ციფრული ფოტომატიანე საუკუნის პროექტია: დიდი, აუცილებელი და რაღაც აზრით, დაუსრულებელიც კი. სიტყვა აუცილებელი შემთხვევით როდი ვთქვი. აი, ხომ არის მარტო კარგი, მნიშვნელოვანი, სასურველი ინიციატივები. ეს პროექტი კი აუცილებელია, აუცილებელი და შეიძლება ყველა სხვა დანარჩენი ეპითეტითურთ. მიზეზი მარტივად ასახსნელია: ჩვენი ისტორია იშვიათად ასახავდა ხალხის ყოფას. ამაზე ილია ჭავჭავაძემაც დაიჩივლა ,,აჩრდილის წერისას’’: სულ მეფეების ამბებიაო. მართალიც იყო. ლამბერტის და შარდენის წიგნები ამადაცაა ფასდაუდებელი. მთავარი არსი სწორედ ესაა: აქ ჩანს ხალხი, არა მხოლოდ გამორჩეული და წარმატებული. ჩვენი ჯგუფები, სოფელ-სოფელ, კარდაკარ დადიან და აციფრებენ ფოტოებს და გიგანტურ არქივს ქმნიან – ეს არის ისტორიის აღმოჩენაც და გადარჩენაც.
რადენიმეს გამოვყოფ:
“თვალი დაუდგა ევროპას. ღვინის სმა” – ამ ფოტოს ასე დავარქმევდი. გურული ბუკისციხელი შარაშიძეები ფართო აივანზე შეკრებილან (1907 წელი). ზედ აწერია – “თამარა პარიზში წასვლის წინ”, რაც ცხადია, განსაკუთრებულ მზაობას უნდა ნიშნავდეს, მაგრამ სუფრა მინიმალისტურია, არ გულისხმობს კერძების ზედახორას. ჩაცმულობა სადა, მათ შორის ნაციონალური სამოსიც. სწორედ ასეთი სურათებია ჩვენი ევროპული წარსულის უტყუარი პასპორტი.
ყაზბეგი, თავის დროზე, იმპერიისა და პროვინციის გზაგასაყარი, ანუ მრავალფეროვნების, სისხლისა და სიახლის ადგილი გახლდათ… ესეც იქაური სადილის სცენა, ორი მოხუცი – ყოფითი სევდის კლასიკა, მსოფლიო სევდის თანაბარი. მთავარი ადამიანები და გასული საუკუნის დაბადება.
ქართველი ბავშვები საბჭოთა კავშირის “ხახასთან”, ვიდრე 21-წლამდე.
სხვა ფერები, სხვა სახეები, სხვა განწყობა. დაკარგული და ძნელად მოსაბრუნებელი.
კინორეჟისორ მერაბ კოკოჩაშვილის წინაპრები და ნათესავები. ზედა რიგში მარჯვნიდან: მარიამ ჯორჯაძე (მერაბ კოკოჩაშვილის დედა), მერაბ ჯორჯაძე (ბიძა), ივლიტა ჯორჯაძე (დეიდა).
ოლია სვანიშვილი 1937 წელს ქმართან ერთად დააპატიმრეს და ცოცხალი არც ერთი აღარ დაბრუნებულა. სურათი კი სულ სხვა აწმყოს მიუთითებს. მსგავსი დრო შორსაა ბოლშევიზმის შტამპისა და ყალბი ღიმილისგან. ასეთ დროს სხვა სიხარული ახასიათებს, თურმე – ხანმოკლე.
თბილისის მეორე სამშობიარო სახლი (1947 წელი). ეს ქალბატონი მარგალიტა ჩუბინაშვილია… ასეთი ფოტოები ითხოვენ მარტივ, გაცვეთილ, მაგრამ მაინც ხანდახან აუცილებელ წარწერას: უკომენტაროდ…
