პრობლემური  სიტუაციის  გადაჭრა გაკვეთილზე ევრისტიკული ძიების გზით

2. რას ნიშნავს რესპუბლიკა?

3. როდის შეიქმნა  რომის რესპუბლიკა? რა დამოკიდებულება ჰქონდათ რომაელებს რესპუბლიკის მიმართ?

2. „საერთო სახალხო საქმეს“, სახელმწიფოს, რომელსაც მართავენ ხალხის მიერ გარკვეული  ვადით არჩეული მმართველები;

3. ძვ.წ. VI ს-ში; რომაელები იბრძოდნენ რესპუბლიკისთვის, ამაყობდნენ თავიანთი მიღწევებით.

ჩვენი გაკვეთილის თემაა რომის იმპერია. რა წინააღმდეგობას ხედავთ თქვენ მიერ გაცემულ პასუხებსა და სასაუბრო თემას შორის?

ტექსტი N1 – „ნამდვილი რომაელები რესპუბლიკელები არიან. მათი პირველი გმირი იყო ბრუტუსი, რომელმაც  ძვ.წ. VI ს-ში  მოაწყო აჯანყება უკანასკნელი მეფის წინააღმდეგ.  ამის გამო აჯანყებულებმა ის  თავიანთ პირველ კონსულად დანიშნეს, შემდეგში კი ძეგლიც დაუდგეს. დაახლოებით 500 წლის შემდეგ, როდესაც რესპუბლიკის კრიზისი დადგა,  მისმა  ერთ-ერთმა დამცველმა – კატონ უმცროსმა, რესპუბლიკელებიდან ერთადერთმა, სწორად შეაფასა შექმნილი ვითარება,  შემდგომი წინააღმდეგობა უაზროდ ჩათვალა და თავის მომხრეებს კეისართან შერიგება სთხოვა. თვითონ კი, ხელში კეისარს რომ არ ჩავარდნოდა და შემდეგ მისგან შეწყნარება არ მიეღო (კეისარი მას აუცილებლად აპატიებდა, ეს კი აუტანელი იქნებოდა მისთვის) თვითმკვლელობით დაასრულა სიცოცხლე. ასე დაიღუპა კატონი, არისტოკრატულ-რესპუბლიკურ პრინციპთა ყველაზე მეტად თანმიმდევრული და შეუპოვარი დამცველი, უპატიოსნესი პიროვნება და რესპუბლიკის უკანასკნელი ბურჯი“.

ტექსტი N2 – „რომის დიქტატორს თავადვე რომაელები უჭერდნენ მხარს. მაგრამ იყვნენ მოწინააღმდეგეებიც. ძვ.წ. 44 წელს დიქტატორ იულიუს კეისრის წინააღმდეგ ძველი ბრუტუსის შთამომავალმა მარკუს იუნიუს ბრუტუსმა მოაწყო შეთქმულება. კეისრის სიკვდილის შემდეგ   რომში არეულობა დაიწყო  და  აღშფოთებულმა  რომაელებმა რესპუბლიკის მომხრე მრავალი სენატორი ამოხოცეს. ბრუტუსმაც თვითმკვლელობით დაასრულა სიცოცხლე.  მოგვიანებით რომაელებმა მთელი ძალაუფლების პირველი იმპერატორისთვის – ოქტავიანე ავგუსტუსისთვის“ – გადაცემა აღიარეს.

დავალება: „შეადარეთ ეს ორი ფაქტი ერთმანეთს. რა შეკითხვები დაიბადა   ფაქტების შედარების შედეგად?“

მოსწავლეები  ასრულებენ დავალებას, ადარებენ ერთმანეთს ტექსტურ ინფორმაციას. ანალიზისას ჩნდება შეკითხვები: როდის მოხდა? რატომ მოხდა? რისთვის? რა მიზნით? რამ განაპირობა  ცვლილებები?

რატომ გაანადგურეს რომაელებმა რესპუბლიკა?

