დღეს ქართულ საგანმანათლებლო სივრცეში მნიშვნელოვანი ცვლილებები მიმდინარეობს, რომლის მიზანი მოსწავლეზე ორიენტირებული საგანმანათლებლო გარემოს ჩამოყალიბებაა. საგანმანათლებლო პროცესის ცენტრში დგას მოსწავლე. დღევანდელმა მასწავლებელმა უნდა აღზარდოს ინტელექტუალურად მამაცი, კრიტიკულად მოაზროვნე, დამოუკიდებელი და შემოქმედებითი ადამიანი, რომელსაც გადაწყვეტილებების უშიშრად მიღება შეეძლება. მიმაჩნია, რომ მიმდინარე პროცესებში ერთ-ერთი მთავარი ამოცანა პედაგოგიური უნარ-ჩვევების გაუმჯობესებაა, რაც სწავლა-აღზრდის პროცესში თანამედროვე მეთოდებისა და მიდგომების დანერგვით უნდა განხორციელდეს.
მინდა, გაგიზიაროთ ჩემ მიერ შექმნილი გაკვეთილის სცენარი. გაკვეთილზე გამოვიყენე თანამშრომლობითი და პრობლემაზე ორიენტირებული სასწავლო სტრატეგიები. მოსწავლეებს პრობლემა წარვუდგინე სიტუაციური ამოცანის სახით. პრობლემური სიტუაციები შეიძლება იყოს განსხვავებული შინაარსის, პრობლემური დონის, შეუსაბამო ინფორმაციის მქონე და სხვა. შეთავაზებული ამოცანა მაშინ იქცევა პრობლემად, როდესაც მისი გადაჭრის გზები უცნობია. კლასისთვის მიწოდებული პრობლემური ამოცანა მოსწავლეებისთვის უნდა იყოს ერთგვარი გამოწვევა, თუმცა მორგებული უნდა იყოს მის შესაძლებლობებზე, რომ მოსწავლეს საერთოდ უარი არ თქვას მუშაობაზე.
პრობლემაზე მუშაობის დროს მოსწავლე გაივლის შემდეგ ეტაპებს:
- მოსწავლის მიერ პრობლემის გააზრება, მისი გამომწვევი მიზეზების დადგენა;
- ვარაუდების გამოთქმა მოსალოდნელი საფრთხეების შესახებ;
- პრობლემის მოგვარების გზების ძიება.
საგანი: ბუნებისმეტყველება
გაკვეთილის თემა: შინაური ცხოველების ადგილი ბუნებაში
გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებმა შეძლონ –
- პრობლემის გაცნობიერება და მისი გამომწვევი მიზეზების დადგენა;
- მოსალოდნელი საფრთხეების გაცნობიერება და პრობლემის მოგვარების გზების ძიება.
უნარ-ჩვევები: კრიტიკული, შემოქმედებითი, ლოგიკური და ანალიტიკური უნარების განვითარების ხელშეწყობა.
აქტუალურობა: ქუჩაში მრავლად არიან უპატრონო ცხოველები, მათ აუტანელ პირობებში უხდებათ ცხოვრება, ისინი საკვების საპოვნელად ქუჩა-ქუჩა დადიან. უსახლკარო ცხოველები ხშირად სხვადასხვა დაავადების მატარებლები არიან.
სწავლის შედეგები: მოსწავლეები შეძლებენ პრობლემის იდენტიფიცირებას. ეცოდინებათ, რატომ არიან შინაურ ცხოველები ქუჩაში და რა უნდა გაკეთდეს იმისათვის, რომ უსახლკარო ცხოველების პრობლემა მოაგვარონ.
