საბავშვო ლიტერატურაში პერსონაჟების ოთახებს განსაკუთრებულად ვაკვირდები. თავგადასავლებთან ერთად ისიც მაინტერესებს, სად არის სივრცე, რომელიც მკითხველს მყუდროებას შეუქმნის და თავს იმ სამყაროს ნაწილად აგრძნობინებს, რომლის შესახებაც კითხულობს. პერსონაჟების ოთახები მკითხველს თამაშისკენ, ფანტაზიორობისა და შემოქმედებითობისკენ უბიძგებს. მკითხველსაც შეუძლია, იატაკზე მაჭკატები გააბრტყელოს, ეზოში სტუმრად მოიწვიოს მეგობრები, მერე კი უზარმაზარი ხის ფუღუროში ყავაც მიირთვას მათთან ერთად ან ფარდებისგან მოჩვენებები გამოჭრას.

„შვედეთის ერთი პატარა ქალაქის გარეუბანში ერთი ძალზე მოუვლელი ბაღია. ბაღში ძველისძველი ჩაშავებული სახლი დგას. აი, სწორედ ამ სახლში ცხოვრობს პეპი გრძელწინდა. ეს ძველისძველი სახლი, რომელსაც მოუვლელი ბაღი ერტყა გარშემო, პეპის მამამ იყიდა დიდი ხნის წინათ. ფიქრობდა, როცა მოვხუცდები და ხომალდის მართვას ვეღარ შევძლებ, აქ მე და პეპი ვიცხოვრებთო. ვილა „ყიყლიყო“, ჰო, ასე ეძახდნენ იმ ძველ სახლს. ოთახებში ავეჯი იდგა, ხოლო სამზარეულო ჯამ-ჭურჭლით იყო სავსე. იფიქრებდით, პეპისთვის საგანგებოდ მოუწყვიათ ეს ბინაო“.

პეპის სახლი პეპისავით არაორდინარულია, უსისტემო და მოუწესრიგებელი, ხალისიანი დაუდევრობით სავსე. პეპი იმდენად ლაღი ბუნების პერსონაჟია, არც კი გვიკვირს, რომ მის ტერასაზე ცხენი ცხოვრობს, სახლში კი – მაიმუნი, თავად პეპი კი სკოლაში არ დადის და უზარმაზარი ფეხსაცმელებით დააბოტებს ქუჩებში. ვის არ მოუნდება ისეთ ეზოში თამაში, სადაც უზარმაზარი მუხა ლიმონათებს „ისხამს“?

„ვილა ყიყლიყო“ ის ადგილია, სადაც პეპი არაჩვეულებრივად ერთობა, სტუმრად მისულ მეგობრებს სიხარულით უმასპინძლდება, ქურდებს, რომლებსაც მისი ოქროების ხელში ჩაგდება სურთ, ისე აბრიყვებს და აბიაბრუებს, „ვილა ყიყლიყოსკენ“ გახედვის სურვილსაც უკარგავს. გახსოვთ, პოლიციელები რამდენი არბენინა? ბოლოს ისე დაღალა, უიმედოდ ჩაიქნიეს ხელი პატარა ობოლ გოგოზე, რომელსაც სკოლაში სიარული არ სურდა.

პეპის დამოუკიდებლობისა და ძლიერების მიზეზი მისი სახლიც იყო, რომლის ყოველ კუთხე-კუნჭულს ხუთი თითივით იცნობდა.

„ლამაზი იყო პეპის ბაღი. მართალია, მოვლა-პატრონობა აკლდა, მაგრამ, სამაგიეროდ, აბუჩქული გაზონები ამშვენებდა. თეთრ, ყვითელ და წითელ ვარდებს მიწამდე დაეხარათ ბებერი ტოტები. იქნებ არც ისე რჩეული ჯიშისა იყვნენ, რაოდენ დამათრობელი სურნელიც ასდიოდათ. ხეხილიც იდგა ამ ბაღში და ტოტებგაბარდნილი მუხა და თელაც, რომლებზეც სულ ადვილად ადიოდნენ ბავშვები. მუხა ზემოთ ორად იტოტებოდა და შუაში ისე იყო მწვანე ტოტებით გადახურული, გეგონებოდა, ქოხიაო“.

