განმარტების თანახმად, სასწავლო დღიური არის ინსტრუმენტი, რომელიც ხელს უწყობს სწავლის სწავლას და მოსწავლეს ეხმარება საკუთარი ძლიერი და სუსტი მხარეების განსაზღვრაში. იგი აქტიურად გამოიყენება თვითმართული სწავლების პროცესში, რადგან საკუთარი სწავლის გაცნობიერებას უწყობს ხელს (დანერგილია ფინეთის და სკანდინავიის რეგიონის სხვა ქვეყნებში).

სასწავლო დღიური ეფექტურ საგანმანათლებლო ინსტრუმენტად რამდენიმე მიზეზის გამო ითვლება. მისი უმთავრესი ღირებულებაა ის, რომ იგი კონკრეტული საკითხისა თუ საგნის შესწავლასთან ერთად, ცხოვრებისეული უნარებისა და მნიშვნელოვანი კომპეტენციების განვითარებას უწყობს ხელს. მისი მთავარი მიზანია მოსწავლეს ასწავლოს: შეჯამება, ანალიზი და კომენტარი.

სასწავლო დღიურის შექმნა შემსწავლელს შეუძლია დაიწყოს კონკრეტული პარაგრაფის, თემის/საკითხის, სემესტრისა თუ სასწავლო წლის დაწყების წინ. შესაბამისად, ინსტრუმენტი გამოიყენება მოკლევადიანი და გრძელვადიანი დაკვირვების საწარმოებლად.

სასწავლო დღიური დაფუძნებულია მოსწავლის (შემსწავლელის) თვითრეფლექსიაზე.  სასწავლო პროცესის განმავლობაში მუდმივად უპასუხებს იმ კითხვებს/დებულებებს, რომლებიც შეიმუშავა დამოუკიდებლად ან შესთავაზა მასწავლებელმა. ამასთან, ნამუშევარი ხდება ერთგვარი თვითშეფასების ინსტრუმენტი.

სასწავლო დღიური მოსწავლეს ეხმარება ორგანიზების უნარების გამომუშავებასა და კოგნიტიური უნარების განვითარებაში. რაც მთავარია, პარაგრაფისა თუ საკითხის შესწავლის შემდეგ, მოსწავლეს ხელთ აქვს სრული სურათი, სადაც ჩანს მის მიერ გადადგმული ნაბიჯები, მიღწევები, შედეგები, გასაძლიერებელი მხარეები და ა.შ.

სტატიაში წარმოგიდგენთ სასწავლო დღიურის ორ მრავალკომპონენტიან და თვითრეფლექსიაზე დაფუძნებულ ვერსიას. თქვენი მოსწავლეების შესაძლებლობების გათვალისწინებით, შეგიძლიათ შეცვალოთ, დაამატოთ ან ამოიღოთ კითხვები მატრიციდან.

შეიძლება მატრიცას/ცხრილს ჰქონდეს განსხვავებული დიზაინი. 2024-2025 სასწავლო წლიდან ვაპირებ სასწავლო დღიურის პრაქტიკაში აქტიურად გამოყენებას. თავდაპირველად დავურიგებ ამობეჭდილ ვერსიებს, ხოლო შემდეგ ვთხოვ, რომ ყველა მოსწავლემ ინდივიდუალურად გაამზადოს მისთვის სასურველი დიზაინით. შემოთავაზებული ინსტრუმენტის დანერგვა შესაძლებელია ნებისმიერ საგანში.

მასწავლებლის როლი და ინსტრუმენტის დანერგვასთან დაკავშირებული სირთულეები

მასწავლებელი ეხმარება მოსწავლეს სასწავლო დღიურის წარმოებაში. პირველ რიგში, ჩვენი მიზანია ავუხსნათ მოსწავლეებს სასწავლო დღიურის მნიშვნელობა და სარგებელი და მივაწოდოთ მკაფიო ინსტრუქციები დღიურის წარმოების წესის შესახებ. მეორე მნიშვნელოვანი კომპონენტია რეგულარული უკუკავშირი. ამ დროს სასურველია დავეხმაროთ პროგრესის შეფასებაში. მნიშვნელოვანია, რომ დღიურის წარმოებისთვის დავუთმოთ გაკვეთილის დრო, არ ვაქციოთ საშინაო დავალების სავალდებულო ნაწილად და წავახალისოთ ნებაყოფლობითობა.

ნებისმიერ ახალ წამოწყებაში მოსწავლეები დიდი ინტერესით ერთვებიან. შემდეგ, მათი მოტივაცია თანდათან იკლებს. ამ გამოწვევის თავიდან ასაცილებლად შეიძლება შევთავაზოთ წახალისების სხვადასხვა მექანიზმი. მაგალითად, სადისკუსიო კითხვების სასწავლო დღიურიდან შერჩევა, საინტერესო მიგნებებზე ერთობლივი მსჯელობა, მათი ელექტრონული ვერსიების მომზადება და ა.შ. თავის მხრივ, ციფრული სასწავლო დღიურების გამოყენება ხელს შეუწყობს ტექნოლოგიების გამოყენებასა და ისტ-ის ინტეგრირებას სასწავლო პროცესში.

გამოყენებული რესურსები:

როგორ ვაწარმოოთ შეფასებითი სასწავლო დღიური

https://ocnlondon.org.uk/centres/training-events/training-and-development/how-to-produce-a-reflective-learning-diary/

გამზადებული მატრიცების გადმოსაწერად დააწკაპუნე აქ.

“კვაჭი კვაჭანტირაძე” მიხეილ ჯავახიშვილის პიკარესკული რომანია, რომელიც მწერალს თავიდან მოთხრობების ციკლად ჰქონდა ჩაფიქრებული. ასეთი სახით გამოაქვეყნა კიდეც 1924 წელს ლიტერატურულ პერიოდიკაში, მაგრამ შემდეგ ავტორმა ცალკეული სათავგადასავლო-ავანტიურისტული ეპიზოდები ერთ სიუჟეტად გააერთიანა და მთლიანი რომანის სახე მისცა. რომანში გადმოცემულია თაღლით კვაჭი კვაჭანტირაძის ისტორია, რომელიც სტალინის პერიოდის საბჭოთა კავშირში ვითარდება. ზოგიერთი კრიტიკოსი თვლის, რომ მიხეილ ანდრონიკოვი, იგივე მიხეილ ანდრონიკაშვილი, რუსეთის სახელმწიფო მოხელე, ცნობილი ავანტიურისტი, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში მეგობრობდა და თანამშრომლობდა კაცობრიობის ისტორიაში ერთ-ერთ ყველაზე გაქნილ ავანტიურისტთან და გარყვნილ რუსთან გრიგორი რასპუტინთან, შეიძლება იყოს კვაჭის პროტოტიპი. თუმცა, გერონტი ქიქოძის მოგონებებზე დაყრდნობით არსებობს მეორე მოსაზრება, რომ პერსონაჟ კვაჭი კვაჭანტირაძის პროტოტიპი არის დიპლომატი ვასილ დუმბაძე, რომლის ბიოგრაფიული დეტალებიც მჭიდრო კავშირშია ჯავახიშვილის გმირთან. ვასილ დუმბაძისადმი საზოგადოებას, მათ შორის თვითმხილველებსაც კი, ამბივალენტური დამოკიდებულება ჰქონდათ და ვერ გადაეწყვიტათ,  ვინ იყო იგი სინამდვილეში.

