აქტივობები პროფორიენტაციის გაკვეთილისთვის
„ჩვენს უნარებზე უფრო ბევრად მნიშვნელოვანი ჩვენი გადაწყვეტილებებია …,
ისინი აჩვენებენ, ვინ ვართ ჩვენ სინამდვილეში“.
ჯოან როულინგი
თანამედროვე სამყაროში ადამიანის პირად და სოციალურ კეთილდღეობას უმეტესწილად განსაზღვრავს პროფესიული არჩევანი. საკუთარი კარიერული მომავლის წარმატებულად დასაგეგმად, ახალგაზრდები საჭიროებენ რჩევებსა და თანადგომას. ჩვენს ეპოქაში შრომითი ბაზარი სწრაფად იცვლება, ტექნოლოგიების დაჩქარებული განვითარება აჩენს ახალ პროფესიებს. შესაბამისად, აუცილებელია, მოსწავლეებმა ჯერ კიდევ სკოლის ასაკიდან დაიწყონ საკუთარი შესაძლებლობებისა და ინტერესების გაცნობიერება. პროფესიული ორიენტაციის მხარდაჭერა არ არის მხოლოდ კარიერული წარმატების წინაპირობა, ეს არის გზა თვითშემეცნებისკენ. პროფორიენტაციის გაკვეთილები ეხმარება მოზარდს, მიიღოს გადაწყვეტილებები მეტად გააზრებულად და მიზანმიმართულად.
სკოლაში გონივრულად დაგეგმილი პროფორიენტაციის აქტივობები ხელს უწყობს მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლებას და ეხმარება ახალგაზრდას პროფესიის სწორად არჩევაში. ეს პროცესი მოითხოვს მრავალფეროვან მიდგომებს, დაკვირვებას, თანამშრომლობას და მოსწავლის ინტერესების გათვალისწინებას; მოზარდის მისწრაფებებსა და პირად საჭიროებებზე საუბრებს. საგანმანათლებლო სივრცეში განხორციელებული შესატყვისი ღონისძიებები დაეხმარება მოზარდს საკუთარი ინტერესების, უნარებისა და შესაძლებლობების უკეთ გააზრებაში და მომავლის წარმატებულად დაგეგმვაში.
შეიძლება ვიყოთ პროფესიონალები და ამასთანავე ბედნიერები? ანუ, ერთდროულად ავაწყოთ წარმატებული კარიერა და სრულფასოვანი პირადი ცხოვრება? – სწორედ ამ კითხვის პასუხი გახლავთ პიროვნული წარმატების გასაღები.
ჩვენს ეპოქაში ადამიანის მთავარი საზრუნავი გახდა პროფესიული თვითრეალიზაცია. შესაბამისად, პირადი ცხოვრება ხანდახან ჩრდილში რჩება. ზოგჯერ კარიერისთვის უარს ვამბობთ ადამიანურ ურთიერთობებზე, ან პირიქით, პირად ურთიერთობებში ჩართულობით თავს ვზღუდავთ პროფესიულ განვითარებაში. საქმე გვაქვს არა უბრალოდ არჩევანთან, არამედ – ბალანსის ძიებასთან.
წინამდებარე სტატიაში შევეცდები, დაგაფიქროთ, რამდენად რეალურია ამ ბალანსის მიღწევა, რა როლს თამაშობს საზოგადოება და კულტურული ჩარჩოები ჩვენს გადაწყვეტილებებზე. საკუთარ თავს დავუსვათ კითხვა – როგორ მოვახერხოთ, რომ ვიყოთ წარმატებული პროფესიონალები და ამასთანავე ბედნიერები, ანუ ერთდროულად შევძლოთ კარიერული წინსვლა და პირადი ცხოვრების ჰარმონია.