ბავშვებისთვის „ვილა ყიყლიყო“ ჯადოსნური ადგილია, სადაც მხიარულად თამაშობენ პეპი და მისი მეგობრები – ტომი და ანიკა. პეპი ყოველთვის ახერხებს მათ გაკვირვებას, რადგან მის სახლში უამრავი ისეთი რამაა, რაც ცნობისმოყვარე ბავშვებს აინტერესებთ: „უცნაური ნიჟარები, მარგალიტის მძივები, ფერად-ფერადი ზღვის კენჭები, პატარა კოლოფები, ვერცხლის ჩარჩოში ჩასმული სარკეები, ერთი სიტყვით, ყველაფერი, რაც კი პეპის და მამამისს ეყიდათ დედამიწის გარშემო მოგზაურობის დროს“. ტომისა და ანიკას სახლისგან განსხვავებით, პეპის სახლში თავისუფლება და ვეებერთელა სივრცეა გართობისა და ხალისიანი თამაშებისთვის. აქ არ არსებობს შემზღუდავი წესები, პირიქით, „ვილა ყიყლიყოში“ თამაში საოცარი თავგადასავალია. ასეთ საოცარ სივრცეში რომელი ბავშვი არ მოიწვევს მეგობრებს და სიხარულით არ გაუმასპინძლდება?!

„ვილა ყიყლიყო“, ეს ჭრელი, სასაცილო და ცოტა მოუწესრიგებელი სახლი, შეიძლება საოცნებო ადგილი გახდეს იმ ბავშვებისთვის, რომლებსაც კითხვა და წიგნებთან განმარტოება უყვართ.

საინტერესო ოთახებზე საუბრისას, წარმოუდგენელია, არ მოგვაგონდეს სახურავის ბინადარი კარლსონი, რომელიც სახურავზე ცხოვრობს. კარლსონის სახლი ნამდვილად შთამბეჭდავია, თანაც ყველაზე მყუდრო, ყველაზე დაცულ და ყველასგან თვალს მოფარებულ ადგილას დგას. ის პატრონის უნიკალურ, არაორდინარულ და უცნაურ ხასიათზეც მიუთითებს. სად უნდა იცხოვროს პატარა, პროპოლერიანმა კაცუნამ, თუ არა სახურავზე, სადაც ვერავინ შეამჩნევს?

კარლსონის სახლში უამრავი უცნაური ნივთია მიმოფანტული, პატარა ფანჯარა კი ქალაქს გადაჰყურებს და კარლსონიც ისეთ რამეებს ამჩნევს, რასაც სხვები ვერ ამჩნევენ და ისეთ ოინებს იგონებს, რასაც სხვები ვერც კი გაბედავდნენ.

კარლსონის ოთახი არ არის ტიპური საცხოვრებელი სივრცე; ეს არის განსაკუთრებული ადგილი განსაკუთრებული პერსონაჟისთვის, რომელიც ცხოვრობს ისე, როგორც თავად სურს.

წიგნში „ლიონელბერგელი ემილის თავგადასავალი“ აღწერილია შვედური სოფლის გარემო. ავტორი გვიხატავს ხუტორ კატხულტისა და კატხულტელების ცხოვრებას. სწორედ იქ ცხოვრობს ემილი მშობლებსა და დაიკო იდასთან ერთად. როგორც ბავშვების უმეტესობა, ემილიც ცელქობს, თანაც ხშირად ცელქობს, ამიტომ უამრავ დროს ატარებს ფარდულში, სადაც ჩადენილი ცელქობისთვის გამოკეტავენ ხოლმე და ემილსაც სხვა რა დარჩენია, ზის და საყვარელ ხის კაცუნებს თლის.

სივრცე, რომელიც პერსონაჟებს ეკუთვნით, კითხვისას ცოტა ხნით ჩვენი, მკითხველების კუთვნილებაც ხდება. ასეთი ადგილები ძალიან ჰგვანან პატრონებს ხასიათით, განწყობით, ატმოსფეროთი და ალბათ ეს საოცარი მსგავსება გვიქმნის ჯადოსნურ განცდას, რომ ჩვენც იქ ვართ.

თქვენ რომელი ოთახი გაგახსენდათ საბავშვო ლიტერატურიდან?

„ქუჩაზე დადიან ტრამვაები, ავტობუსები და ხალხი. ჩვენც მივდივართ. მერე ვჩერდებით. რატო ვჩერდებით, არ ვიცი, ალბათ იმიტომ, რომ აქ საათია, რომლის პირდაპირაც, რუსთაველის გამზირისა და ბარნოვის ქუჩის კუთხეში რომ წყლებია, ის არის. ამ ადგილს ზემელი ჰქვია. აქ ვჩერდებით ყოველთვის. აქ გავჩერდით ახლაც“ – ეს ფრაგმენტი გურამ რჩეულიშვილის ნოველიდანაა. ნოველას ჰქვია „საშინლად იკბინება მზე“. გურამს თბილისი ძალიან უყვარდა და, რაც მთავარია, კარგად იცნობდა მას. გურამს ეს კონკრეტული ადგილიც უყვარდა – ზემელი, ამიტომ ხშირად ჩერდებოდა იქ, ცხოვრებაშიც და მოთხრობებშიც.

ზემელი – ეს სახელი დღემდე შემორჩა თბილისის ცენტრში, პირველი რესპუბლიკის მოედნისა და მეტრო რუსთაველის მიმდებარე უბანს. დღემდე შეგხვდებათ ვინმე, ვინც გეტყვით – ზემელზე შევხვდეთო. ძველებმა იციან, ახალმა თაობამ ალბათ არა, თუ რატომ ჰქვია ამ უბანს ზემელი.