ვასილ დუმბაძე დაიბადა 1882 წელს ოზურგეთის მაზრის სოფელ შემოქმედში. მამამისი სოფლის მღვდელი და ცნობილი მგალობელი დავით დუმბაძე იყო. ვასილ დუმბაძეს 10 დედმამიშვილი ჰყავდა, ერთი ძმა და ცხრა და. 16 წლისამ  ოზურგეთის გიმნაზია დაამთავრა, ხოლო  21 წლისამ თბილისის გიმნაზია. შემდეგ ლაიფციგში საინჟინრო ფაკულტეტზე სწავლობდა და პარალელურად მუშაობდა საინტერესო დისერტაციებზე: “ქართველები – ეთნოგრაფიული მიმოხილვა” და “ნავთის ინდუსტრია კავკასიაში და მისი ამერიკის ნავთთან შედარება”. 1906 წელს დაიცვა დიპლომი, თუმცა,  მას შემდეგ  სამეცნიერო საქმიანობა არ გაუგრძელებია. მალევე სამშობლოში დაბრუნდა და ბევრ საქმეში სცადა ბედი. ცხოვრების გარკვეულ ეტაპზე კომერციულ საქმიანობაში ჩაება და იმდენად გაითქვა სახელი, რომ ქართველებმა იმედიანი მზერა მიაპყრეს მას და მის  კაპიტალს.

ვასილ დუმბაძე პირველი მსოფლიო ომის დროს ჩართული იყო სამხედრო საქმიანობაშიც. რეზო გაბაშვილის მოგონებებში ნახსენები არიან ივანე მაჩაბლის ძმისშვილი და ამერიკული პარფიუმერული ფირმა “Prince Matchabelli”-ს დამაარსე­ბე­ლი გიორგი მაჩაბელი, ვასილ დუმბაძე, სამხედრო მინისტრი ვლადიმერ სუხომლინოვი და მინისტრის მეუღლე, რომელთაც რამდენიმე სამხედრო საქმის მოგვარება ჰქონდათ დავალებული. მსოფლიო მასშტაბით, ამ საქმეებიდან, ზოგიერთს   დიდი გამოხმაურება მოჰყვა. თუკი გავიხსენებთ მიხეილ ჯავახიშვილის რომანიდან ორ თავს, “ამბავი საიდუმლო ვალდებულობისა” და “ამბავი უდიდეს სამხედრო საქმის გაიმასქნებისა”, რომლებიც ეხება I მსოფლიო ომის ამბებს, შეიძლება დავუშვათ, რომ ვასილ დუმბაძე და ზემოთ ხსენებული სამხედრო საქმეები შეიძლება ინსპირაცია გამხდარიყო მიხეილ ჯავახიშვილისთვის კვაჭის პერსონაჟისა და მისი თავგადასავლების შექმნისას.

სუხომლინოვთან ერთად ვასილ დუმბაძეს კიდევ რამდენიმე სამხედრო საქმე დაევალა. რადგან ეს უკანასკნელი ნამდვილად დაჯილდოებული იყო დიპლომატიური ნიჭით და ცხოვრების რაღაც ეტაპზე გერმანიაშიც ცხოვრობდა, ნიკოლოზ II-ის დროს გაგზავნეს გერმანელებთან ზავის დასადებად. თუმცა, მან ზემდგომთა დავალებებს გვერდი აურა და თვითნებურად მოქმედებდა. ამის გამო მას და სუხომლინოვს თავიდან სიკვდილი, შემდეგ კი კატორღა მიუსაჯეს. მიუხედავად ამისა, რამდენიმე წლის შემდეგ დუმბაძის საქმე გადაისინჯა და ილო მაჩაბლის თავდებით ციხიდან გაათავისუფლეს.

1920-იან წლებში დუმბაძეს  რუსეთში აღარ დაედგომებოდა, ამის გამო ამერიკაში გადავიდა საცხოვრებლად  და იქ დიდ წარმატებას მიაღწია. შეირთო ცოლი, რომელსაც გაზეთ “Chicago Tribune”-ში წილი ჰქონდა. გავლენიანი ცოლის, საკუთარი გამჭრიახობის, გარეგნობისა და ენაწყლიანობის დახმარებით დუმბაძისთვის ბევრი ისეთი კარი გაიღო, რომელთა არსებობის შესახებ თავად ამერიკელებმაც არაფერი იცოდნენ. ერთნი ამბობენ, რომ ამერიკაში, და არა მხოლოდ, ვასილ დუმბაძემ დიდი შრომა გასწია საქართველოს დამოუკიდებლობის აღიარებისთვის. 1931 წელს დააარსა ნიუ-იორკის სათვისტომო და ოთხჯერ იყო მისი თავმჯდომარე. დუმბაძის დახმარებით ამერიკაში ჩავიდა არაერთი ქართველი, რომლებმაც მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს ამ ქვეყნის განვითარებაში. თუმცა, არსებობს სხვა მოსაზრება, რომლის მიხედვითაც ვასილ დუმბაძე იყო გაქნილი მატყუარა. საზოგადოებაში ვასილ დუმბაძისადმი უარყოფითი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებაში დიდი როლი ითამაშა გერონტი ქიქოძის მოგონებამ “აფერისტი დუმბაძე”. თუმცა, ბოლო დროს ქველი ჩხატარაიშვილის ნარკვევის, ალეკო ასლანიშვილის წერილებისა და რუსუდან დაუშვილის სტატიების დახმარებით, ვასილ დუმბაძის პიროვნება რეაბილიტირდა და მისი მეორე მხარეც გამოჩნდა. ვასილ დუმბაძე 1943 წელს ნიუ-იორკში გარდაიცვალა. მას მემკვიდრე არ დარჩენია. ამბობენ, რომ არსებობდა ანდერძი, რომ­ლის მიხედვითაც მან დედას და დებს 27 მილიონი დაუტოვა, თუმცა ეს ინფორმაცია არ არის დაზუსტებული.

საერთო ჯამში ვასილ დუმბაძე ძალიან საინტერესო და მრავალშრიანი პიროვნებაა, რომელიც შესაძლოა,  ყოფილიყო მიხეილ ჯავახიშვილის რომანის მთავარი გმირის, კვაჭი კვაჭანტირაძის პროტოტიპი. არ არის გამორიცხული, პერსონაჟის შექმნისას, ჯავახიშვილმა მისი ხასიათის გარკვეული თვისებები გამოიყენა და, გერონტი ქიქოძის მოგონებებთან ერთად, ეს გახდა მიზეზი საზოგადოების ცნობიერებაში ვასილ დუმბაძის პიროვნების ცალსახად უარყოფით პერსონად აღქმის.

რომანის მიხედვით, სამტრედიაში კვაჭი კვაჭანტირაძის დაბადებისას, მამამისი ამბობს: “ბავშვის ასეთი ტირილი ჯერ არ გამიგია. სულ “მე-მეს” იძახის. ეტყობა, სხვას არაფერს შეარჩენს და ამ ქვეყანას დაიჩემებს”. თუმცა, დროა, მივეჩვიოთ სხვადასხვა წყაროს მოძიება-გაცნობას, გაანალიზებას და მათზე მსჯელობას, რომელთა საფუძველზეც დავასკვნით –  მართლა კვაჭივით არასანდო ადამიანი იყო ვასილ დუმბაძე თუ პატრიოტი და თავისი ქვეყნისა და ნაცნობ-მეგობრებისთვის თავდადებული ადამიანი.

