საგუნდო სიმღერა არის მოსწავლეთა ერთ-ერთი ყველაზე აქტიური და ამავე დროს შემოქმედებითი საქმიანობა მათი მუსიკალური განათლების კუთხით, რაც დადებითად მოქმედებს მოსწავლეთა ესთეტიკურ განვითარებაზე. იგი ხელს უწყობს სასიმღერო კულტურისა და მუსიკალური წიგნიერების განვითარებას, მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბებას და, საბოლოოდ, მოსწავლის პიროვნების ჩამოყალიბებას.

საგუნდო სიმღერა, როგორც მოსწავლეთა შემოქმედებითი საქმიანობის სახეობა, ავითარებს  მხატვრულ გემოვნებას, მნიშვნელოვნად აფართოებს და ამდიდრებს მათ ჰორიზონტს და ასევე აყალიბებს პოზიტიურ დამოკიდებულებას როგორც მუსიკის, ისე ზოგადად ხელოვნების მიმართ, რაც ხელს უწყობს მუსიკის გაკვეთილებისადმი ინტერესის ზრდას. სიმღერით ადამიანი გამოხატავს თავის გრძნობებს, აზრებს, სამყაროსადმი დამოკიდებულებას.

მუსიკალური განათლების სისტემაში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია საბავშვო გუნდებს, რომელიც შეიძლება შედგებოდეს უმცროსი, საშუალო ან უფროსკლასელი მოსწავლეებისგან.

საგუნდო სიმღერის როლი მოსწავლის პიროვნების ჩამოყალიბებაში ფასდაუდებელია, რადგან საგუნდო ხელოვნებაში მუსიკა და სიტყვა ერთად არის შერწყმული. პოეზიით გამდიდრებული მუსიკა უფრო ღრმა გავლენას ახდენს მოსწავლის ფსიქიკაზე, მის მხატვრულ აღქმასა და განვითარებაზე, ფანტაზიასა და მგრძნობელობაზე.

საგუნდო ნაწარმოების დაუფლების პროცესი მოიცავს შრომატევად სამუშაოს, რომლის წყალობითაც დაძლეულია მხატვრული, საშემსრულებლო და ტექნიკური სირთულეები. ეს უნერგავს მოსწავლეებს შრომისმოყვარეობას და უნარს, გუნდის ინტერესები დააყენოს პირად ინტერესებზე მაღლა.

საგუნდო ჯგუფის ხელმძღვანელის მუშაობის წარმატება დიდწილად დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად ღრმად ესმის საგუნდო სიმღერის საგანმანათლებლო მნიშვნელობა, ფლობს   მუსიკალურ-სასიმღერო განვითარების მეთოდებსა და ტექნიკას, იცის მოსწავლის ხმის მახასიათებლები, იცის მოსწავლეთა მხატვრულ- საშემსრულებლო შემოქმედებასთან დაკავშირებული სამუშაოების ორგანიზება.

საგუნდო სიმღერა ხელს უწყობს მუსიკალური მეხსიერების განვითარებას, ავითარებს მხატვრულ გემოვნებას და არის თვითგამოხატვის საშუალება. ეხმარება მოსწავლეებს  ეზიარონ მუსიკალური ხელოვნების სამყაროს, განავითარონ მუსიკალური მეხსიერება, მხატვრული გემოვნება.

განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს საგუნდო რეპერტუარის შერჩევას, რომელიც შედგენილია შემდეგი კრიტერიუმების მიხედვით:

• მოსწავლეთა ფსიქოლოგიურ განმასხვავებელ მახასიათებლებთან შესაბამისობა;
• მუსიკალური ნაწარმოების მაღალი დონე;
• სამუშაოს უმნიშვნელო მოცულობა;
• შერჩეული ნაწარმოებების ჟანრული კონტრასტები;

სიმღერაზე მუშაობის დაწყებამდე მასწავლებელს შეუძლია თქვას შესავალი სიტყვა ან რაიმე საინტერესო ფაქტი შესასწავლ  სიმღერის შესახებ. მოსწავლეების აქტიურ საქმიანობაში ჩართვა (ეს შეიძლება იყოს სხვადასხვა იმპროვიზაცია, სხეულის მოძრაობების გამოყენება  სიმღერის დროს).

მნიშვნელოვანია:

• მოსწავლეებსა და მასწავლებლებს შორის ურთიერთთანამშრომლობა საგუნდო სიმღერის პროცესში;
• მონდომება წარმოშობილი საგუნდო სირთულეების დაძლევაში;
• ამაღლებული ემოციური დამოკიდებულება ნასწავლი სიმღერის შესრულებისას.

საგუნდო მუშაობა იწყება  სუნთქვითი  სავარჯიშოებით . შემდეგ, მასწავლებელთან ერთად,  მოსწავლეები მუშაობენ დიქციაზე, გამოთქვამენ  რამდენიმე ენის გასატეხს, ყოველ ჯერზე იზრდება გამოთქმის სიჩქარე. შემდეგ მასწავლებელი მოსწავლეებთან ერთად მღერის მარტივ  სიმღერას . სიმღერაზე მუშაობისას მოსწავლეებმა მასწავლებელთან ერთად უნდა გაანალიზონ  სიმღერა, თუ რომელი  ფრაზები ისწავლეს , პლასტიკური ინტონაციის გამოყენებით.

გარდა მუსიკის გაკვეთილებისა, სკოლის დირექციის ხელშეწყობით კლუბურ მუშაობის ფარგლებში სკოლაში ჩამოვაყალიბე  ვოკალური  გუნდი ,, პატარა ვირტუოზები“, როგორც დამატებითი საგანმანათლებლო აქტივობა. გუნდის შედგება 48 წევრისგან.

(ფოტო და ვიდეო მასალა გასაჯაროებულია მშობლების თანხმობის საფუძველზე)

საგუნდო სიმღერის, როგორც შესრულების კოლექტიური ფორმის სპეციფიკა დიდად უწყობს ხელს იმ ფაქტს, რომ მორცხვი მოსწავლეები, რომლებსაც უჭირთ  ინდივიდუალურად სიმღერა, ხალისით უერთდებიან გუნდის წევრებს. საერთო საქმეში მონაწილეობა მოსწავლეს უვითარებს კომუნიკაციის, მისი მოქმედებების ობიექტურად შეფასების უნარს და ეხმარება გააცნობიეროს არსებული შეცდომები, როგორც მუსიკალური (სმენისა და ხმის ხარისხის, სიმღერის უნარები), ასევე ქცევითი.

გუნდური სიმღერა სასარგებლოა მეგობრული ურთიერთობების ჩამოყალიბებისთვის. ბავშვები, რომლებიც მღერიან, განსხვავდებიან თანატოლებისგან პოზიტიური ემოციურობითა და თავდაჯერებით. საყვარელი საქმიანობიდან კმაყოფილება არის კარგი განწყობის სტიმულირება .

საგუნდო სიმღერის სპეციფიკა, როგორც შესრულების კოლექტიური ფორმა, ხელს უწყობს კარგი ადამიანური თვისებების განვითარებას: თავდაჯერებულობა, სიმშვიდე, კომუნიკაბელურობა, პასუხისმგებლობა, სამართლიანობა, კეთილგანწყობა. გუნდში მეგობრულად და შეკრული ცხოვრების უნარი, ორგანიზებულობა და პასუხისმგებლობა დაეხმარება მოზარდის მომავალ ცხოვრებას და მის ადაპტაციას საზოგადოებაში.

მოსწავლეთა აქტიური,  დაინტერესებული დამოკიდებულება საგუნდო მუსიკისადმი მთლიანად დამოკიდებულია მასწავლებლის მუშაობის მეთოდზე. მთავარი მოთხოვნაა ბავშვებისადმი სიყვარული, პროფესიისადმი ფართო ერუდიცია, პედაგოგიური ინტუიცია, კომუნიკაციისა და ზნეობის მაღალი დონე,  სწავლების სხვადასხვა მეთოდების პროფესიული ცოდნა.

სიმღერა მჭიდროდ არის დაკავშირებული მეტყველებასთან, ისინი ერთი და იგივე ვოკალური აპარატის ფუნქციებია და ბუნებრივია ვივარაუდოთ, რომ ამ ფუნქციებიდან ერთის გაუმჯობესების პროცესში მეორეც ხარისხობრივად შეიცვლება. სიმღერის სწავლის პროცესის გაუმჯობესების ერთ-ერთი გზაა, დავეყრდნოთ მოსწავლეთა მეტყველებას, როგორც ონტოგენეტიკურ განვითარების პროცესში უკვე დაუფლებულ ვოკალურ აქტივობას.

საგუნდო სიმღერა ხელს უწყობს  საგანმანათლებლო ამოცანების გადაჭრას:

• შემოქმედებით წარმოსახვას, მუსიკალური მეხსიერების განვითარებას;
• მოსწავლის გონებრივი და ემოციური განვითარება;
• მუსიკალური გემოვნების ჩამოყალიბება, მუსიკისადმი მდგრადი ინტერესის ზრდა;
• მუსიკალური სმენის განვითარება;
• მოსწავლეთა მუსიკალური შესაძლებლობებისა და სასიმღერო ხმის განვითარება;
• სასიმღერო ხმის ფორმირება, დიაპაზონის გაფართოება;
• სასიმღერო არტიკულაციის ფორმირება, სასიმღერო სუნთქვის განვითარება.

საგუნდო სიმღერის შესრულებით ბავშვები უფრო ღრმად აღიქვამენ მუსიკას, აქტიურად გამოხატავენ გრძნობებსა და განწყობას; მუსიკალური ბგერების სამყაროს გააზრებით, ისინი სწავლობენ გარშემომყოფთა მოსმენას,  შთაბეჭდილებების გამოხატვას.

განსაკუთრებული ადგილი ეთმობა საკონცერტო აქტივობებს. მოსწავლეები გამოდიან სხვადასხვა კონცერტებსა თუ კონკურსებზე. ეს პრაქტიკულ მნიშვნელობას ანიჭებს გუნდის გაკვეთილებს. საგუნდო პრაქტიკა არის საგანმანათლებლო ცოდნის კომპლექსი, რომელიც მჭიდროდაა დაკავშირებული მუსიკალური, ესთეტიკური და ზოგადი განათლების ციკლების სხვა საგანმანათლებლო დისციპლინებთან. საგუნდო ნაწარმოების გაცნობისას აუცილებელია გავითვალისწინოთ ის ისტორიული პერიოდი (ეპოქა, სტილი), რომელშიც ის დაიწერა. ეს მნიშვნელოვანია საგუნდო ნაწარმოების ინტერპრეტაციისთვის და იწვევს მხატვრულ-ესთეტიკური გემოვნების ჩამოყალიბებას.

სასკოლო კლუბის ფარგლებში შევიმუშავე პროგრამა , რომელის მიმართულება  შინაარსობრივად  არის მხატვრულ- ესთეტიკური; ფუნქციური დანიშნულებით – ზოგად კულტურული; ორგანიზაციის ფორმის მიხედვით – ჯგუფური; პროგრამა საკმაოდ მრავალფეროვანია და იძლევა ინდივიდუალურ-შემოქმედებითი მიდგომის საშუალებას.

პროგრამის აქტუალობა განპირობებულია მოსწავლეების საგუნდო სიმღერის გაცნობის აუცილებლობით, ვინაიდან საგუნდო სიმღერა უნიკალური შესაძლებლობების მქონე ხელოვნებაა, როგორც საშემსრულებლო, ასევე საგანმანათლებლო. საგუნდო სიმღერა, თავისი მრავალსაუკუნოვანი ტრადიციებით, ღრმა სულიერი შინაარსით და უზარმაზარი ზემოქმედებით, როგორც შემსრულებლის, ისე მსმენელის ემოციურ და მორალურ სტრუქტურაზე, რჩება მუსიკალური განათლების მნიშვნელოვან საშუალებად. მუსიკალური ნაწარმოების შესრულებით მოსწავლე უერთდება მუსიკალურ კულტურას და  თავად ქმნის მუსიკალურ კულტურას , მხატვრულ ღირებულებებს.

მოსწავლეების ესთეტიკურ განვითარებას საგუნდო სიმღერით, აქვს არაერთი უპირატესობა, რაც აიხსნება მრავალი მიზეზით:

• საგუნდო სიმღერის ხელმისაწვდომობა (თითქმის ყველა ბავშვს აქვს  ვოკალური და სმენის უნარი, რაც არსებითად საკმარისი და აუცილებელი პირობაა სასიმღერო განათლებისთვის);
• საგუნდო სიმღერის ადეკვატურობა ბავშვების ფსიქოლოგიურ და ასაკობრივ მახასიათებლებთან, კერძოდ, ხელოვნების დაუფლების აქტიურ ფორმებთან;
• საგუნდო ხელოვნების განსაკუთრებული ხელმისაწვდომობა პოეზიის და მუსიკის სინთეზის აღქმისთვის;

საგუნდო სიმღერის  დროს სასწავლო პროცესი ასრულებს სამ ფუნქციას: საგანმანათლებლო, აღმზრდელობით და განმავითარებელს.

საგანმანათლებლო ფუნქციაა ასწავლოს მოსწავლეებს მათთვის ხელმისაწვდომ თეორიული ცოდნას და პრაქტიკული უნარებს.

თეორიული ცოდნა მოიცავს: ადამიანის ხმის ბუნების გაგებას, მის შესაძლებლობებს, სიმღერის წესების ცოდნას, შესრულებული ნაწარმოებების მხატვრულ სტრუქტურას, მუსიკალური ენის ელემენტებს, სიმღერაში ემოციური ექსპრესიულობის ნიმუშებს.

ყველაზე რთული ამოცანაა მიღებული ცოდნის პრაქტიკაში გადატანის აუცილებლობა, მისი გამოყენება ვოკალური სავარჯიშოების პროცესში.

პროგრამა შემუშავებულია თანამედროვე საგანმანათლებლო ტექნოლოგიების გათვალისწინებით, რაც აისახება:

• სწავლების პრინციპები:
• დიდაქტიკური პრინციპების განხორციელება: ხელმისაწვდომობა, თანმიმდევრულობა, სისტემატურობა, უწყვეტობა.
• რეპერტუარის არჩევის თავისუფლება;
• სწავლების ფორმები:
• გაკვეთილი (ჯგუფური – საგუნდო რეპეტიცია);
• კონცერტი;
• კონკურსი;
• ვოკალურ-საგუნდო მუშაობის მეთოდები:
• ვერბალური;
• ვიზუალური;
• პრაქტიკული;
• საკონცენტო;
• გონებრივი სიმღერა;
• შედარებითი ანალიზი;
• იმპროვიზაცია;
• პლასტიკური ინტონაცია;
• მუსიკალური-დიდაქტიკური თამაშები;
• სუნთქვის ვარჯიშები.
• შემოწმების მეთოდები:
• კონკურსის შედეგების ანალიზი;
• საკონცერტო გამოსვლის ანალიზი;
• სასწავლო რესურსები:
• მულტიმედიური დამხმარე საშუალებები;
• DVD, CD – აღჭურვილობა;
• კომპიუტერი;
• მუსიკალური ინსტრუმენტი-ფორტეპიანო;

პროგრამის მიზანი: მოსწავლეთა შემოქმედებითი პოტენციალის გამოვლენა ვოკალური-საგუნდო ხელოვნების საშუალებით.

გუნდში მსურველებს ვთხოვთ იმღერონ თავიანთი საყვარელი სიმღერა ინსტრუმენტის  გარეშე. სიმღერის შესრულება ინსტრუმენტული თანხლების გარეშე საშუალებას იძლევა შეფასდეს მოსწავლის ხმის ხარისხი და სმენის შესაძლებლობები.

დიდი მნიშვნელობა აქვს საკონცერტო გამოსვლებს, რომლებიც საშემსრულებლო აქტივობების განუყოფელი ნაწილია.ისინი ააქტიურებენ და ასტიმულირებენ ვოკალურ-საგუნდო მუშაობას, საშუალებას აძლევს მათ უფრო სრულად წარმოაჩინონ შეძენილი ცოდნა, უნარები, შესაძლებლობები.

საგანმანათლებლო მუშაობა ეფუძნება განათლების ზოგად მიზნებს. აქაც მთავარი ადგილი ეთმობა რეპერტუარს, რომლის დაუფლების პროცესში ბავშვები იძენენ საჭირო უნარ-ჩვევებს და იღებენ მხატვრულ და ესთეტიკურ განათლებას.

სიმღერის დროს აქტიურდება გონებრივი შესაძლებლობები. ბავშვები უსმენენ სიმღერის მელოდიის ჟღერადობას, ადარებენ მსგავს და განსხვავებულ ბგერებს, ეცნობიან მათ გამომხატველ მნიშვნელობას, აღნიშნავენ მხატვრული გამოსახულების დამახასიათებელ სემანტიკურ მახასიათებლებს და სწავლობენ სიმღერის სტრუქტურის გაგებას. მასწავლებლის კითხვებზე პასუხის გაცემის შემდეგ შინაარსის შესახებ, ბავშვი აკეთებს პირველ განზოგადებებს და შედარებებს: ის განსაზღვრავს სიმღერის ზოგად ხასიათს, ამჩნევს, რომ სიმღერის ლიტერატურული ტექსტი მკაფიოდ არის გამოხატული მუსიკალური საშუალებებით.

სიმღერა გარკვეულწილად გავლენას ახდენს ბავშვების ფიზიკურ განვითარებაზეც. სიმღერა ზრდის სუნთქვის ამპლიტუდას, ფილტვის ვენტილაციას, ამაღლებს ემოციურ ტონუსს და აუმჯობესებს სხეულის მუშაობას.

ამრიგად, საგუნდო სიმღერა დადებითად მოქმედებს ბავშვის პიროვნების ჩამოყალიბებაზე, ამდიდრებს მის შინაგან სამყაროს, ავითარებს მხატვრულ გემოვნებას და ნერგავს სიყვარულს მუსიკის ხელოვნებისადმი.

შემოქმედებითი ატმოსფეროს შექმნა, ურთიერთდახმარება და ყველას პასუხისმგებლობა საერთო საქმის შედეგებზე გუნდში ხელს უწყობს მოსწავლის პიროვნების ჩამოყალიბებას, ეხმარება მას საკუთარი თავის რწმენაში და ხელს უწყობს შემოქმედებითი პოტენციალის განვითარებას.

სიმღერას შეუძლია გავლენა მოახდინოს ბავშვის ყოვლისმომცველ განვითარებაზე. მხატვრულ ლიტერატურასთან, თეატრთან და სახვითი ხელოვნებასთან ერთად საგუნდო სიმღერა ასრულებს მნიშვნელოვან სოციალურ ფუნქციას. საგუნდო სიმღერით ბავშვები ერთვებიან კულტურულ ცხოვრებაში და ეცნობიან მნიშვნელოვან სოციალურ მოვლენებს. საგუნდო საქმიანობის პროცესში მათ უვითარდებათ შემეცნებითი ინტერესი, ესთეტიკური გემოვნება, ფართოვდება მათი ჰორიზონტი, ბავშვები მგრძნობიარენი ხდებიან სილამაზის მიმართ ხელოვნებასა და ცხოვრებაში.