ყველაფერი მე-19 საუკუნის ბოლოს დაიწყო. 1881 წელს თბილისში გერმანელი აფთიაქარი, ევგენი ზემელი ჩამოვიდა და დასახლდა. მისი ნამდვილი სახელი იულიუს იოალან იუგენი იყო. მისი უძველესი გვარი ისტორიულ წყაროებში მე-13 საუკუნიდან მოიხსენიება. ზემელი 1858 წელს ლატვიაში დაიბადა, მაგრამ ჯერ კიდევ ბავშვობაში ოჯახი სანქტ-პეტერბურგში გადასახლდა და სახელი ევგენიც მაშინ მიიღო. თბილისში ჩამოსვლიდან რამდენიმე წლის შემდეგ კი, ქალაქის ხელმძღვანელობის ნებართვით, დღევანდელი პირველი რესპუბლიკისა და კოსტავას ქუჩის კუთხეში, აფთიაქი გახსნა.

იმ დროს, სააფთიაქო ბიზნესში, გერმანელების გარდა, მრავლად იყვნენ სომხები და რუსებიც. მოგვიანებით, ეს საქმე ქართველებმაც იტვირთეს. ევგენი ზემელი ცნობილი ჰომეოპათიც იყო და თავისი აფთიაქის პოპულარიზაციაზე თავადაც ზრუნავდა. თბილისში დიდხანს დადიოდა ლეგენდა იმის შესახებ, თუ როგორ „დაუკვეთა“ მან ტრამვაის ვატმანებს, მის აფთიაქთან მიახლოებისას ხმამაღლა დაეყვირათ: „ზემელის აფთიაქი!“.

უხვი გასამრჯელოს ფასად, ალბათ ვატმანებიც სიამოვნებით შეასრულებდნენ ამ შეკვეთას. თუმცა, ბევრი იმასაც მიიჩნევს, რომ ეს ამბავი გაზვიადებულია. მაშინ წესად იყო, კონკისა და შემდეგ ტრამვაის ვატმანებს ყოველ გაჩერებაზე უნდა დაეძახებინათ იმ ადგილის სახელი, სადაც ჩერდებოდნენ. ერთ-ერთი გაჩერება ზემელის აფთიაქის წინ იყო და, ბუნებრივია, ზემელის აფთიაქის სახელი ისედაც ცხადდებოდაო, გეტყვიან.

ევგენი ზემელს სამი ვაჟი ჰყავდა, რომელთაგან ერთ-ერთმა მამის საქმე გააგრძელა. ისინი პირველი გილდიის ვაჭრები იყვნენ. ვორონცოვზე წამლის საწყობი ჰქონდათ, სადაც მინერალურ წყალსაც ყიდდნენ. უზნაძეზე ფლობდნენ სახლს, სადაც ბინებს აქირავებდნენ. შემოსავლიანი სახლი იმ დროს ბევრ ვაჭარს ჰქონდა, მათ შორის სარაჯიშვილსაც და ზუბალაშვილებსაც.

პირველი გილდიის ვაჭრები იმდროინდელ საზოგადოებაში დიდი გავლენით სარგებლობდნენ. დაახლოებით ოცნი იყვნენ. მათ შორის იერარქიაც დაცული იყო. ისინი ყოველ წელს იკრიბებოდნენ და იღებდნენ საერთო ფოტოს, სადაც ეს იერარქია ყველაზე მკაფიოდ ჩანდა – პირველ რიგებს აუცილებლად პირველი გილდიის ვაჭრები იკავებდნენ, უკან კი მეორე გილდიის ვაჭრები განლაგდებოდნენ ხოლმე. ფოტოებში დავით სარაჯიშვილთან ერთად, პირველი გილდიის ვაჭართა შორის ზემელსაც იხილავთ.

მე-20 საუკუნის 30-იან წლებში, სარეკონსტრუქციო სამუშაოების მიზეზით, აფთიაქი დაანგრიეს. თუმცა თბილისის მეხსიერებაში დღემდე შემორჩა უძველესი უბნის სახელი – ზემელი, როგორც თანაქალაქელების პატივისცემა და მადლიერება წარმატებული აფთიაქარის მიმართ.