როდესაც მოსწავლეებს კვაჭის პროტოტიპზე ვესაუბრებით, აუცილებლად უნდა გავუზიაროთ არსებული მოსაზრებები, გავაცნოთ ვასილ დუმბაძის ბიოგრაფია და გერონტი ქიქოძის მოგონებაც. ასევე, რუსუდან დაუშვილისა და სხვათა ნარკვევები, რომლებიც ვასილ დუმბაძის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის შესახებ მოიპოვება. ეს ყველაფერი კი ჩვენს მოსწავლეებს მისცემს საშუალებას, თავად იმსჯელონ, იკვლიონ და არგუმენტირებულად დაასაბუთონ თავიანთი მოსაზრება. ვფიქრობთ, ამ ფორმით პერსონაჟის, ავტორის ჩანაფიქრისა და ზოგადად, ლიტერატურული ტექსტის ანალიზი ბევრად უფრო საინტერესო იქნება მოსწავლეებისთვის.

აქვე გიზიარებთ ლიტერატურის მუზეუმში დაცულ გერონტი ქიქოძის მოგონებას “აფერისტი დუმბაძე”, რომელმაც თავის დროზე საზოგადოებაში დიდი აჟიოტაჟი გამოიწვია  და რომელიც ერთ-ერთ წყაროდ მიგვაჩნია კვაჭი კვაჭანტირაძის პროტოტიპზე მსჯელობისას.

აფერისტი დუმბაძე  გერონტი ქიქოძე

– ლაიპციგში სწავლის დროს ჩვენთან ერთად სტუდენტად იყო გურული ახალგაზრდა, გვარად დუმბაძე. დიდი მოხერხებული ყმაწვილი იყო.  დაუმეგობრდა გერმანელ სტუდენტებს. ერთი გვარად კურტი იყო, მეორე კორტი. კურტი მდიდარი მექარხნის შვილი იყო. დუმბაძეს სამი ბიძა ყავდა, ორი მათგანი – გენერლები. ისინი თვეში თორმეტ-თორმეტ მანეთს უგზავნიდნენ. ეს ფული, ცხადია, საკმარისი არ იყო ლაიპციგში საცხოვრებლად.

ერთხელ ამ დუმბაძემ დიდი სადილი გამართა, უკანასკნელი ფულები დახარჯა, მოიწვია მთელი თავისი ამხანაგები, მათ შორის გერმანელი სტუდენტი კურტი. შუა სადილზე მასპინძელს დეპეშა მოუვიდა. ის მოიღუშა, მაგრამ არაფერი თქვა. ყველანი დაინტერესდნენ. კურტი ჩააცივდა, გვითხარი დეპეშის შინაარსიო. ბოლოს, როგორც იქნა, ვითომ იძულებით, დუმბაძემ გააცნო მას დეპეშის შინაარსი: ზუგდიდიდან სწერდნენ, შენს ქარხნებში მუშებმა გაფიცვა გამოაცხადეს და მუშაობა შეჩერდაო ( ეს ამბავი1905 წელს ხდებოდა). დუმბაძემ მქუხარედ თქვა, ეხლა ფულიც არ მაქვს, რომ სასწრაფოდ გავემგზავრო და საქმეები მოვარიგოო. კურტი შეცდა და უთხრა, არ შეწუხდე, ჩემს სიმამრს გამოვართმევ და გასესხებო. მართლაც მეორე დღეს დიდძალი თანხის საბანკო ჩეკი მიუტანა. ამ ფულით გაემგზავრა საქართველოში დუმბაძე . ცხადია, მას ზუგდიდში არავითარი ქარხნები არ ჰქონდა. დეპეშა ლაიპციგიდანვე გაუგზავნა მისმავე ამხანაგმა იასონ მენაბდემ, რომელიც წინასწარ იყო განზრახული.

ქვიშხეთში

20 აგვ. 1959.

გოგა გუგავა

გიორგი ლეონიძის სახელობის ქართული ლიტერატურის

სახელმწიფო მუზეუმის საგამომცემლო განყოფილების რედაქტორი

ხომ ვიცით, „დავითიანი“ დავით გურამიშვილის მიერ როგორი სიმძაფრით დასურათებული ეროვნული დრამაა თავისი ისტორიული ორომტრიალით, ანალიზით და შედეგების შეფასებით! თან მთელი პოემა ვერდის „ნაბუქოდონოსორივით“ (და შეიძლება, უფრო მძლავრადაც) ჟღერს. ეს გენიალური, სწორუპოვარი პოეტი პოლიტიკური პროცესების სიღრმეებს ჭვრეტს და ისტორიით ამღვრეულ მორევში სიამოვნებით გვითრევს, – ალბათ, იმის სასწავლებლად, ასეთი მწარე და ავბედითი მატიანე ტკბილ კენწეროდ როგორ ვიქციოთ, იმის საჩვენებლად, რომ ისტორიას მოკვდავი ადამიანები ქმნიან და იმის გონებაში ჩასაბეჭდად, რომ თავად ადამიანს უკვდავი, დროში ფასდაუკარგავი ღირებულებები აქცევს ადამიანად!

კლასიკური პოეტიკის წესებზე აგებულ პოემაში ისტორიულ პირთა ხასიათები, ქცევა, დასნებოვნებული ფსიქიკა თუ ცნობიერების შინაარსი ისტორიულ ჭრილში იკითხება. ღვთის დამსახურებული საწყაულიც მიეგებათ მათ, ვინც ანტიღირებულებათა დაღმავალ კიბეს უფსკრულისკენ ჩაუყვა, თუმცა იქიდან ამოძვრომის გზაც ნათელია. ამ გზას სიმართლე ეწოდება და მის გარეშე პოეტს არსებობა არ შეუძლია:

„მართალს ვიტყვი, შევიქნები ტყუილისა მოამბე რად?

ვერას უქებ საძაგელთა, უფერულთა პირ-საფერად.

მე, თუ გინდა, თავიც მომჭრან, ტანი გახდეს გასაბერად,

ვინც არა ჰგავს კახაბერსა, მე ვერ ვიტყვი კახაბერად“.

სიმართლე განა მარტო პიროვნული ახირებაა?! მის გარეშე სენით იბილწება ქვეყანა, იღუპება საზოგადოება, კვდება ერი, და ეს არის მწერლის ყველაზე დიდი გულისტკივილი თუ საფიქრალი.

„მართალია, მძრახველს ძრახვა თვით კი ავად მოუხდების,

მაგრამ ფარვა სიავისა ქვეყანას არ მოუხდების!“

— აცხადებს ის.