გაკვეთილის სცენარი
- ჯგუფების ფორმირება
მასწავლებელი ჯგუფებს სპეციალური ბარათების მიხედვით ქმნის, რომელზეც თითო სიტყვა წერია. რადგან ჩემს კლასში 25 მოსწავლეა, გამზადებული მაქვს 25 ცალი 5 სხვადასხვა ფერის (თითო ფერის 5 ბარათი) ბარათი, რომლებიც მოთავსებულია ყუთში. მოსწავლეები მიდიან მასწავლებელთან და ყუთიდან რიგრიგობით იღებენ ბარათებს. ერთნაირი ფერის ბარათების მქონე მოსწავლეები დგებიან ერთად და ბარათზე დაწერილი სიტყვებიდან ადგენენ წინადადებებს. მათ 25 ბარათიდან უნდა შეადგინონ ხუთი 5-სიტყვიანი წინადადება. მოცემული წინადადებების მსგავსი წინადადებები დაწერილია ფერად ფურცელზე და შესაბამისად, განთავსებულია ჯგუფისათვის განკუთვნილ სამუშაო მაგიდებზე. მოსწავლეებმა უნდა გაახმოვანონ მიღებული წინადადება, შემდეგ მაგიდაზე იპოვონ ანალოგიური წინადადება და დაიკავონ თავიანთი ადგილი. ამ პრინციპით ყალიბდება ხუთივე ჯგუფი. (მაგ.: შინაური ცხოველისთვის ქუჩაში ყოფნა საზანოა).
წინარე ცოდნის გააქტიურება – მოსწავლეები მუშაობენ ჯგუფებში. ისინი ერდროულად ავსებენ სქემას, რომლის ცენტრშიც წერია კითხვები: თითოეული მოსწავლე თითო ფურცელზე წერს მოკლე პასუხებს. 5 მოსწავლე სამუშაოს ერთდროულად ასრულებს. მასწავლებელი შევსებულ სქემებს დაფაზე აფიქსირებს და აკეთებს სქემის ანალიზს.
- პრობლემის წარდგენა
მასწავლებელი წარადგენს ამოცანას და სვამს მთავარ კითხვებს:
„ჩვენ ყველამ ვიცით, რომ ქუჩაში მრავლად არიან უპატრონო ცხოველები. მათ აუტანელ პირობებში უხდებათ ცხოვრება. ეს ცხოველები ველურდებიან, ავადდებიან და შესაძლებელია ადამიანებს საფრთხე შეუქმნან. უპატრონო ცხოველების რიცხვი განსაკუთრებით დიდია დიდ ქალაქებში. რაში მდგომარეობს პრობლემა? რა არის უსახლკარო ცხოველების მომრავლების მიზეზი? თქვენ რას გააკეთებდით იმისთვის, რომ ქუჩაში უპატრონო ძაღლები აღარ იყვნენ?
- პრობლემის ანალიზი
მასწავლებელი ჯგუფებს აძლევს დავალებას: „იფიქრე, იმსჯელე, განიხილე ჯგუფში“; მოსწავლეებს შესთავაზებს ვარაუდების ცხრილს და აჩვენებს სასწავლო ვიდეორესურსს. მოსწავლეები ფილმის ჩვენებამდე წინარე ცოდნაზე დაყრდნობით გამოთქვამენ ვარაუდებს. ახალი ინფორმაციის მიღების შემდეგ ისინი ახალ მასალას ერთად ამუშავებენ. ფიქრობენ, მსჯელობენ და განიხილავენ ჯგუფში.
ინსტრუქცია: მოსწავლეებმა დავალებაზე დამოუკიდებლად უნდა იმუშაონ. თუ თქვენ ცხრილში წარმოდგენილ მოსაზრებას ეთანხმებით, პირველ სვეტში „მანამდე“ ჩაწერეთ ნიშანი „+“,; ან ,,-“, თუ მას არ ეთანხმებით. გადაწყვეტილების მისაღებად დაეყრდენით, გამოიყენეთ ან განიხილეთ თქვენი პირადი გამოცდილება, ცოდნა და შეხედულება.
პირველი სვეტის შევსების შემდეგ ვნახოთ ვიდეო. (ვიდეოს ძირითად იდეებზე ფოკუსირებისთვის გამოიყენეთ ცხრილში წარმოდგენილი მოსაზრებები. ვიდეოს ჩვენების შემდეგ კიდევ ერთხელ გადაიკითხეთ ცხრილის სახით წარმოდგენილი ყველა მოსაზრება. თუ თქვენ ეთანხმებით ცხრილში წარმოდგენილ მოსაზრებას, სვეტში „შემდეგ“ ჩაწერეთ ნიშანი ,,+“; ან ,,-‘’ თუ მას არ ეთანხმებით. მოსწავლეებმა უნდა შეადარონ სვეტები „ადრე“ და „შემდეგ“. ჩაწერილი ნიშნები. მათ უნდა შეამოწმონ და შეაფასონ ვარაუდების სიზუსტე. მოკლედ უნდა ჩამოაყალიბონ, შეიცვალა თუ არა მათი შეხედულებები საკითხის მიმართ. რატომ? არსებული მოსაზრებებიდან უნდა გამოყონ, რომელი მოსაზრებაა მათთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი. რატომაა ეს მოსაზრება მნიშვნელოვანი.