პროფესიული ზრდა, სწავლა, მუდმივი განვითარება და შრომა – ეს ყველაფერი, რაც კარიერულ წარმატებას ქმნის, მოითხოვს დროს, ენერგიას და მენტალურ ჩართულობას. ხშირად ადამიანები, განსაკუთრებით ახალგაზრდები, ხედავენ წარმატებას როგორც მიზანს, რომელსაც „ყველაფრის ფასად“ უნდა მიაღწიონ. კარიერის გზაზე ადამიანი გრძნობს პასუხისმგებლობას არა მხოლოდ საკუთარი თავის, არამედ ოჯახის, მასწავლებლების, საზოგადოების წინაშეც.
სწავლების საფეხურიდან დასაქმებაზე გადასვლა ადამიანის ცხოვრებაში ერთ-ერთი კრიტიკული და მნიშვნელოვანი ეტაპია. ამისთვის საჭიროა საკუთარი მიღწევების შეჯამება და გადაფასება, ინტერესებში გარკვევა და სურვილების თანმიმდევრული ფორმულირება. საკუთარი მომავლის წარმატებულად დასაგეგმად, აუცილებელია ყველა ვარიანტის გაცნობა, საკუთარი შესაძლებლობების შეფასება და სწორი არჩევანის გაკეთება. ხშირ შემთხვევაში ადამიანი ამას დამოუკიდებლად, ხანდახან საკმაოდ სპონტანურად და უპრობლემოდ აკეთებს. თუმცა, ზოგჯერ, აღწერილი პროცესის უმტკივნეულოდ და წარმატებით გასავლელად შესაბამისი მხარდაჭერაა საჭირო. ამ მხარდაჭერაში ერთი მნიშვნელოვანი მომენტია პიროვნულ სურვილებთან და პირად ცხოვრებასთან კარიერული წინსვლისთვის საჭირო პროცესებში წონასწორობის დაცვა.
წარმატება იშვიათად მოდის მარტივად. ის მოითხოვს დიდ დროს, რაც თავისთავად გულისხმობს ნაკლებ ურთიერთობას მეგობრებთან, ხანმოკლე შეხვედრებს ახლობლებთან, გადადებულ დღესასწაულებს, ხანდახან კი დაკარგულ ურთიერთობებს. ამ დროს ჩნდება კითხვა – ღირს თუ არა კარიერული წინსვლა პირადულის გვერდზე გადადების სანაცვლოდ? არის თუ არა შესაძლებელი, ამ ფასის გადახდა ისე, რომ ადამიანის პირადი სივრცე არ დაინგრეს.
პროფესიის დაუფლება ადამიანს საშუალებას აძლევს, სრულად გამოიყენოს თავისი უნარები და ნიჭი, მიაღწიოს კარიერულ წარმატებას და მიიღოს სიამოვნება საქმიანობისგან, რაც თავის მხრივ ხელს უწყობს პროფესიონალად ჩამოყალიბებასა და ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებას.
პირადი ცხოვრება კი ინდივიდის პირადი და ოჯახური ურთიერთობების ხელშეუხებლობის უფლებაა, რომელიც უზრუნველყოფს პიროვნების ფიზიკური და მორალური უფლებების დაცვას, რაც ადამიანის ფსიქოლოგიური კეთილდღეობისა და ბედნიერების საფუძველია. პირადი ცხოვრება და ურთიერთობები, ოჯახი, მეგობრობა, სიყვარული – სწორედ ეს ყველაფერი ქმნის ადამიანის შინაგან წონასწორობას. ხშირად, სწორედ ეს კავშირებია შთაგონების წყარო, რომლებიც პროფესიულ გზაზეც გვეხმარება, მაგრამ პირადი ცხოვრება სიფრთხილეს და მუდმივ მზრუნველობას მოითხოვს – სწორედ იგივე სჭირდება პროფესიულ ზრდასაც.
ზოგჯერ ადამიანებს აშინებთ, რომ პირადი ცხოვრება შეაფერხებს მათი პროფესიული მიზნების განხორციელებას. სხვებისთვის კი პირადი ურთიერთობა იქცევა იმ საყრდენად, რომლის გარეშეც ისინი საკუთარ პროფესიაშიც ვერ განვითარდებიან. ეს განსხვავებული მიდგომები ცხადყოფს, რომ პროფესიული წარმატება და პირადი ბედნიერება არ უნდა განვიხილოთ როგორც ურთიერთგამომრიცხავი მიზნები. პირიქით, ისინი შეიძლება ერთმანეთის განმტკიცებისა და ჰარმონიული თანაარსებობის საფუძვლად იქცეს.