ქართველ პოეტს ჯერ კიდევ მე-18 საუკუნეში კარგად ესმოდა, რომ სოციალურიზეგავლენის შედეგად ადამიანს ან ადამიანებისგან შემდგარ ჯგუფს შეუძლია შეცვალოს სხვა ადამიანის ან ადამიანთა ჯგუფის მოსაზრებები, რწმენა ან უბიძგოს მათ რაღაც კონკრეტულისკენ. ესმოდა, რომ სიცრუე, სიმართლის ღალატი კონფორმიზმია, რომელიც უნდა დაიგმოს, რადგან პირად ინტერესებს ხშირად საზოგადოებრივი თუ საქვეყნო ინტერესები ეწირება და ეს აუცილებლად აღმოსაფხვრელი ნაკლოვანებაა. ამ თვალსაზრისით, დავით გურამიშვილი სოციალურად მოაზროვნე ადამიანია, რომელსაც კარგად მოეხსენებოდა, რამდენიმე ურჩხულს შორის გამომწყვდეულ ქართველობას რა გაიყვანდა ფონს. გრძნობდა და გონივრულად აფასებდა მშვიდობიანი მორჩილების კონფორმულ მდგომარეობას უცხო ძალის მიერ ხელდებულობის პირობებში. ამიტომ იყო, რომ ხაზს უსვამდა ეროვნული საზოგადოებრივი ცხოვრებისა და სახელმწიფოებრივი ცხოვრების ფუძემდებლურ პრინციპებს, რომლებითაც საქართველოს საუკუნეები ჰქონდა გამოვლილი როგორც ეროვნულ სახელმწიფოს და „რომელთა შელახვა ადრე თუ გვიან გარდუვალად კატასტროფას ნიშნავდა“[1].

ახლა ვნახოთ, როგორ განიმარტება კონფორმულობა სამოქალაქო განათლების ლექსიკონში: კონფორმულობა სოციალური ქცევის ტიპია, რომელსაც ახასიათებს შემგუებლობა, მოვლენათა, ნორმატიული დანაწესებისა და შესაბამისი წესრიგის, მოსაზრებების, ღირებულებების, წარმოდგენების პასიური მიღება; საკუთარი პოზიციის უქონლობა.

დიმიტრი უზნაძის მოწაფისა და მისი საქმის გამგრძელებლის, აკად. შოთა ნადირაშვილის წიგნში „სოციალური განწყობა“ (1985) ვკითხულობთ: „ადამიანის ფსიქიკური აქტივობა თავისი ბუნებით არსებითად სოციალური ხასიათისაა… ადამიანი სოციალურ ჯგუფში ყალიბდება, იკმაყოფილებს თავის მოთხოვნებსა და მისწრაფებებს, სოციალური მოთხოვნების საფუძველზე ქმნის ღირებულებებს“[2]. შ. ნადირაშვილი აქვე წერს, რომ სოციალური ფსიქოლოგიის ჩამოყალიბებისთანავე აქტუალურ საკითხად იქცა პიროვნების აქტივობასა და მის განწყობაზე სოციალური ჯგუფის გავლენის ფსიქოლოგიური კანონზომიერებანი. პიროვნებაზე სოციალური ჯგუფის გავლენის ყველაზე ნათელ სურათს კი იგი კონფორმიზმის ფენომენში ხედავს და გვაცნობს სოლომონ აშის მიერ 1956 წელს ჩატარებულ ექსპერიმენტს, რომლის არსი ასეთია:

ცდისპირებს აძლევენ ორ ფურცელს, ერთზე სხვადასხვა სიგრძის სამი ხაზია დასმული, მეორეზე – ერთი, რომელიც აღნიშნული ხაზებიდან ერთ-ერთის ტოლია.

ჯგუფის რვა წევრიდან მხოლოდ ერთია ნამდვილი ცდისპირი, დანარჩენები ექსპერიმენტატორის ასისტენტები არიან. ისინი განგებ არასწორ პასუხს ასახელებენ. ნამდვილმა ცდისპირმა არაფერი იცის დანაჩენ მონაწილეთა წინასწარი მოლაპარაკების შესახებ. ცდისპირები ისე სხედან, რომ ნამდვილ ცდისპირს რიგის მიხედვით მეშვიდეს უხდება ცდის თითოეულ ვარიანტში პასუხის გაცემა. ყოველ ცდაში მისი წინამობედი ექვსი ცდისპირი შეთანხმებულად, ერთხმად, სტანდარტული ხაზის ტოლად მკვეთრდ განსხვავებულ ხაზს ასახელებს.

ინდივიდუალურ ცდებში ყველამ სწორად მიუთითა, სამი ხაზიდან რომელი იყო ცალკე წარმოდგენილი ხაზის ტოლი. ჯგუფური ცდების შედეგები სავალალო აღმოჩნდა: ცდისპირების მესამედზე მეტმა, 37%-მა, გაიმეორა ჯგუფის ყალბი პასუხი. მათზე ჯგუფის გავლენა ისეთი დიდი იყო, რომ ისინი, აშკარად აღქმული მონაცემების საწინააღმდეგოდ, ჯგუფის მიერ გამოთქმულ შეხედულებებს იმეორებენ.

თუ ობიექტების შეფასებისას მათი ზუსტი გაზომვა შეუძლებელია, კონფორმულობა 80%-მდე იზრდება. ჯგუფის კონფორმული გავლენის ეფექტი ისეთი ძლიერია, რომ შეუძლია ადამიანის გრძნობადი შინაარსების შეცვლა და აღქმითი ილუზიების აღძვრა.

როგორ ფიქრობთ, დავით გურამიშვილი სოლომონ აშის საექსპერიმენტო ჯგუფში რომ ყოფილიყო, რას იზამდა, ჯგუფის დანარჩენი წევრების ქუდს ისიც დაიხურავდა?

[1]  ნოდარ ნათაძე, „დავითიანის“ შინაარსი, აღნაგობა და ძირითადი მოტივები, https://www.nplg.gov.ge/civil/statiebi/saskolo/davitiani_shinaarsi.htm

[2] შ. ნადირაშვილი, იქვე, გვ. 230.

მაისის თვეში „მთის ქალაქებში“ ვიმოგზაურე. ასე მე ვუწოდებ, თორემ სინამდვილეში ყველა ქალაქს თავისი სახელი აქვს და თურქეთის აღრის რეგიონში არარატის მთის ძირას მდებარეობენ. ვისაც წნევა აწუხებს, იქ წასვლას არ ვურჩევ, რადგან მართლა გვარიან სიმაღლეზე ადიხარ. ხე საერთოდ არ ხარობს, გარშემო მთები და გაშლილი მინდვრებია. ამიტომ, აქ ხილს სხვა ფასი აქვს, რადგან ფუფუნებაა. ძირითადი საქმიანობა კი მეცხოველეობა გახლავთ. ჩემი წასვლის ოფიციალური მიზეზი ქალაქ აღრის უნივერსიტეტში ლექციების წაკითხვა იყო. თუმცა, მანამდე სპეციალურად ისე დავამთხვიე, რომ ლექციები სწორედ აღრიში წამეკითხა და ისიც აუცილებლად მაისში.

რატომ? – აღრის რეგიონში მაისში რიბისი მოდის. სწორედ მისი დიდი რაოდენობით მირთმევა იყო ჩემი ძირითადი მიზანი.

რიბისს ადგილობრივები ეძახიან ქურთულ ენაზე. ისე რა ჰქვია, არ ვიცი. ამ რეგიონის მცხოვრებთა უმრავლესობა ქურთები არიან. უმეტესობამ თურქული არც კი იცის, ძირითადი ნაწილი, ბუნებრივია საუბრობს, თუმცა უფრო ზევით მთებში გაბნეულ სოფლებში თურქულ ენაზე მოსაუბრეს სულ ტყუილად დაელოდები.