ყოველი ჯგუფი აზიარებს თავის მოსაზრებებს. ეს მეთოდი მიზნად ისახავს მოსწავლეებში კრიტიკული და შემოქმედებითი უნარების განვითარებას.
ვიდეოს ნაცვლად შესაძლებელია ასევე სურათების, ციფრული რესურსის, რაიმე საინფორმაციო წყაროს გამოყენება.
- პრობლემის შეფასება. ტაბულაზე – „ფაქტები, იდეები, შესასწავლი კითხვები და ქმედებების გეგმა“ – მუშაობა (FILA). მოსწავლეების ჯგუფს შესავსებად ეძლევა ტაბულა, რომელშიც უნდა დააფიქსირონ საერთო პასუხები, რომლებზეც ერთად მსჯელობის შედეგად შეჯერდნენ. მასწავლებელი აკვირდება ჯგუფების მუშაობის პროცესს და საჭიროების შემთხვევაში ფასილიტაციას უწევს მათ.
- გადაწყვეტილების მიღება: მოსწავლეები წარადგენენ ჯგუფის ნამუშევრებს. მათ შესაძლოა ერთ კითხვაზე რამდენიმე პასუხი ჰქონდეთ. ისინი ერთად განიხილავენ პასუხებს და შეჯერდებიან ერთზე, თუ როგორია მათი ხედვით პრობლემის მოგვარების შესაძლო გზა. მასწავლებელი საჭიროების მიხედვით სვამს დამატებით კითხვებს:
- როგორ უნდა მოხდეს ქუჩაში უსახლკარო ცხოველების დაჭერა?
- რა უნდა გაკეთდეს უსახლკარო ჯანმრთელი ძაღლებისათვის?
- რა არის უსახლკარო ცხოველების მომრავლების მიზეზი?
- რეფლექსია/შეფასება
მოსწავლეები გამოდიან ჩხირების გამოძახების ხერხით და აკეთებენ რეფლექსიას: ჩვენ უნდა გვესმოდეს, რომ ცხოველი ცოცხალი არსებაა, რომელიც ისევე გრძნობს და განიცდის როგორც ადამიანი, უნდა გავუფრთხილდეთ და ვიზრუნოთ მათზე.
დღევანდელი გაკვეთილიდან გავიგე, რომ..
ვისწავლე..
მომეწონა…
გამიჭირდა… ჩემი განწყობა…
დასკვნა
მსგავსი ტიპის გაკვეთილების ჩატარებისას სწავლა ეყრდნობა ღიად დასმულ პრობლემურ შეკითხვებს. ამ დროს მოსწავლე არის სწავლის პროცესის აქტიური მონაწილე, თავად მონაწილეობს საკუთარი ცოდნის აგებაში, არის აქტიური შემმეცნებელი. მოსწავლეები თანამშრომლობენ ჯგუფებში. ჯგუფის თითოეული წევრი ვალდებულია არა მხოლოდ თვითონ შეიმეცნოს ახალი მასალა, არამედ დაეხმაროს ჯგუფის სხვა წევრებს საკითხის უკეთ შესწავლაში. ჯგუფის ყველა წევრი მუშაობს ამოცანაზე მანამ, სანამ ყველა მათგანი არ დაეუფლება საკითხს.
აღნიშნული სტრატეგიების გამოყენების ეფექტურობა მტკიცდება არამარტო ჩემი დაკვირვების საფუძველზე, არამედ მოსწავლეთა მიერ მიღწეული შედეგებითა და სწავლის ხარისხის ამაღლების დინამიკით.
გამოყენებული ლიტერატურა:
- ესგ საგნობრივი პროგრამა 2018-2024;
- 1-6 კლგზამკვლევი მასწავლებლებისთვის.
