გადაკვეთის წერტილი ბევრ ლიტერატურულ ნაწარმოებს აქვს, თანაც ისეთს, შექმნის პერიოდი ან მწერლების ეროვნება სულაც რომ არ ემთხვევა ერთმანეთს. ამა თუ იმ პასაჟის კითხვისას ხანდახან აშკარა მსგავსებას ვხედავთ სულ სხვა წიგნთან მაშინ, როცა დადასტურებულად შეიძლება თქმა, რომ კონკრეტულ ორ მწერალს ერთმანეთის შემოქმედება ვერაფრით ექნებოდა წაკითხული. მე ოთარ ჭილაძის რომანისა („ყოველმან ჩემმან მპოვნელმან“) და ხალიდ ჰოსეინის წიგნის – „ფრანით მორბენალის“ პერსონაჟი ბიძების მსგავსებასა და განსხვავებაზე მინდა შევაჩერო თქვენი ყურადღება. საგულისხმოა, რომ ორივე ცენტრალური ფიგურაა და რომანების სიუჟეტურ ხაზსაც და დრამატიზმსაც უმეტესად ისინი განსაზღვრავენ.
ავღანელი ამირი და ქართველი ალექსანდრე უპირველესად ძმები არიან, ბავშვობიდან მოდიან, სადაც ერთ შემთხვევაში ბავშვური სამყარო ძმის გაუპატიურების სცენის ხილვით იბღალება, მეორეგან კი – ბაბუაზე შურისძიებითა (საღორის აფეთქებით) და მისი შედეგით (ალექსანდრე ცალ ხელს დაკარგავს).
„მართალია, ორივენი ცოცხლები გადარჩნენ, მაგრამ იმღამინდელი ელდა, ტკივილი და საკუთარი უსუსურობის შეგრძნება გამოუთქმელ ბოღმად, გამოურწყავ ბალღამად ჩაილექა სამუდამოდ ორი პატარა ბიჭის სულში, სადაც ჯერ კიდევ არ შექმნილიყო სამყარო, ჯერ კიდევ უღმერთო ქაოსი და წყვდიადი სუფევდა.“ („ყოველმან ჩემმან მპოვნელმან“)
ალექსანდრეს ხელს მოჰკვეთენ, ამირს კი – წარსულს. უფრო სწორად, ის თავად მოინდომებს განეშოროს ჰასანს, ანუ ადამიანს, რომლის არსებობაც მუდამ საკუთარ უსუსურობას ახსენებს და სინდისის ქენჯნას უმძაფრებს. ძმების გზები ორივე რომანში ბავშვობის, ყმაწვილობის შემდეგ თითქმის აღარ იკვეთება. ცალ-ცალკე ცხოვრობენ.
დედმამიშვილთა ქიშპობა და ამავდროულად უსაზღვრო სიყვარული ის მარადიული თემებია, რომელიც სხვადასხვა დროს, სხვადასხვა კონტინენტზე დაწერილი ორივე რომანის ღერძად შეგვიძლია მივიჩნიოთ. Magnum Opus-ების შექმნისას ოთარ ჭილაძესაც და ხალიდ ჰოსეინისაც ალბათ ღრმად სწამდათ, „რომ ძმას ძმის ამბავი ცხრა მთის იქითაც მიუვა, ცხრა მთის იქითაც არ მოასვენებს, ლუკმას გაუმწარებს, სასთუმალს გაუქვავებს და იმდენს იზამს, სანამ შეუძლებელს არ შეაძლებინებს.“ („ყოველმან ჩემმან მპოვნელმან“)
ნიკო და ალექსანდრე; ჰასანი და ამირი… ერთ-ერთი ძმა ორივე რომანში მწერალია, ლექსებს ან მოთხრობებს წერს. ბარათიც ორივე წიგნში განსაკუთრებულ ადგილს იკავებს, შეიძლება ითქვას, კვანძსაც ხსნის. „ყოველთვის მწამდი და მეამაყებოდი, მარად შენი ძმა ნიკო.“ – ძმის ნაცვლად გარდაცვლილის დანატოვარი ეს წერილი და ძმისშვილი მართა ხვდება ციმბირში ჩასულ ალექსანდრეს. ასევე გარდაცვლილი ძმის წერილის გაცნობის შემდეგ ავღანეთში ემიგრაციიდან საგანგებოდ ძმისშვილის საძებრად ჩასული ამირიც მამის მეგობრის წერილს კითხულობს:
„ინშაალლა, ამ წერილმა მოაღწია შენამდე. თუ ახლა ამ წერილს კითხულობ, ესე იგი დაბრუნდი. რაც წახვედი, ვლოცულობ, რომ ღმერთმა საფრთხეს აგარიდოს და რომ ავღანეთი მეტისმეტად ავი მასპინძელი არ აღმოჩნდეს შენთვის.