ტექსტი 3 – პლუტარქე (ახ.წ. I  ს.)  მოგვითხრობს:   „რომი ჰგავდა ხომალდს, რომელიც უმართავად მიემართებოდა. რომაელებს მხოლოდ ის სურდათ, როგორმე გამხდარიყვნენ კონსულები, დამსხდარიყვნენ მაგიდებთან და უსირცხვილოდ  შეესყიდათ ხორბალი. არჩევნების დღეს ღარიბობა ცხადდებოდა კრებაზე და მზად იყვნენ იმის მხარე დაეჭირათ, ვინც ფულს მისცემდა. მაგრამ რომაელები იბრძოდნენ არამარტო ხმის მიცემისთვის, არამედ იარაღისთვისაც. არჩევნები რომში ნამდვილ ბრძოლად გადაიქცა, იყვნენ მოკლულებიც და დაჭრილებიც. საქმე ისე წავიდა, რომ ერთხელ მთელი შვიდი თვის განმავლობაში ვერ აირჩიეს კონსული… ამავე დროს რომი უფრო და უფრო ეფლობოდა სიღარიბის ჭაობშიც. საღად მოაზროვნე ადამიანები ფიქრობდნენ, რომ სახელმწიფოს ვერაფერი გადაარჩენდა,  გარდა ერთხელისუფლებიანობისა“.

შეკითხვები:

1. როგორ  უნდა გამხდარიყავი  კონსული რომში? როგორ ირჩევდნენ მათ?

2.პ ლუტარქეს აზრით, ვისთვის და რისთვის იბრძოდა რომის უღარიბესი მოსახლეობა?

3. როგორ აფასებს პლუტარქე რომში შექმნილ  ვითარებას?

4. რაში ხედავდნენ „საღად მოაზროვნე“ ადამიანები რომის გადარჩენას? რა განასხვავებდა მას წინა ხელისუფლებისაგან?

მოსწავლეები  პასუხობენ:

1. მოსყიდვის გზით;

2. მათთვის, ვინც გადაუხდიდა;

3. არეულობად, რომმა დაკარგა სიმშვიდე;

4. ერთხელისუფლებიანობის დამყარებაში, რაც განსხვავდებოდა  რესპუბლიკისგან.

რესპუბლიკური  მმართველობა არაეფექტური გახდა. ის მეტად ვეღარ წყვეტდა  გამწვავებულ პრობლემებს.

2.რით იყო გამოწვეული ეს მოვლენები?

3. რა მოჰყვა შედეგად ამ მოვლენებს?

4. რა დასკვნების გამოტანის საშუალებას გვაძლევს რომის სახელმწიფოს  რუკა?

1. სოციალურ მღელვარებებს, კონფლიქტებს, აჯანყებებს, ომებს;

2. იმ პოლიტიკით, რომელსაც რომის მმართველები აწარმოებდნენ;

3. სოციალური მღელვარებებს, კონფლიქტებს, აჯანყებებს, ომებს რომაელებისთვის დიდი ზიანი მოჰქონდა, როგორიცაა  უკმაყოფილება, დაბალი ფენების გაღარიბება, უკმაყოფილება მმართველი ფენის მიმართ და ა.შ. თუმცა ომების შედეგად გაიზარდა რომის სახელმწიფო საზღვრები, გაიზარდა მეურნეობაში მონური შრომის გამოყენებაც, არმიის მნიშვნელობაც, რომის არმია დაქირავებულ  არმიად გადაიქცა;

4. რომი შესამჩნევად გაძლიერდა და ტერიტორიულად გაიზარდა, რაც სხვა ქვეყნების ეკონომიკური რესურსების  გამოყენების საშუალებასაც მისცემდა მათ, თუმცა პარალელურად გაზრდიდა წინააღმდეგობასაც დაპყრობილი მოსახლეობის მხრიდან.