ჩემი მასწავლებლობის ისტორიაში ძალიან საინტერესო გამოწვევა და შემოთავაზება მივიღე, რომელიც სტუდენტებთან მუშაობას ეხებოდა. სტუდენტებისთვის უნდა გამეზიარებინა, მეჩვენებინა და მესწავლებინა ჩემი პრაქტიკული გამოცდილება. მოსწავლეებთან მუშაობას თავისი სპეციფიკა აქვს, თუმცა სტუდენტებთან მუშაობა არანაკლებ საინტერესო აღმოჩნდა. მქონდა ბედნიერება მოწვეულ ლექტორად მეთანამშრომლა ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის სტუდენტებთან, რომლებიც მასწავლებლის პროფესიას ეუფლებიან და მომავალი წლიდან მასწავლებლის სტატუსით წარდგებიან სასკოლო საზოგადოებაში. მათთან თანამშრომლობა ჩემთვის ძალიან საინტერესო იყო. გაკვეთილის დამოუკიდებლად ჩატარების ეტაპზე ერთ-ერთი გამორჩეული დღე დამამახსოვრდა, რომელიც მინდა გაგიზიაროთ.

სტუდენტებმა დაგეგმეს გაკვეთილი თემაზე – „მოგზაურობა საქართველოს კუთხეებში“.

მიზანი:

• მოსწავლეები გაეცნობიან საქართველოს კუთხეებს და შეისწავლიან მათ ღირსშესანიშნაობებს, დამახასიათებელ კულტურულ ძეგლებს, ტრადიციებს.
• მოსწავლეები განივითარებენ მაღალ სააზროვნო უნარებს, როგორიცაა შემოქმედებითობა, კრიტიკული აზროვნება…

თავდაპირველად კლასი გაიყო სამ ჯგუფად. თითოეული ჯგუფს შემთხვევითობის პრინციპით დაურიგდა ბარათები კუთხეების მიხედვით: კახეთი, აჭარა, სვანეთი. ბარათზე მოცემული იყო მცირე ინფორმაცია თითოეულ კუთხეზე. მასალა შეიცავდა შემდეგს:

• ტრადიციები: დღესასწაულები;
• კულინარია: ყველაზე ცნობილი კერძები;
• ტანსაცმელი: ტრადიციული სამოსი;
• ღირსშესანიშნაობები: ცნობილი ადგილები;
• ცნობილი გმირები: ისტორიული ფიგურები.

ჯგუფებმა წაიკითხეს ბარათზე მოცემული ინფორმაცია და მასზე დაყრდნობით შექმნეს თემატური მაკეტები. ჯგუფიდან ერთი ბავშვი „ტურის გიდი“ იყო. მან კლასს გააცნო შექმნილი მაკეტის შინაარსი. მუშაობის პროცესში მოხდა ცოდნის ტრანსფერი, კეთებით სწავლება, რამაც ხელი შეუწყო ახალი მასალის განმტკიცებას.

პრეზენტაციის ნაწილი ძალიან საინტერესო იყო: ჯგუფიდან ერთი მოსწავლე იყო გიდი, რომელიც „დამთვალიერებლებს“ – ამ შემთხვევაში თანაკლასელებს – უყვებოდა კუთხის საინტერესო ფაქტების, ტრადიციებისა და ღირსშესანიშნაობების შესახებ. სტუდენტებს წინასწარ ჰქონდათ მომზადებული საჭირო ატრიბუტები: ფოტოაპარატი, გიდის საკიდი, ტურისტის ქუდი, რომელიც მათ მიერ იყო დამზადებული.

თითოეული ჯგუფი ამბობდა: „გამარჯობა! კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება (ამა და ამ კუთხეში)! მე ვარ თქვენი გიდი (სახელი) და იწყებდა მაკეტის აღწერას, სადაც გამოყენებული ჰქონდა შემდეგი:

ტრადიციების აღწერა:
„აქ ადამიანები ხშირად ზეიმობენ (დღესასწაულს) და ამ დღეს აკეთებენ…“.

საჭმლის შემოთავაზება:
„ჩვენი მოგზაურობის დროს შეგიძლიათ დააგემოვნოთ (კერძი), რომელიც მომზადებულია…“.

ღირსშესანიშნაობები:
„ახლა ჩვენ ვხედავთ (ღირსშესანიშნაობას), რომელიც ცნობილია თავისი…“.

თითოეულ „ტურის ბოლოს“ გიდს თანაკლასელები შეკითხვებს უსვამენ.

აღნიშნულმა გაკვეთილმა ძალიან საინტერესოდ ჩაიარა. მოსწავლეებმა განსხვავებულად გადასცეს ერთმანეთს ახალი ინფორმაცია. განუვითარდათ გუნდური მუშაობის ჩვევა. შემოქმედებითაც წარმოადგინეს გაკვეთილის თემა. რაც შეეხება მომავალ მასწავლებლებს, ეს გაკვეთილი ნამდვილად დასამახსოვრებელი იყო, რადგან მათაც გაიარეს პრაქტიკული გამოცდილება და უკეთ გაიგეს, როგორ შეიძლება დაეხმარონ მოსწავლეებს, აქტიურად ჩაერთონ სწავლის პროცესში.

