მთავრდება სასწავლო წლის პირველი სემესტრი და საგაკვეთილო მეცადინეობებზე მასწავლებელთა ძალისხმევის დიდი ნაწილი სუსტი მოსწავლეებისკენაა მიმართული. ზოგადად სუსტი ის მოსწავლეა, რომელსაც არ შეუძლია დაძლიოს ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული მოთხოვნები და არ შეუძლია რეპროდუქტიული ხასიათის დავალებების შესრულება, ანუ პარაგრაფის ტექსტის თხრობა, ისეთ კითხვებზე პასუხის გაცემა, რომელიც არ მოითხოვს ანალიზს და სხვა მარტივი სახის მოქმედებების შესრულებას. რა არის ამის მიზეზი? სწავლაში სისუსტის მიზეზი ფსიქოციალურ ფაქტორთან ერთად შეიძლება ზოგადად შრომითი უნარ-ჩვევების დაბალი დონე, ძლიერი გადაღლა, მოტივაციის არქონა და ცოდნის მიღებასთან დაკავშირებული სხვა პრობლემები იყოს. ეს განსაკუთრებით იმ საგნებშია შესამჩნევი, რომელიც მოსწავლეებისთვის სიახლე აღმოჩნდა და საგნობრივი სპეციფიკების ათვისება გაუჭირდათ.
საგანგაშო
სიგნალები აქაც ტრადიციულია: მოსწავლეს უჭირს წიგნზე მუშაობა, გაკვეთილის ტექსტის
გამოყენება (მაგალითად, ვერ ახერხებს
საუბარს რომის კოლიზეუმზე და ბაბილონის დაკიდებულ ბაღებზე, ვერ აფასებს
შუასაუკუნეების კულტურას, ვერ ახასიათებს რომანულ და გოთიკურ სტილს და ა.შ.), ვერ
ახერხებს ვიზუალური მასალის „წაკითხვას”,
რადგან არ აქვს ვიზუალურ მასალასთან მუშაობის უნარ-ჩვევა, არ გააჩნია არათუ
დროითი, არამედ ელემენტარული სივრცობრივი წარმოდგენები, შესაბამისად არ აქვს რუკის
გაანალიზების ელემენტარული უნარიც კი; ამიტომმას არ შეუძლია
ბუნებრივ-ფიზიკურიგარემოს დახასიათება; ვერ
იმახსოვრებს ცნებებს, ტერმინებს, სახელწოდებებს; ანუ საერთოდ არ შეუძლია კონცეპტუალური, ტრანსფერული და დინამიკური ცოდნის ათვისება; ამიტომ ის ვერ შეძლებს მეშვიდე კლასის ისტორიის საგნობრივი კომპეტენციების დაუფლებას.
როგორ უნდა დავეხმაროთ მოსწავლეს ამ დროს? მართალია, ჩამორჩენილობასთან ბრძოლა კომპლექსურად უნდა მიმდინარეობდეს. ამ პროცესში გაკვეთილს გადამწყვეტი მნიშვნელობა
აქვს. დიაგნოსტიკური დაკვირვების შემდეგ, ანუ მას შემდეგ, რაც გამოვავლენთ, ვინ არის სუსტი, საშუალო და ძლიერი მოსწავლე,
შესაძლოა კონკრეტულ დავალებებზე გადავიდეთ, დადებითი ძვრები კი დამოუკიდებელი
სამუშაოთი შევამოწმოთ.
უპირველესად
ყურადღება უნდა გავამახვილოთ მოსწავლის ინდივიდუალურ თვისებებზე და ვცადოთ,
შედარებით მარტივი დავალებებით ავუმაღლოთ მას მოტივაცია და შევუდგინოთ ცოდნის შეფასების შედარებით მკაცრად
დიფერენცირებული კრიტერიუმები, რომელიც მოსწავლეს საკლასო მუშაობაშიც დაეხმარება და საშინაო დავალების
შესრულებაშიც.
როგორ მივცეთ დიფერენცირებული დავალებები?