სულ ეჭვი გეპარებოდა, რომ მე ვიცოდი. არ შეგშლია, ჰასანმა მალევე გამიმხილა ყველაფერი. ცუდად მოიქეცი, მაგრამ არ დაგავიწყდეს, მაშინ პატარა ბიჭი იყავი, პატარა, შეშინებული, გამოუცდელი ბიჭი. ყოველთვის ზედმეტად მკაცრად განსჯიდი შენს თავს, მაშინაც, ახლაც. ერთი რამ იცოდე, ამირ, უნამუსოები არ იტანჯებიან საკუთარი საქციელის გამო. იმედი მაქვს, შენი ჩამოსვლა ავღანეთში წერტილს დაუსვამს შენს ტანჯვას.“ („ფრანით მორბენალი“, ინგლისურიდან თარგმნა ლალი ყუშიტაშვილმა)
ეს მათი კათარსისია – ძმისშვილების აღმოჩენა, პოვნა და პატრონობა იმის საშუალებას იძლევა, რომ ალექსანდრემაც და ამირმაც მთელი ცხოვრების სინდისის ქენჯნა და დანაშაული გამოისყიდონ.
ძმაზე – ჰასანზე და ძმისშვილზე – სოჰრაბზე მოძალადის მიერ წლების შემდეგ თავადაც ნაცემი ამირი დიდ შვებას იგრძნობს:
„არ ვიცი, რომელ მომენტში, მაგრამ სიცილი დავიწყე. ყბები, ნეკნები, ყელი მეგლიჯებოდა ტკივილით, მაგრამ ვიცინოდი. ჩემი სიცილით გახელებული ასეფი კიდევ უფრო გამწარებით მირტყამდა ხელებით, ფეხებით, კასტეტით.
– რა გაცინებს? – დუჟმორეული ღრიალებდა ხელის ყოველ მოქნევაზე, სოჰრაბი ყვიროდა.
– რა გაცინებს? – კიდევ ერთი ნეკნი, ამჯერად ქვედა, მარცხენა.
რა მაცინებდა და პირველად, 1975 წლის შემდეგ, ვიგრძენი, რომ დავმშვიდდი. გულის კუნჭულში ალბათ მინდოდა კიდეც, რომ ასე მომხდარიყო. ის დღე გამახსენდა, ჰასანს ბროწეულს რომ ვესროდი და ვცდილობდი, როგორმე გამომეწვია. იდგა და მიყურებდა, ბოლოს ბროწეული აიღო, შუბლზე მიიჭყლიტა და მკითხა: „კმაყოფილი ხარ? უკეთ გრძნობ თავს?“ არა, მაშინ არ მიგრძნია კმაყოფილება, მაგრამ ახლა, დალეწილი და დასახიჩრებული, ვგრძნობდი, რომ განვიკურნე, ბოლოს და ბოლოს, განვიკურნე! სიხარულისგან ვიცინოდი.“
ტიუმენი და ქაბული; მართა და სოჰრაბი… ძმისშვილებამდე მისასვლელი გზა ორივე რომანში ჰგავს ერთმანეთს. ბიძები გარკვეულ მანძილსა და დაბრკოლებას კი გადიან, მაგრამ ეს მათი ეკლიანი გზის მხოლოდ ხილული მონაკვეთია, ფინალია იმ ტანჯვისა, ერთი შეხედვით დალხენილ ცხოვრებად რომ მოჩანს.
ამირი მიზანდასახულად მიდის ძმისშვილისაკენ, ალექსანდრე კი ძმისაკენ მიიწევს და მისი ქალიშვილის არსებობის შესახებ მოგვიანებით იგებს. ორივეს მისია ერთია – მათ პატარა ძმისშვილები უნდა გამოიხსნან. ერთმა საკუთარი სისხლი და ხორცი ძალადობასა და აოხრებულ ავღანეთს უნდა გამოარიდოს, მეორემ კი – გადასახლებას, უსახურ ციმბირს. მართალია გადასახლებაში მართა მშობლების მეგობრებთან, კეთილმოსურნე კატორღელებთან ერთად ცხოვრობს, მაგრამ მას მამისეული სახლი, სამშობლო და თავისუფლება სადღაც ეგულება. კატორღელები კი:
„უყურებენ, როგორ მოარღვევს იგი [ალექსანდრე] თოვლს და ენაზე უტრიალებთ მისი სახელი, თუმცა არასოდეს უნახავთ ადრე, ერთად არაფერი გადახდომიათ თავს, არც კარგი და არც ცუდი, მაგრამ ერთადერთი ის იყო მაინც, ვისაც ელოდებოდნენ, ვინც აუცილებლად უნდა მოსულიყო იმ ქვეყნიდან, თუკი კიდევ არსებობდა ის ქვეყანა და თუკი კიდევ არსებობდა ძმობა.“
ბიძობისკენ მიმავალი გზა უმეტესად ალბათ საკუთარ თავში, საკუთარ სულში გადის, სადაც ალექსანდრემ და ამირმა ათეულობით კილომეტრი კი არა, ათეულობით წელი იარეს. „იმ დღის მერე სხვა არშინით იზომებოდა ალექსანდრესთვის დრო და მანძილი. კაცის კი არა, ქაჯის არშინით.“ ამ ორი უშვილო კაცის ცხოვრების აზრი ორივე რომანში ძმისშვილი აღმოჩნდება. „მე არც ქრისტე ვარ და არც ბარაბა… მე ვარ ალექსანდრე, ალექსანდრე მაკაბელი, აი, ამ პატარა გოგოს ბიძა და მეტიც არაფერი მინდა, ვინმე გადაუდგეს გზაზე!..“ – ამბობს ალექსანდრე. „შენი გულისთვის, თუნდაც ათასჯერ!“ – ამბობს ამირი და ფინალურ სცენაში ძმისშვილისათვის ფრანის მოსატანად გარბის.