რიბისი მცენარეა, რომელიც უნდა გაფცქვნა და მისი ღეროები ჭამო. ძალიან გემრიელი წვენით არის სავსე. როცა კბეჩ, წვენი პირში გესხმება და რაღაცნაირ გემოს გიტოვებს. 50-ზე მეტ ანტიოქსიდანტს შეიცავს და უსაშველოდ მარგებელია. მთელ სხეულს აძლიერებს და აახლებს. მხოლოდ მაისში მოიპოვება და წვენი ისეთი კონცენტრირებულია, რომ მთელი წელი ყოფნის ორგანიზმს. ამიტომ და შესაძლოა ძალიან კამკამა ჰაერის გამოც, აღრის მცხოვრებლები ძალიან იშვიათად ავადობენ სიმსივნით. ყოველ შემთხვევაში, სტატისტიკა ასე აჩვენებს.

მაისის დასაწყისი იდგა და ამიტომ ჯერ ბაზარში რიბისს ვერ ნახავდით. ამიტომ, ჩემმა მეგზურმა მითხრა, წამო, მთის სოფლებში ავიდეთ, იქ მეცხვარეებს ვნახავ, მოგვეხმარებიან რიბისის მოკრეფაშიო.

წავედით… წარმოიდგინეთ დახვეული გზა, წინ მხოლოდ ღრუბლებია და გრჩება შთაბეჭდილება, რომ სწორედ მათთან მიდიხარ სტუმრად. ჩემი მეგზური ქურთულად თავისუფლად საუბრობდა, ამიტომ პირველსავე სოფელში მწყემსები ხალისით დაგვეხმარნენ მთის კიდევ უფრო ზედა ადგილებიდან რიბისის შეგროვებაში. შემდეგ, სახლში ჩაიზე დაგვპატიჟეს. სოფელს „ოქროსგასაღებიანი სოფელი“ ერქვა, ოღონდ ოქროს იქაურობა ნაკლებად ჰგავდა. ხალხი ფაქტობრივად მიწურებში ცხოვრობს. სახლში მოხრილი უნდა შეხვიდე და თუ ოდნავ მაღალი ხარ, ასევე მოხრილმა უნდა იარო და დაჯდე. ბავშვების უმეტესობაც რაღაცნაირია, ოდნავ სევდიანი და ისეთი მორცხვი, ხეირიანად თვალებშიც ვერ გიყურებენ. ზოგადად თურქეთში, როგორ ზრდიან იცით ბავშვებს? შთააგონებენ, ჯერ ალაჰია და შემდეგ მასწავლებელიო. ამიტომ არის, რომ როგორც კი იგებენ, მასწავლებელი ხარ, მაშინვე მოწიწებას გრძნობ ყველა მხრიდან.

„ოქროსგასაღებიან სოფელში“ მწყემსის სახლში ჩაის დალევის შემდეგ გარეთ გამოვედით და ცოტა ფეხითაც გავისეირნეთ. მინდვრად ბავშვები თამაშობდნენ. უცხოები დაგვინახეს და ჩვენკენ გამოიქცნენ. დამავიწყდა მეთქვა, სოფელში ასვლამდე, ქალაქის სუპერმარკეტში გვარიანად ტკბილეული მოვიმარაგეთ (იცოდა ჩემმა მეგზურმა, სადაც მივყავდი). ჰოდა, მთელი სოფლის ბავშვობა ისე გავახარეთ, მეც მათ ემოციებში ვიყავი და ყურებამდე ვიცინოდი.

– როჟ ბაში, – მიესალმა ბავშვებს ჩემი მეგზური.

– დოკურმაჟი ზანი, აპო? – ქურთული იცი, ბიძია? გაუკვირდათ ბიჭებს.

– ეზდზანიმ, – ვიცი, აბა, არ ვიციო, გაეცინა ჩემს მეგზურს და აქ საუბარში უკვე მეც ჩავერთე.

– ჯანი ბაში, ზაარ? – როგორ ხართ, ბავშვებო?

– ბაშიმ, ბაშიმ-ერთხმად მომოგეს და იქვე მკითხეს.

– ხატი, დუზი ზანი? – დეიდა, ქურთული იციო? გამეცინა და ერთ-ერთ ბიჭს, რომელიც ქათქათა თეთრი იყო და საოცრად წითური თმა ჰქონდა, ვკითხე:

– დუქურმანჯი? – ქურთი ხარ-მეთქი?

– ერი, – დიახო, მითხრა.

– დუ ქურმანჯექი ჩანი? დუ ტსორი ვე ჩილი. აინი ტავი – რანაირი ქურთი ხარ, თეთრი და წითური თმით? მზეს გავხარ.

აქ უკვე ჩემი მეგზური ჩაერთო საქმეში და ბავშვებს უთხრა:

• ხატი დუ ქელიმე დზანე, ევი ბერდე, – დეიდამ მხოლოდ ეს იცის ქურთულად და შეეშვით აწიო.

არადა, ეს ქურთი ბავშვი მართლაც განსაცვიფრებლად თეთრი და წითური იყო. ასეთი ფერის თმა ძველთაგანვე იქცევდა გარშემომყოფთა ყურადღებას და რა გასაკვირია, მეც რომ შემემჩნია. ასეთი ფერის თმა მთელ პლანეტაზე ადამიანთა 2-6%-ს აქვს. თითოეულ წითურ ადამიანს კანსა და თმებში ჭარბად აქვს წითელი პიგმენტი ფეომელანინი. მუქი პიგმენტი ეუმელანინი კი მცირე რაოდენობით აღენიშნებათ. სწორედ ამიტომ, ძალიან თეთრი კანი და ჭორფლიც აქვთ. განსაკუთრებით მგრძნობიარენი არიან ულტრაიისფერი გამოსხივებისადმი. წითური თმები ცილა „პირველი ტიპის მელანოკორტინის რეცეპტორის“ (შემოკლებით MC1R) მუტაციასთან არის დაკავშირებული. მუტაციას ცილა კი არა, ის გენი განიცდის, რომელიც ამ ცილის კოდირებას ახდენს. ცილის სინთეზისთვის უჯრედს ესაჭიროება ე.წ. „თარგი“ , ანუ გენი, რომელშიც კოდირებულია ამ ცილის ქიმიური ფორმულა. გენის მუტაცია, ანუ „თარგის“ ცვლილება იწვევს ცილის ქიმიური შემადგენლობისა და ფუნქციის შეცვლას ორგანიზმში. ასეთი ცილა ფუნქციას ან ცუდად შეასრულებს, ან საერთოდ ვერ შეასრულებს. ზოგ შემთხვევაში კი შეცვლილი ცილა მუშაობს სხვაგვარად ან უკეთესადაც კი. თუმცა, თითოეულ უჯრედში ერთი და იმავე გენის ორი ასლი არსებობს. ერთი ასლი დედის მხრიდანაა, მეორე კი მამის მხრიდან. გამოდის, რომ თუ ერთი გენი ვერ მუშაობს, მეორე სათადარიგო გენი შეენაცვლება. ჰოდა, ეს რეცეპტორი MC1R, ერთგვარ ბიოგამომრთველის როლს ასრულებს. ანუ, თუ რეცეპტორი „ჩართულია“, ანუ აქტიურია, უჯრედი ასინთეზირებს პიგმენტ ეუმელანინს, რომელიც თმის შავ შეფერილობაზეა პასუხისმგებელი. თუ MC1R „გამორთულია“, მაშინ უჯრედი ასინთეზირებს ფეომელანინს. ჭეშმარიტად წითური ადამიანი იბადება, თუ მის უჯრედში MC1R ორივე ასლი „გამორთულია“. გამოდის, რომ წითური ბიჭი „ოქროს სოფლიდან“ სწორედ ასეთი „გამორთული“ MC1R-ის მფლობელი იყო. ანუ, გამოდის, რომ ამ ბიჭის მამასაც და დედასაც თითო-თითო „გამორთული“ გენი ჰქონდათ და ორივე ამ ბიჭს გადაულოცეს. ჰოდა, ისიც ქურთისთვის განსაცვიფრებლად ფითქინა და წითური გამოვიდა.