გაკვეთილის
დასაწყისში, როდესაც მოსწავლეები ზეპირად პასუხობენ მასწავლებელს, სუსტ მოსწავლეს
ფერად ბარათებზე გამზადებული დავალებები შევურჩიოთ: წითელი ფერის ქაღალდზე საშუალო სირთულის დავალებები
დავწეროთ, ცისფერზე – შედარებით მარტივი დავალებები, ყვითელზე კი – კიდევ უფრო
მარტივი. მოსწავლეს ავუხსნათ ფერებს შორის განსხვავების მიზეზი და ისიც
დამოუკიდებლად ამოირჩევს ბარათს. თავდაპირველად ის ალბათ ყველაზე მარტივ დავალებასამოირჩევს, რაშიც, მართალია, მხოლოდ დაბალ ქულას მიიღებს, მაგრამ ეს მაინც მნიშვნელოვანია, რადგან
ის იღებს არა „ცუდ” შეფასებას, არამედ „დაბალ” ქულას. შემდეგში, დარწმუნება რა
საკუთარ ძალებში,
ამოირჩევს საშუალო დონის დავალებებს, შემდეგში – უფრო მაღალს და შედეგებიც უკეთესი
იქნება. მთავარია, რომ დავალებები ზუსტად შესაძლებლობების შესაბამისი იყოს.
შეიძლება მასწავლებელმა
მოსწავლეს რამდენიმე პრაქტიკული რჩევაც მისცეს, რათა მან უკეთ შეასრულოს დავალება. მაგალითად:
1)
მასწავლებელი
აუცილებლად შენიშნავს, რომ თემის თითოეული
პარაგრაფის ბოლოს მოტანილია შეკითხვები, რომლებიც, შეიძლება ითქვას,
ყველა რეპროდუქტიული ხასიათისაა. მასწავლებელი მიმართავს მოსწავლეს, ამოირჩიოს ამ შეკითხვებიდან ერთ-ერთი და შეასრულოს მომავალი
გაკვეთილისთვის, ამავე დროს მოსწავლეს მკაფიო ინსტრუქცია უნდა მივცეთ მისი შესრულებისთვის;
2)
სივრცობრივი
აღქმის გააქტიურებისთვის მნიშვნელოვანია კონტურულ რუკაზე მუშაობა და ცალკეული მხარეების გაფერადებაზე დავალებების
შესრულება. ამიტომ
მასწავლებლის თხოვნით მოსწავლე რუკაზე
აღნიშნულ რომის იმპერიაში შემავალ სხვადასხვა ტერიტორიებს სხვადასხვა ფერით გააფერადებს;
3)
თარიღების დამახსოვრებისთვის ეფექტურია პატარა
ბარათების გამზადება, სადაც ერთ მხარეზე ჩამოვწერთ თარიღებს, მეორე მხარეზე კი
მოვათავსებთ პატარა აღწერით ინფორმაციას,
მაგალითად, ერთ მხარეზე ეწერება „476 წელი”, მეორე მხარეზე – „რომის აღება ბარბაროსული ტომების მიერ,
იმპერიის დასასრული”. ასეთი ბარათებით მოსწავლეს შეიძლება პატარა
გამოკითხვა-თამაში მოვუწყოთ – „აბა, გამოიცანი!”
4)
მოსწავლეს
ცხრილის შედგენით მარტივი კონსპექტის მომზადებას და მასში მთავარი
სიტყვის გამოყოფასვასწავლით;
5)
შეგვიძლია
ვასწავლოთ თეზისის მარტივად ჩამოყალიბების წესი, რომ თუ გეგმას დაამატებს 1-2 წინადადებას, მიიღებს
თეზისს, ხოლო თუ ძირითად თეზისს აღნიშნავს რაიმე ნიშნით, ნახატით, სქემით, მიიღებს საყრდენ კონსპექტს;
6)
მივცეთ ისეთი სავარჯიშოები, სადაც გამოიყენებენ სხვა საგნიდან მიღებულ ცოდნასა და უნარებს. მაგალითად, კულტურის ისტორიის შესწავლისას გამოიყენებს ლოგიკურ კავშირებს
ლიტერატურასთან;ტერიტორიულ თავისებურებების
შესწავლისას კი – გეოგრაფიიდან მიღებულცოდნასთან და ა.შ;
7)
გამოვიყენოთ ნებისმიერი ტექნიკური საშუალება,
რომელიც დაეხმარება მოსწავლეს დავალების
შესრულებაში, იქნება ეს სქემები, რუკები, ტექსტები თუ ნებისმიერი ვიზუალური მასალადა ა.შ;
8)
და ასეთ მოსწავლეებს პასუხის გასაცემად აუცილებლად გაცილებით დიდი დრო უნდა მივცეთ, ვიდრე ძლიერ მოსწავლეს.
