მსოფლიოში მრავალი ჟესტი არსებობს. სხვადასხვა კულტურა და სხვადასხვა სფერო განსხვავებულ ჟესტებს გამოიყენებს. ჩვენთვის მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ სხეულის ენა, რადგან კომუნიკაციის 55% მისი საშუალებით გამოიხატება. ჩვენ იმ მოსაზრებასაც ვეთანხმებით, რომ ეს ადამიანში დაფარული ჭეშმარიტი ემოციების წვდომის გზაა. ხელოვნების ისეთი დარგები, როგორებიცაა ბალეტი, ხატვა, მუსიკა, მთლიანად არავერბალურ კომუნიკაციას ეფუძნება, ანუ მათში ასახული ემოციები აღიქმება არავერბალური გზით. ჩვენ სიტყვების გარეშე ვგრძნობთ სიმშვიდეს, ნაღველს, სიყვარულს, ჰარმონიას და შესაძლოა – უფრო მძაფრადაც კი, ვიდრე სიტყვების საშუალებით.
1872 წელს ჩარლზ დარვინის კვლევების შედეგად არავერბალურ კომუნიკაციას ჩაეყარა საფუძველი და იგი ადამიანებსა და ცხოველებში ემოციების გამოხატვას დაეფუძნა. დარვინის კვლევებმა გასაქანი მისცა წარმოდგენას არავერბალური კომუნიკაციის გავლენაზე, გამოხატვასა და სიგნალებზე. ჟესტები ესაა ურთიერთობა სიტყვების გარეშე, მხოლოდ მანერით, გარეგნობით, სახის გამომეტყველებით, მზერით და სხვა. ესაა საუკეთესო გზა, ამოვიცნოთ სხვა ადამიანთა გრძნობები, ემოციები. არავერბალური კომუნიკაციის საშუალებით ჩვენ ყველაფერს სიტყვების გარეშე ვგრძნობთ. ზოგჯერ არავერბალური კომუნიკაცია უფრო მეტს გვეუბნება, ვიდრე ვერბალური. არავერბალური კომუნიკაცია კომუნიკაციებს შორის ყველაზე სანდო გზაა. მკვლევრები იმასაც კი ამბობენ, რომ ის მოკლებულია სიყალბეს.
მასწავლებლებს კლასის უკეთ სამართავად განსაკუთრებით ძლიერი საკომუნიკაციო უნარები გვჭირდება.
არავერბალური კომუნიკაცია კომუნიკაციებს შორის წამყვანია. მოსწავლეებს უნდა ვასწავლოთ, როგორ გამოიყენონ სხეულის ენა. ისინი ადვილად ხვდებიან ჩვენს ემოციებს, შემოდიან კონტაქტში და ზუსტად გრძნობენ მასწავლებლის დამოკიდებულებას მათ მიმართ.
საკლასო ოთახში ყველაფერი მეტყველებს – მატერიალური საგნებიდან დაწყებული სიჩუმით დამთავრებული. არავერბალურ კომუნიკაციას ბავშვები ვერბალურ კომუნიკაციამდე სწავლობენ. ამიტომ მას მათთვის დიდი მნიშვნელობა აქვს. მათ უფრო მეტი რამ იციან, ვიდრე სიტყვებით გადმოგვცემენ. ვერბალური კომუნიკაცია მათთვის ლიმიტირებულია, არავერბალური კი უფრო ფართოა და ცოცხალი, რადგან იგი:
- სანდოა და მრავლისმთქმელი;
- სიტყვები ლიმიტირებულია;
- არავერბალური სიგნალები უფრო ძლიერია;
- უფრო საიმედო და სანდოა.
არავერბალური კომუნიკაციის კატეგორიებია:
- ფიზიკური;
- სიმბოლოები, ნიშნები;
- სიგნალები;
- ესთეტიური.
ამ ოთხივე კატეგორიის გაკვეთილზე გამოყენება უთუოდ ეფექტური იქნება.