ბავშვობისას, ძილის წინ, საწოლის ქვეშ სამჯერ შეგიხედავთ? ხოლმე კი არა – სულ, დღეარგამოშვებით. ფილებს თუ წააწყდებოდით, თითო ფილა გამოტოვებით მოგიმართავთ ნაბიჯები? ყოველი მეათე ფურცლის წაკითხვისას წიგნზე წკიპურტი დაგირტყამთ? მე – კი. სხვანაირად არ შემეძლო. სხვანაირად მეგონა დედამიწა გაჩერდებოდა. ობსესიურობა იყო ჩემი ნიშანი, განაწესიც, რწმენაც და ზოდიაქოც.

მერე სახლიდან რომ გადიხარ და ყველაფერს ამოწმებ და საკუთარ მეხსიერებას კვებავ სამომავლო სიმშვიდისთვის ხმამაღალი გამეორებით – „დაკეტილია!“ „გამორთულია!“. ეგ თუ არა, შეიძლება ასი კილომეტრიდან მოგაბრუნოს უკან გადამოწმების დაუნდობელმა მაგნიტმა.

ყველაფერი საკუთარ ადგილზეა!

წესრიგი და დალაგება არის ობსესიური ადამიანის ერთი სასჯელთაგანი. რადგან წესრიგი, საკუთარი არსით, უდრის სივრცის კონტროლით გამოწვეულ სიმშვიდეს და თუ უწესრიგობაა, უწესრიგობა უნდა იყოს სრული, როგორც თავისებური წესრიგი.

ქაოსის შიში არქაული შიშია ადამიანის – რაც ანტიკურ მითებშიც იოლად სჩანს და გილგამეშიანშიც – აბანოს ეპიზოდისას; გახსოვთ, ალბათ, კანონთა დაფის გატაცება და სამყაროს არევა. ამიტომაც, თავს დავდებ – კონსტიტუცია ობსესიური ადამიანის შექმნილია და ობსესიურებივე ცვლიან, როგორც ერთმანეთისგან დაცვის და მანძილის შენარჩუნების იძულებას. მაგვარი წესრიგის მიზანიც სიმშვიდეა. და საერთოდ, ადამიანის მთავარი ლტოლვაც ხომ ეგ არის – ყველაზე დიდი ფათერაკების მაძიებლისაც კი, რადგან სიმშვიდე სხვადასხვაობს თავისი ფორმით – ერთს მღელვარე ზღვის ცქერა აწყნარებს, მეორეს – პირიქით.

ბებია ამბობდა ხოლმე – „მოვკვდები და დავისვენებ!“. რადგან სიკვდილი, თავის მხრივ, არის საყოველთაო წესრიგს შეერთება და ადამიანთაგან სრული დაცულობის უტყუარი საბუთი.

სათავგადასავლო რომანებში, კაპიტანი რომ გემბანზე გამოდიოდა და ბოცმანს შესძახებდა: „ჯო! ყველაფერი წესრიგშია?!“. იყო პასუხი: „დიახ, სერ! წესრიგშია! ცაზე ღრუბლის ნატამალიც არ ჩანს!“.

დიახ, თუ ნატამალია, უკვე გაღელვებთ. ნატამალიც არ უნდა იყოს.

მაგრამ ვინ გადაამოწმებს, იმას, რაც თვითონ არის გადამოწმებისას მთავარი ძალა და ყავარჯენი? ფიქრს ვინ დაარწმუნებს? ჯიუტს და მოუხელთებელს? ფიქრს ვინ დააჯერებს, ფიქრი არ იყოს?

შენ მიილტვი ტანჯვისკენ და რახან მიილტვი, სიმშვიდე გსურს და თანაც გაუსაძლისია შენთვის. ამიტომაც უსხლტები და ყოველ ჯერზე ართულებ ამოცანას, ეძებ ჩიხებს, საიდანაც გამოსვლა შეუძლებელია. „დამაბრალებენ!“, „შემემთხვევა!“, „მომიწყობენ!“, „მოხდება რაღაცნაირად და!“.

აუცილებლად გამოიგონებ ფიქრს და შიშს, რომელიც ადამიანთა მიერ დადგენილ წესთა საზღვრებს ცდება. სულ ერთია, ეს საზღვარი გუშინ გაავლეს თუ ათასი წლის წინ, თუ ახლაც საზღვრად მიიჩნევა. და ამონაგონი გტანჯავს – იმაზე მეტად, ვიდრე შეიძლება მომხდარს დაეტანჯე.

თუ ვინმეა წმინდანი – შენ ხარ. რადგან გაფიქრებაც კი ისე გაშინებს, ჩადენას ვერასდროს მიუახლოვდები.

ასე უცოდველი გაურბი დასჯის შიშს – კაცთაგან თუ სინდისისგან? ციხისგან თუ სირცხვილისგან? ეგ სულერთია.