როგორ უნდა გავუმკლავდეთ პროფესიულ მოთხოვნებს ისე, რომ პირადი ცხოვრება არ დავაზარალოთ? ბალანსის ძიების უნივერსალური ფორმულა, რომელიც ამას განსაზღვრავს, რა თქმა უნდა, არ არსებობს. ეს გზა ინდივიდუალურია, მაგრამ არსებობს ზოგადი მიდგომები, რომლებიც ადამიანებს დაეხმარებათ ჰარმონიის მიღწევაში.
- მნიშვნელოვანია პრიორიტეტების გააზრება და პერიოდული გადახედვა. ცხოვრების სხვადასხვა ეტაპზე პრიორიტეტები იცვლება. თუ კარიერის დასაწყისში პროფესიულ განვითარებას სჭირდება მეტი ენერგია, ეს არ ნიშნავს, რომ სამუდამოდ უნდა დავთმოთ პირადი ურთიერთობები. პირიქით, პირადი კომფორტული ყოფა გვეხმარება თავი შევინარჩუნოთ და წარმატება მივაღწიოთ კარიერულ საქმიანობაშიც;
- უნდა მოვახერხოთ დროის მართვა და პირადი სივრცის დაცვა. პირადი საქმიანობისთვის საჭირო დრო არ არის უსარგებლო, ის ჩვენი გონების და ემოციური სისტემის გადატვირთვის საშუალებაა. დროის გონივრულად გადანაწილება ორივე მხარეს აძლიერებს. მნიშვნელოვანია, საჭიროების შემთხვევაში მივცეთ საკუთარ თავს „არას“ თქმის უფლება;
- აუცილებელია მხარდაჭერის სისტემის შექმნა. დიდი რესურსია, თუკი გვერდით გვყავს ოჯახის წევრი, მეგობარი, ახლობელი, ვისაც ესმის და გვიცხადებს მორალურ და რეალურ დახმარებას. ასეთივე მხარდაჭერა სჭირდება პირად ურთიერთობებსაც – თუკი პროფესიაში ვართ ჩაფლული, არ უნდა დაგვავიწყდეს ემოციური თანადგომა მათთვის, ვინც გვერდით გვყავს;
- უმთავრესია პირადულსა და პროფესიას შორის ბალანსის დაცვა. პროფესიის დაუფლება და პირადი ცხოვრება, ორივე ჩვენი ცხოვრების ნაწილია და ორივეს სჭირდება მზრუნველობა, დრო და გულწრფელი ჩართულობა. პრობლემები იქ ჩნდება, სადაც ვივიწყებთ რომელიმე მათგანზე ზრუნვას.
მიუხედავად იმისა, რომ სრულყოფილი ჰარმონიის მიღწევა პროფესიულ და პირად ცხოვრებას შორის ყოველთვის არ არის შესაძლებელი, შეგნებული მცდელობა ამ ბალანსის მიღწევისკენ წარმოადგენს მნიშვნელოვან ნაბიჯს. პროფესია მხოლოდ კარიერული წინსვლის საშუალება არ არის – ის ჩვენი თვითგამოხატვის, თვითშეფასების და საზოგადოებაში საკუთარი ადგილის პოვნის გზაა. პირადი ცხოვრებაც არ უნდა განვიხილოთ მხოლოდ ემოციური გამოცდილებების წყაროდ; ის წარმოადგენს ჩვენს ფსიქოლოგიურ მხარდაჭერას, რომელიც ხელს უწყობს სტრესის შემცირებას და საერთო კეთილდღეობას. ამ ორი სფეროს დაბალანსება მნიშვნელოვანია, რადგან ისინი ერთად ქმნიან ჩვენს სრულფასოვან ცხოვრებას და უზრუნველყოფენ სულიერ წონასწორობას. ორივე წარმოადგენს ადამიანის სრულყოფილების, განვითარებისა და სულიერი წონასწორობის მნიშვნელოვან კომპონენტებს.