ტექსტი N4  – „ძვ.წ. II-I სს-ში რომაელებმა, რომლებიც მონურ შრომას იყენებდნენ, დაიწყეს მიწის კიდევ უფრო ღრმად დამუშავება, რამაც ერთიორად გაზარდა მოსავლიანობა. ბეტონის გამოგონებამ, ბერძნულ გამოცდილებასა და იმავე მონურ შრომაზე მაქსიმალურად დაყრდნობამ  რომის სწრაფ ზრდას შეუწყო ხელი.  გაჩნდა საზოგადოებრივი დანიშნულების შენობები, წყალსადენები, აბანოები, ამფითეატრები, სავაჭრო  ობიექტები, მდიდრული ვილები და რამდენიმე სართულიანი შენობები. იტალიის ქალაქები და პროვინციები ქვაფენილებით დაიფარა, რომის მოქალაქეები მიეჩვივნენ ფუფუნებაში ცხოვრებას“.

ტექსტი N5  – მაგრამ  ამავე  დროს  რომში  სხვა  მდგომარეობაც შეიმჩნეოდა. როგორც სახალხო ტრიბუნი ტიბერიუს გრაკხუსი აღნიშნავდა, „ველურ მხეცებსაც კი ჰქონდათ ბუნაგი, მაშინ, როდესაც რომაელ მოქალაქეებს დარჩათ მხოლოდ ჰაერი და მზე. და  მათ, ვისაც მსოფლიო  მბრძანებლებს  ვუწოდებთ, სინამდვილეში  საკუთარი მიწის ნაგლეჯიც კი არ  გააჩნიათ“.

შეკითხვები:

1. რა იყო აღნიშნული ცვლილებების მიზანი და  რა შედეგებამდე მიიყვანა რომი  ამ ცვლილებებმა?

2. დაპყრობითმა ომებმა სიკეთე მოუტანა რომის რესპუბლიკას თუ პირიქით, იმპერიის დაარსების მიზეზად იქცა?

3. როგორ შეიძლება შევაფასოთ რომაული დაპყრობების მნიშვნელობა?

აღნიშნული  ცვლილებების მიზეზი  იყო დაპყრობილი ტერიტორიებიდან დამატებითი შემოსავლების მიღება და ცხოვრების დონის გაზრდა, თუმცა მაღალი ფენების ფუფუნებისკენ სწრაფვამ  გამოიწვია გადასახადების ზრდა და ღარიბი ფენის კიდევ უფრო უკიდურესად გაღარიბება, სოციალური დაპირისპირება და მღელვარებები, რამაც საბოლოო ჯამში გამოფიტა რომის რესპუბლიკის ძლიერება და ხელი შეუწყო  მმართველობის იმპერიული ფორმის ჩამოყალიბებას.

დავალება – უპასუხეთ შეკითხვებს:

1. შეადარეთ ერთმანეთს ზემოთ მოტანილი ფაქტები, არგუმენტები და  შეფასებები. რა წინააღმდეგობას ხედავთ მათ შორის? რით განსხვავდებიან ერთმანეთისგან?

2.  მოსახლეობის რომელ დაჯგუფებებს შორის შეიძლებოდა წარმოშობილიყო დაპირისპირება?

3. რაში ხედავდა საზოგადოების გარკვეული ნაწილი რომის სახელმწიფოს გადარჩენის გზას?

1. მოსწავლეები ადარებენ და ახარისხებენ ზემოთ მოტანილ ინფორმაციას;

2. მეომრებს, სენატორებს, ოპტიმატებს, პოპულარებს, არისტოკრატიას, პლებეებს, მონებს და ზოგადად საზოგადოების ძირითად ფენებს შორის;

3. გადარჩენის გზა შეიძლებოდა ყოფილიყო ძლიერი ერთპიროვნული ხელისუფლების ჩამოყალიბება.

მასწავლებელი მიმართავს მოსწავლეებს:

1. მაშ ასე, ჩვენ ერთად გავაანალიზეთ ის სიტუაცია, რომელიც რომში ძვ.წ. II-I სს-ში შეიქმნა. რა დასკვნები შეგვიძლია გავაკეთოთ აქედან? შეგვიძლია თუ არა იმის თქმა, რომ რომის სახელმწიფო მოცემულ ეპოქაში კრიზისის ხანაში შევიდა? მოიტანეთ არგუმენტის შესაფერისი მტკიცებულება;

2. მასწავლებელი:

თქვენი აზრით, როგორ აისახებოდა შექმნილი სიტუაცია რესპუბლიკის დამცველებზე – დადებითად თუ უარყოფითად? მათი მდგომარეობა გამყარდა თუ პირიქით?