დაწყებითი სკოლის ასაკი მნიშვნელოვანია ადამიანის მუსიკალური კულტურის შემდგომი დაუფლებისთვის.  მუსიკალური საქმიანობის პროცესში ბავშვების მუსიკალური და ესთეტიკური ცნობიერება განვითარდება, რაც წარუშლელ კვალს დატოვრბს  მათ შემდგომ განვითარებასა და სულიერ ჩამოყალიბებაზე. ამრიგად, საგუნდო სიმღერის გაკვეთილები ხელს უწყობს დაწყებითი სკოლის ასაკის ბავშვის ჰარმონიულ ფიზიოლოგიურ და გონებრივ განვითარებას.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა. 2018-2024
2. ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნები
3. ი.ბასილაძე,,… სწავლების მეთოდები, სტრატეგიები, პედ.ტექნოლოგიები, ცოდნის შემოწმება-შეფასების საკითხები, 2016წ
4. ჭკუასელი ქ., ჭკუასელი ივ., პედაგოგიკის ზოგადი საფუძვლები, თბილისი, 2012
5. მალაზონია შ. პედაგოგიკა, თბილისი 2001 წ.
6. მაღრაძე მ., ასაკობრივი ფსიქოლოგიის საკითხები, ქუთაისი, 1998 წ
7. ი.ე. უნტი. განათლების ინდივიდუალიზაცია და დიფერენციაცია – მ. პედაგოგიკა, 1990 წ.;
8. . თ. გაგოშიძე, თ. ჭინჭარაული, თ. ფილაური, მ. ბაგრატიონი. ინკლუზიური განათლების საფუძვლები (2008)
9. Dewey, J. (1938). Experience and education.New York: Macmillan
10. ამონაშვილი, თანამშრომლობის პედაგოგიკის ფსიქოლოგიური საფუძვლები
11. აბრახამია შიო. სიტყვის მნიშვნელობა და მისი მუსიკალური მოდიფიკაციები
    ქართულ კინო-სათეატრო მუსიკაში (იოსებ კეჭაყმაძის მუსიკის მაგალითზე)
12. https://tscopus.blogspot.com/2021/07/a-cappella.html

ორი წლის წინ განათლებისა და მეცნიერების მიერ დაგეგმილ კონფერენციაზე მქონდა ასეთი თემა, „კომპლექსური დავალება, როგორც ტექნოლოგიების განფარვის საშუალება“. ფაქტობრივად ეს იყო მცდელობა ძიებისა, როგორ გამოგვეყენებინა სკოლაში ტექნოლოგიები გონივრულად, რომ სუბიექტი ადამიანი ყოფილიყო და არა ტექნოლოგიები. მარტინ ჰაიდეგერი ამბობდა: „პრობლემა ის კი არაა, რომ ტექნოლოგია აბუნდოვანებს, ან ხელს გვიშლის ამ არეალის წვდომაში, არამედ ის, რომ ტექნოლოგია საერთოდ გვავიწყებს ასეთი არეალის არსებობას“. თუმცა გვინდა-არ გვინდა, ტექნოლოგიები, ახლა უკვე ხელოვნური ინტელექტი, ცხოვრების ნაწილი გახდა და შიში ჩვენი სუბიექტურობის დაკარგვისა იმ ქართულ ანდაზას მაგონებს, მგლის შიშით რომ ცხვრის გაწყვეტა გაკვირვებისა და უგუნურების განცდას ტოვებს.

ამ რამდენიმე დღის წინ სოცქსელებში იყო დადებითი და უარყოფითი გამოხმაურებაც სკოლაში ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებასთან დაკავშირებით, მაგრამ სანამ განწყობის საფუძველზე ვისაუბრებთ, რაციონალურად შევხედოთ საკითხს. ვისაუბროთ AI-ს  როგორც დადებით, ისე უარყოფით მხარეებზე და პოტენციური საფრთხის პრევენციაზე.

ხელოვნური ინტელექტის (AI) დადებითი მხარე

ხელოვნური ინტელექტი (AI) რომ რევოლუციური მოვლენაა განათლების სფეროში, განსაკუთრებით სკოლებში,  არავინ დავობს. მისი გამოყენება ქმნის ინოვაციურ საგანმანათლებლო გარემოს, სადაც სწავლება და სწავლა ხდება უფრო ინტერაქციული, მოსწავლეთა ინდივიდუალიზმზე მორგებული და ეფექტური. AI-ს გონივრულ გამოყენებას სკოლაში შეუძლია, დადებითად იმოქმედოს საგანმანათლებლო პროცესზე. რა  სიკეთე ახლავს ხელოვნური ინტელექტის სკოლაში გამოყენებას?

• AI ხელს უწყობს ინდივიდუალურ სწავლებას;
• აუმჯობესებს ადმინისტრაციულ ეფექტურობას;
• ავითარებს ციფრულ წიგნიერებას;
• ხელს უწყობს ინკლუზიურ განათლებას.

AI ხელს უწყობს ინდივიდუალურ სწავლებას

AI-ს გამოყენება სკოლებში ინდივიდუალური სწავლების ხელშეწყობისთვის მნიშვნელოვან შესაძლებლობებს ქმნის განათლების სისტემის გაუმჯობესებისთვის. ეს ტექნოლოგია საშუალებას იძლევა, სასწავლო პროცესი მორგებული იყოს თითოეული მოსწავლის უნიკალურ საჭიროებებზე, ინტერესებსა და სწავლის ტემპზე.

AI-ს შეუძლია სწრაფად გააანალიზოს დიდი მოცულობის მონაცემები მოსწავლის პროგრესის შესახებ და შექმნას ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა. ეს გულისხმობს სწავლების ტემპის, სირთულის დონის და მიდგომების ადაპტირებას ინდივიდუალური საჭიროებების მიხედვით. მაგალითად, თუ მოსწავლეს უჭირს კონკრეტული თემის ათვისება, AI შეიძლება ავტომატურად შესთავაზოს დამატებითი სავარჯიშოები ან ალტერნატიული ახსნის მეთოდები.

გარდა ამისა, AI-ს შეუძლია დაეხმაროს მასწავლებლებს მოსწავლეების პროგრესის მონიტორინგში და სწრაფად გამოავლინოს ის სფეროები, სადაც დამატებითი ყურადღებაა საჭირო. ეს საშუალებას აძლევს მასწავლებლებს, უფრო ეფექტურად გადაანაწილონ დრო და რესურსები.

AI-ს ასევე შეუძლია შექმნას ინტერაქციული და ჩართული სასწავლო გამოცდილება გეიმიფიკაციის ელემენტების გამოყენებით. ეს განსაკუთრებით სასარგებლოა იმ მოსწავლეებისთვის, რომელთაც უჭირთ ყურადღების კონცენტრირება ან მოტივაციის შენარჩუნება ტრადიციულ საკლასო გარემოში.

აუმჯობესებს ადმინისტრაციულ ეფექტურობას

AI-ს შეუძლია, მნიშვნელოვნად გააუმჯობესოს სკოლის ადმინისტრაციული ეფექტურობა სხვადასხვა გზით. ხელოვნურ ინტელექტს შეუძლია, სწრაფად დაამუშაოს დიდი მოცულობის მონაცემები და გამოავლინოს ტენდენციები, რომლებიც შეიძლება გამოგვრჩეს ადამიანურ ანალიზში. ეს საშუალებას აძლევს სკოლის ადმინისტრატორებს, მიიღონ უფრო ინფორმირებული გადაწყვეტილებები რესურსების განაწილების, სასწავლო პროგრამების ოპტიმიზაციის და მოსწავლეთა მხარდაჭერის შესახებ.

AI ეხმარება ისეთი რუტინული დავალებების შესრულებაში, როგორებიცაა: ცხრილების შედგენა, დასწრების აღრიცხვა და ანგარიშების გენერირება. ეს ათავისუფლებს ადმინისტრატორებს და მასწავლებლებს, რათა მათ უფრო მეტი დრო დაუთმონ მოსწავლეებთან ინდივიდუალურ მუშაობას.

შეუძლია გააუმჯობესოს სკოლის უსაფრთხოება ვიდეო მონიტორინგის სისტემების, წვდომის კონტროლის და პოტენციური საფრთხეების ადრეული გამოვლენის გზით, რესურსების ოპტიმიზაცია, დაწყებული ენერგიის მოხმარებით, დამთავრებული სასწავლო მასალების განაწილებით. ეს ამცირებს ხარჯებს და ზრდის სკოლის ოპერაციების მდგრადობას.

ავითარებს ციფრულ წიგნიერებას

როგორც აღვნიშნეთ, AI-ზე დაფუძნებული პროგრამები ადაპტირდება თითოეული მოსწავლის სწავლის ტემპთან და სტილთან, რაც ხელს უწყობს უკეთეს გაგებას და უნარების ათვისებას. ამასთან, AI ინსტრუმენტები, როგორიცაა ჩეტბოტები და ვირტუალური ასისტენტები, აჩვევს მოსწავლეებს ციფრულ ინტერაქციას და ინფორმაციის ძიებას. პროგრამირების და მონაცემთა ანალიზის საფუძვლების სწავლებით, AI ეხმარება მოსწავლეებს, გაიგონ თანამედროვე ტექნოლოგიების მუშაობის პრინციპები, მისი გამოყენება კრიტიკული აზროვნების და პრობლემების გადაჭრის უნარების განვითარებაში ეხმარება მოსწავლეებს, რაც აუცილებელია ციფრულ სამყაროში ნავიგაციისთვის. ეს ყველაფერი ერთად ქმნის მრავალმხრივ მიდგომას ციფრული წიგნიერების განვითარებისთვის.

ხელს უწყობს ინკლუზიურ განათლებას

ხელოვნური ინტელექტი (AI) მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს ინკლუზიურ განათლებას სკოლებში, განსაკუთრებით სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე (სსმ) და შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე (შშმ) მოსწავლეებისთვის. AI-ს შეუძლია შექმნას პერსონალიზებული სასწავლო გეგმები, რომლებიც მორგებულია თითოეული მოსწავლის უნიკალურ საჭიროებებზე, შესაძლებლობებსა და სწავლის ტემპზე. მაგალითად, მხედველობის პრობლემების მქონე მოსწავლეებისთვის AI იყენებს ხმოვან ტექნოლოგიებს, ხოლო სმენის პრობლემების მქონეთათვის – ვიზუალურ მასალებს. AI-ზე დაფუძნებული ასისტენტური ტექნოლოგიები, როგორებიცაა მეტყველების ამოცნობა და ტექსტის წაკითხვის პროგრამები, ეხმარება მოსწავლეებს დამოუკიდებლად სწავლაში. ამასთან, AI ალგორითმები აანალიზებენ მოსწავლის პროგრესს და ავტომატურად ცვლიან სასწავლო მასალას საჭიროებისამებრ, რაც უზრუნველყოფს ოპტიმალურ სწავლის გამოცდილებას. AI ასევე ეხმარება მასწავლებლებს, ადრეულ ეტაპზე გამოავლინონ სწავლის სირთულეები და შეიმუშაონ მიზნობრივი ინტერვენციები. ეს ყველაფერი ერთად ქმნის უფრო ინკლუზიურ საკლასო გარემოს, სადაც ყველა მოსწავლეს, მიუხედავად მათი შესაძლებლობებისა, აქვს თანაბარი შესაძლებლობა, მიიღოს ხარისხიანი განათლება.

ეს ძალიან ზოგადი ინფორმაციაა იმ სიკეთეზე, რომელიც ხელოვნურ ინტელექტს შეუძლია მოუტანოს სკოლას. თუმცა სამყაროში აბსოლუტიზმი არ არსებობს და არც ხელოვნური ინტელექტის დადებითი ასპექტები იქნება გამონაკლისი.

ხელოვნური ინტელექტის სკოლაში შემოტანის პოტენციური უარყოფითი შედეგები

ხელოვნური ინტელექტის (AI) სკოლაში ინტეგრაცია, მიუხედავად მრავალი პოტენციური სარგებლისა, შეიძლება გარკვეულ რისკებთან და გამოწვევებთან იყოს დაკავშირებული. მნიშვნელოვანია, გავაანალიზოთ ამ ტექნოლოგიის შემოტანის შესაძლო უარყოფითი შედეგები:

• კრიტიკული აზროვნების უნარების შესუსტება;
• სოციალური უნარების შეზღუდვა;
• პირადი ინფორმაციის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული რისკები;
• ციფრული უთანასწორობის გაღრმავება. 

კრიტიკული აზროვნების უნარების შესუსტება

AI-ზე გადაჭარბებულმა დამოკიდებულებამ შეიძლება შეასუსტოს მოსწავლეების კრიტიკული და დამოუკიდებელი აზროვნების უნარები. თუ AI ყოველთვის აწვდის მზა პასუხებს, მოსწავლეებს შეიძლება აღარ განუვითარდეთ პრობლემების დამოუკიდებლად გადაჭრის უნარი. ეს განსაკუთრებით პრობლემატური იქნება მომავალში, როდესაც მათ მოუწევთ რთულ და არასტანდარტულ სიტუაციებთან გამკლავება.

ჩვენი დროის გავლენიანი ფსიქოლოგისა და  ნობელის პრემიის ლაურეატის, დანიელ კანემანის, ორი სისტემის თეორიის საფუძველზე მოსწავლეები შეიძლება მიეჩვიონ სწრაფი, მზა პასუხების მიღებას, რაც შეამცირებს სისტემა 2-ის  ნელი, დელიბერაციული და ანალიტიკური აზროვნების გამოყენების საჭიროებას. ეს ტენდენცია შეიძლება გაძლიერდეს “კოგნიტური სიზარმაცით”, რისკენაც ადამიანები ისედაც ბუნებრივად არიან მიდრეკილნი და თავი აარიდონ კოგნიტურ ძალისხმევას.  გარდა ამისა,  “ჰალო ეფექტი” შეიძლება გავრცელდეს ხელოვნურ ინტელექტზე. მოსწავლეებმა შეიძლება განავითარონ ზედმეტი ნდობა ხელოვნური ინტელექტის მიმართ, რაც გამოიწვევს მის მიერ მოწოდებული ნებისმიერი ინფორმაციის კრიტიკის გარეშე, უპირობოდ მიღებას.

ასე რომ, ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებამ შეიძლება გააძლიეროს კოგნიტური მიკერძოებები და შეამციროს კრიტიკული, ანალიტიკური აზროვნების საჭიროება, რაც საბოლოოდ გამოიწვევს ამ უნარების შესუსტებას.

სოციალური უნარების შეზღუდვა

სოციალური ინტერაქცია ფუნდამენტია კოგნიტური და სოციალური განვითარებისთვის. ხელოვნური ინტელექტის სკოლაში შემოტანამ შეიძლება მნიშვნელოვნად შეცვალოს ეს დინამიკა და გამოიწვიოს სოციალური უნარების შეზღუდვა.

გასათვალისწინებელია ის გარემოებაც, რომ ენა არის მთავარი კულტურული იარაღი, რომელიც აყალიბებს აზროვნებას და სოციალურ ინტერაქციას. ხელოვნურ ინტელექტთან კომუნიკაცია, მიუხედავად მისი ეფექტურობისა, ვერ ჩაანაცვლებს ადამიანურ დიალოგს მისი კომპლექსურობით, ემოციური ნიუანსებით და კონტექსტური მრავალფეროვნებით. პირველ რიგში, ადამიანური ურთიერთობა მოიცავს ემოციურ და არავერბალურ ელემენტებს – სახის გამომეტყველებას, ხმის ტონს, ჟესტიკულაციას,  რომლებიც ხშირად გადამწყვეტ როლს თამაშობს შეტყობინების სრული მნიშვნელობის გადაცემაში. მეორე, ადამიანებს შორის დიალოგი დინამიკურია და სპონტანურად ვითარდება კონტექსტის, გამოცდილების და კულტურული ნიუანსების გათვალისწინებით, რაც ხელოვნურ ინტელექტს უჭირს სრულად გაითავისოს. მესამე, ადამიანური ურთიერთობა ხშირად მოიცავს იუმორს, ირონიას, მეტაფორებს და სხვა რთულ ლინგვისტურ კონსტრუქციებს, რომელთა გაგება და გამოყენება ხელოვნურ ინტელექტს უჭირს და ბოლოს, ადამიანებს შორის დიალოგი ხელს უწყობს ემპათიის, ურთიერთგაგების და სოციალური კავშირების ჩამოყალიბებას, რაც ფუნდამენტია ადამიანის სოციალური და ემოციური განვითარებისთვის. 

პირადი ინფორმაციის უსაფრთხოების რისკები

ხელოვნური ინტელექტის სკოლაში შემოტანას შეიძლება თან ახლდეს მოსწავლეთა პირადი ინფორმაციის უსაფრთხოების დარღვევის  რისკი. პირველ რიგში, არსებობს მონაცემთა შეგროვებისა და შენახვის საკითხი – ხელოვნურმა ინტელექტმა შეიძლება შეაგროვოს დიდი რაოდენობით სენსიტიური ინფორმაცია მოსწავლეების შესახებ, მათ შორის აკადემიური მოსწრების, ქცევის და პირადი მახასიათებლების შესახებ. ამ მონაცემების არასათანადო დაცვამ ან არასწორმა გამოყენებამ შეიძლება გამოიწვიოს პირადი ცხოვრების ხელყოფა. გარდა ამისა, ხელოვნური ინტელექტის სისტემები შეიძლება მოწყვლადი იყოს კიბერშეტევების მიმართ, რაც ქმნის მოსწავლეთა მონაცემების გაჟონვის რისკს. ასევე არსებობს ალგორითმული მიკერძოების საფრთხე, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მცდარი შეფასებები ან გადაწყვეტილებები ცალკეული მოსწავლეების ან ჯგუფების მიმართ.

ციფრული უთანასწორობა

ხელოვნური ინტელექტის სკოლაში შემოტანამ შეიძლება გააღრმაოს ციფრული უთანასწორობა. სკოლები, რომლებსაც აქვთ მეტი ფინანსური რესურსი, შეძლებენ უფრო თანამედროვე და ეფექტური ხელოვნური ინტელექტის სისტემების დანერგვას, რაც მათ მოსწავლეებს სხვებთან შედარებით უპირატესობას მიანიჭებს. იმავდროულად, ნაკლები რესურსის მქონე სკოლები შეიძლება ჩამორჩნენ ან საერთოდ ვერ შეძლონ ამ ტექნოლოგიის დანერგვა. გარდა ამისა, მოსწავლეები, რომლებსაც სახლში აქვთ წვდომა კომპიუტერებსა და ინტერნეტზე, უფრო ადვილად შეძლებენ ხელოვნურ ინტელექტთან მუშაობას და მისგან სარგებლის მიღებას, მაშინ როცა ნაკლები წვდომის მქონე მოსწავლეები შეიძლება ჩამორჩნენ. ეს უთანასწორობა შეიძლება გამოვლინდეს არა მხოლოდ აკადემიურ მოსწრებაში, არამედ ციფრული უნარ-ჩვევების განვითარებაშიც, რაც გავლენას მოახდენს მათ კარიერულ შესაძლებლობებზე.

ხელოვნური ინტელექტის უსაფრთხო გამოყენება სკოლებში: პრევენციული ზომები

ხელოვნური ინტელექტის (AI) სკოლებში დანერგვა მნიშვნელოვან შესაძლებლობებს ქმნის, მაგრამ, იმავდროულად, გარკვეულ რისკებთანაც არის დაკავშირებული. იმისათვის რომ, მაქსიმალურად ავიცილოთ პოტენციური საფრთხეები და ეფექტურად გამოვიყენოთ AI-ს უპირატესობები, აუცილებელია გონივრული და დაბალანსებული მიდგომის შემუშავება. ქვემოთ განვიხილავთ რამდენიმე მნიშვნელოვან პრევენციულ ზომას, რომელიც დაგვეხმარება AI-ს უსაფრთხო და ეფექტურ გამოყენებაში საგანმანათლებლო სფეროში.