დღეს წითურების რაოდენობა ყველაზე მეტად ირლანდიაშია, მოსახლეობის 10%, შემდეგ მოდის შოტლანდია, მოსახლეობის 6%-ით. ამ 6%-ის ყველაზე მეტი კონცენტრაცია კი ედინბურგში გვხვდება.

არქეოლოგიური გათხრები ადასტურებენ, რომ ძველ დროში წითურების რაოდენობა უფრო მეტი ყოფილა. გათხრების დროს წითელთმიანებს ისეთ ადგილებში პოულობენ, ამავე ტერიტორიაზე ახლა ვერაფრით რომ ვერ შეხვდები. მაგ. ჩინეთის ჩრდილო-დასავლეთის პროვინცია ტარიმში, წითურთმიანი მუმიები იპოვეს. ეს მუმიები ჩვ. ერამდე მეორე ათასწლეულს ეკუთვნოდნენ.

იმ დროში წითურმიანებს ეთაყვანებოდნენ. ძველ ეგვიპტეში სეტთან, იგივე უდაბნოს, ქარიშხლის და არეულობის ღვთაებასთან ასოცირდებოდნენ. ჰოდა, წითელთმიანები ავტომატურად ძლიერ ადამიანებად მიიჩნეოდნენ. სკანდინავიური ღვთაება თორი ასევე წითელი თმით არის აღწერილი. „ილიადაში“ აქილევსის თმებზე სიტყვა „ქსანტესია“ გამოყენებული, რაც ღია ოქროსფერ მოწითალოს ნიშნავს. მის შვილს ნეოპტოლემს კი „პირსს“ უწოდებენ, რაც წითელს ნიშნავს. პოლინეზიურ კულტურაში წითური თმები ძალასთან ასოცირდებოდა.

კელტებს სჯეროდათ, რომ წითელთმიანი ბავშვები ფერიებს ენათესავებოდნენ. გვახსოვს ხომ, წითური ბავშვი შესაძლოა არა წითურ მშობლებს გაუჩნდეს და რადგან კელტებს გენეტიკისა და ბიოქიმიის არა გაეგებოდათ რა, ფიქრობდნენ, ბავშვი ფერიამ მოიყვანაო.

შემდეგ დრო შეიცვალა. შეიცვალა დამოკიდებულება წითური ხალხის მიმართაც. ესპანური ინკვიზიციის დროს ყველა წითელთმიანსა და წვერიანს ეშმაკთან წილნაყარად მიიჩნევდნენ. თუ მწვანე თვალებიც ექნებოდა, წასული იყო მისი საქმე. სწამდათ, რომ ვისაც წითური თმები და მწვანე თვალები ჰქონდა, სიკვდილის შემდეგ ვამპირად იქცეოდა. თეოფილე ხუცესმონაზონი კი აღწერს ალქიმიურ რიტუალს, სადაც სპილენძისგან ოქროს მისაღებად წითელთმიანი ბავშვის სისხლია საჭირო.

შემდეგ ისევ შეიცვალა დამოკიდებულება და წითური თმა მოდური გახდა. რენესანსის პერიოდის იტალიელი ლამაზმანები თმებს ჯერ კირით, ლიმონით და გოგირდმჟავას ნაზავით იუფერულებდნენ, შემდეგ კი შაფრანით და ქინათი იღებავდნენ. შედეგად, (თუ თმა გაუფერულებას გადაურჩებოდა) წითელთმიანები ხდებოდნენ.

წერილის დასაწყისში აღრის ბავშვებზე ვყვებოდი.

ჩვენს მანქანას დიდხანს მოსდევდნენ და წითური ბიჭი „ოქროსგასაღებიანი სოფლიდან“ მომძახოდა:

• ხატიი, ჰადი ხათრეთეეე, – დეიდა, მომავალ შეხვედრამდეეე.

ყოველ წელს, როცა ვსაუბრობ ჭიებისა და სხვა ორგანიზმების რეპროდუქციული ორგანოების შესახებ, აღვნიშნავ რომ შეუძლიათ წარმოქმნან კვერცხუჯრედიც და სპერმატოზოიდიც, რის გამოც ისინი ჰერმაფროდიტებს მიეკუთვნებიან. მოსწავლეები უამრავ კითხვას სვამენ და აინტერესებთ ადამიანებში თუ არის მსგავსი შემთხვევა დაფიქსირებული. ვუყვები ჟვანიას სახელობის კლინიკაში ჩემი თვალით ნანახი ახალშობილის შესახებ, რომელსაც ორივე სქესისთვის დამახასიათებელი სასქესო ორგანოები ჰქონდა, ვსაუბრობთ ჟანა დარკზე, რომელიც მორისის სინდრომის გამო მამაკაცური სიძლიერით და ქალისთვის დამახასიათებელი გარეგნული ნიშნებით აკვირვებდა ადამიანებს. სქესისა და გენდერის განსაზღვრა ძალიან რთული თემაა, ამიტომ მოკლე პასუხი უმჯობესია.

რა უნდა ყოფილიყო მიზეზი? აქ წარმოიშობა სამი ჰიპოთეზა:

1. კლაინფერტერის სინდრომი, შესაძლოა X ქრომოსომაზე მიმაგრდა Y ქრომოსომაზე;
2. SRY გენის ტრანსლოკაცია კროსინგოვერის შედეგად;
3. ანდროგენ-რეზისტენტული სინდრომი;

საპრეზენტაციო მასალა pptx

საპრეზენტაციო მასალა pdf

შეკითხვები

დილემა: უნდა დაუბრუნონ თუ არა სპორტსმენს მედალი ასეთ სიტუაციაში?

რეკომენდაცია:

1. მეიოზის ახსნამდე გააცანით სანტის სიტუაცია;
2. საპრეზენტაციო მასალის გამოყენებით დაამუშავეთ საკითხი;
3. დილემაზე მუშაობისას მოსწავლეები დაყავით ორ ჯგუფად, ერთი ჯგუფი, რომელიც ემხრობა მედლის ჩამორთმევას, მეორე ჯგუფი – რომელიც ემხრობა მედლის დაბრუნების აზრს. ორივე ჯგუფი მოაგროვებს არგუმენტებს და კონტრარგუმენტებს, შემაჯამებელ გაკვეთილზე შეაჯამეთ საკითხი.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. BBC NEWS | South Asia | Indian athlete fails gender test
2. https://www.sciencedaily.com/releases/2009/10/091020153100.htm
3. https://merki.mkurnali.ge/sections/1487/klainpelteris-sindromi/
4. რა არის მეიოზი – CK 12;
5. https://triasi.ge/upload/10-2-moswavle-biologia.pdf

მადლობა ფეხბურთელებს. მადლობა, რადგან ერთი კაცი წინდებს ჰყიდდა და ამ კაცს ქალმა, რომელიც მზესუმზირას ჰყიდდა, უთხრა: მამარდაშვილი გერმანიაში რომ ყველაზე მაგარი გუნდია, იმას სდომებიაო. და ამ კაცმა, კიო, ვიციო და გაიღიმა.

