი – მასწავლებლებმა შეამოწმონ, როგორ ითვისებენ მოსწავლეები მიწოდებულ მასალას და სტუდენტებს მეტი შეკითხვის დასმისკენ უბიძგონ. ზოგიერთ აზიურ ქვეყანაში საკლასო ოთახში პრობლემების გადაჭრაზე მუშაობამ ბრწყინვალე შედეგები გვაჩვენა და ცხადი გახადა, რომ კითხვების დასმასა და პრობლემების გადაჭრაში არაფერია „არა-აზიური“ და არატრადიციული. თუმცა შედარებით ღარიბი აზიური ქვეყნების სკოლებში სწავლების მეთოდიკის ჩატარებული კვლევა გვაჩვენებს, რომ ის კვლავინდებურად მასწავლებლის უწყვეტ თხრობასა და გაზეპირებაზეა დაფუძნებულია. მხოლოდ ამ მიდგომის შეცვლით გახდება შესაძლებელი 21-ე საუკუნის უნარების განვითარება, რაც მოზარდებს რაც დრო გავა, მით მეტად დაჭირდებათ.
კვლევებით დადასტურებულია, რომ საჭირო არ არის სასკოლო სისტემაში მაინც და მაინც არჩევანი გაკეთდეს ელემენტარული უნარებისა (როგორიცაა წერა-კითხვა და ანგარიში) და 21-ე საუკუნის უნარების (როგორიცაა პრობლემათა გადაჭრა და კრიტიკული აზროვნება) სწავლებას შორის. ისინი თანაბრად მნიშვნელოვანია. ელემენტარული ცოდნა ადამიანს 21-ე საუკუნის უნარების ათვისებაში ეხმარება, ხოლო 21-ე საუკუნის უნარები – ელემენტარული ცოდნის განვითარებაში. ამგვარად, როცა მეცნიერულად მოაზროვნე ისეთი მომავალი თაობის აღზრდა გვსურს, რომელიც სოციალური და ეკონომიკური განვითარების წამყვან ძალად იქცევა (და კოღოს საწინააღმდეგო ეფექტიან საშუალებასაც აარჩევს!), იმავდროულად უნდა ვიფიქროთ გამოცდილების გაზიარებაზე იმ ქვეყნებისთვის, რომელთაც ჰაერივით სჭირდებათ განათლების სისტემის განახლება და ბავშვებში სწავლის სიყვარულის ჩანერგვა.
კირსტი ნიუმანი, განათლების უფროსი სპეციალისტი, აზიის განვითარების ბანკი