მძიმეა ობსესიური ტვინის ტვირთი, ხან ისე მძიმე, შეიძლება სადღაც ჩაიმუხლო კიდეც და ვეღარ წამოდგე. თუმცა ეგეც არის, რომ სადღაც, გულის კუნჭულში, ამ სიმძიმით ამაყობ და ამბობ – ადამიანად ყოფნის მთავარი ნიშანი არის დარდი იმაზე, რაზე დარდიც საჭირო არ არის. ჰოდა, მაშინ შეიძლება ობსესიურად დარჩენა სჯობდეს.

ვინ იცის ეგ? ყველამ და არავინ.

///

ერთხელ, ღრმა ბავშვობისას, შუაღამე იქნებოდა, ავიკვიატე, რომ სათხილეში, ბოლო ხისთვის ხელი უნდა მიმედო და უკან დავბრუნებულიყავი. ძალიან მეშინოდა, მაგრამ უფრო ჩათქმის არაღასრულების, ვიდრე უმთვარეო ცის და ავსულების. წამოვდექი, ჩუმად ჩავიპარე და წავედი. მივრბოდი – თან კანკალით და თან სიხარულით. მივადე ხელი, გამოვიქეცი და ამოვისუნთქე. დავწექი და საკუთარი თავისგან დაცულის სიმშვიდით დავიძინე. ეგ არის ყველაზე დიდი სიმშვიდე სიმშვიდეთაგან – უბრალოდ, მერე იზრდები და სხვა ადამიანები გებრძვიან და შენს თავსაც უფრო დიდი ძალით აქეზებენ შენივე წინააღმდეგ.

რა არის ის შიშები, ტკივილები, განცდები, დათქმები, აკრძალვები რაც საუკუნეების მიღმიდან წინაპრებმა გვიმემკვიდრევეს? რისგან თავის დაცვას ვცდილობთ ჩვენ, პატარა ბავშვები, ერთი შეხედვით უმიზეზო სიხარულებითა და წუხილებით. არავინ იცის. თუ იციან, სხვადასხვაგვარია ეს ცოდნა და უფრო ჰგონიათ, რომ იციან, ვიდრე იციან.

ხოლო შიშთაგან მთავარი ამბავი ფიქრის შიში მგონია და ფიქრის შიშთაგან აკრძალულზე ფიქრის შიში ყველაზე საშინელი და სასტიკი ფიქრია, ვფიქრობ. გამოცდილებები, რომლებიც რელიგიამ და მითოლოგიამ დაგვახვედრა ობსესიურ ადამიანებს, კარგს არაფერს გვიქადის – ადამი და ევა სწორედ აკრძალული ვაშლის გამო გამოაძევეს, ზღაპრებში კიდევ იმ ოთახის კარის შეღება, რომელზეც მიგვითითეს რომ არ შეგვეღო – უბედურებათა და სირთულეთა ლაშქარს მოგვისევს ხოლმე.

„ვაშინერს“ – იტყვიან მეგრელები ამაზე. „ვამკანონა“ – პასუხობენ თვითონვე საკუთარ შფოთვას.

ტაბუმ შექმნა ადამიანი ისეთი, როგორიც ის არის და ტაბუვე ანადგურებს.

ბევრი წამიკითხავს ობსესიების წარმოშობაზე – ცხადია, რომ ზუსტი ვერცერთი. ან კი – როგორ უნდა იყოს ზუსტი ბუნდოვან, უშორეს წარსულზე მკითხაობა. როგორ მივაგნებთ ათიათასწლეულების ჯურღმულში წამს, სადაც ადამიანი და შიში პირველად შეხვდნენ ერთმანეთს. და მერე ადამიანმა ისწავლა ლოცვა და შელოცვა – როგორც თილისმა ანაც მცდელობა ფიქრისგან დაცვის –

რადგან პირველად იყო სიტყვა, სიტყვები კი შობენ შიშებს. სიტყვები ახანგრძლივებენ მათ და სიტყვები ამსუბუქებენ. უსიტყვო ფიქრი იოლია, რადგან უსიტყვო მეხსიერება მოიკოჭლებს, სიტყვაა მისი ყავარჯენი. ხსოვნის საშენიც სიტყვაა. ტკივილებს კიდევ ხსოვნა კვებავს – სხვა არაფერი.

(გიორგი ლეონიძის „სოფლის შარაზე“ და ფილოსოფოსები ადამიანობაზე)

ცხოვრება, რომელიც ხან დინებაა, ხან მორევი, ხან დღესასწაული, ხანაც მისტერია და მასში გვირგვინად „დასმული“ ადამიანი… რა არის ადამიანობა და რატომ ეძებდა უცნაურობებით ცნობილი დიოგენე მას დღისით ხელში ლამპრით? თუმცა თუ კაცობრიობის ისტორიას, თუნდაც აზროვნებას, კულტურას გადავხედავთ, ისინიც იმავე ჭეშმარიტი ადამიანის ძებნაა, რომლის პოვნაც ურთულესია…

რამდენნაირია, არა, ადამიანი? კეთილიც და ბოროტიც, სასტიკიც და შემწყნარებელიც, სულმოკლეცა და სულგრძელიც, ერთგულიც, მოღალატეც და ა.შ. რა არის ნიშანი ნამდვილი ადამიანობისა?