პირველ რიგში, უმნიშვნელოვანესია AI-ს დანერგვის პროცესში ბალანსის დაცვა ტექნოლოგიასა და ადამიანურ ელემენტს შორის. AI უნდა განვიხილოთ როგორც მასწავლებლის დამხმარე ინსტრუმენტი და არა მისი ჩამნაცვლებელი. ამისათვის, საჭიროა შემუშავდეს AI-ს გამოყენების მკაფიო სახელმძღვანელო პრინციპები, რომლებიც განსაზღვრავს, რა როლი უნდა ჰქონდეს AI-ს სასწავლო პროცესში და როდის  არის საჭირო მასწავლებლის უშუალო ჩართულობა. მაგალითად, AI შეიძლება გამოვიყენოთ რუტინული დავალებების ავტომატიზაციისთვის, მაგრამ კრიტიკული აზროვნების და შემოქმედებითი უნარების განვითარება კვლავ მასწავლებლის ხელმძღვანელობით უნდა ხდებოდეს.

მეორე მნიშვნელოვანი ასპექტია მოსწავლეთა პრივატულობისა და მონაცემთა უსაფრთხოების დაცვა. ამისათვის აუცილებელია მკაცრი უსაფრთხოების პროტოკოლების დანერგვა. ეს მოიცავს მონაცემთა შიფრაციას, წვდომის კონტროლს და რეგულარულ აუდიტს. გარდა ამისა, მნიშვნელოვანია გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა – მშობლებს და მოსწავლეებს უნდა ჰქონდეთ სრული ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რა მონაცემები გროვდება და როგორ გამოიყენება ისინი.

ციფრული უთანასწორობის პრობლემის მოსაგვარებლად, სკოლებმა უნდა უზრუნველყონ თანაბარი წვდომა AI ტექნოლოგიებზე ყველა მოსწავლისთვის. ეს შეიძლება მოიცავდეს სახელმწიფო პროგრამებს, რომლებიც უზრუნველყოფენ საჭირო ტექნიკით იმ სკოლებს და მოსწავლეებს, რომლებსაც არ აქვთ საკმარისი რესურსები. ასევე, მნიშვნელოვანია ისეთი AI ინსტრუმენტების შემუშავება, რომლებიც მუშაობენ ნაკლებად მძლავრ მოწყობილობებზეც.

სოციალური უნარების შენარჩუნებისა და განვითარებისთვის, AI-ს გამოყენება უნდა მოხდეს ჯგუფური პროექტების და კოლაბორაციული სწავლების ხელშეწყობისთვის. მაგალითად, AI შეიძლება გამოვიყენოთ ვირტუალური სასწავლო სივრცეების შესაქმნელად, სადაც მოსწავლეები ერთობლივად მუშაობენ პროექტებზე, რაც ხელს უწყობს როგორც ტექნოლოგიური, ისე სოციალური უნარების განვითარებას.

კრიტიკული აზროვნების უნარების შენარჩუნებისთვის, მნიშვნელოვანია AI-ს გამოყენება არა მხოლოდ პასუხების მისაღებად, არამედ პრობლემების გადაჭრის პროცესის გასაუმჯობესებლად. მაგალითად, AI შეიძლება გამოვიყენოთ სიმულაციებისა და სცენარების შესაქმნელად, სადაც მოსწავლეებს მოუწევთ რთული გადაწყვეტილებების მიღება და შედეგების ანალიზი.

მასწავლებლების როლის მნიშვნელობის შენარჩუნებისთვის, აუცილებელია მათი უწყვეტი პროფესიული განვითარება AI-ს სფეროში. მასწავლებლებს უნდა ჰქონდეთ საშუალება, აითვისონ ახალი ტექნოლოგიები და ისწავლონ მათი ეფექტური გამოყენება სასწავლო პროცესში. ეს არა მხოლოდ გააუმჯობესებს სწავლების ხარისხს, არამედ უზრუნველყოფს მასწავლებლების როლის რელევანტურობას AI-ს ეპოქაში.

AI-ს შესაძლო შეცდომების და მიკერძოებულობის პრობლემის მოსაგვარებლად, მნიშვნელოვანია კრიტიკული მიდგომის სწავლება. მოსწავლეებს უნდა ვასწავლოთ, რომ ყოველთვის გადაამოწმონ AI-ს მიერ მოწოდებული ინფორმაცია და არ მიიღონ ის ბრმად. ასევე, საჭიროა რეგულარული აუდიტი AI სისტემების მიკერძოებულობის გამოსავლენად და გამოსასწორებლად.

ასე რომ, AI-ს უსაფრთხო და ეფექტური გამოყენება სკოლებში მოითხოვს კომპლექსურ მიდგომას, რომელიც მოიცავს ტექნოლოგიურ, ეთიკურ და პედაგოგიურ ასპექტებს. ბალანსის დაცვა ინოვაციასა და უსაფრთხოებას შორის, გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა, თანასწორობის ხელშეწყობა და კრიტიკული აზროვნების წახალისება – ეს ყველაფერი მნიშვნელოვანია იმისათვის, რომ AI-მა ნამდვილად გააუმჯობესოს განათლების ხარისხი და არ გამოიწვიოს არასასურველი შედეგები. მხოლოდ ასეთი გონივრული და დაბალანსებული მიდგომით შევძლებთ AI-ს პოტენციალის სრულად გამოყენებას საგანმანათლებლო სფეროში, რაც საბოლოოდ მოემსახურება ჩვენი მოსწავლეების უკეთეს მომზადებას მომავლის გამოწვევებისთვის.

P.S.

ახალგაზრდა ქალი მაგიდასთან იჯდა და ეკრანს გაურკვეველი ემოციით მისჩერებოდა, რადგან ახალი AI ასისტენტი უნდა გაეცნო.

“ნუთუ თავს დავკარგავ?” – გაიფიქრა და ცრემლები თვალებთან შეიშრო.

“იქნებ ეს ჩემი შანსია, მეტი დრო დავუთმო თითოეულ ბავშვს?” – გაეღიმა.

ღრმად ამოისუნთქა და ღილაკს თითი დააჭირა.

_ დროა, ახალ რეალობას შევხვდე!

მომავალი გაურკვეველი ჩანდა, მაგრამ იმედიანი.

მე ანა მქვია. ფხვენისის სკოლაში ვმუშაობ. ახლა მესამე კლასის დამრიგებელი ვარ. გამოუცდელი ვარ-მეთქი, ვერ ვიტყვი. ეს-ესაა გადავითვალე – უკვე, არც მეტი, არც ნაკლები, ცხრამეტი წელია ვასწავლი, თუმცა რაც დრო გადის, მით მეტ აღმოჩენას ვაკეთებ და ახალბედასავით მიცემს გული, როცა რაღაც კარგად გამომდის.

ჩემი წერილის შესავალიც იმ წიგნის დასაწყისს ჰგავს, რომელმაც ჩემი მოსწავლეები პატარა მწერლებად აქცია და წერა დააწყებინა.

ვისაც გიყვართ „ბულერბიელი ბავშვები“, შესაძლოა გახსოვდეთ, როგორ გვაცნობს თავს მისი ერთ-ერთი მთავარი გმირი ლიზა, რომელსაც ვერ გაუგია, დიდია თუ პატარა და ამის შემდეგ გვიყვება თავისი სოფლის, ოჯახისა და მეგობრების ისტორიებს. გვიყვება სახალისოდ, მარტივი ენით, გულწრფელად. გვიყვება ისე, რომ შეუძლებელია, პირველი წინადადებიდან კავშირების ქსელში არ გაება, საკუთარი ცხოვრებიდან გამოძახილი არ უპოვო.

ყველაფერი დაიწყო ასე:

წასაკითხად ასტრიდ ლინდგრენის „ბულერბიელი ბავშვები“ შევარჩიეთ და კიდეც გამოვიწერეთ. ჩვენი შეკვეთა სულ რამდენიმე დღეში მოვიდა. მანამდე მოვასწარით, ასტრიდ ლინდგრენის ბიოგრაფიას გავცნობოდით და შვედეთშიც გვემოგზაურა, სხვენებიანი სახლებიც გვენახა, ხიდებიც და იუნიბაკენიც დაგვეთვალიერებინა. ვირტუალურად, რაღა თქმა უნდა.

ისღა დაგვრჩენოდა, კითხვის სტრატეგია შეგვერჩია. ვფიქრობდით, დაგვესურათებინა ეპიზოდები თუ სამახსოვრო ჩანაწერები გაგვეკეთებინა, კითხვები დაგვესვა თუ პერსონაჟები შეგვეგროვებინა, ან სულაც ყურადღებიანი მკითხველის გამოსავლენი თამაში ხომ არ მოგვეწყო, როგორც აქამდე.

გადავწყვიტეთ, კითხვა დაგვეწყო და მერე აგვერჩია გამოხმაურების ფორმა.

ერთი ამოსუნთქვით წავიკითხეთ პირველი თავი. ვხედავთ, რომ წიგნში გასაფერადებელი ილუსტრაციებია. ძნელია, გაუძლო ცდუნებას და არ შემოგეფერადოს. დედიკოებისგან ნებართვა ავიღეთ, ყველა თანახმაა. ასე რომ, გადაწყდა. გზადაგზა ვაფერადებთ ილუსტრაციებს.

ვგრძნობთ, რომ ყოველი თავის წაკითხვის შემდეგ ლაპარაკის საღერღელი გვეშლება, ყველა  იხსენებს რაღაც მსგავსს ან განსხვავებულს. ჩნდება იდეა, ჩვენც ხომ არ დაგვეწერა ლიზის მსგავსი ამბები, ხომ არ გვექცია საკუთარი ისტორიები წიგნად.

ვის უნდა, დღეიდან მწერალი გახდეს? იქნებ გამოსცეს კიდეც წიგნი, როგორც ერთ დროს ასტრიდმა. რა დავარქვათ წიგნს?

კითხვები იქცევა იდეად, იდეა – სტრატეგიად და ვიღებთ გადაწყვეტილებას, ვწერთ საავტორო წიგნებს. წიგნის სათაური ყველასთვის საერთოა – „ფხვენისელი ბავშვები“, თუმცა ზოგს „ფხვენელი ბავშვები“ უფრო მოსწონს და ასეც არქმევს.

თავების სათაურები შეიძლება ლინდგრენის წიგნისას ემთხვეოდეს ან სრულიად განსხვავდებოდეს მათგან – გააჩნია, რას დაწერ, სათაურსაც იმის მიხედვით მიუსადაგებ.

ასე იწყება მწერლობანა ჩვენს კლასში. წერს ყველა, ზოგი – ინტენსიურად, ზოგი – დროგამოშვებით, ზოგიც – იშვიათად. ვწერ მეც… ბავშვები უფრო და უფრო თამამდებიან. ნინის უკვე მტკიცედ აქვს გადაწყვეტილი, რომ როცა დიდი გაიზრდება, თავისი ამბები წიგნად გამოსცეს, ჯერჯერობით კი ყველა ამბის წაკითხვის ნებას არ გვაძლევს. მხოლოდ მე მაქვს ამის უფლება. თავიდანვე ასე შევთანხმდით: მასწავლებელს ყველა ამბის წაკითხვის უფლება ექნებოდა, ხოლო ავტორის თანხმობის შემთხვევაში საჯაროდაც წავიკითხავდით.

ერთად გულიანად ვიცინეთ ბარბარეს ისტორიებზე, სანდროს პაპის ახალგაზრდობის მოგონებებზე, ლუკას თხებზე…

არც კი ვიცით, გვიხარია თუ გვწყინს, რომ წიგნი თვალსა და ხელს შუა მთავრდება. არც მეტი, არც ნაკლები – 268 ვერდი წავიკითხეთ. თავიდან ეს რიცხვი ძალიან დიდი გვეგონა, ახლა კი ყველას გვეღიმება და თავდაჯერებასაც გვმატებს.

ჰო, მართლა – ბოლოსკენ ასეთი რამ მოვიგონეთ: წიგნიდან უნდა შეგვერჩია ერთი პერსონაჟი, დაგვეხატა და კლასისთვის წარმოგვედგინა გამოსაცნობად. ისეთი მინიშნებები უნდა მოგვეფიქრებინა, რომ ბავშვებს მყისიერად გამოცნობა გასჭირვებოდათ, თუმცა საბოლოოდ გამოეცნოთ. ასე შევქმენით პერსონაჟების პოსტერი. მგონი, ერთი ეპიზოდური პერსონაჟიც კი არ დაგვიტოვებია უყურადღებოდ.

როგორც არ უნდა გაგიკვირდეთ, პოსტერზე ყველაზე ბოლოს მთავარი პერსონაჟები გაჩნდნენ, რადგან ყველა ცდილობდა, მივიწყებული, უმნიშვნელო პერსონაჟი გაეხსენებინა, რომ თანაკლასელები დიდხანს ეწვალებინა. თავიდანაც კი გადაიკითხეს ზოგიერთი თავი. ძალიან სახალისო იყო.

ეს ჩემი კლასის მკითხველთა კლუბის ერთი ისტორიაა. მკითხველთა და მწერალთა კლუბის – ეს სახელი უფრო უხდება. მომინდა, ამის შესახებ დამეწერა. მე სამახსოვროდ დამრჩება ეს წერილი, ბავშვებს კი – თავიანთი ისტორიები. ვინ იცის, რომელიმემ, ბულერბის მსგავსად, მთელ ქვეყანასაც გააცნოს თავისი მშობლიური სოფლის სახელი.

ამ წერილით ვასრულებთ  წინა წერილებში დაწყებული კითხვის სტრატეგიების განხილვას.  წინამდებარე წერილში მოკლედ წარმოვადგენთ კითხვის ბოლო ათ სტრატეგიას. რასაკვირველია, ჩვენი მიერ განხილული 30 სტრატეგია იმას არ ნიშნავს, რომ არ არსებობს კითხვის სხვა სტრატეგიაბი, თუმცა ვეცადეთ, რომ მათი მნიშვნელოვანი ნაწილი მიმოგვეხილა. კიდევ ერთხელ გადავავლოთ თვალი წინა წერილებში განხილულ სტრატეგიებს, დავუმატოთ წინამდებარე წერილის ათეულიც და შევადგინოთ კითხვის სტრატეგიათა ერთგვარი დაფა. თუ ამ დაფას დავაკვირდებით, შევამჩნევთ, რომ ამ სტრატეგიების დაჯგუფება შესაძლებელია სხვადასხვა პრინციპით. მაგალითად,
● ასაკის მიხედვით (4 წლამდე, 4-6 წელი, 6 წელზე ზემოთ)
● წიგნის კითხვის ფაზის (წაკითხვამდე, კითხვის დროს, წაკითხვის შემდეგ) მიხედვით
● გააზრების დონის მიხედვით (ზედაპირული, სიღრმისეული, შერეული)
● სათამაშო და სახალოსო დონის მიხედვით (თუნდაც!)
● კრეატიულობის ხარისხის მიხედვით (კრეატიული, ნაკლებად კრეატიული)
● სხვა პარამეტრი…

.

როგორც ვიცით, ამ სტრატეგიების მოკლე ვერსიები ,,მშობელთა ბარათების” ფორმატში დავამზადეთ USAID საბაზისო განათლების პროგრამის ფარგლებში დახელმისაწვდომია პორტალზე chemiskola.emis.ge. ამ ციკლის წინა წერილებში შემოგთავაზეთ ,,კომბლეს”, ,,ნაცარქექიასა” და ,,თინათინი და ავთანდილის” ჩვენი ვერსიები ამ ვერსიებზე დაყრდნობით მოვიყვანეთ მაგალითები თითოეული სტრატებიის შესახებ.
ბოლო 10 სტრატეგიისთვის გვინდა კიდევ ერთი ტექსტი განვიხილოთ, რომელიც აგრეთვე ვეფხისტყაოსნისეულ საფუძველს ეყრდნობა: ,,ნესტანის დაბადება”.
კიდევ ერთხელ აღვნიშნავთ, რომ ,,ვეფხისტყაოსნის” სწავლების ერთ-ერთი პრობლემა მოსწავლეთა არასათანადო მზაობაა. და ამ მზაობის უზრუნველსაყოფად ერთ-ერთი ძალისხმევა უნდა იყოს ტექსტის ადაპტირებული ვერსიების შეთავაზება არამხოლოდ სკოლის დაწყებით საფეხურზე, არამედ სკოლამდელ ასაკშიც — როგორც მოთხრობილი ზღაპარ-ამბები.
ნეტსანის დაბადება
1. ათასი წლის წინ, შორეულ ინდოეთში ერთი მეფე-დადოფალი ცხოვრობდა: ფარსადანი და გულქანი. ისინი კარგი მმართველები უყვნენ, ხალხსაც უყვარდა და თვითონაც უყვარდათ ხალხი. საერთო ბედნიერებას ერთი ნაღველი ჩრდილავდა — მეფე-დედოფალს შვილი არ ჰყავდა.
ინდოეთში შვიდი სამეფო იყო. ექვსი ფარსადანსა და გულქანს ემორჩილებოდა, ხოლო მეშვიდეში სარიდანი მეფობდა. სარიდანიც ძლიერი და კეთილი მეფე იყო, მასაც ერთობ კმაყოფილი ჰყავდა თავისი ხალხი.
ერთხელ სარიდანმა გადაწყვიტა, ჩემს სამეფოსაც ფარსადანის სამეფოებს შევუერთებ და უფრო გავძლიერდებითო. გადაწყვიტა და ასეც მოიქცა: ეახლა ფარსადანს და თავისი განზრახვა გაუმხილა.
ფარსადანს გაუხარდა თავისი სამეფოს გაფართოება, დიდი მადლობა გადაუხადა სარიდანს და ეს უკანასკნელი გაერთიანებული სამეფოს მთავარსარდლად დანიშნა.
2. სარიდანს ერთადერთი ვაჟი ჰყავდა, უმშვენიერესი ტარიელი, რომელიც მაშინ სულ სამიოდე წლის თუ იქნებოდა. ტარიელიც მეფის სასახლეში წაიყვანა მამამ. როდესაც ფარსადანმა და გულქანმა ნახეს პატარა ბიჭი, ისე მოეწონათ, ისე მოეწონათ, რომ გადაწყვიტეს თვითონ აღეზარდათ.
— შენს ტარიელს ჩვენს სასახლეში დავიტოვებთ, შვილივით გავზრდით და ცივ ნიავსაც არ მივაკარებთო, — უთხრა მეფე-დედოფალმა სარიდანს.
სარიდანს გაუხარდა ეს შემოთავაზება და დასთანხმდა. თვითონაც ხომ სასახლეში იქნებოდა ხოლმე და მაინც ხშირად ნახავდა საყვარელ შვილს.
ტარიელი სასახლეში იზრდებოდა და თანდათან მშვენდებოდა, ედემის ბაღის ყვავილს ემსგავსებოდა.
3. ხუთი წლის იქნებოდა ტარიელი, როდესაც მთელი სამეფო სასიხარულო ამბავმა მოიცვა: გულქანი დაორსულდა და მალე შვილიც გააჩინა — დაიბადა უშვენიერესი გოგონა.
გოგონას მშობლები დაფიქრდნენ, რა დაერქმიათ ნანატრი ახალშობილისთვის. ფარსადანს ნესტანის დარქმევა უნდოდა, გულქანს კი — დარაჯანის. ბევრი იფიქრეს თუ ცოტა იფიქრეს, გადაწყვიტეს, რომ ნესტან-დარეჯანი დაერქმიათ.
შვილის შეძენით გახარებულმა მეფე-დედოფალმა უამრავი საჩუქარი გასცა და დიდი ლხინიც გადაიხადა.
ნესტან-დარეჯანი, რაც უფრო იზრდებოდა, მით უფრო მშვენდებოდა. მასთან ერთად იზრდებოდა ტარიელიც, რომელიც უკვე ლომის ბოკვერს დამსგავსებოდა. ბოჭი, როდესაც ნესტანს დაინახავდა, გაირინდებოდა და ისე ტკბებოდა ხოლმე პატარა მზეთუნახავის სილამაზით. ტარიელი სულ სიყვარულით ეპყრობოდა გოგონას, ბევრს ეთამაშებოდა, ართობდა და ბედნიერად ატარებდნენ უზრუნველ ბავშვობას.
– – – – – –
დაკვირვებული თვალი შეამჩნევდა, რომ ამ ტექსტის უკეთესად გამართვაა საჭირო. რასაკივრველია. ზედმეტია იმის აღნიშვნაც, რომ ამ საბავშვო ტექსტში ჩამატებულია ფარსადანის მეუღლის ანუ ნესტანის დედის სახელიც. აქვე გვინდა გამოვყოთ რამდენიმე ფაქტორი, რომელთა გათვალისწინებაც უფრო მეტ თავდაჯერებულობას შეგვძენს ბავშვებისთვის ტექსტების შერჩევისას და წაკითხვისას:
● არაა აუცილებელი ყველა სიტყვის მნიშვნელობა იცოდეს ბავშვმა. ჩვენ ხომ სკოლაში არ ვართ და ჩვენი მიზანი ყველა სიტყვა-გამოთქმის სწავლება არაა. მათ კარგად შეუძლიათ გაუგებარი სიტყვების ,,გატარება”, უგულებელყოფა. თუ დაინტერესდებიან, თვითონ მოგვთხოვენ ისეთი სიტყვების განმარტებას, რომელიც ან ტექსტიდან აზრის გამოტანისთვის დასჭირდა, ან მისმა ჟღერადობამ მოხიბლა, დააინტერესა.
● ბავშვს, ზოგადად, ყველაფერი არ ესმის, ვერ ხვდება საბავშვო და თუნდაც ასაკისთვის შესაფერის ტექსტებში (ლექსებში, ზღაპრებში, სიმღერებში…), მაგრამ ამის მიუხედავად მაინც ახერხებენ, როგორც საერთო აზრისა და განყწობის შექმნას, ასევე ტექსტის ნაწილების ხალისით განმეორებას.