მადლობა, რადგან ამ ხალხს რომ გავცდი, ორი შავოსანი, მოხუცი ქალი მიდიოდა და ერთმა უთხრა, გუშინ როლანდოს გოლი არ გავატანინეთო და მეორემ ჰკითხა: როლანდი ვინ არისო და იმ პირველმა, აღარ ვიცი, რა უპასუხა, რადგან მათაც გავცდი.

მადლობა, რომ მათ მერე რომ კაცი შემხვდა, იმ კაცს ისე ეტყობოდა, რომ ბანკის ვალი ჰქონდა და აღარ ახსოვდა.

მადლობა, რომ ის კაცი სადაც იდგა, იქვე, ფანჯრიდან, მეორე კაცი სიგარეტს ეწეოდა, იმ კაცს ფილტვის კიბო ჰქონდა და აღარ ახსოვდა.

მადლობა, რომ ეს ორი კვირა არ გვახსოვდა რაც არის და იყო მხოლოდ ის – რაც გვინდა.

თუ რამე სიმღერა დგას ცალკე, როგორც თხრობა, როგორც ამბავი, გნებავთ, როგორც დღეს უყვართ თქმა – სათქმელი – ეგ არის Strange Fruit – უცნაური ნაყოფი, გნებავთ ხილი. საქმე ერთი ფოტოსგან იწყება, სადაც ხეზე ჩამომხრჩვალი ორი აფროამერიკელი, თომას შიპი და აბრამ სმითი მოჩანან, დასჯილნი ლინჩის წესით.

აბელ მიროპოლმა სწორედ ამ სურათის მიხედვით დაწერა საგალობელი-პროტესტი და 1939 წელს ბილი ჰოლიდეიმ იმღერა. მერე ბილიმ იმღერა კიდევ რამდენჯერმე, მაგრამ მე მიყვარს ერთი სტანდარტი, მოკლე და მკაფიო. ბილი ჰოლიდეის ხმა, წესისამებრ, არის გაჭიმული გზა პატარა ბავშვიდან ვიდრე მოხუც ქალამდე. თუ თვალს დახუჭავ, რომელსაც წარმოიდგენ, ეგ არის ან ვერ გაიგებ რომელია ან ყველა ერთადაა. ყველ ასაკი. და ესეც ამბავია – იმ ორი ჩამომხრჩვალი კაცის ცხოვრებას გვანდობს – ყმაწვილობიდან ვიდრე დასჯამდე. ბილისთან კიდევ არის ტაბ სმიტის საყვირის ორი ხმამაღალი ამოსუნთქვა, რაღაც უცნაურად ტრაგიკული, თითქოს მისალმებაც და თითქოს დამშვიდობებაც.

ბილის შემდეგ ბევრმა იმღერა, მაგრამ სულ ბილია. ცადა დიდმა ნინა სიმონემაც, თუმცა ისე ვერ ამოაყირავა, როგორც, ვთქვათ სქრიმინ ჯეი ჰოკინსის I Put Spell On You (“მე შენ მოგაჯადოვე”) – ს უყო. კი, მანდ ადგა და ცალკე ამბავი დადო. აქ მგონი, რომ ეგ ვერ მოხერხდა ნინასგან. რაც იშვიათია, მაგრამ ხდება ხოლმე. კარგი ნამღერია, განა ცუდი, მაგრამ მაინც.

და რაც ვერ მოხერხდა ნინასგან, მოულოდნელად ბეთ ჰარტისგან მოხერხდა. მგონი ბეთი გაექცა ბილის, შეიძლება შორს არ, მაგრამ გაექცა. და ეს გაქცევა ჯო ბონამასას წაშველების წყალობითაცაა, რომლის სამი სოლო, გაბმული კონწიალია თოკზე. გაქცევა კიდევ იქ არის, სადაც ბეთი სიტყვა მაგნოლიას ამბობს, სახასიათო ჩაგდებით და ოდნავი გაბმით. ხოლო ჯოს გიტარა თითქოს თან კონწიალია და თანაც გასვლის ცერემონიაც. ეპოქა გაყავსო გეგონება. ოდნავი პომპეზურობით, ბლუზური ჩაჭიმვით და ცოტა ეზოთერულობით ანუ ,,მაშინ ეპოქა დამთავრდა დიდი”.

რახან ინსტრუმენტი ვახსენეთ, აუცილებლად სათქმელია ვინტონ მარსალისის და რიშარ გალიანის გენიალური დუეტი. ეგენიც სხვა მწვერვალისკენ ექაჩებიან ამ ხილის ხეს. და რა გასაკვირია ამ სიმაღლის დიდოსტატებისგან ეგ ამბიცია. არის ორი მომენტი, სადაც მუსიკა ყელზე გიჭერს, როგორც სახრჩობელა და სულ გხდის, ვინტონის და გალიანოს ამ დიალოგისას. თითქოს ორჯერ იხრჩობა, ვინც იხრჩობა – პირველად სხეული და მერე – სული.

მაგრამ საბოლოოდ, ეს სიმღერა არის ბილი. და ბილის უკან ნაგულისხმევი ის ორი კაცი, ხეზე მოკონწიალე. და იმ ორი კაცის უკან ადამიანის სასტიკი ისტორია, საუკუნეების მიღმა და მგონი, რომ საუკუნეების მერეც. რადგან ,,რაც ყოფილა, იგივე იქნება და რაც მომხდარა, იგივე მოხდება; არაფერია მზის ქვეშ ახალი”. და – არც ეს.

როგორ ვესაუბროთ მოზარდებს ისეთ მნიშვნელოვან, დარდიან და ყოველდღიურ საფიქრალზე, როგორიც ოკუპაციაა, იმგვარად, რომ მათში არ გამოვიწვიოთ ყალბი პატრიოტიზმი, ნაძალადევი თანაგანცდა, გაუაზრებელი ერთსულოვნება და ვასწავლოთ იმ მიწისა თუ ზღვის სიყვარული, რომელიც არასდროს უნახავთ. ამბავი ხომ მათ შობამდელია. ალბათ, სწორედ ზღაპრის, ალეგორიული ენის სიმარტივითა და გულწრფელობით მოიყოლება ბავშვებთან ჩვენი ქვეყნის უახლოესი წარსული, რომელშიც დღემდე ვცხოვრობთ და გვაღელვებს.

ასეთ წიგნად მოიაზრება ნინია სადღობელაშვილის „უსაზღვროდ შერიგებული მეზობლები”, რომელიც საგულისხმო ამბავს მოგვითხრობს. ამბავი ერთნაირად საინტერესო და გასაზიარებელ-გასააზრებელია, როგორც გამოცდილი, ისე ახალბედა მკითხველისთვის.

წიგნის კაბადონებს მეუფე ისაიას ილუსტრაციები ამშვენებს, ნიქოზელი მღვდელმთავრის, დღემდე არილს რომ მოელის თანასოფლელებთან ერთად, როგორც აბრაამის წიაღი – გამარჯვების საყვირს.