გთავაზობთ აქტივობებს თემაზე – „პროფესიის დაუფლება და პირადი ცხოვრება“, რომლებიც ხელს შეუწყობს მოსწავლეთა ჩართულობას, თვითშემეცნებისა და კრიტიკული აზროვნების განვითარებას. მსგავსი გაკვეთილები სამომავლოდ განაპირობებს მოზარდში პროფესიული გზის არჩევის, წარმატების მიღწევის და პირად ცხოვრებაზე გავლენის დინამიკის „წესების“ დაუფლებას. მნიშვნელოვანია, რამდენიმე თეზისი, რომლებიც მასწავლებელს დაეხმარება მსგავსი შინაარსის გაკვეთილის გეგმის შედგენაში:
- რატომ არის მნიშვნელოვანი კარიერასა და პირად ცხოვრებას შორის ბალანსის დაცვა; რა დადებითი შედეგები მოაქვს მას ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობისთვის, ურთიერთობებისთვის და საერთო კეთილდღეობისთვის.
- რა რისკებს შეიცავს გადაჭარბებული ჩართულობა სამსახურში ან, პირიქით, მხოლოდ პირად ცხოვრებაზე კონცენტრირება კარიერული განვითარების ხარჯზე; როგორ აისახება ეს სტრესზე, გადაღლილობაზე, ურთიერთობების გაფუჭებაზე.
- რა პრაქტიკული ნაბიჯების გადადგმა შეუძლიათ ადამიანებს, რომ უკეთესად დააბალანსონ კარიერა და პირადი ცხოვრება. მაგ:
- დროის მენეჯმენტი და პრიორიტეტების განსაზღვრა;
- სამსახურიდან „გათიშვის“ უნარი და თავისუფალი დროის მნიშვნელობა;
- ჰობისა და ინტერესებისთვის დროის გამონახვა;
- მხარდამჭერი სოციალური წრის არსებობა;
- საკუთარ თავზე ზრუნვა (ჯანსაღი კვება, ვარჯიში, ძილი);
- სამუშაო საათების რეგულირება და მოქნილი სამუშაო გრაფიკი (შესაძლებლობის ფარგლებში).
- როგორ უწყობს ან უშლის ხელს არსებული სამსახურებრივი გარემო და დამსაქმებელი თანამშრომლებისთვის ბალანსის შენარჩუნებას; რა პოლიტიკა და ინიციატივები არსებობს ამ მიმართულებით.
- როგორ მოქმედებს თანამედროვე ტექნოლოგიები (მაგალითად, მუდმივი ხელმისაწვდომობა ელექტრონულ ფოსტაზე, სოციალურ ქსელებზე) ბალანსზე და როგორ შეიძლება მათი გონივრულად გამოყენება.
- „იდეალური“ ბალანსი ყველასთვის განსხვავებულია და დამოკიდებულია ინდივიდუალურ საჭიროებებზე, ღირებულებებსა და ცხოვრების ეტაპზე.
გაკვეთილის სავარაუდო აქტივობები:
აქტივობა – პროფესიის არჩევის ფაქტორები
მოსწავლეები ჯგუფებში განიხილავენ, რა ფაქტორები ახდენს გავლენას პროფესიის არჩევაზე (ინტერესები, უნარები, ოჯახური გარემო, ფინანსური მდგომარეობა და ა.შ.), შემდეგ გაიმართება დისკუსია თემაზე – „შესაძლებელია თუ არა ერთდროულად ვიყოთ წარმატებული პროფესიონალი და ბედნიერი ადამიანი?“.
აქტივობა – წერილი მომავალს
მოსწავლეები მისწერენ წერილს საკუთარ თავს, სადაც აღწერენ, როგორ წარმოუდგენიათ საკუთარი ცხოვრება 10-15 წლის შემდეგ. ისაუბრებენ, რა პროფესია აქვთ, სად და როგორ ცხოვრობენ, არიან თუ არა კმაყოფილი განვლილი გზით, რამდენად ახერხებენ ბალანსის დაცვას პირად ცხოვრებასა და კარიერას შორის და ა.შ.