21. როგორ გვეუბნება ავტორი თავის სათქმელს?
ბავშვები უნდა დავაფიქროთ ორ რამეზეც: რისი თქმა უნდა წიგნის ავტორს და როგორ ახერხებს იგი ამას?
განვიხილოთ წითელქუდასა და ბებიას ტანსაცმელში გადაცმული მგლის საუბრის ეპიზოდი. ავტორს ამ ეპიზოდში უნდა მკითხველებში შიში გამოიწვიოს, კარგად დაანახოს ის განსაცდელი, რომელიც წითელქუდას მოელის. რას აკეთებს ამისთვის იგი? ერთგვარად წელავს ამ ეპიზოდს და უფრო მეტად იზიდავს მკითხველ ბავშვს. ამ ეპიზოდის კითხვისას კარგი იქნება შემდეგი შეკითხვების გამოყენება:
● გეშინია, როდესაც ამ ადგილს ვკითხულობთ?
● რატომ გეშინია? რა იწვევს შიშს?
● როგორ ფიქრობ, შეგეშინდებოდა ეს ადგილი მალე რომ დასრულებულიყო? მაგალითად, ასე: ,,წითელქუდა შევიდა ბებიას ოთახში და მგელმა მისი შეჭმა დააპირა. ამ დროს მოვიდა კეთილი მონადირე და წითალქუდას დაეხმარა.”
კარგი იქნება, თუკი სათანადო ყურადღებას მივაქცევთ ილუსტრაციებსაც. ხაზი უნდა გავუსვათ მათს მნიშვნელობას მაშინაც, როდესაც ავტორის სათქმელზე ვესაუბრებით ბავშვს. აქ შეგვიძლია გაამახვილოთ ყურადღება, რამდენად შეიძლება ილუსტრაციის შეცვლა ისე, რომ არ დამახინჯდეს ავტორის სათქმელი.
მაგალითისთვის დავაკვირდეთ იმავე ,,წითელქუდას” იმავე მონაკვეთის ილუსტრაციას, რომლის მიხედვითაც შეგვიძლია დავსვათ შემდეგი შეკითხვები:
● როგორ გამოიყურება ამ ილუსტრაციაზე მგელი? კეთილი სახე აქვს თუ საშიში?.. გამოხატავს თუ არა ეს ილუსტრაცია ტექსტში აღწერილ მგელს? წითელქუდას?
● კიდევ რა შეიძლება დავამატოთ ამ ილუსტრაციაზე ტექსტის მიხედვით?..
განვიხილოთ ეს სტრატეგია ჩვენი ვეფხისტყაოსნისეული ტექსტისთვის:
დავაკვირდეთ ,,ნესტანის დაბადებაში” იმ ეპიზოდს, როდესაც ფარსადანმა და გულქანმა პირევლად ნახეს ტარიელი და ძალიან მოეწონათ იგი. როგორ გადმოვეცით ეს ეპიზოდი? ვნახოთ წინადადება: როდესაც ფარსადანმა და გულქანმა ნახეს პატარა ბიჭი, ისე მოეწონათ, ისე მოეწონათ, რომ გადაწყვიტეს თვითონ აღეზარდათ.
აქ მეფე-დედოფლის გრძნობის სიღრმის გადმოსაცემად ორჯერაა გამეორებული ერთი ფრაზა, ნაცვლად იმისა, რომ უბროლად დაგვეწერა, რომ ძალიან მოეწონათ. ცხადია, კარი იქნება ამ ფრაზემის განსხვავებული ინტონაციით წაკითხვა — ეს კიდევ უფრო ხაზს გაუსვამს მოხდენილ შთაბეჭდილებას.

22. რა არის ტექსტის მთავარი სათქმელი, იდეა? რას გვასწავლის ეს ტექსტი?
საჭიროა თუ არა ბავშვმა, დავუშვათ, ხუთი წლის ასაკში, ამოიცნოს ტექსტის მთავარი სათქმელი? ხშირად ეს საკითხი წინააღმდეგობას უფროსებს შორისაც იწვევს ხოლმე. მაგალითად, რა არის ,,წითელქუდას” მთავარი სათქმელი? ორი ვერსია განვიხილოთ:
● ჩვენ შეიძლება უგუნურადაც მოვიქცეთ, მაგრამ ყოველთვის გამოჩნდება ვინმე ძლიერი და კეთილი ადამიანი, რომელიც დაგვეხმარება.
● უნდა გვახსოვდეს, რომ ჩვენი უგუნური საქციელის გამო ჩვენვე მოგვიწევს პასუხისგება, კეთილი მონადირე არ მოვა და პრობლემებს არ მოგვიგვარებს.
არ უნდა გავართულოთ, არ დავტვირთოთ ბავშის გონება და უნდა განვიხილეთ ისეთი მოსაზრებები, რომლებიც მისთვის იქნება გასაგები. ამ პროცესში თვითონ ბავშვისგან წამოვა საინტერესო იდეები და წინადადებები. მთავარია, ჩვენ ვუბიძგოთ საკუთარი მოსაზრებების გამოთქმისკენ.
კარგი იქნება, თუ პირველ ხანებში ჩვენვე დავსვამთ შეკითხვას და ჩვენვე გავახმოვანებთ ტექსტის მთავარ სათქმელს. ვნახოთ რამდენიმე მაგალითი:
● ,,კომბლე” — ეს ზღაპარი გვასწავლის, რომ სხვას ცუდი რამე არ უნდა გაუკეთო, თორემ სამაგიეროდ შენც ცუდი ამბავი დაგემართება… ზოგჯერ შენი საკუთრება ვინმემ წაგართვას და ამისთვის მზად უნდა იყო, უნდა შეგეძლოს მასზე ზრუნვა და ბრძოლა მის დასაბრუნებლად….
● ,,წიქარა” — თუკი მეგობარს გასაჭირში დაეხმარები, ამით შენც დიდ სიამოვნებას მიიღებ…
● ,,ავთანდლი და თინათინი” — ქალები ისეთივე კარგი მმართველები შეიძლება იყვნენ, როგორც კაცები…
● ,,ნესტანის დაბადება” — თუკი სიკეთეს გააკათებ, შენც სეკეთითვე დაგიბრუნდება…

23. მთავარი და არამთავარი ინფორმაციის გამიჯვნა, დეტალები
ბავშვს კი არა, მოზრდილ ადამიანსაც ხშირად ერევა ხოლმე ერთმანეთში მთავრი და არამთავარი ინფორმაცია და ამ უკანასკნელს არასაჭიროდ მეტ დროსა და ენერგიას ახარჯავს ხოლმე. ამიტომ ტექსტში სხვადასხვა ინფორმაციის მნიშვნელობაზე დაკვირვება და მისი შეფასება სასარგებლო სტრატეგია იქნება ბავშვისთვის.
კარგი იქნება, თუ მთავარი და არამთავარი ინფორმაციის გამიჯვნისთვის ბავშვებს დავაფიქრებთ ტექსტის რომელიმე მონაკვეთის მიხედვით. მაგალითისთვის, განვიხილოთ ნაცარქექიას პირველი შეხვედრა დევთან. Რა ხდება ამ ეპიზოდში?
● ნაცარქექია დევს ატყუებს, მე ისეთი ძლიერი ვარ, რომ მოვინდომო, დედამიწას ცაში ავტყორცნიო;
● კიდევ იმით მოატყუა დევი, რომ ქვის ნაცვლად ყველს გაადენინა წყალი;
● შემდეგ ნაცრის გუდით ბუღი დააყენა, თითქოს მიწა ავამტვერეო;
● ბოლოს ზურგზე შეასმევინა დევს თავი და საკუთარი სიმძმის დასამტკიცებლად კისერში სადგისი (სხვა ვერსიით, წვეტიანი ჯოხი) ჩაარჭო.
შეიძლება ითვას, რომ ამ ეპიზოდში ეს ოთხი რამაა მთაავარი. თუმცა, აქ სხვა ინფორმაციის, საინტერესო დეტალების გაგებაც შეიძლება. მაგალითად,
● ნაცარქექიამ ბუღის დაყენებაში შეჯიბრის წინ დევს უთხრა, რომ ვინც უფრო დიდ ბუღს დააყენებს ვაჟკაციც ის იყოს და ქუდიც იმას ეხუროსო;
● დევმა ნაცარქექიას მოკრძალებით უთხრა, აბა დამაწექი, გავიგო შენი სიმძიმეო…
კიდევ ერთხელ გავიხსენოთ ჩვენი შეთანხმება, რომ ბავშვი არ უნდა დავტვირთოთ, არ უნდა დავძაბოთ. მთავარი და არამთავარი დეტალების განსხვავებაზე, როგორც ვთქვით, მოზრდილებიც ხშირად ვკამათობთ ხოლმე. შესაბამისად, ასეთი კომპეტენცია მოზომილად, შინაარსიან კონტექსტში და ძალდატანების გარეშე უნდა განვუვითაროთ ბავშვს.
ერთი ნიმუში განვიხილოთ ,,ნესტანის დაბადების” მიხედვით და დავაკვირდეთ სამ ნაწილად დაყოფილი ტექსტის მიხედვით ამოწერილ წინადადებებს:

მთავარი ინფორმაცია არამთავარი ინფორმაცია, დეტალები
I ნაწილი ფარსადანისა და სარიდანის სამეფოები გაერთიანდნენ. სარიდანი ინდოეთის მეშვიდე სამეფოში მეფობდა.
II ნაწილი სარიდანის შვილი, ტარიელი ფარსადან მეფის სასახლეში იზრდებოდა. ტარიელი სამი წლის იყო, როდესაც ფარსადან მეფის სასახლეში გადავიდა.
III ნაწილი ტარიელი და ნესტანი ბავშვობაში ერთად იზრდებოდნენ ფარსადანის სასახლეში. ნესტანის მშობლებმა ბევრი იფიქრეს შვილისთვის სახელის შესარჩევად.

მოკლე განმარტებისთვის აღვნიშნოთ, რატომ მიგვაჩნია მარცხენა სვეტის წინადადებები არამთავარ ინფორმაციად.
● არაა მნიშვნელოვანი, სარიდანი მეშვიდე სამეფოს მმართველი იყო, თუ — მეოთხესი.
● ნაკლებ მნიშვნელოვანია, ტარიელი სამი წლის ასაკში გადავიდა ფარსადანის სასახლეში, თუ — სამწლინახევრის.
● დიდი დატვირთვა არ აქვს იმას, თუ რა დრო დაუთმეს მშობლებმა ნესტან-დარეჯანის სახელის მოფიქრებას. (დავამატოთ, რომ ეს დეტალები ჩვენი მიერაა დამატებული და მოგონებული ვეფხისტყაოსნისეულ ტექსტში.)

24. კითხვის ტემპის მართვა
უნდა მივაქციოთ ყურადღება, რა ტემპით, რა სიჩქარით ვუკითხავთ ხოლმე ბავშვს ტექსტს. ზოგადადაც საინტერესოა საკუთარი კითხვის ტემპის შეფასება და მის გაუმჯობესებაზე ზრუნვა, მაგრამ ამ მხარეს განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მივაქციოთ მაშინ, როდესაც ბავშვისთვის წამკითხველის როლში ვართ. რა ტემპით უნდა წავუკითხოთ ბავშვს ტექსტი? პასუხი მარტივია, თუმცკი არცთუ ადვილად შესასრულებელი: არც ნელა და არც ჩქარა. ანუ ზომიერი სიჩქარით. მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ,,ნელა” და ,,ჩქარა” სრულიად პირობითი ცნებებია და ტემპი ბავშვის აღქმას უნდა მოვარგოთ.
ბავშვიც უნდა მივაჩვიეთ წაკითხვის ტემპზე დაკვირვებას და უნდა ვკითხოთ ხოლმე, უფრო ნელა ხომ არ ურჩევნია წაკითხვა? რამდენად ადვილად ასწრებს წაკითხულის გაგებას? ზოგჯერ პირიქით, ბავშვმა შეიძლება წაკითხვის აჩქარებაც კი მოგვთხოვოს.
საბოლოო რეკომენდაციების სახით შეიძლება შევჯერდეთ შემდეგზე:
● უნდა დავაკვირდეთ ტექსტის კითხვის ტემპს;
● უნდა ვცვალოთ კითხვის ტემპი: ხან შევანელოთ, ხან ავაჩქაროთ. გარკვეული მონაკვეთის წაკითხვის შემდეგ დასმულ შეკითხვაზე პასუხის გასაცემად კიდევ ერთხელ, ამჯერად შედარებით ნელა, უნდა გადავიკითხეთ ის მონაკვეთი;
● უნდა შევეკითხოთ ბავშვს, როგორი ტემპით წაკითხული უფრო მოსწონს და რატომ…

25. როგორ წავიკითხოთ უშეცდომოდ
ბავშვისთვის ტექსტის წაკითხვის დროს დიდი მნიშვნელობა აქვს სიზუსტეს, სწორად წაკითხვას, სიტყვების სწორად ამოკითხვას. გავიხსენოთ, როგორ არ მოგვწონს ხოლმე, როდესაც ვინმე შეცდომებით კითხულობს რაიმე ტექსტს. ასევე უსიამოვნოა ბავშვისთვისაც კითხვის დროს შეცდომების დაშვება და ამას, შესაძლოა, გამოუსწორებელი შედეგიც მოჰყვეს — ბავშვს შეიძლება ნეგატიური დამოკიდებულება ჩამოუყალიბდეს კითხვის მიმართ.
გასათვალისწინებელია რამდენიმე რეკომენდაცია სწორად წაკითხვისთვის:
● წინასწარ უნდა წავიკითხოთ ტექსტი, გადავავლოთ თვალი და ყურადღება გავამახვილოთ ,,რთულ” (გრძელ, ახალ, უცნობ) სიტყვებზე;
● კითხვის პროცესში უნდა გამოვიყენეთ პაუზები და ამ დროს წინასწარ გადავავლეთ თვალი წასაკითხ წინადადებას და გულში ამოვიკითხოთ სიტყვები.
● კითხვის პროცესშივე უნდა მივეჩვიოთ სიტყვის ხმამაღლა წაკითხვამდე მის ჩუმად ამოკითხვას და ეს ჩვევა ავტომატიზირებულად გადავაქციოთ.
განვიხილოთ მაგალითი ერთ-ერთი პოპულარული ზღაპრიდან და ვნახოთ შემდეგი წინადადება:
მობეზრდათ ძმებს მისი უსაქმურობა და ერთ მშვენიერ დღეს მართლაც გააგდეს სახლიდან.
თუკი პირველად კითხულობთ ამ წინადადებას, შეიძლება გაგიჭირდეთ შემდეგი სიტყვების ამოკითხვა: მობეზრდა, უსაქმურობა. ამიტომ ამ სიტყვების ხმამაღლა წაკითხვამდე კარგი იქნება მათი ჩუმად, გულში ამოკითხვა და შემდეგ გახმიანება.

26. რა მნიშვნელობა აქვს ინტონაციით წაკითხვას?
კარგად ანუ გაწაფულად (გამართულად, მოქნილად) წაკითხვის ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელი ინტონაციით წაკითხვაა (სწორად წაკითხვასა და სათანადო სიჩაქარით წაკითხვასთან ერთად).. განა ჩვენ მოგვეწონებოდა რობოტულად, ერთფეროვნად და უემოციოდ წაკითხული? სწორედაც რომ სათანადო ემოცია, საჭირო ინტონაცია და დროული პაუზა ახდენს მსმენელზე შთაბეჭდილებას.
კარგი იქნება, თუკი წიგნის წაკითხვის დროს სათანადო ყურადღებას მივაქცევთ ამ მხარესაც და ჩვენს წაკითხვასაც მეტ მომხიბვლელობას შევძენთ. ამისთვის განსაკუთრებული სამსახიობო ნიჭი და ოსტატობა სულაც არაა საჭირო.
უბრალოდ, რამდენიმე რჩევა უნდა გავითვალისწინეთ სასვენ ნიშნებთან დაკავშირებით:
● უნდა შევჩერდეთ წერტილისა და მძიმის დროს: წერტილთან — უფრო დიდხანს, მძიმესთან — შედარებით ნაკლებად;
● სათანადოდ უნდა დავსვათ მახვილი კითხვისნიშნიან წინადადებაში. მახვილი უნდა დავსვათ კითხვით სიტყვაზე (ვინ? რა? რატომ? რომელი? და სხვ.) ხოლო თუკი ასეთი სიტყვა არაა, მაშინ — ზმნაზე. ხოლო თუკი არც კითხვითი სიტყვაა და არც ზმნა (არის ასეთი შემთხვევებიც), მაშინ — ბოლო სიტყვაზე;
● უნდა გამოვხატოთ ემოცია ძახილისა და კითხვა-ძახილის ნიშნებთანაც — გავოცდეთ, აღვფრთოვანდეთ, გავბრაზდეთ, აღვტაცდეთ…
გასათვალისწინებელია ტექსტის შინაარსიც და სათანადო ადგილას უნდა შევანელოთ ან ავაჩქაროთ კითხვა, ხმას ავუწიოთ ან დავუწიოთ, დავიბოხოთ ან დავიწვრილოთ და ა. შ.