მაგალითად, არისტოტელე ადამიანის მთავარ ნიშნად „პოლიტიკურობას“ თვლიდა, მარქსი – იარაღის მკეთებლობას. მგონი, არცერთი არაა ჩვენი, ადამიანების, ჭეშმარიტი არსის გამომხატველი… მთელი ადამიანური აზროვნების ისტორია ადამიანის რაობის შეცნობის მცდელობაა. იყო დრო (ანტიკურობა, პლატონი), რომელიც მას მარადიულ და უკვდავ არსებად მიიჩნევდა; ხოლო რელიგიურად იგი ღვთის შექმნილია; დარვინს, მატერიალიზმს, მარქსს ადამიანს ბუნების ევოლუციის შედეგად მიაჩნდა.

მე-19 საუკუნეში, როცა მეცნიერების განვითარებამ, დიდმა აღმოჩენებმა „წყალი შეუყენა“ მანამდე უტყუარ ჭეშმარიტებად მიჩნეულ რელიგიურ წარმოდგენებს, ფრიდრიხ ნიცშემ ისიც კი თქვა, რომ „ღმერთი მოკვდა“, თუმცა სიკვდილის წინ მან ეს უარყო, მისი გამბედაობიდანაც აღარაფერი დარჩა („მაინც მაჯობე, ნაზარეველო!“). „სიცოცხლის ფილოსოფია“, რომლის წარმომადგენლები, ნიცშეს გარდა, იყვნენ: არტურ შოპენჰაუერი, ანრი ბერგსონი, ოსვალდ შპენგლერი, მკვეთრად დაუპირისპირდა ტრადიციულ, კლასიკურ ფილოსოფიას; მათთვის მთავარი იყო არა გარე სამყაროს ხედვა, არამედ „მზერა შიგნით“, თვითჩაღრმავება, თავის შეცნობა და ასე დაკვირვება სამყაროზე – ანუ სიცოცხლის რაობის, საზრისის გაგება თავად სიცოცხლისგან.

1-ლი მსოფლიო ომის შემდეგ (1914-1918) შემდეგ ჩამოყალიბდა ეგზისტენციალიზმი, როგორც სიცოცხლის ფილოსოფიის ტრადიციების გამგრძელებელი. ეს ფილოსოფიური მიმართულება ეყრდნობოდა მე-19 საუკუნის შუა ხანების დანიელი რელიგიური ფილოსოფოსის, სერენ კიერკეგორის, შემოქმედების პრინციპებს. თუ სიცოცხლის ფილოსოფია განიხილავდა, ზოგადად, სიცოცხლეს, ეგზისტენციალიზმი განიხილავდა მხოლოდ ადამიანის სიცოცხლეს. მანამდე და მათ შემდეგ არასდროს დამდგარა ასე სიღრმითა და საფუძვლიანად ადამიანობის გაგების, მისი არსის წვდომის პრობლემა შემოქმედებით სფეროებში. არც ისაა შემთხვევითი, რომ ეგზისტენციალისტებს შორის იყვნენ როგორც ფილოსოფოსები, ასევე ხელოვნების სხვადასხვა დარგის წარმომადგენლები. ადამიანის რაობა, მისი გაუცხოება, სამყაროში მისი „გადაგდებულობა“ და ტექნოკრატიულობის – მეცნიერების ყოვლისშემძლეობის თვალსაზრისის დაძლევა და ა.შ; ეს იყო ამ ფილოსოფიური მიმართულების პრობლემები (გერმანიაში – ჰაიდეგერი; საფრანგეთში – სარტრი, კამიუ; რუსეთში – ბერდიაევი, შესტოვი).

კრიზისებმა, რომლებიც „ღმერთის სიკვდილმა“ გამოიწვია, ზემოთქმული ფილოსოფიების შემდეგ, არც მე-20 საუკუნეში რელიგიური ფილოსოფია დატოვა გულგრილი. ამ უკანასკნელმა მთავარ ამოცანად დაისახა რელიგიურ-ეთიკური პრობლემების გადაჭრა, ხოლო ფილოსოფიის რელიგიის გასამართლებელ ჭრილში განხილვა (კათოლიციზმში თომიზმი და ნეოთომიზმი, რომლებმაც სათავე აიღეს თომა აკვინელის მსოფლმხედველობიდან). მე-20 საუკუნის რელიგიური ფილოსოფიის ცნობილი წარმომადგენლები არიან: მ. გრაბმანი, ე. ჟილსონი, ჟ. მარიტენი, მ. ბუბერი და თუნდაც ტ.დ. შარდენი, რომელიც ცდილობდა რელიგიისა და მეცნიერების შერიგებას.