VII კლასი, საგაკვეთილო თემა „შუა საუკუნეები”, სავარაუდო დავალებები:
1.
შეგიძლია თუ არა შედარება?
ამისათვის შეადარე ცნებათა წყვილები და იპოვე საერთო და განმასხვავებელი ნიშნები: ფეოდალი –
რაინდი; მეფე –ბასილევსი; მონარქია – რესპუბლიკა; კოლონია
– მეტროპოლია, ფეოდი – დომენი;
2.
დააკავშირე ცნებები და ტერმინები:
ა) ფეოდალი, რაინდი, ბასილევსი;
ბ) დომენი, ფეოდი, სამეფო;
გ) ფეოდი, საგრაფო, სახელმწიფო;
დ) რესპუბლიკა, შეზღუდული
მონარქია, აბსოლუტური
მონარქია.
ე) მიწა, სახალიფო, ტერიტორია.
3.
შეგიძლია განაზოგადო?
ამისთვის განაზოგადე ცნებები და გამოიცანი რომელია ზედმეტი?
ა) მონარქია,
რესპუბლიკა, სახელოსნო;
ბ) ბიბლია, ყურანი,
არაბობა;
გ) ფრანკომანები,
ლანკასტერები; ალემანები
დ) სახელმწიფო, მონარქია, შრომის იარაღი.
4. დააკვირდი, რამდენად ზუსტად არის შესრულებული
განზოგადება, მაგალითად, რესპუბლიკა ესაა:
ა)
სახელმწიფო ხელისუფლების ფორმა;
ბ)
იმპერატორი;
დ) მეფე.
4.
შეადარე განმაზოგადებელი სიტყვა ცნებასთან, მაგალითად,
მონოპოლიური ვაჭრობა – ესაა:
ა) ახალი ტექნიკით
ვაჭრობა;
ბ) ვაჭრობის
განსაკუთრებული
უფლების დამყარება;
დ) ფინანსური
ოლიგარქია.
5.
გამოყავით განმაზოგადებელი და განმსაზღვრელი სიტყვა, მაგალითად:
ქრისტიანობა, მართლმადიდებლობა, კათოლიციზმი.
6.
დაალაგეთ ცნებები ლოგიკურ
სქემებად: მაგალითად,
ბრწყინვალე პორტა,
ოსმალთა ბატონობა, საღვთო ლიგა.
7.
შეგვიძლია მოსწავლის აზროვნების გასააქტიურებლადლოგიკური
სავარჯიშოების შეთავაზებითაც დავეხმაროთ. მაგალითად,
I-ამოირჩიეთ სწორი პასუხი:
პრობლემა ეს არის:
ა) რთული დავალების შეკითხვა, რომელიც მოითხოვს კვლევას და
განზოგადებას;
ბ) განზოგადებისა და შედეგების გამოყვანის უნარი;
გ) ადამიანის ცუდი
განწყობილება.
მიზეზი ესაა:
ა)
ადამიანის აზრი;
ბ) მოვლენა
რომელიმე ქვეყანაში;
გ) გარემოება,
რომელიც იწვევს სხვა მოვლენას;
შედეგი ესაა:
ა) ტექსტის
თხრობის უნარი;
ბ) ის, რაც
გამომდინარეობს ……გან; რეზულტატი;
ბ) რაღაც ცუდი.
შედარება ესაა:
ა) მსგავსებისა
და განსხვავების დადგენა;
ბ) მოთხრობა
რამეზე;
გ) მთავარის გამოყოფა.