27. სიტყვების დამარცვლა
სკოლამდელ პერიოდში, 4-5-6 წლის ასაკის ბავშვებისთვის წიგნების ხმამაღლა კითხვის პროცესი მეტად სასარგებლოა ე. წ. ფონოლოგიური უნარების ჩამოსაყალიბებლად (ეს უნარები საგრძნობლად ეხმარება მოსწავლეებს კითხვის დაწყებაში.). ფონოლოგიური უნარების გავარჯიშება გულისხმობს სხვადასხვაგვარ თამაშს, მათ შორის მარცვლებზეც:
● ზეპირად ნათქვამი სიტყვის მარცვლებად დაშლას (დევი = დე – ვი… კიბე = კი – ბე…)
● ზეპირ სიტყვაში მარცვლების რაოდენობის ამოცნობას (დევი = დე – ვი — ორი მარცვალი, დ – ე – ვ – ი — ოთხი ბგერა)
● დამარცვლით ან ბგერა-ბგერა ნათქვამი სიტყვის ამოცნობასა და გამთლიანებას (დე – ვი = დევი… კი – ბე = კიბე…)
● ზეპირად ნათქვამი სიტყვის პირველი მარცვლის ამოცნობასა და დასახელებას და სხვ.
სიტყვების დამარცვლაში ვარჯიში მარტივია: ბავშვს ვთხოვთ დამარცვლით გაიმეოროს ჩვენ მიერ შერჩეული სიტყვა. რასაკვირველია, პირველად ასეთი რამის თხოვნა სრულიად გაუგებარი იქნება პატარა მსმენელისთვის. შესაბამისად, ჯერ ჩვენ უნდა გავაკეთოთ ასეთი მოქმედება და მერე ვთხოვოთ გამეორება.
სკოლამდელ ასაკში ბავშვებს უნდა შევთავაზოთ მხოლოდ ორმარცვლიანი და სამმარცვლიანი მარტივი სიტყვები. მაგალითად, ხელი, ფეხი, მუცელი… უფრო რთულ სიტყვებზე (მაგალითად, ნაცარქექია, წითელქუდა, ცეცხლი…) მანიპულაციას ამ ასაკში ისინი ვერ მოახეხებენ. ძალიან კარგი იქნება, თუკი ნაცნობ კონტექსტში რომელიმე სიტყვის პირველ ან პირველსა და მეორე მარცვალს ვიტყვით და ბავშვი თვითონ დაასრულებს: ,,ნაცარქექიამ მდინარის მეორე ნაპირზე დაინახა დე…” -ვი.
ასეთი სავარჯიშო სიტყვების მოძებნა ყველა ტექსტშია შესაძლებელი. შევარჩიოთ სიტყვები ჩვენი ,,ნესტანის დაბადებიდან”: მე-ფე, სა-სახ-ლე, სა-მე-ფო, ბი-ჭი, გო-გო-ნა, ლხი-ნი, ვა-ჟი, ბა-ღი, ყვა-ვი-ლი.
ცხადია, არ ღირს აქცენტირება დაშვებულ შეცდომებზე, მათზე ხაზგასმა. მთავარია, პატარამ გააცნობიეროს, რომ ესა თუ ის სიტყვა შეიძლება დაიშალოს ისევე, როგორც მისი რომელიმე საყვარელი სათამაშო…
28. სიტყვების დაშლა ბგერებად
კითხვისთვის სწავლისთვის მეტად სასარგებლო კომპეტენციის, ე. წ. ფონოლოგიური უნარების ჩამოსაყალიბებლად აუცილებელია ბავშვები ვავარჯიშოთ ბგერებზეც. Ბგერებზე მანიპულირება გულისხმობს შემდეგი სავარჯიშოების შესრულებას:
● ზეპირად ნათქვამი სიტყვის ბგერებად დაშლა (ხელი = ხ – ე – ლ – ი… კარი = კ – ა – რ – ი… მეფე = მ-ე-ფ-ე… ბაღი = ბ-ა-ღ-ი…)
● ზეპირ სიტყვაში ბგერების რაოდენობის (არაუმეტესეს ოთხისა) ამოცნობა (ხელი = ხ – ე – ლ – ი — ოთხი ბგერა, გზა = გ – ზ – ა — სამი ბგერა)
● ბგერა-ბგერა ნათქვამი სიტყვის ამოცნობა და გამთლიანება (გ – ზ – ა = გზა, ფ – ე – ხ – ი = ფეხი… ს-ა-ს-ა-ხ-ლ-ე = სასახლე — ამ შემთხვევაში ბავშმა შეიძლება ამოიცნოს ეს სიტყვა, მიუხედავად იმისა, რომ შვიდბგერიანია, რადგან აკვირდება პირველ ბგერებს და აკავშირებს მისთვის ნაცნობ სიტყვასთან, რაც ასევე მეტად სასარგებლო უნარია.)
● ზეპირად ნათქვამი სიტყვის პირველი და/ან მეორე და/ან ბოლო ბგერის ამოცნობა და დასახელება.
● კონკრეტულ ბგერაზე დაწყებული სიტყვების დასახელება და სხვ.
სიტყვების შერჩევისას არ უნდა დაგავიწყდეთ მთავარი მახასიათებელი — სიმარტივე. გრძელი სიტყვებით ვარჯიში სკოლამდელი ასაკის მოსწავლეებს საქმეს გაურთულებს, დააბნევს და შეაძულებს ასეთ ვარჯიშებს (სხვათაშორის, პირველკლასელებსაც.).
გაითვალისწინეთ, რომ ზოგიერთ ბავშვს შეიძლება გაუჭირდეს ზეპირად ნათქვამი სიტყვის ბგერებად დაშლა მაშინ, როდესაც მარცვლებად დაშლა ადვილად აითვისოს ან პირიქით. ჩვენც იმ კომპეტენციაზე უნდა გავაკეთოთ აქცენტი, რომელიც ბავშვს ადვილად ეხერხება და მოგვიანებით უნდა შევთავაზოთ სხვა სავარჯიშოები. თუ არადა, ამისთვის არსებობს სკოლა — მთავარია, წიგნი წავუკითხოთ ხმამაღლა ჩვენ მიერ განხილული რამდენიმე სტრატეგიის ჩანერგვით.
29. როგორ ვიცნოთ სიტყვები
ადვილი შესამჩნევია, როგორ ცნობს არასასკოლო ასაკის ბავშვი ზოგიერთ დაწერილ სიტყვას. მაგალითად, ცნობილი პროდუქტის დასახელებას, რომელსაც ხშირად, ყოველდღიურად ნახულობს შინ თუ გარეთ, ციფრულად თუ პირისპირ… ეს უნარი, — ადამიანმა დეკოდირების (ასო-ასო ამოკითხვის) გარეშე დაიმახსოვროს და იცნოს დაწერილი სიტყვა, — ძლიერი საყრდენია, როგორც კითხვის სწავლის დასაწყისში, ასევე ზოგადად კითხვის პროცესშიც. კარგი იქნება, თუკი ჩვენც შევუწყობთ ბავშვებს ხელს ზოგიერთი დაწერილი სიტყვის დამახსოვრებაში.
წიგნის კითხვის დროს უნდა გამოვარჩიოთ ხოლმე ტექსტის მთავარი სიტყვები, რომლებიც ამასთანავე მარტივად დასაწერი და დასამახსოვრებელი იქნება. სიმარტივის უზრუნველსაყოფად სიტყვა უნდა იყოს მოკლე და შერჩეული სიტყვების რაოდენობაც — შეზღუდული. მაგალითად, ,,კომბლეს” კითხვისას შეიძლება შევარჩიოთ შემდეგი სიტყვები: კომბლე, კომბალი, ცხვარი, მელია, დათვი, მგელი. ცხადია, სიტყვების ცნობისთვის მისწრებაა ხოლმე წიგნის სათაურები, განსაკუთრებით მარტივი სათაურები: ,,კომბლე”, ,,სიზმარა”, ,,წიქარა”, ,,დიიიდი ნუნუ”…
როგორ ვითამაშოთ ამ სიტყვებით?
● პირველ რიგში, ზეპირად უნდა ვითამაშოთ (დამარცვლეთ, ბგერა-ბგერა ნათქვამი ამოიცნოს, პირველი ბგერის მიხედვით დაასახელოს…);
● უნდა დავწეროთ ფურცლებზე, გავაკრათ კედელზე და წავიკითხოთ ხოლმე ერთობლივად თითოეულ ბარათზე ხელის დადებით.
ამავე მიზნის მისაღწევად გავრცელებული აქტივობაა, როდესაც მშობლები საოჯახო ნივთებს აკრავენ ხოლმე მათს დასახელებიან ფურცლებს: კედელი, კარი, კარადა, მაცივარი, ტელევიზორი…
და ამავდროულად, ბავშვის სახელი — სასარგებლო და ბავშვისთვის შთამაგონებელია, თუკი ბავშვის დიდი ასოებით დაწერილი სახელი რამდენიმე ადგილზე გვექნება სახლში გაკრული. თუკი დავაკვირდებით, ბავშვი დიდი სიყვარულით გახედავს ხოლმე საკუთარ (აგრეთვე, დედის, მამის…) სახელს.

30. წერაც დავიწყოთ
— ჯერ ბავშვმა კითხვა არ იცის და წერა როგორ უნდა დავიწყოთ? — შეგვეკითხება დაეჭვებული მშობელი. მართალიც იქნება, წერა ხომ ერთ-ერთი კომპლექსური კომპეტენციაა ადამიანისთვის, რომლის სრულყოფა შესაძლოა მთელი ცხოვრება გაგრძელდეს და სკოლამდელ ასაკში წერის უნარ-ჩვევის ჩამოყალიბებაზე საუბარი?…
რასაკვირველია, ჩვენი, როგორც სკოლამდელი ასაკი ბავშვის მშობლის ვალდებულება არ არის მასწავლებლის ჩანაცვლება, წერას ბავშვი სკოლის პერიოდში ისწავლის, თუმცა გარკვეული საფუძველი, ნოყიერი ნიადაგი ჩვენც შეგვიძლია მოვამზადოთ.
როდესაც ბავშვთან ერთად ვხატავთ ან ბავშვს ვუხატავთ წაკითხული წიგნის მიხედვით რომელიმე პერსონაჟს ან სცენას, სასარგებლო იქნება, თუკი მივაწერთ ნახატებს ამ პერსონაჟების სახელებს. არ უნდა დაგვავიწყდეს ნახატებზე ჩვენი და, რაც მთავარია, ბავშვის სახელების მიწერა. თავისუფალი გზა უნდა მივცეთ და დავაწერინოთ კიდეც ბავშვებს — 3-4 წლის ასაკში ისინი ვითომ-ვითომ წერით ხვეულა ფიგურებს გამოიყვანენ, 5-6 წლის ასაკში კი უკვე საკუთარი სახელის დაწერასაც შეეცდებიან, მიამგვანებენ კიდეც…
ძალიან სასარგებლო იქნება, თუ საყვარელი ზღაპრის გაგრძელებას მოვიფიქრებთ და ბავშვის თვალწინ ფურცელზე ჩავწერთ (თან მოიფიქრებთ და თან ჩაწერთ). ამ დროს შეიძლება ცარიელი ფურცელი და ფანქარი ბავშვსაც მივცეთ და მანაც დაიწყოს წერა — არ უნდა მოერიდოს, რომ მან ჯერ წერა არ იცის. მთავარია, ერთობლივი წერის პროცესში იყოს ჩართული და თავისი ,,ნაწერიც” შექმნას. ამის შემდეგ ნამუშევრების ილუსტრირება კი ნამდვილად დაამშვენებს ჩვენს თხზულებებს, რომლებსაც სიამაყით გამოვაკრავთ მისაღებ თუ ბავშვის ოთახებში.

(ნიკოლაი ბერდიაევის „პოლიტიკის გზათა შესახებ“ და მიხაილ ბულგაკოვის „მორფი“)

 ყველა პოლიტიკის მსხვერპლი ვართ. ის დამნაშავეა ზოგადადამიანურ თუ პიროვნულ ტკივილებში. ის ობობასავით გვახვევს თავის ქსელში, რომ საცეცები ბოლო ამოსუნთქვამდე შემოგვიჭიროს. არ გვინდა, მაგრამ მაინც მასთან ვართ, ისე, რომ – პირდაპირი თუ გადატანითი მნიშვნელობით – ცაში ახედვაც კი გვავიწყდება.

ბევრს უფიქრია ამაზე. ერთი მათგანია ნიკოლაი ბერდიაევი.

ნიკოლაი ბერდიაევი იმ გამოჩენილ მოღვაწეთა შორის იყო, რომლებიც 1922 წელს „ზემდგომი ორგანოების“ ბრძანებით სამშობლოდან გააძევეს და ასე გამოხატეს ახალი რეჟიმის დამოკიდებულება აზრის თავისუფლების, ადამიანის უფლებების მიმართ. ბერდიაევი ცნობილი იყო როგორც ორიგინალური რელიგიურ-ფილოსოფიური მოძღვრების შემქნელი, შეურიგებელი მტერი ძალადობისა, პიროვნების თავისუფლების შელახვისა. იგი კიევში დაიბადა 1874 წელს. იქვე დაამთავრა უნივერსიტეტი, მონაწილეობდა სტუდენტურ მოძრაობაში, ამისთვის დააპატიმრეს კიდეც და ვოლოგდაში გადაასახლეს. თავისი ფილოსოფიური მოღვაწეობის დასაწყისში ბერდიაევმა ერთგვარი ხარკი გადაუხადა მარქსიზმს, თუმცა შემდგომ დაშორდა ამ იდეოლოგიას (რომელსაც იდეალისტური ფილოსოფიის დებულებებთან აკავშირებდა) და რელიგიური ფილოსოფიის მიმართულება აირჩია. მისი საკვლევი თემები იყო ადამიანის რაობა, მისი მიმართება ღმერთთან, თავისუფლება, შემოქმედება, პიროვნება, ისტორია. ბერდიაევის ფილოსოფიური მრწამსი ებრძოდა ადამიანურ გაუცხოებას, მის მკვდარ ობიექტად გადაქცევას, ადამიანში ღვთიურის, უნიკალურის, პიროვნულის, გონით-სულიერის დათრგუნვას.

1922 წლის ზაფხულში ბერდიაევი, მოსკოვის უნივერსიტეტის პროფესორი, ციხეში აღმოჩნდა. მას ექსორია ელოდა.

ემიგრაციაში ის თავდაპირველად – 1924 წლამდე – ბერლინში მოღვაწეობდა, შემდგომ – პარიზში. მისი თხზულებები მსოფლიოს მრავალ ენაზეა თარგმნილი.

მოდი, ვისაუბროთ მის ნაშრომზე „პოლიტიკის გზათა შესახებ“.

თანამედროვე ცივილიზაციის ინტერესები არ არსებობდა გუშინ და ხვალაც სახეცვლილი იქნება ანუ აღარ იარსებებს, ამიტომ პრიორიტეტულია ის, რაც ერთნაირად მნიშვნელოვანია ყველა დროისთვის. აი, რას წერს ფილოსოფოსი, იქნებ გვენიშნოს ჩვენც:

„რელიგიის უარმყოფელნი დღეს მართალნი არიან – ამას ვამბობ, რადგან რელიგიის ამჟამინდელი მდგომარეობა თვითონვეა მიზეზი უარყოფისა“ (133). ეს არის ის, რაც მარადიულია, მაგრამ აქვს პოლტიკას კავშირი მარადიულთან? „არც ისე დიდი ხნის წინათ ჩვენთან თითქმის განუყოფლად ბატონობდნენ „ინტელექტუალური“ ბარბაროსები, „პოზიტივისტი“ ველურები, რომლებიც ფანატიზმით აღვსილნი ებრძოდნენ რელიგიას“ (134-135). დღესაც არ არის ცოტა ისეთი ადამიანი, ვინც კრძალავს რელიგიური განცდების დღის სინათლეზე გამოტანას და მათ „სიბნელეს“, ცრუმორწმუნეობას უწოდებს. ისინი გვირჩევენ, სამყაროსა და ადამიანის თანაცხოვრება სხვაგვარ, არარელიგიურ, პოზიტივისტურ საწყისებზე ავაგოთ.

რელიგიაში ორგანული სისრულე უტოპია არ უნდა იყოსო, წერს ნიკოლაი ბერდიაევი, რადგან სამყაროს დაკარგულ ჰარმონიასთან, სრულ, მთლიან ყოფიერებასთან დაბრუნება-გაერთიანების წყურვილი რელიგიურია და მისი დაკმაყოფილება მხოლოდ ცოცხალი მისტიკით შეიძლებაო.

რა არის მარადიული საზრისი დროებითისა და წარმავალისა? აი, რას წერს იგი პოლიტიზებულობის სენზე: „ვინც მხოლოდ პოლიტიკას მიიჩნევს ჭეშმარიტ ყოფიერებად, მხოლოდ პოლიტიკაში ხედავს ხსნას, ის თვითკმარ პოლიტიკასთან აიგივებს „ცხოვრებას“, ხოლო ყველაფერ დანარჩენს, ცხოვრების მთელ უსაზღვრო სისრულეს, „ცხოვრებად“ არც ცნობს, მას „განყენებულს“ უწოდებს, თუმცა ამ „განყენებულობაში“ ყველაზე მეტად თვითონ არის დამნაშავე“ (136). ბერდიაევის თქმით, ასევე განყენებულია ერთადერთი მხსნელი მორალი, რომელიც გვიმონებს, რადგან სარგებლობს ცხოვრების დაქსაქსულობითა და სულის გათიშულობით. ასე ყალიბდება ფსევდოზნეობა ტოტალიტარულ საზოგადოებაში. პოლიტიკაც „მხსნელია“, გვწყვეტს ცხოვრების რელიგიური ცენტრიდან და ძალაუფლების ნებასა და ვნებას ამკვიდრებს.

„არსებობს არა მარტო თავდაპირველი ბოროტება, რომლის წინააღმდეგაც წარმოებს გამათავისუფლებელი ბრძოლა, არამედ, აგრეთვე, ბოროტება უკანასკნელი, რომელსაც კი არ ძლევს, არამედ ავლენს პროგრესი. ესაა სწორედ მსოფლიო ისტორიის ტრაგედია და მისი წმინდა ადამიანური გადაწყვეტის შეუძლებლობა. მხოლოდ ადამიანური, რაციონალური გზებით შეუძლებელია, სამყარო სრულვყოთ იმნაირად, რომ მასში გაქრეს სამყაროსეული ბოროტება (საუბარია არა მორალურ, არამედ რელიგიურ-მეტაფიზიკურ ბოროტებაზე), რომ ის სრულყოფილი სახით სამუდამოდ განმტკიცდეს“ (138).

რევოლუციას მოაქვს იძულებითი ბედნიერების იდეალები, რომელთათვისაც თავისუფლება და მარადიულობა იყიდება. თუმცა ამ თავისუფლებისკენ სწრაფვაში, ადამიანის უფლებათა დეკლარაციაში რელიგიური ფესვებია. და მაინც, ეს ჯერ არ არის რელიგიური პოლიტიკა.