ქართული ლაზათიანი სიტყვის ლაზარესეული მნიშვნელობა წიგნის სათაურშივე ცხადდება – უსაზღვროდ შერიგებული მეზობლობა ტერიტორიულ მთლიანობასთან ერთად, დროსა და სივრცეში მოხეტიალე ადამიანების უსამანო მყოფობასაც მოიაზრებს, რაც ერთმანეთის შეყვარებას, თანხმობასა და თანაზიარებასაც გულისხმობს.

წიგნი, რამდენიმე საგულისხმო საფიქრალს იტევს:

1. წინაპრის დაშვებული შეცდომების გადაფასება;
2. ქართული სიტყვის მოფრთხილება;
3. მტრობა და სიყვარული;
4. უანგარო მეგობრობა;
5. განათლებისა და წიგნიერების მნიშვნელობა;
6. ომის აბსურდი;
7. შერიგების სიამე.

„რად გინდა საზღვრები“ – ამ სიტყვებით მიმართავს წიგნის მთავარი პერსონაჟი ბუჩაჩი მეგობარ ზღარბუნიას, რომელიც მამის დანაბარებსა და წამოწყებულ საქმეს გულდასმით აგრძელებს – თხრის ორმოებს და საზღვარს ავლებს მაჩვების ოჯახთან, რათა ყველამ იცოდეს თავისი ადგილი; რომ „ქლიავის ფესვი“ მას ეკუთვნის და არა მეზობელს, თანაც თვალს მაჩვის ასულ მაშოსკენ აპარებს და საკუთარ თავთან ჭიდილიც სიყვარულისა და მოვალეობის ველზე ინაცვლებს.

ზღარბუნია ვერ სწვდება იმ უსაზღვრებო მდგომარეობას, რომელსაც ბუჩაჩი დაჟინებით უხსნის: „მაინცდამაინც საზღვარი გჭირდება იმისთვის, რომ ვინმეს რამე არ გაუფუჭო?“. ვერც იმას ხვდება ზღარბუნია, რომ თავისუფლება მხოლოდ ლაღ ფრენას არ ნიშნავს, რომ ეს უპირველესად ფიქრისა და აზროვნების თავისუფლებაა.

ზოგჯერ ისეც ხდება, წინაპრების დაშვებულ შეცდომებს ახალმა თაობამ უნდა უწამლოს. ამას კი გონიერება, გააზრება და გამბედაობა სჭირდება. არჩევანის წინაშე მდგარ ზღარბუნიას გადაწყვეტილების მიღებაში განათლებული და წიგნიერი ბუჩაჩი რომ ეხმარება, ესეც საგულისხმო ფაქტი და მწერლის მნიშვნელოვანი შეტყობინებაა უასაკო მკითხველისთვის.

ქართული სიტყვის იმგვარად შემცნობელ-გამომთქმელი მწერალი, როგორიც ნინია სადღობელაშვილია, უთუოდ ათქმევინებდა ერთ-ერთ მთავარ გმირს – მე ყველაფერი მაღელვებს, რაც ფურცელს და ანბანს უკავშირდებაო. სწორად მეტყველი და ქართული სიტყვის სადარაჯოზე მდგარი ბუჩაჩი კეთილი კაცის ეზოს სხვა ბინადრებსაც მოუწოდებს სწორად და გამართულად იმეტყველონ. განათლება კი თავის მთავარ თვისებას ამ წიგნშიც ამჟღავნებს და უხვად მოეფინება ყველას, ვისაც კი მისი სინათლის მოხელთება განუზრახავს.

ზღარბუნიაც მოინდომებს წერა-კითხვის სწავლას და მისი „კურნებაც“ აქედან იწყება. ამ ფერიცვალების გზაზე მას არცთუ იოლი გადაწყვეტილების მიღება უწევს – წინაპრის წესსა და ადათს გონების თვალი უნდა გაავლოს და მისი ავკარგიანობა ამოიცნოს. ზღარბუნიასთვის „ალუდა ქეთელაურობა“ მარტივი არჩევანი არ გახლავთ, მისი ორჭოფობაც მანამ გასტანს, სანამ თავისსავე ამოთხრილ ორმოში არ ჩავარდება და მეფსალმუნის სიტყვებს „ხნარცვ თხარა და აღმოკუეთა და შთავარდეს იგი მთხრებლსა მას, რომელიცა ქმნა“ საკუთარ ეკლებზე არ იწვნევს. ამჯერად კი მიხვდება ზღარბუნია, საზღვრების თხრას რომ სიკეთე არ მოაქვს და შეინანებს თავის უგუნურ სიჯიუტეს.

საიდან იღებს სათავეს ბუჩაჩის გონიერება? ვისგან უსწავლია მას უსაზღვროება სიკეთისა და უძლეველობა სიყვარულისა? ამ უჩინარ მასწავლებელს წიგნში ყოვლისმჭვრეტელი რა-ბუ ჰქვია, რომელიც ცოდნას ისევე გასცემს, როგორც მზე – სინათლეს. სწორედ მისგან შეუმეცნებია ბუჩაჩის, რომ განგებას მარტოობისა და უვიცობისთვის არ გავუწირივართ და ნუგეში, ხშირად, მეგობრების პირი-სახით გვევლინება. მაშინ კი ვრწმუნდებით, რომ „პლანეტები ვართ ერთმანეთისთვის“.

ყველა ზღაპარი სიკეთესთან ერთად, განსაცდელსაც იტევს. ბუჩაჩისა და ზღარბუნიას თავგადასავალშიც ცა ომის ჯანღით შეიფერება და კეთილი კაცის ეზოში ჭურვები ცეცხლოვანი ბურთებივით ჩამოიყრება. დიდი ბჭობისა და ფიქრის შემდეგ, ეზოს ბინადრებმა გადაწყვიტეს მოჩხუბარი ადამიანები როგორმე შეერიგებინათ. ამ კეთილი მიზნისთვის კი ქართული ენის წიაღიდან „დაფარული საიდუმლო“ გამოითქვა და ვეებერთელა აბრაზე „საკურნებლად“ გაიშალა წარწერა „უსაზღვროდ შერიგებული მეზობლებისა“. სწორედ ეს „უსაზღვრო შერიგება“ იქცა დაპირისპირებული ადამიანების ერთიანობის თავკიდურ ლოდად, ამავე სიტყვებმა გადაადნო მტრისგან ჩამოყრილი ჭურვები და მშვიდობის ჰანტელებად აქცია ახალი თაობისთვის.

როდის ვიმარჯვებთ და ვხმიანდებით ერთიან ბგერად, როდის გამოგვდის ურღვეველობა? მაშინ, როდესაც ბუჩაჩისა და ზღარბუნიას მსგავსად ერთმანეთის ამარა ვრჩებით, მეგობრობას ვირჩევთ, წარსულს გადავაფასებთ და საკუთარ ადგილს ვაგნებთ სამყაროში.

მწერალი დიდ-პატარა მკითხველს ფიქრისა და მსჯელობის გადმოსახედზე აყოვნებს, საიდანაც სიკეთის, ადამიანობის, მეგობრობის მარადიული ხატება ირეკლება და გულგრილს არავის ტოვებს.

წიგნს სიყვარულის ოდა ასრულებს… ან იწყებს, ვინ იცის… ან იქნებ არც დასაწყისი აქვს ამ ამბავს და არც დასასრული, როგორც დიდ „რას“ – „სინათლის მზეს“ „რომელი აღმობრწყინდა მაღლით აღმოსავალად“ (შობის ტროპარი) და ქართულ ენაში განიფინა მარადიულ საიდუმლოდ.