გთავაზობთ რამდენიმე მაგალითს:
- ფიზიკური კომუნიკაცია – სიცილი, წარბების პოზა, თვალის კონტაქტი და სხვა სახის სხვადასხვა მიმიკით გამოიხატება. მისი გამოყენება ნებისმიერ გაკვეთილზე ეფექტურია.
- სიმბოლოები, ნიშნები: ვიზუალური მასალის გამოყენება გაკვეთილს ეფექტურს ხდის, სიმბოლოები მეტყველებენ, იზრდება მოსწავლეების ჩართულობაც და მოტივაციაც. ამიტომ მნიშვნელოვანია, ვიზუალური მასალა გაკვეთილის თემასთან იყოს კავშირში, მოსწავლეების ინტერესებისა და ასაკის გათვალისწინებით.
ქვემოთ წარმოდგენილია სიმბოლოები, რომლებიც ხშირად გამოიყენება დადებითი და უარყოფითი პასუხების დროს.
მოსწავლეთა შეფასებისას, კომენტარების გარდა, ჩვენ შეგვიძლია არავერბალური მეთოდიც გამოვიყენოთ. მაგალითად, სურათზე გამოსახული მეთოდი ეფექტურია შეფასების დროს და იგი მეტი სწორი პასუხის შემთხვევას ასახავს. სურათთან ის მოსწავლე შეგვიძლია დავაყენოთ, ვისაც უფრო დიდი კუნთები აქვს.
- როცა მოსწავლემ იცის სწორი პასუხი, შეგვიძლია გამოვიყვანოთ დაფასთან და ასეთ ნახატის გვერდით მდგარს გავაცემინოთ პასუხი.
სიგნალები – დროშები, ფერები, ზარის რეკვა – ეს ის სიგნალებია, რომლებიც სხვადასხვა მნიშვნელობითაა დატვირთული. მათი რაოდენობა ჩვენ შეგვიძლია მოსწავლეებთან ერთად შევიმუშაოთ. მაგალითად, კლასში გვქონდეს პატარა ზარი და მას, გარდა გაკვეთილის დაწყებისა და დასრულებისა, მივანიჭოთ დამატებითი ფუნქციაც. როცა მოსწავლე გვპასუხობს და პასუხი საკმარისია, მას ზარის რეკვით, ანდა წითელი და მწვანე დროშებით ვანიშნოთ, რომ შეჩერდეს. მოსწავლეს, რომელიც სწორად გასცემს პასუხს, მას მწვანე დროშა გადავცეთ და ვისი პასუხიც არ იქნება დამაკმაყოფილებელი – წითელი.
- ესთეტიური კომუნიკაცია შეიძლება გამოიხატოს მუსიკაში, ცეკვაში ხელოვნებაში, სადაც სიტყვების ნაცვლად მეტყველებენ კოსტიუმები, ბგერები, პოზები, ნახატები.
სურათების შერწყმა ტექსტთან ეს ის მეთოდია, რომლითაც შეგვიძლია მოსწავლეებს გავუღრმავოთ კითხვის, შინაარსის ღრმად წვდომისა და კრიტიკული აზროვნების უნარი. თუ მოსწავლე ვიზუალური მასალის გამოყენებით ტექსტის შინაარსთან გაავლებს პარალელს, ეს ის ფუნდამენტი იქნება, რომელსაც ეყრდნობა კითხვის უნარ-ჩვევების განვითარება. ვიზუალური მასალა ეხმარება მათ, დაახარისხონ ინფორმაცია, განავითარონ ტექსტი და შექმნან ახალი იდეა.
უნდა გვახსოვდეს, რომ არავერბალური კომუნიკაცია ვერ მალავს გრძნობებს, ვერ აყალბებს მათ, ისინი მხოლოდ და მხოლოდ სიმართლეს ამბობენ!
დაბოლოს, არავერბალური კომუნიკაცია ძლიერი იარაღია მოსწავლეებთან ეფექტური კომუნიკაციის დასამყარებლად და მაღალი სააზროვნო უნარების გამოსამუშავებლად.
გამოყენებული ლიტერატურა:
https://en.wikipedia.org/wiki/Nonverbal_communication
https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.572.4060&rep=rep1&type=pdf