ბერდიაევი წერს რუსეთის თვითმპყრობელობის კავშირზე, მკრეხელურ გაერთიანებაზე მართლმადიდებლობასთან, გარეგნულად მიღებულ რელიგიურ სანქციაზე: „ეს აბსოლუტური ცეზარიზმი არაქრისტიანული წარმოშობისაა, ის ისტორიული მემკვიდრეობით არის მიღებული წარმართი რომისგან, ბიზანტიის მეშვეობით, პირველყოფილი წარმართი რუსეთის მიერ და რელიგიურად შეურიგებელია ქრისტიანობასთან“ (139). მისი თქმით, რუსული მოძალადე სახელმწიფოებრიობა არის ორგანიზებული ბოროტმოქმედება ღვთაებრივი, ადამიანური კანონების წინააღმდეგ, რადგან მასში ადამიანი მონად, ჭანჭიკად, საშუალებად, იარაღადაა აღიარებული. ჩაკლა რა ეკლესიის სიწმინდე, ამოართვა მას სული და ყველა ღირებულება დაუქვემდებარა პოლიტიკას, ეს უკანასკნელი აქცია ცვილის ბომონად, ხოლო ადამიანს დაუსახა მხეცად გადაქცევის გზა, სილამაზე წარტაცა პოლიტიკური ბოღმით დამახინჯებულ სახეებს.

პოლიტიკა არ არის ცხოვრების ცენტრი, ყოვლად გაუმართლებელია პოლიტიკური ძალაუფლებისა და ბატონობის ჟინი, თანამედროვე სახელწიფოებრივ ძალებს რომ ათრობს.

შეიძლება კი პოლიტიკური „მხეცის“ მოთვინიერება? ნეიტრალური ადამიანის გარემოს არსებობა? ბერდიაევს ეს ასე ესახება: „უნდა შევქმნათ არა რელიგიური პოლიტიკური „პარტია“, რაც შინაგანად წინააღმდეგობრივია, არამედ რელიგიური საზოგადოება, მოძრაობა, რელიგიური კულტურა“ (144). პოლიტიკაში იგი მხარს უჭერს დეცენტრალიზებულ, ფედერაციულ ტენდენციებს, ყველაფერს, რაც ასუსტებს ძალაუფლებას და აქცევს სახელმწიფოს საერობო მეურნეობად, თვითმმართველ თემებად, ყველაფერს, რაც პიროვნებას უპირატესობას ანიჭებს სახელწიფოს მიმართ, სახელმწიფოს მიღმა არსებულ ყველა საზოგადოებრივ წარმონაქმნს. იქნებ უტოპიაა, ვინ იცის…

რელიგიური ინდივიდუალიზმი, როცა ის გადადის ისტორიაში, ბერდიაევის სიტყვებით, ქმნის და გარდაქმნის კიდეც საზოგადოებას, აყალიბებს კულტურას. სწორედ ეს უნივერსალიზმამდე ასული სობორული ინდივიდუალიზმი იხსნისო სამყაროს, ასკვნის ფილოსოფოსი. ამგვარი მაგალითები გვქონდა ბერძნულ კულტურაში, ადრეულ იტალიურ რენესანსში და საერთო მისტიკური მგრძნობელობის ყველა პერიოდში. „საჭიროა, გავთავისუფლდეთ ახალი დროის ჰიპნოზისგან, რაციონალიზმის ცრუმორწმუნეობისგან“. ამას უნდა მოჰყვეს რომანტიკული ოცნების უფლებათა აღდგენა, ესაა გარდამავალი მდგომარეობა, რასაც მოსდევს შემოქმედებით, ინდივიდუალურ ეპოქაზე, სობორულ რელეგიურობაზე გადასვლა – ბერდიაევს ეს შესაძლებლად მიაჩნდა არა რელიგიის ძველი ისტორიული ფორმის რესტავრირებით, არამედ „მხოლოდ იმ ახალი რელიგიური ცნობიერების დაფუძნებით, რომელიც მოიცავს თავის ძველ ჭეშმარიტებას და, ამასთანავე, შემოქმედებითად გააგრძელებს მარადიული, უსაზვროდ სრული რელიგიის საქმეს. ახალი უნივერსალიზმი, ახალი რელიგიური სობორულობა დაიბადა ინდივიდუალიზმისგან  და გაჰყვება პიროვნებისა და მისი თავსიუფლების გზას“ (149). მას მიაჩნია, რომ პოლიტიკა შეიძლება გახდეს თავისთავად ნაკლებად მომხიბვლელი, მაგრამ მხოლოდ იმისთვის, რომ კვლავ შეიძინოს მომხიბვლელობა როგორც რელიგიური მთლიანობის ნაწილმა.

პოლიტიკის მსხვერპლთა შესახებ ბევრის თქმა შეიძლება, თუმცა ამჯერად მიხაილ ბულგაკოვის „მორფზე“ შევჩერდეთ. ნაწარმოების გმირი უშუალოდ პოლიტიკის გამო არ ხდება მორფინისტი, მაგრამ ჩვენს არცთუ „მსუბუქ“ რეალობაში პოლიტიკის მრავალი მსხვერპლი წამალდამოკიდებულია, სიცოცხლეშივე ცოცხალ მიცვალებულად ქცეული. მათ ხომ ბედნიერება წაართვა სახელმწიფომ! „დიდი ხნის წინ ჭკვიან ხალხს უთქვამს, რომ ბედნიერება ჯანმრთელობასავითაა – როცა იგი შენი ხვედრია, მას ვერც კი ამჩნევ, მაგრამ საკმარისია, დრო გავიდეს და ბედნიერება წლებმა გაიყოლოს, მაშინვე იგრძნობ და გაგახსენდება ის ბედნიერი დღეები, ოჰ, როგორ გაგახსენდება!“ (3) ნაწარმოებში საუბარია ავადმყოფობის „განზომილებაზე“, ძალიან ვერაგი ავადმყოფობისა, როცა აღარც ბედნიერებაა და აღარც ჯანმრთელობა.

ნაწარმოების მთავარი გმირი სამაზრო ქალაქის ბავშვთა განყოფილების ექიმი ბომგარდია, მოქმედების დრო – 1918 წელი. ექიმი იღებს წერილს უნივერსიტეტის ამხანისგან, პოლიაკოვისგან („ასე წერენ მხოლოდ რომანებში და არა ექიმისთვის დაწერილ წერილში!..“), რომელიც 25 წლისაა. ეს უკანასკნელი უიმედო მდგომარეობაშია, ამიტომ ბომგარდი გადაწყვეტს, გაემგზავროს მასთან გორელოვოში, თუმცა ქარბუქის გამო ყოვნდება, დილით კი მიუყვანენ პოლიაკოვს, რომელსაც ბრაუნინგით თავის მოკვლა უცდია. მკერდში დაჭრილი ექიმი კვდება და ბომგარდს უტოვებს დღიურებს, რომელშიც ცალკე რეალობისგან და ცალკე ადამიანებისგან სულჩაკლული კაცის სასიკვდილოდ მზარდი ტრაგედიაა. ბოლო მინაწერი ესაა:

„ძვირფასო მეგობარო!

როგორც ჩანს, არ დაგელოდებით. გადავიფიქრე, აღარ მსურს მკურნალობა. აზრი აღარაფერს აქვს, ამდენი ტანჯვა აღარ შემიძლია. საკმაოდ ბევრს ვეცადე. ყველას ვაფრთხილებ: მოერიდეთ 25 წილ წყალში ხსნად თეთრ კრიტალებს, ამან ძალიან გამიტაცა და ამით დავიღუპე… ჩემს სიკვდილში არავის მიუძღვის ბრალი, გთხოვთ, არავინ დაადანაშაულოთ“ (20). ასეა ხშირად, იურიდიულად არავინაა თითქოს დამნაშავე, ხოლო „მკვლელი/ უდანაშაულო-დამნაშავე“ ცხოვრებაა.

პოლიაკოვი მორფის მიღებას ფიზიკური ტკივილის გამო იწყებს, მაგრამ მათთვის, ვისი პროტოტიპიც ისაა, მიზეზები შეიძლება კომპლექსური იყოს, ხოლო მიზანი ერთი და იგივეა – მძიმე რეალობის ფსევდორეალობით, ჯერ ეიფორიულით, მერე კი მახრჩობელათი შეცვლა. ასე დგება საშინელი გაზაფხულები, როცა ეშმაკი კოკაინის ფლაკონში ჩასახლებულა. აღწერილია ნარკომანიის საშინელება – სისხლის დემონთან შერწყმა, რომელიც თავდაპირველად „ანგელოზის“ სახით გევლინება, როგორიც იყო იგი, სანამ ღმერთს განუდგებოდა.

ეს დღიური ავადმყოფობის ისტორიაა ნარკომანიით დაავადებული ექიმისა. ნაწარმოები მოგვიწოდებს: ნარკომანია ავადმყოფობაა! ავადმყოფებთან კი ლმობიერებაა საჭირო. ეს არის ნელი კვდომა ადამიანებისა, რომლებსაც თუნდაც ერთი საათით შეუზღუდეს მორფის მიღება. ერთი სიტყვით, ადამიანი აღარ არსებობს, ცხოვრებისგან გათიშულია, წუხს და იტანჯებაო ლეში, მას აღარაფერი სურს, აღარაფერზე ფიქრობსო, გარდა მორფისა, – სულისშემძვრელი, ტკივილიანი სიმართლით აღგვიწერს მწერალი. ეს მოთხრობაა მარტოობაზე. მაგრამ ეს არ არის ჩვეულებრივი მარტოობა, რომლის დროსაც გიჩნდება მნიშვნელოვანი და საყურადღებო მოსაზრებები, როცა ირგვლივ სიმშვიდე და მყუდროებაა, განჭვრეტა და ბრძნული შეგონებები; ესაა სიკვდილში ცხოვრება, ესაა საზარელი სიმარტოვე, როცა ღვთისკენ გზა დაკარგულია.

„ნეტა, თუ საჭიროა ისინი?“ – კითხულობს მწერალი ამ ჩანაწერების შესახებ. კითხვა რიტორიკულია, ცხადია…

ციტატები წიგნებიდან: ჟურნალი „ლარი“, გამომცემლობა „ხელოვნება“, 1991 წ; მიხაილ ბულგაკოვი „მორფი“, გამომცემლობა „პალიტრა“, 2021 წ.

ჩვენ მიგრანტთა კრიზისის ეპოქაში ვცხოვრობთ. 2023 წლის მონაცემებით დედამიწაზე 110 მილიონამდე იძულებით გადაადგილებული პირი ცხოვრობს. ადამიანებს მშობლიური გარემოსა და სახლის დატოვება პოლიტიკური ან ეკოლოგიური მიზეზების გამო უწევთ. ჩრდილოეთ აფრიკიდან, სირიიდან და ავღანეთიდან ადამიანები გაუთავებელი სამოქალაქო ომებისა და ქვეყნებს შორის მიმდინარე სამხედრო შეიარაღებული კონფლიქტების გამო გამორბიან. თუმცა, გლობალურ სამხრეთში მრავალ რეგიონს აღმოაჩენთ, საიდანაც ადამიანების მიგრაციის წინაპირობა შიმშილი, სუფთა წყლის, ნიადაგისა და ჰაერის არარსებობაა.

ბუნებრივია, ლტოლვილებს ყველგან სიხარულით არ ხვდებიან. კულტურული და რელიგიური სხვაობა, შრომის ბაზარზე კონკურენციის გამძაფრება, სახელმწიფოს სოციალური ტვირთის დამძიმება ბევრ კეთილდღეობაში მცხოვრებ ადამიანს მიგრანტთა წინააღმდეგ განაწყობს. ევროპასა და შეერთებულ შტატებში უკვე დიდი ხანია გამოჩნდნენ პოპულისტური და რადიკალური პოლიტიკური ძალები, რომლებიც ყველაფერს დევნილებს აბრალებენ, ყველა პრობლემის გასაღებს გაუბედურებული ადამიანების გასახლებაში ხედავენ. არაერთ საზოგადოებაში ყალიბდება რასისტული სტერეოტიპები, რომლის მიხედვითაც ყველა ლტოლვილი მუსლიმია, ყველა მუსლიმი კი – ტერორისტი, რომელთაც დასავლური წესრიგის აფეთქება სურთ. ამავე რწმენა-წარმოდგენებს თუ დავუჯერებთ, დევნილები უპირობოდ მიდრეკილნი არიან სექსუალური ძალადობისკენ, ყაჩაღობისა და სხვა შემზარავი დანაშაულებისკენ. რაც მთავარია, რადიკალებს უყვართ იმის თქმაც, რომ ომსა და ბუნებრივ კატასტროფებს გამოქცეული ადამიანები უვარგისნი არიან და არაფერი შეუძლიათ.

ცხადია, გონიერი ადამიანები ასე არ ამარტივებენ საკითხს და პრიმიტიულად არ განსჯიან მიგრაციის პრობლემას. ისინი არ ერიდებიან უკონტროლო მიგრაციის კრიტიკას, ესმით სხვა ღირებულებებით აღზრდილი ათობით ათასი ადამიანის პატარა ევროპულ სახელმწიფოში შემოდინების რისკი; ცდილობენ, მოძებნონ შუალედური გზა, რომელიც ცალკეულ სახელმწიფოში დამკვიდრებულ წესრიგსაც შეინარჩუნებს და რაც შეიძლება მეტი ადამიანის გადარჩენას შეუწყობს ხელს. სამწუხაროდ, ჯერჯერობით ამგვარი გზის აღმოჩენის მიმართულებით განსაკუთრებული წინსვლა არ იგრძნობა, მაგრამ სამყაროს ბედზე დაფიქრებული ინტელექტუალები ფარ-ხმალს არ ყრიან.

2015 წელს იძულებით გადაადგილებულ პირთა, სამშობლოს გარეშე დარჩენილ ადამიანთა გასამხნევებლად და მხარდასაჭერად საერთაშორისო ოლიმპიურმა კომიტეტმა უნიკალური გადაწყვეტილება მიიღო – ოლიმპიური სოლიდარობის ფონდის დაფინანსებით შეიქმნა ლტოლვილთა ოლიმპიური გუნდი. ნაკრებში ის სპორტსმენები გაწევრიანდნენ, რომელთაც შინ აღარ დაედგომებოდათ და საკუთარი სახლისგან შორს, უცხო ქვეყანაში ცხოვრობდნენ. მაგალითად, რიოს ოლიმპიადაზე ლტოლვილთა გუნდში სირიიდან და სუდანიდან დევნილი ათლეტები დომინირებდნენ.

ლტოლვილთა გუნდის ჩამოყალიბება რამდენიმე მიზანს ემსახურებოდა.

უპირველეს ყოვლისა, ოლიმპიურმა მოძრაობამ ამ გადაწყვეტილებით საერთაშორისო საზოგადოებისა და მსოფლიოს მოსახლეობის ყურადღება კიდევ ერთხელ მიაპყრო მიგრაციის კრიზისსა და მისგან გამომდინარე პრობლემებს, ამ უზარმაზარი გამოწვევის მნიშვნელობას თანამედროვე სამყაროსთვის.

მეორე ამოცანა გახლდათ თავად მოასპარეზეთა გულებში იმედის ნაპერწკლის გაღვივება. წარმოიდგინეთ, სპორტსმენი, რომელიც თავისი ქვეყნიდან გამოაძევეს, რომელსაც სახლ-კარი დაეწვა, უცხოობაში მყოფს ვარჯიშის კი არა, საკვების მოპოვების თავიც კი არ აქვს. მოულოდნელად მასთან მიდიან ოლიმპიური სოლიდარობის ფონდის წარმომადგენლები და ეუბნებიან, რომ მისი სპორტული ცხოვრება ჯერ არ დასრულებულა, მას დევნილობის მიუხედავად. მაინც შეუძლია აკეთოს ის, რაც სიხარულსა და ბედნიერებას ანიჭებს, მაინც შეუძლია ოლიმპიადაზე ასპარეზობა.

ლტოლვილთა გუნდის კიდევ ერთი მისია რასიზმის წინააღმდეგ გაბრძოლებაა. ოლიმპიურ მოძრაობას სურს, გლობალურ ჩრდილოეთში მცხოვრებ ადამიანებს უთხრას: იძულებით გადაადგილებული პირები მხოლოდ ტერორისტები, მკვლელები და მოძალადეები არ არიან, მათ შორის ბრწყინვალე ათლეტებიც ირიცხებიან. შესაბამისად, მთელი სოციალური ჯგუფის მხოლოდ ერთი და ისიც უარყოფითი ნიშნით გამოყოფა სიბრიყვესთან ერთად წარმოუდგენელი ბოროტებაცაა.

პარიზის ოლიმპიადაზე ლტოლვილთა გუნდმა პირველი მედალი მოიპოვა (საუბედუროდ, ამის შესახებ საქართველოში არ მსჯელობენ, ჩვენთან უფრო მეტი გასაქანი პოვა ბოროტმა ჭორმა, ადამიანთა გასაცოფებლად მოფიქრებულმა Fake news-მა ერთ-ერთი სპორტსმენის გენდერული იდენტობის შესახებ). პრიზიორი კამერუნელი მოკრივე ქალი, სინდი ნგამბა გახდა, რომლის მრავალშვილიანი მშობლები ჯერ კიდევ 2000-იანი წლების დასაწყისში გამოექცნენ კამერუნში გამეფებულ სიღარიბეს, ავადმყოფობასა და პოლიტიკურ არეულობებს.

მოკრივის ერთი ინტერვიუ წავიკითხე. ცხადია, ის დიდ სიხარულს გამოხატავს მიღწეული წარმატებისა და გუნდისთვის მოპოვებული პირველი მედლის გამო. თუმცა, იქვე აღნიშნავს, რომ ლტოლვილთა გუნდის წევრებისთვის ლოზუნგი „მთავარია მონაწილეობა“ ყალბ, ფარისევლურ მოწოდებას არ წარმოადგენს. იძულებით გადაადგილებული პირები ოლიმპიადაში მონაწილეობით მთელს მსოფლიოსაც და საკუთარ თავსაც უმტკიცებენ, რომ გადარჩნენ და ცხოვრების გაგრძელებას აზრი აქვს.

სასწავლო წელი უკვე დასრულდა და ზაფხულის არდადეგებიც დაიწყო, თუმცა მასწავლებლის ფიქრები ისევ იმ სიახლეთა ძიებისკენ არის მიმართული, დამდეგ წელს რომ უნდა შესთავაზოს მოსწავლეებს. იქნებ ძიებაში დაგეხმაროთ, თუ გაგიზიარებთ ჩემს გამოცდილებას საგნობრივი სასკოლო ოლიმპიადის ჩატარებაში – მერწმუნეთ, ის კოლეგებისა და დირექციის დადებით შეფასებასაც დაიმსახურებს და მოსწავლეებშიც მნიშვნელოვნად გაზრდის თქვენი საგნისადმი ინტერესს.
რითია საინტერესო აღნიშნული აქტივობა?
• ამაღლებს მოსწავლეთა სასწავლო მოტივაციას;
• ხელს უწყობს თქვენი საგნის პოპულარიზაციას;
• მოსწავლე იძენს ბაზისურ უნარ-ჩვევებს, რომლებიც არა მარტო საგნობრივ ოლიმპიადებზე, არამედ გამოცდებზეც გამოადგება;
• იზრდება ეროვნული სასწავლო ოლიმპიადებით მოსწავლეთა დაინტერესება;
• უმჯობესდება კოლეგებთან თანამშრომლობითი ურთიერთობა, თუ ისინიც გამოხატავენ ოლიმპიადაში ჩართვის სურვილს.
საგნობრივი სასკოლო ოლიმპიადის დაგეგმვა და ჩატარება მასწავლებლისგან სრულიადაც არ მოითხოვს იმაზე მეტ დროსა და ძალისხმევას, ვიდრე შემაჯამებლისთვის მომზადებას ან თუნდაც ერთი კარგი გაკვეთილის ჩატარებას სჭირდება. შედეგად კი იღებთ დადებით ემოციებს მოსწავლეებისა და მშობლებისგან, უფრო ინტენსიური ხდება თქვენ შორის თანამშრომლობითი ურთიერთობა, დაბოლოს, ხდებით თქვენი მოსწავლეების წარმატების თანაზიარი, რაც, ალბათ, ყველა მასწავლებლის მიზანია.
რით დავიწყოთ?