მოძებნეთ პასუხი სახელმძღვანელოს ტექსტში;

3. მასწავლებელი:

არსებობდა თუ არა სხვა გამოსავალი შექმნილ სიტუაციაში? რა გზა გამოიკვეთა რომაელთა მხრიდან? კითხვაზე პასუხისთვის კიდევ ერთხელ ყურადღებით გადახედეთ ტექსტებს.

4. მასწავლებელი:

ასეთი ერთპიროვნული მმართველი გახდა იულიუს კეისარი. მორიგი სამოქალაქო ომის შედეგად კეისარი რომის დიქტატორი  გახდა. რამდენად იყო საჭირო დიქტატურის დამყარება?

5. მასწავლებელი:

რა ნიშნები მეტყველებენ ხელისუფლების დიქტატურაზე?

შეიძლებოდა თუ არა, რომ კეისრის  დიქტატურისთვის  „რესპუბლიკური მმართველობა“ გვეწოდებინა?

1. მოსწავლეები: დიახ, რომში ამ დროს შეიქმნა მძიმე მდგომარეობა, დაიწყო აჯანყებები, სამოქალაქო ომი (მოსწავლეები აყალიბებენ ყველა დასკვნას, რომელიც ხელთ აქვთ), ეს კი ნამდვილად იყო კრიზისი, ანუ  „მძიმე მდგომარეობა“;

2. მოსწავლეები გამოთქვამენ მოსაზრებებს, მიუთითებენ, რომ რესპუბლიკის დამცველების მდგომარეობა, სავარაუდოდ, შეირყეოდა და ასეც მოხდა, რის დასამტკიცებლადაც მოაქვთ ნაწყვეტი სახელმძღვანელოდან;

3. ეს შეიძლებოდა ყოფილიყო მხოლოდ რესპუბლიკურისგან განსხვავებული მმართველობის ფორმა – ერთპიროვნული ხელისუფლების დამყარება;

4. სამოქალაქო ომებმა დააფიქრა რომის მდიდარი მოქალაქეები, რომ მათი ძალაუფლების დასაცავად აღარ კმაროდა რესპუბლიკური მმართველობა, ამიტომ ისინი არ ეწინააღმდეგებოდნენ კეისარს.

5. არგუმენტირებისას გამოიკვეთება მოსაზრება, რომ რადგან ამ ცვლილებების გამო აღარ მოხდებოდა ხელისუფლების არჩევა და ყველა დაექვემდებარებოდა დიქტატორს, ამიტომ ეს აღარ იყო რესპუბლიკა.

1. რა პასუხი შეიძლება გავცეთ გაკვეთილის ძირითად შეკითხვას?

2. დამტკიცდა თუ არა გაკვეთილის დასაწყისში წამოყენებული ვერსია?

3. შემდეგ გაკვეთილზე ჩვენ გავაგრძელებთ რომის სახელმწიფოზე საუბარს. სახლში ყურადღებით გაეცანით გაკვეთილის ტექსტს  & 14  და  შეასრულეთ დავალება:

ა) ჩამოაყალიბეთ თქვენი შეხედულება,  შეეძლოთ თუ არა რომაელებს რესპუბლიკის აღდგენა?

ბ) უპასუხეთ გაკვეთილის ბოლოს დასმულ შეკითხვებს.

1.ძვ.წ. I  ს-ის ბოლოს რესპუბლიკურმა მმართველობამ ამოწურა თავისი შესაძლებლობები რომში, ის აღარ იყო ეფექტური, ვეღარ უზრუნველყოფდა კონფლიქტებისა  და სამოქალაქო ომების დარეგულირებას. გარდაუვალი გახდა მმართველობის ცვლილება და ერთპიროვნული ხელისუფლების დამყარება.

2. დიახ, თავდაპირველი ვერსია დამტკიცდა.

3.  მოსწავლეები  რვეულებში ინიშნავენ დავალებას.