აქტივობა – როლური თამაში
თეატრალიზებულად წარმოადგენენ გარკვეული პროფესიის ადამიანების ცხოვრების ეპიზოდებს – ექიმის, იურისტის, დიპლომატის, არქიტექტორის, მხატვრის, მასწავლებლის, ფიზიკოსის, მფრინავის და ა.შ., რომლებიც ცდილობენ პირად ცხოვრებასა და პროფესიულ ვალდებულებებს შორის ოქროს შუალედის პოვნას.
აქტივობა – ბალანსის დიაგრამა
მოსწავლეები ქმნიან დიაგრამას, სადაც ასახავენ კვირის განმავლობაში პროფესიულ და პირად საქმიანობებზე დახარჯულ დროს.
აქტივობა – ინტერვიუ ან მინი–ისტორიები
მოსწავლეები იღებენ ინტერვიუს დიდებისგან მათ პროფესიაზე: რა გზა გაიარეს, ახერხებენ თუ არა სამუშაოსა და პირად ცხოვრებაში ბალანსის დაცვას, როგორია მათი ყოველდღიურობა; მოიძიებენ რეალური ადამიანების ისტორიას – ვინც პირადი ცხოვრების ხარჯზე მიაღწია/ვერ მიაღწია, ან მოახერხა სასურველი წონასწორობის დაცვა.
აქტივობა – მომავლის CV
მოსწავლეები შექმნიან საკუთარ CV-ის 10 წლის შემდეგ. სად ცხოვრობენ, როგორი ოჯახური მდგომარეობა აქვთ, რა განათლება მიიღეს, სად არიან დასაქმებული და ა.შ.
აქტივობა – პროფესიების და ცხოვრების სტილის სქემა
მოსწავლეები ქმნიან პროფესიების სქემას, სადაც აჩვენებენ, როგორია კონკრეტული პროფესიის მქონე ადამიანის დღიური გრაფიკი;
აქტივობა – ღირებულებების პირამიდა
რა უნდა დათმო, რათა რაღაც მნიშვნელოვანი მოიპოვო?
მოსწავლეები ქმნიან პირად ღირებულებათა პირამიდას: ოჯახის, პროფესიის, მეგობრების, თავისუფალი დროის, ჯანმრთელობის, მოგზაურობის და სხვა ასპექტების გადანაწილებით.
აქტივობა – როლური თამაში:
ჩემი ცხოვრების 24 საათი
- ჯგუფურად ან ინდივიდუალურად, მოსწავლეები ადგენენ დღის წესრიგს სხვადასხვა პროფესიის მქონე ადამიანისთვის და არკვევენ, რამდენად რჩებათ დრო პირადი ცხოვრებისთვის.
- საკუთარი ფანტაზიით მოიფიქრებენ შესაძლო კურიოზულ შემთხვევებს.
- იმსჯელებენ, რამდენად რეალურია ეს განრიგი და ასეთი ყოფა, რას შეცვლიდნენ.
გაკვეთილი „პროფესიის დაუფლება და პირადი ცხოვრება“ დაეხმარება მოსწავლეებს გააცნობიერონ, როგორ შეიძლება პროფესიული არჩევანი და პირადი ცხოვრების დაგეგმვა იყოს თანხვედრაში, რათა მათ შეძლონ საკუთარი ინტერესებისა და ღირებულებების გათვალისწინებით წარმატებული მომავლის შექმნა. პროფესიის დაუფლება და პირადი ცხოვრების ჰარმონიზაცია არ არის მარტივი ამოცანა, თუმცა მიზანმიმართული შრომითა და თვითშეცნობით შესაძლებელია მათი დაბალანსება. მნიშვნელოვანია, რომ თითოეულმა ადამიანმა იპოვოს საკუთარი გზა, რომელიც მისცემს საშუალებას, იყოს პროფესიულად წარმატებული და ამავდროულად, შეინარჩუნოს პირადი ბედნიერება.