I ეტაპი – დაგეგმვა
თავდაპირველად მოგიწევთ, დაფიქრდეთ შემდეგ საკითხებზე:
• როდის ჩავატარო ოლიმპიადა? – მე ოლიმპიადა მაისში ჩავატარე და ვფიქრობ, ეს საუკეთესო დროა, რადგან მოსწავლეებს ძირითადად უკვე ათვისებული აქვთ როგორც საგნის თეორია, ისე პრაქტიკული უნარ-ჩვევები და საშუალება ეძლევათ, კიდევ ერთხელ შეამოწმონ თავიანთი ცოდნა.
შეიძლება ოლიმპიადის ჩატარება გაკვეთილების შემდეგ ან შაბათს. ისიც შეიძლება, მას ჩვეულებრივი სასწავლო დღის 2 გაკვეთილი დაეთმოს (სავარაუდოდ, თქვენთვისაც ბოლო ვარიანტი უფრო მისაღები აღმოჩნდება, რადგან ბევრ მოსწავლეს ამა თუ იმ მიზეზით უჭირს გაკვეთილების შემდეგ სკოლაში დარჩენა).
• რომელ კლასში ჩავატარო? – პირველ ჯერზე ოლიმპიადის სამიზნე ჯგუფად მე-7 კლასი შევარჩიე, რადგან წელს დაიწყეს ბიოლოგიის როგორც ცალკე საგნის შესწავლა და მისი პოპულარიზაცია ამ ეტაპზე ყველაზე მნიშვნელოვნად მივიჩნიე. გარდა ამისა, ოთხივე ჯგუფს თავად ვასწავლი და მოსწავლეთა მობილიზებაც ადვილად შევძელი.
• დამოუკიდებლად ჩავატარო თუ კოლეგასთან ერთად? – თუ კოლეგებს დროის დეფიციტი აქვთ, უმჯობესია, ეს აქტივობა მარტომ განახორციელოთ, რაც გადაწყვეტილებების მიღებაში მეტ თავისუფლებას მოგანიჭებთ, თუმცა გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ოლიმპიადის ჩატარების დღეს დამხმარეები აუცილებლად დაგჭირდებათ. ამ მიზნით ჩვენი სკოლის მე-10 კლასის რამდენიმე მოსწავლეს მივმართე, რომლებმაც ხალისით და პასუხისმგებლობით იტვირთეს ეს მოვალეობა.
• რამდენ ეტაპად ჩავატარო? – ვფიქრობ, ოპტიმალურია ორი ტური მაქსიმუმ ორკვირიანი შუალედით, რათა ოლიმპიადა დროში არ გაიწელოს და მონაწილეებში შეჯიბრის მუხტიც შენარჩუნდეს.
• რა სახის დავალებები გამოვიყენო? – გადავწყვიტე, ტურები ერთმანეთისგან განსხვავებული ყოფილიყო დავალებების ტიპის, სირთულისა და ქულათა ჯამური რაოდენობის მიხედვით: I ტურში მოსწავლეებს 45 წუთის განმავლობაში დახურულ კითხვებზე აგებული (4 სავარაუდო პასუხის მქონე) ერთქულიანი 30 დავალების შესრულება ევალებოდათ, ხოლო II ტურში – ღია კითხვებზე აგებული 8 დავალებისა ჯამური 15 ქულით (დავალებებს შორის ზოგიერთი ერთქულიანი იყო, ზოგი – ორ-, ზოგიც – 3-ქულიანი). ბუნებრივია, ორივე ტურში გამოყენებული დავალებები იყო საშუალო სირთულის და მოსწავლეებისგან მოითხოვდა დაფიქრებას, მსჯელობას და დასკვნის გასაგებად, თანმიმდევრულად გადმოცემას. დავალებებისა და პასუხების ფურცელები მოსწავლეებს ცალ-ცალკე დავურიგე, რათა დავალებების ფურცლები მათ დარჩენოდათ, პასუხების ფურცლები კი – მე (იხ. დანართი 1).
• როგორ გამოვავლინო გამარჯვებული მოსწავლეები? – II ტურში გადასულად ჩავთვალე მოსწავლეები, რომლებმაც გადალახეს 50%-იანი ბარიერი, ხოლო საბოლოო გამარჯვებულებად გამოცხადნენ II ტურის შედეგების რეიტინგში პირველ 3 ადგილზე გასული მოსწავლეები (აქვე მოფიქრებული უნდა გქონდეთ, როგორ მოიქცევით, თუ რომელიმე საპრიზო ადგილს 2 მოსწავლე გაინაწილებს – მათ შორის დამატებით ტურს გამართავთ თუ ორივე გამარჯვებულად ჩაითვლება).

II ეტაპი – ოლიმპიადის შესახებ ინფორმაციის მიწოდება
ამ ეტაპზე მოგიწევთ, თქვენი იდეა გააცნოთ სკოლის დირექციასა და მოსწავლეებს. დირექციისგან ალბათ სრული მხარდაჭერა გექნებათ, აი, მოსწავლეებთან კი შესაძლოა უფრო რთულად იყოს საქმე რამდენიმე მიზეზის გამო:
• მიუხედავად იმისა, რომ სასკოლო ცხოვრებისთვის სიტყვა „ოლიმპიადა“ უცხო არ არის, აღმოაჩენთ, რომ მოსწავლეთა დიდ ნაწილს მისი არსი არ ესმის.
• მოსწავლეები, რომელთაგან მაღალ ჩართულობას ელით, შესაძლოა, საერთოდ არ დაინტერესდნენ და პირიქით, დაბალი ან საშუალო აკადემიური მოსწრების მქონე მოსწავლეებმა უფრო გამოთქვან მონაწილეობის სურვილი (რა თქმა უნდა, უარს არავის ეუბნებით).
შეეცადეთ, მოსწავლეებს რაც შეიძლება გასაგებად აუხსნათ ოლიმპიადის არსი და მიზანი, კერძოდ, ის, რომ:
• ოლიმპიადა არის სახალისო, ინდივიდუალური შეჯიბრება მოსწავლეებს შორის, სადაც მოსწავლეს საშუალება ეძლევა, შეამოწმოს თავისი ცოდნა და შეიძინოს მნიშვნელოვანი საგამოცდო პრაქტიკული უნარ-ჩვევები;
• შედეგები არავითარ გავლენას არ მოახდენს მოსწავლის სასკოლო შეფასებაზე;
• ნაშრომები და შედეგები არ გამოქვეყნდება საჯაროდ (გარდა გამარჯვებული მოსწავლეების შედეგებისა);
• გამარჯვებული მონაწილეები დაჯილდოვდებიან დიპლომებითა და სიმბოლური საჩუქრებით;
• გაიზრდება გამარჯვებული მოსწავლეების ცნობადობა სასკოლო სივრცეში (რასაც მოზარდები განსაკუთრებით დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ) და სხვ.

III ეტაპი – ოლიმპიადის დღე
ამ დღის მთავარი საზრუნავია, მოსწავლეებს შევუქმნათ მშვიდი, საქმიანი და კეთილგანწყობილი გარემო. მერხები დავნომრე, ხოლო სარეგისტრაციო მაგიდაზე პირქვე დავაწყვე დანომრილი ფურცლები. ამგვარად, ყველა მონაწილე შემთხვევითობის პრინციპით მოხვდა მერხთან – იმის მიხედვით, რა ნომერი აიღო. ამით შევამცირე იმის ალბათობა, რომ თანაჯგუფელები ან მეგობრები ერთმანეთის გვერდით დამსხდარიყვნენ. ამასთან, ეს ნომრები დაიწერა სარეგისტრაციო ფურცელსა და პასუხების ფურცლებზეც, რითაც მოხდა მონაწილეთა ნაშრომების კოდირება (ოლიმპიადის ორივე ტურში კოდები გაიშიფრა ნაშრომების გასწორების შემდეგ – ასეთი მიდგომა გაზრდის შეფასების ობიექტურობას, რაც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იქნება, თუ ოლიმპიადის ორგანიზებაში ორმა ან მეტმა კოლეგამ მიიღო მონაწილეობა).
ამ ეტაპზე აუცილებელია:
• წერის დაწყებამდე კიდევ ერთხელ გადაამოწმოთ მოსწავლეთა კოდები (ნომრები);
• დაფაზე ნიმუშის ჩვენებით გარკვევით აუხსნათ მოსწავლეებს პასუხების ფურცლის შევსების წესი და ხაზგასმით აღნიშნოთ, რომ სხვაგვარად მინიშნებული პასუხები გაუქმდება (აქვე ასწავლეთ შეცდომის გასწორების მეთოდიც);
• გააცნოთ გამარჯვებულთა გამოვლენის წესი;
• გააცნოთ ქცევის წესები, მათ შორის – შეკითხვის დასმის წესი, ოლიმპიადიდან მოხსნის წინაპირობები და სხვ.
• თვალყური ადევნოთ, რომ მოსწავლეებმა იმუშაონ დამოუკიდებლად (აუცილებელია მობილურებისა და სხვა ზედმეტი ნივთების მოშორებით დალაგება).

IV ეტაპი – გამარჯვებულთა დაჯილდოება
თუ სკოლის ბიუჯეტში მსგავსი აქტივობისთვის თანხა არ არის გათვალისწინებული, შეგიძლიათ, მოსწავლეებისათვის გამოძებნოთ რამე სამახსოვრო საჩუქარი: დიპლომი, წიგნი, ბლოკნოტი და სხვ.
შეეცადეთ, დაჯილდოება ოლიმპიადის დასრულებიდან მალევე ჩატარდეს და მას ოფიციალური სახე ჰქონდეს. გახსოვდეთ, მოსწავლეები თითოეულ ჩვენს ნაბიჯს ყურადღებას აქცევენ, აფასებენ და ჩვენგან არა მარტო საგნობრივ ცოდნას, არამედ ცხოვრებისეულ გაკვეთილებსაც იღებენ!

IV ეტაპი – მოსწავლეთა უკუკავშირი
დამეთანხმებით, ნებისმიერი სასწავლო აქტივობის დასასრულს ძალიან მნიშვნელოვანია მონაწილეთა უკუკავშირი. მეც მოვუმზადე მოსწავლეებს მცირე კითხვარი ოლიმპიადის შესახებ. კითხვარი შეიძლება იყოს ონლაინ შესავსებიც და ფურცელზე დაბეჭდილიც. მე პირველი ვერსია ავირჩიე და სოციალური ქსელის მეშვეობით ოლიმპიადის ყველა მონაწილეს გავუზიარე Google Forms-ში მომზადებული კითხვარის ბმული (იხ. მოსწავლეთა უკუკავშირის კითხვარის Pdf ვერსია).
კითხვარის მომზადებისას სასურველია, გაითვალისწინოთ შემდეგი პირობები:
• კითხვარი არ უნდა იყოს დამღლელი, რათა მოსწავლეებს პასუხის გაცემის სურვილი არ დაეკარგოთ;
• მიეცით მეტი დახურული შეკითხვა სავარაუდო პასუხებით, თუმცა აუცილებელია ღია კითხვებიც, რათა საკუთარი მოსაზრების გამოხატვა შეძლონ;
• დაარწმუნეთ მონაწილეები კითხვარის ანონიმურობაში და შეეცადეთ, მოიპოვოთ მათი ნდობა.
გულწრფელად გეტყვით – ჩემთვის კითხვარზე უკეთესი უკუკავშირი აღმოჩნდა მოსწავლეთა შეკითხვები: „მომავალ წელსაც ხომ ჩაატარებთ ოლიმპიადას?“, ,„თუ იცით, სხვა საგნებშიც ჩატარდება მსგავსი ოლიმპიადა?“
თავად განსაჯეთ, რამდენად გაიზარდა მოსწავლეთა დაინტერესება და სასკოლო ცხოვრებაში მათი აქტიური ჩართულობა.

დანართი 1. (პასუხების ფურცელი I ტურისთვის)

( ისტორიული კონტექსტი, თანამედროვეობის გასააზრებლად )

არაფორმალური განათლება გვეხმარება უფრო საინტერესო და სახალისო გავხადოთ სწავლის პროცესი,  მოსწავლეებს განვუვითაროთ კრიტიკული აზროვნების,  კვლევა-ძიების,  შემოქმედებითობის,  საკითხის გაგება-გააზრების, პრობლემის იდენტიფიკაციისა და მოგვარების,  თანამშრომლობისა  და სხვა უმნიშვნელოვანესი უნარები. ამ საკითხში ისტორიული კონტექსტი, რომელიც გააზრებული იქნა თანამედროვე სასკოლო გამოწვევების დასაძლევად, საუკეთესო საშუალება აღმოჩნდა USAID-ის საბაზისო განათლების პროგრამის სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გუნდისთვის, რომელიც ყაზბეგის მუნიციპალიტეტის დაბა გუდაურის საჯარო სკოლაში იდეატორთა კლუბის  შექმნაზე ვმუშაობდით. გუნდის განუყოფელ წევრი გახდა სკოლის მასწავლებელი მარინე ბურდული, რომლის აზრით, გუდაურის საჯარო  სკოლაში სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის წარმომადგენლების სტუმრობა ნამდვილი გამოწვევა იყო, მაგრამ საბედნიეროდ,  უნივერსიტეტის მიერ შემოთავაზებული წინადადება  USAID  საბაზისო განათლების პროგრამის ფარგლებში იდეატორთა კლუბის ჩა­მო­ყა­ლი­ბების თობაზე მაშინვე სიხარულით აიტაცეს ბავშვებმა და კლუბს სახელიც შესაბამისი შეურჩიეს –  „გუდაურის საიდუმლო“.  როგორ ამოვხსენით ეს საიდუმლო?  გამოგვყევით,  ერთად ვიმოგზაუროთ გუდაურის ულამაზეს  მთებში.

ემოციური და კითხვა-პასუხებით სავსე აღმოჩნდა  უნივერსიტეტის გუნდისა და გუდაურის სკოლის მოსწავლეების პირველი ონლაინ შეხვედრა, როდესაც   მოსწავლეებმა ისაუბრეს კლუბის სა­მუ­შაო თემატიკაზე. იდეატორთა კლუბის წევრებისთვის განსაკუთრებით საინტერესო აღმოჩნდა მშობლიური დაბის  გუდაურის ისტორიული წარმატების საიდუმლოს ამოხსნა. კლუბის სახელიც და პროექტის სახელიც სწორედ ასე იქნა შერჩეული – „გუდაურის საიდუმლო“. მასწავლებლის, მოსწავლეებისა და უნივერსიტეტის გუნდის წევრების მიერ იმთავითვე მოწონებული იქნა ელექტრონული წიგნისა და ლეპბუკის შექმნის იდეა.

სსუ-ს მენტორების მხარდაჭერით შეიქმნა სამუშაო გეგმა, მოსწავლეების ინტერესების მიხედვით გაიწერა წიგნის სარჩევი და ამის მიხედვით თითოეულ მოსწავლეზე გადანაწილდა სამუშაოები. საგულისხმოა, რომ პროექტი შეიცავდა აღმოჩენითი სწავლის ელემენტებს: დაბის შესახებ ინფორმაციის მოძიების, ბუნებრივ-გეოგრაფიულ პირობებზე, დაბაში არსებულ ძველ არტეფაქტებზე (საფორტიფიკაციო ნაგებობები, ეკლესია-მონასტრები), სათხილამური გზებზე, სასრიალო საშუალებებზე დაკვირვების საფუძველზე მოსწავლეებს უნდა განეხორციელებინათ პრაქტიკული სამუშაოები,  გაეკეთებინათ ჩანაწერები და ლოგიკური მსჯელობის საფუძველზე გაამოეტანათ დასკვნები, რამ შეუწყო ხელი გუდაურის წარმატებას?  ეს ერთგვარი საკვლევი კითხვა გახდა ჩენი მოსწავლეებისთვის.

გუდაურის გარემოსა და ძველ არტეფაქტებზე ექსპერიმენტულმა დაკვირვებამ, გააქტიურა და მრავალფეროვანი გახადა მოსწავლეთა ინტერესი პროექტში დასმული საკითხისადმი.   კვლევის  პროცესში მოსწავლეებმა ბევრი პრობლემა შეისწავლეს, დასვეს და გამოავლინეს ისეთი საკითხები, რომელთა პასუხების ძიებამ ახალი იდეების იმპლემენტაციას შეუწყო ხელი. ამ ფაქტმა მოსწავლეებში გუდაურის ისტორიისა და თანამედროვეობის კომპლექსურ გააზრებას შეუწყო ხელი.

კვლევის პროცესში მოსწავლეებმა დეტალურად შეისწავლეს გუდაურის ისტორია და მისი კულტურული მნიშვნელობა. ისინი აღმოჩენებამდე მივიდნენ, რომლებიც ეყრდნობოდა როგორც სამეცნიერო ლიტერატურას, ასევე ადგილზე აღმოჩენილ არტეფაქტებს. მაგალითად, მოსწავლეებმა აღმოაჩინეს ძველი საკულტო ნივთები და ისტორიული მნიშვნელობის ობიექტები, რომლებიც მიუთითებდნენ რეგიონის განვითარების მნიშვნელოვან ეტაპებზე.  მოსწავლეებმა გამოიკვლიეს და აღმოაჩინეს ძველი საკულტო ნივთები, რომლებიც მიუთითებდნენ გუდაურის რეგიონში განვითარებულ მნიშვნელოვან ისტორიულ მოვლენებზე. მათ აღმოაჩინეს ისეთი ობიექტები, რომლებიც წარმოადგენდნენ კულტურული მემკვიდრეობის ნაწილს და ასახავდნენ რეგიონის განვითარების სხვადასხვა ეტაპებს. ამ არტეფაქტებმა გააღრმავეს მოსწავლეების ცოდნა და გააძლიერეს მათი წარმოდგენა გუდაურის ისტორიული განვითარების შესახებ.

საინტერესოდ წარიმართა თითოეულ აქტივობაზე მუშაობის პროცესი, ასევე აქტიურად  იყვნენ ჩართულები მშობლებიც  და ძალზე შინაარსიანი და საინტერესო მუშაობა წარიმართა: ბავშვებმა  გადაინაწილეს საქმიანობები, შედგა მცირე ჯგუფები და შეუდგნენ მასალის მოძიებას.