II- გამოყავი პირველხარისხოვანი მეორეხარისხოვნისაგან:
ა) გადმოეცით ტექსტის აზრი ერთი სიტყვით ან ფრაზით;
ბ) გამოყავით
ტექსტიდან ძირითადი სიტყვა (ტექსტის
ნაწილს მასწავლებელი
წინასწარ ანაწილებს მოსწავლეებს შორის), შემდეგ კი ააგეთ სიტყვათა
ჯაჭვი მათი მნიშვნელობების მიხედვით;
გ) წაიკითხეთ ტექსტი და ფანქრით გამოყავით ძირითადი
აზრი;
დ) გაკვეთილის თემა.
III – იპოვე განმაზოგადებელი სიტყვა,მაგალითად:
ტოლერანტობა ესაა:
ა) რელიგიური შემწყნარებლობა;
ბ) სხვადასხვა ეროვნების ადამიანთა შემწყნარებლობა;
გ) სახელმწიფო ხელისუფლების ფორმა;
დ) კავშირის სახეობა.
დავალებების შესრულებისას მოსწავლეებმა, თავდაპირველად შესაძლოა ვერ
მიიღონ შესაფერისი შეფასება და სასურველი ქულები (ანუ საგნობრივი კრიტერიუმების მიხედვით მათ არ ეკუთვნოდეთ 5,6,7,8,9,10 ქულა), მაგრამ მასწავლებელს შეუძლია დიფერენცირებული კრიტერიუმების მიხედვით
დაწერილი ქულები ცალკე ჩაინიშნოს და მხოლოდ რამდენიმე გაკვეთილის შემდეგ, შემდგომი წარმატებების შემდეგ შეიტანოს ჟურნალში. ასეთი დამოკიდებულებით
მოსწავლეები იგრძნობენ თუნდაც პატარა წინსვლას და პროგრესს ცოდნის შეძენის გზაზე და ირწმუნებენ საკუთარ
ძალებს, რაც აამაღლებს მათ განწყობას მომავალი მეცადინეობისათვის.
სუსტ
მოსწავლესთან მუშაობისას ძალიან ბევრია დამოკიდებული საშინაო დავალების ხასიათზე,
დამოუკიდებელ სამუშაოზეც. მართალია, ხშირად დოზირებულ და ინდივიდუალურ დავალებას
მოსწავლე უბრალო სიზარმაცის გამოც არ ასრულებს, მაგრამ სწავლაში სუსტ მოსწავლეებს დავალებების მოცულობაც აფრთხობს, განსაკუთრებით,
წერილობითი ფორმით შესასრულებელი დავალებები, რადგან ეშინიათ მათთვის რთულ
დავალებასთან მარტო დარჩენის, ამიტომ უმჯობესია, სუსტ მოსწავლეს საგანგებოდ
შევურჩიოთ საშინაო დავალების ფორმა და
შინაარსი, როგორც საკლასო სამუშაოების დროს.
და არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ნებისმიერი ისტორიული მოვლენის შესწავლა შეიძლება, თუ სწავლებისას
ყურადღებას ისეთ საკითხებზე გავამახვილებთ, როგორიცაა ისტორიული ფაქტებისა და მოვლენების:
·
დრო (როდის?);
·
ადგილი (სად?);
·
მონაწილეები (ვინ?);
·
მიზეზი (რატომ?);
·
საბაბი (რამ გამოიწვია „ბიძგი”?)
·
მიზანი (რა სურდათ?);
·
მიმდინარეობა (როგორ განვითარდა მოვლენები?)
·
შედეგები (რით დამთავრდა?);
·
შეჯამება (რა შეიცვალა ადამიანების ცხოვრებაში?);
·
ისტორიული მნიშვნელობა (რა
გავლენა მოახდინა ისტორიის მსვლელობაზე?).
და ყველაზე მთავარი – სუსტი
მოსწავლისთვის უმნიშვნელოვანესი მაინც მასწავლებლის მხარდაჭერაა, ვისი თანადგომის
გარეშეც გაუჭირდება საკუთარი ძალებში დარწმუნება და
ამის შესაბამისად საგნობრივი თუ პიროვნული სირთულეების დაძლევა. დავეხმაროთ მათ, ირწმუნონ
საკუთარი ძალების და ამით არამარტო დავძლევთ პროგრამული სწავლების
სირთულეებს, არამედ ძლიერი მოსწავლეების შემომატებით კიდევ უფრო წარმატებულს და საინტერესოს გავხდით
ჩვენს გაკვეთილებს.