კლუბის აქტიური მუშაობისთის სკოლაში  გამოიყო ოთახი, რომელიც თავიანთი ხელით შექმნილი რესურსებით გააფორმეს ბავშვებმა. მოსწავლეებმა მიზნად დაისახეს ვიზიტორებისთის გაეცნოთ გადაურის ღირშესანიშაობები, როგორც სიძველეები და თანამედროვე სივრცეები.  ამ პროექტში განსაკუთრებით აღსანიშნავი ფაქტია ის, რომ მოსწავლეებმა  მიიღეს გუნდური მუშაობის გამოცდილება. მოირგეს სხვადასხვა როლები (ჟურნალისტის, გახდნენ პატარა მკვლევრები) გაინაწილეს მოვალეობები და დიდი მოტივაციით შეუდგნენ ,, გუდაურის საიდუმლოს” ამოცნობას.

ბავშვები განსაკუთრებით ელოდებოდნენ  უნივერსიტეტის  წარმომადგენლებს (ლია ახალაძე , ომარ არდაშელია) და სტუდენტების ( ანა ახალაია,  ელენე ქავთარაძე) სტუმრობას სკოლაში, რომ  რეალურად გაეზიარებინათ საკუთარი  ემოციები და სურვილები. სტუმრებმა დაასაჩუქრეს ჩვენი კლუბის წევრები სასურველი ლიტერატურით ( სკოლაში დაარსდა იდეატორთა კლუბის სახელობის ბიბლიოთეკა) და ტკბილეულით. მოსწავლეები ძალიან ბედნიერები და გახარებულები უზიარებდნენ სტუმრებს საკუთარ ემოციებსა და სურვილებს.

კლუბის  წევრებისთვის,  ბუნებაში გასვლა სახალისო და საინტერესო აღმოჩნდა. მათ გადაიღეს ფოტოები და ვიდეოები, გააკეთეს ჩანახატები, გამართეს დისკუსია გუდაურის ეკოლოგიაზე, დარგეს მცენარეები სკოლის ეზოში.

კლუბის თითოეული წევრისთვის თანაგუნდელთა კომენტარები მნიშვნელოვანი და გასათვალისწინებელი იყო. ამ სახით მოპოვებული რესურსი პრაქტიკული მაგალითების ჩვენებას მოითხოვს, რაც მოსწავლეს კვლევა-ძიების უნარს უვითარებს. ჩვენ  ხშირად ვიყენებდით შედეგზე გათვლილ უკუკავშირს, რითიც შესრულებული დავალებები  უნდა შეგვეფასებინა.  მოსწავლეებმა იკვლიეს და  აღმოაჩინეს, რომ  გუდაურის შესახებ ზოგიერთი ინფორმაცია არაა ცნობილი ფართო საზოგადოებისთვის,  არ იძებნება და მხოლოდ ადგილობრივმა მოსახლეობამ იცის, ამიტომ მათ სხვადასხვა თემატიკით ჩაწერეს ინტერვიუები მასწავლებლებთან, უხუცეს ადამიანებთან, ადგილობრივ და უცხოელ ტურისტებთან, გამოიკითხეს მშობლები, უფროსკლასელები.

ნამუშევრების თემატიკა :

• გუდაურის საიდუმლო
• გადაადგილების საშუალებები გუდაურში
• გუდაური, როგორც კურორტი I
• გუდაური, როგორც კურორტი II
• გუდაურის გამოჩენილი ადამიანები
• გუდაურის დასახლება
• გუდაურის სიძველეები
• გუდაურის, როგორც კურორტის აღმოჩენა
• ზღაპარი გუდაურზე
• ინტერვიუ ბუნების მასწავლებელთან
• ლეგენდა – ლომისის მთაზე
• მითები, ლეგენდები და თქმულებები გუდაურზე
• მოსახლეობა
• სათხილამურო ტრასები გუდაურში
• სამეურნეო საქმიანობა, ეკოლოგია
• სახიფათო ადგილები გუდაურში
• სკოლა გუდაურში
• სრიალის სახეობები გუდაურში
• ტაძრები გუდაურში
• ტრასების სახელები გუდაურში
• ციხე- სიმაგრეები

ამ საკითხების შესწავლას დიდი  მნიშვნელობა აქვს ისტორიისთვის:

1. გუდაურის საიდუმლო –  ამ საკითხის შესწავლა გუდაურში  არსებული უცნობი და ნაკლებად შესწავლილი ფაქტების გამოვლენას და ისტორიულ ანალიზს შეუწყობს ხელს. რაც  დაეხმარება გუდაურის უნიკალური მემკვიდრეობის აღმოჩენას.
2. გადაადგილების საშუალებები გუდაურში: გადაადგილების საშუალებების შესწავლა ისტორიული პერსპექტივიდან ხელს უწყობს გუდაურის  განვითარების გააზრებას.   ამით გამოჩნდება თუ როგორ შეიცვალა და განვითარდა  გუდაური  დროთა განმავლობაში.
3. გუდაური, როგორც კურორტი – გუდაურის, როგორც კურორტის, განვითარების ისტორიის შესწავლამ გამოავლინა,  თუ როგორ გადაკეთდა გუდაური პოპულარულ ტურისტულ ობიექტად.
4. გუდაურის გამოჩენილი ადამიანები:  ცნობილი ადამიანების ისტორიების შესწავლა კარგი არტეფაქტის რეგიონის ისტორიული განვითარების გაანალიზებაში.
5. გუდაურის დასახლება: გუდაურის დასახლების ისტორიის შესწავლა საშუალებას იძლევა გავიგოთ, როგორ ვითარდებოდა და შეიცვალა ტერიტორია დროთა განმავლობაში. ეს მნიშვნელოვანი კომპონენტია,  კულტურული და სოციალური  და ურბანული განვითარების პროცესებთან მიმართებაში.
6. გუდაურის სიძველეები: გუდაურის არქეოლოგიური და ისტორიული სიძველეების შესწავლა მნიშვნელოვანია – რეგიონის უძველესი ისტორიისა და კულტურული მემკვიდრეობის დაცვისა და პოპულარიზაციის საქმეში.
7. გუდაურის, როგორც კურორტის აღმოჩენა: ამ საკითხის შესწავლა  ცხადყოფს, თუ როგორ დაიწყო გუდაურის კურორტად გადაკეთება და როგორი იყო მისი განვითარების ეტაპები, რაც ტურისტული ინდუსტრიის და ეკონომიკური ზრდის თვალსაზრისით არის მნიშვნელოვანი.
8. ზღაპარი გუდაურზე: ისტორიული კონტექსტის ანალიზი დაეხმარება გუდაურის კულტურული იდენტობის უკეთ გაგებას და მის პოპულარიზაციას.
9. ინტერვიუ ბუნების მასწავლებელთან: მასწავლებლის გამოცდილება და ხედვა ეხმარება ისტორიული პროცესების გააზრებას გუდაურის მდგრად განვითარებასთან  მიმართებაში.
10. ლეგენდა – ლომისის მთაზე: ლეგენდების შესწავლა საშუალებას იძლევა უკეთ გავიგოთ გუდაურის და მისი შემოგარენის  კულტურული და რელიგიური მნიშვნელობა.
11. მითები, ლეგენდები და თქმულებები გუდაურზე: მითებისა და ლეგენდების შესწავლა ხელს უწყობს რეგიონის  ეთნოგრაფიული და ფოლკლორული მემკვიდრეობის გააზრებას.
12. მოსახლეობა: გუდაურის მოსახლეობის ისტორიის შესწავლა საშუალებას იძლევა გავიგოთ, როგორ იცვლებოდა და ვითარდებოდა რეგიონი სოციალური, ეკონომიკური და დემოგრაფიული თვალსაზრისით.
13. სათხილამურო ტრასები გუდაურში: სათხილამურო ტრასების განვითარების ისტორიის შესწავლა მნიშვნელოვანია, რათა გავიგოთ როგორ იზრდებოდა გუდაურის პოპულარობა, როგორც ზამთრის კურორტი, და როგორ ახდენს ეს გავლენას რეგიონზე ტურიზმის თვალსაზრისით.

14. სამეურნეო საქმიანობა, ეკოლოგია: გუდაურის რეგიონის ეკონომიკური საქმიანობისა და ეკოლოგიური მდგომარეობის შესწავლა მნიშვნელოვანია იმის გასაგებად, თუ როგორ ზეგავლენას ახდენს ადამიანის საქმიანობა ბუნებაზე. ეს ცოდნა დაეხმარება გარემოს დაცვასა და მდგრადი განვითარების სტრატეგიების შემუშავებას.

1. სახიფათო ადგილები გუდაურში: გუდაურის ტერიტორიაზე სახიფათო ადგილების შესწავლა ხელს შეუწყობს უსაფრთხოების გაუმჯობესებას, რისკების მინიმიზაციას და შესაბამისი ღონისძიებების გატარებას რეგიონის მოსახლეობისა და ტურისტებისთვის.
2. სკოლა გუდაურში: გუდაურის სკოლის ისტორიისა და მისი განვითარების შესწავლა აჩვენებს, თუ როგორ ვითარდებოდა განათლება რეგიონში, რა როლს ასრულებდა სკოლა საზოგადოებაში და როგორ უწყობდა ხელს ადგილობრივ მოსახლეობას ცოდნის მიღებაში.
3. სრიალის სახეობები გუდაურში: გუდაურში სრიალის სხვადასხვა სახეობის შესწავლა გამოავლენს, თუ როგორ შეიცვალა და განვითარდა: სათხილამურო სპორტი,   სპორტული ტურიზმი,  ადგილობრივი ინფრასტრუქტურა.
4. ტაძრები გუდაურში: გუდაურის ტაძრების ისტორიისა და არქიტექტურული მნიშვნელობის შესწავლა არის მნიშვნელოვანი კულტურული და რელიგიური მემკვიდრეობის დაცვისთვის, ტაძრების ისტორიული და რელიგიური მნიშვნელობის გააზრების და პოპულარიზაციისათვის.
5. ტრასები გუდაურში: გუდაურის სათხილამურო ტრასების სახელების ისტორიის შესწავლა გამოავლენს, თუ რა კულტურული, ისტორიული ან გეოგრაფიული მნიშვნელობა აქვს ამ სახელებს. ეს დაეხმარება რეგიონის იდენტობისა და ტრადიციების შენარჩუნებას.
6. ციხე-სიმაგრეები: გუდაურის ციხე-სიმაგრეების შესწავლა მნიშვნელოვანია მათი ისტორიული და სტრატეგიული მნიშვნელობის გასაგებად. ეს ხელს უწყობს ამ ძეგლების მნიშვნელობის გაცნობიერებას, რაც არის ისტორიული მემკვიდრეობის შენარჩუნების მნიშვნელოვანი ნაწილი.

კლუბის წევრებმა შეაგროვეს უამრავი მასალა, მათ შექმნეს საერთო და  ინდივიდუალური ელექტრონული წიგნები, აღწერეს გუდაურის ცნობილი და ნაკლებად ცნობილი ადგილები, რომლებზეც თვითონ იმუშავეს.  პროექტის დასასრულს  გაიმართა  პრეზენტაცია,  რომელიც იდეატორთა  კლუბის წევრებმა წარადგინეს  თანასკოლელთათვის,  პედაგოგებისთვის  და  მოწვეული სტუმრებისთვის. შეხვედრა  ძალზე  საინტერესო  და  შინაარსიანი  გამოვიდა,  განსაკუთრებული  შთაბეჭდილება მოახდინა  თვითონ  ლეპბუკის გაცნობამ,  რომელიც  პროექტის  ფარგლებში  გაწეული მუშაობის დაგვირგვინება იყო. იდეატორთა კლუბის წევრებმა წერილები მიუძღვნეს ანა მასწავლებელს და გააფორმეს ალპური ზონის მთის ყვავილებით.

კლუბის წევრების შექმნილი ელექტრონული წიგნები:

1. საერთო ელ.წიგნი:

https://www.storyjumper.com/book/read/173521591/66538621be1f4

1. ბავშვების შექმნილი წიგნი

https://www.storyjumper.com/book/read/173806071/666801d6a7917

მოძიებულ ინფორმაციებზე რეფლექსიის გასაკეთებლად იდეატორები კვირის ბოლოს იკრიბებოდნენ კლუბის ოთახში, სადაც მათ საჩუქრად ხან კალმები,  ხან ტკბილეული ხვდებოდათ და მართავდნენ დისკუსიებს. ასეთი აქტივობის ფონზე მოსწავლეები უფრო მოტივირებულად ერთვებოდნენ თემების დამუშავებისა და განხილვის პროცესში, ამიტომ ხალისით გარბოდნენ კლუბის ოთახისკენ.

კლუბის საქმიანობის შემაჯამებელი პრეზენტაცია საზეიმოდ შედგა სოხუმის სახელმწიფო უნივე­რ­სი­ტეტში, სადაც USAID-ის საბაზისო განათლების პროგრამის სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გუნდის მიერ მცხეთა-მთიანეთის რეგიონის ხუთ საჯარო სკოლაში შექმნილი იდეატორთა კლუბების საკონკურსო წარდგენა განხორციელდა.  გუდაურის იდეატორთა კლუბმა წარადგინა მოსწავლეების მიერ შექმნილი წიგნი, როგორც ბეჭდური, ასევე ელექ­ტ­რო­ნული ვერსია, ლეპბუკი და პროექტის თემაზე კლუბის წევრების მიერ შექმნილი ჩანახატები. მოსწავლეებმა ისაუბრეს პროექტის ფარგლებში შექმნილ თემებზე, გუდაურის ისტორიულ და თანამედროვე ამბებზე, გამოჩენილ ადამიანებზე, პირველ სათხილამურო ტრასებზე და მათ თანამედროვე მდგომარეობაზე. კლუბის გამოსვლა გააფორმეს ლექსებითა და სიმღერებით, რამაც უსაზღვროდ დიდი ემოცია და ოვაციები გამოიწვია დარბაზში.  ჟიუ­რის გადაწყვეტილებით, პროექტი  სხვა სკოლების პროექტებთან ერთად, ერთ-ერთ ყველაზე წარმა­ტე­ბულ პროექტად გამოცხადდა. ამ ემოციურმა დღემ კიდევ უფრო გაზარდა მოსწავლეთა მოტივაცია და ინტერესი გარემომცველი სამყაროს უკეთ შემეცნების, ისტორიული წარსული პატივისცემისა და თანამედროვეობის უკეთ გასააზრებლად.

დასასრულს აღვნიშნავთ, რომ იდეატორთა   კლუბში ჩამოყალიბებულმა ურთიერთობებმა ნათლად  დაგვანახა და გვასწავლა,  რამდენად მნიშვნელოვანია არაფორმალური განათლების როლი სასკოლო ცხოვრებაში, ისტორიული კონტექსტითა და თანამედროვეობის გაანალიზებით, ჩვენ შევძელით მოსწავლეთა   სააზროვნო და შემოქმედებითი შესაძლებლობების ეფექ­ტუ­რი გამოვლენა, დამოუკიდებელი ძიების, მიზნის მიღწევადობისა და გუნდური მუშაობისთვის აუცილებელი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება.  ყველა ეს უნარი წარმოადგენს დამხმარე საშუალებებს ფორმალურ საგანმანათლებლო პროცესში მოზარდის უკეთ ინტეგრირებისა და XXI საუკუნის გამოწვევებისთვის მოსამზადებლად.

აქვე გიზიარებთ მშობელთა და მოსწავლეთა შეხედულებებს კლუბის მუშაობის პროცესზე:

მშობელი– თ. მამასტარაშვილი (ძალიან მომეწონა იდეა წიგნის შექმნის შესახებ. მე და ჩემი შვილი აქტიურად ვიყავით ჩართულები იდეატორთა კლუბში. პროექტზე მუშაობა საინტერესო აღმოჩნდა. მე დავეხმარე ინფორმაციის მოძიებაში და ბევრი საინტერესო  ფაქტიც შევიტყვეთ. მოხარული ვიქნები შემდეგშიც განხორციელდეს ასეთი ტიპის პროექტები.)

მშობელი– ნ. ქოროღლიშვილი (ასეთი ტიპის პროექტში ჩემი შვილი პირველად იღებს მონაწილეობას. გაოცებული ვარ მისი მოტივაციით, ყველა ინფორმაციის მოძიებას დამოუკიდებლად ცდილობდა. მადლობა ჩვენს სკოლას და ორგანიზატორებს, ვფიქრობ ერთად კიდევ საინტერესო პროექტს განვახორციელებთ.)

მოსწავლე– ნ. ქარჩაიძე (ძალიან მომწონს, რომ იდეატორთა კლუბის წევრი ვარ. არ ველოდი, იმდენი რამ გავიგე და გავიაზრე, დასკვნითი პრეზენტაციაც საინტერესო გამოვიდა. მადლობა ორგა­ნ­ი­ზატორებს, ჩემს სკოლას, მეგობრებს, ჩემს მშობლებს, რომლებიც პროექტის პირველივე დღიდან მხარში მედგნენ. იმედი მაქვს ჩვენთვის საინტერესო პროექტები ახლა იწყება.)

მოსწავლე – მ. ზ. (იდეატორთა კლუბში მონაწილეობა ჩემთვის ძალიან საინტერესო და სახალისო აღმოჩნდა. ინფორმაციის მოძიებაში მამა დამეხმარა, რომელმაც პარაპლანით გადაღებული ფოტოები მომიტანა, სადაც ასახულია გუდაურში არსებული ციხე-კოშკი და ნასახლარები.მადლობა ორგანიზატორებს და ჩემ სკოლას.)

მოსწავლე– ლ. ბ. (ასეთ პროექტში პირველად ვიღებ მონაწილეობას და ძალიან მომწონს. ყველაზე მეტად მომეწონა ლეპბუკის შექმნაზე მუშაობა, კლუბის წევრები ურთიერთშეთანხმებით და გუნდურად ვმუშაობთ. მადლობა ყველას.)

გამოყენებული ლიტერატურა

1. კიკნაძე, ზ. & ჟვანია, რ.  (2020). საქართველოს ისტორიის ნარკვევები. თბილისი: საქართველოს აკადემია.
2. ბაქრაძე, დ., & ვარდოსანიძე, ს.  (2019). საქართველოს ისტორიის ქრესტომათია. თბილისი: უნივერსიტეტის გამომცემლობა.
3. ჩარკვიანი, გ.  (2021). საქართველოს ტურისტული მარშრუტები. თბილისი: ტურისტული ასოციაცია.
4. ბერაძე, ა. (2018). გეოგრაფია და ტურიზმი საქართველოში. თბილისი: საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება.
5. ცინცაძე, ნ.  (2022). საქართველოს ეკოლოგიური მემკვიდრეობა. თბილისი: ეკოლოგიის კვლევის ინსტიტუტი.
6. მარღიშვილი, მ. (2020). კლიმატური პირობები და მდგრადი განვითარება. თბილისი: გარემოს დაცვის სამინისტრო.
7. კიკნაძე, ზ. (2017). ქართული მითები და ლეგენდები. თბილისი: მეცნიერების აკადემია.
8. გოგიაშვილი, შ.  (2019). ქართული თქმულებები. თბილისი: ლიტერატურის გამომცემლობა.
9. ოშხარელი, ა. (2021). საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა. თბილისი: კულტურის სამინისტრო.
10. ახვლედიანი, ნ.  (2020). საქართველოს არქეოლოგია. თბილისი: არქეოლოგიური ინსტიტუტი.
11. ხიზანიშვილი, ლ.  (2021). თხილამურობა და სნოუბორდინგი საქართველოში. თბილისი: სპორტული აკადემია.
12. ძნელაძე, ზ. . (2022). ტურიზმის განვითარების პერსპექტივები საქართველოში. თბილისი: ეკონომიკის სამინისტრო.