მოკლედ, ბევრი რომ არ გავაგრძელოთ, ცივილიზაციის მთავარი საკითხია ის, რის ძიებაც დიოგენეს უცნაურობაში ეთვლებოდა. აქ გვაქვს და არც გვაქვს პასუხები ისევე, როგორც მარადიულ კითხვებზე, თითქოს, ვცემთ რიტორიკულ პასუხებს: „ვიცით ის, რომ არ ვიცით“, – ამაზე დიდი ფილოსოფიური იდიომი არც იცის კაცთა მოდგმამ.

მოდი, ვნახოთ, რას ამბობს, გვთავაზობს, ამ თვალსაზრისით დიდი ლიტერატურა, არც მეტი, არც ნაკლები – ჩვენი უნივერსალი გიორგი ლეონიძე.

უნივერსალიზმი გოგლა ლეონიძისა კი იყო ის, რომ იგი პროზასაც ისეთივე უნაკლოსა და ოსტატურს ქმნიდა, როგორც პოეზიას. მოდი, ავიღოთ მისი რომელიმე ნოველა, ისეთი გასაოცარი და მაგიურად, მაქსიმალისტური მინიმალიზმით „სიცოცხლეჩატეული“, როგორიცაა „სოფლის შარაზე“. მოთხრობაში მოარული სიუჟეტია ორ ძმაზე, ბიბლიურ აბელ/კაენსაც რომ გაგვახსენებს და თეოდორ დოსტოევსკის ღრმა ფსიქოლოგიზმით დახატულ ძმებ ბოგომოლოვებსაც, ნოველიდან „მკვლელობა“. სწორედ ადამიანის, ღმერთის, სამყაროს შეცნობის გზების ძიებაზეა გოგლა ლეონიძის ეს მოთხრობა.

საოცარი კალამი აქვს მას: ერთი-ორი, ვითომ, „მარტივი“ მონასმით ხატავს ფსიქოტიპს და მინიმალისტური მანერის საოცარი ფლობით („გრძელი სიტყვა მოკლედ ითქმის“), სათქმელის ლაკონიურობით ნიკო ლორთქიფანიძეს როდი ჩამოუვარდება, რომელსაც შეეძლო ერთ აბზაცში სიცოცხლის უდიდესი სიღრმე და სიბრძნე ჩაედო. შეიძლება ითქვას, რომ ლეონიძის გმირები ცალკე ნოველები არიან! განვიხილოთ ისინი და მათ ფონზე ადამიანობის დიდი და დღემდე ბოლომდე შეუცნობელი საიდუმლო…

ერთ-ერთი ასეთი კოლორიტული გმირია, ანარქისტი იორამი, რომელიც შემდეგ თენგიზ აბულაძემაც აირჩია ფილმ „ნატვრის ხის“ პერსონაჟად, კახი კავსაძემ კი ის თავისებური ოსტატობით გააცოცხლა. ესაა ყოფილი სემინარიელი (ორივე ძმა სემინარიელია, ანუ ღვთის მაძიებელი, რაზეც მწერალი მიგვანიშნებს, თეოდორ დოსტოევსკის ძმებივით), „ფიცხი და ფეთიანი ხასიათისა“, გესლიანი ღიმილით. გარეგანი პორტრეტის შტრიხებიც არაჩვეულებრივი: პალტოს საყელო მუდამ აწეული, თავზე აუცილებლად შავი „შლაპა“ და თვალნათლივ დაგვიდგება თვალწინ ეს უცნაური გმირი. იორამი, განსაკუთრებით, მღვდელ ზირაქს ემტერება… უბადლოა აქაც გოგლა ლეონიძის რეალიზმი: ცერად გამომზირალი მღვდელი, ამის გამო სოფლელებმა „ცერო“ რომ შეარქვეს, შუახნისა, ზანტად, „სანთლისკუდა“ დიაკვანთან განუყოფლად მოსიარულე. ეს დიაკვანი ცოდოაო, მწერალი გვეუბნება, „მომხვეჭი მღვდლის ხელში, რომელიც უფრო თავდაცვაა, ვიდრე მუდამ დაჩაგრულობა“… ყოველ შეხვედრაზე იორამის რიტორიკა ერთი და იგივეა:

• „შენ, ჰეი, მღვდელო, მითხარი, რამ შექმნა ქვეყანა?!
• ღმერთმა, უფალმა, – ფიცხლად მიუგებს მღვდელი და განაგრძობს:

– აბა, ვინ შემოსა ცა ღრუბლებით, ზღვა ვინ შემოადგინა მიწას: ქვეყნის სივრცე, სიღრმე ზღვისა, მაშ, ვინ გაზომა, თუ არა ღმერთმა?!

• კეთილი და პატიოსანი! მაგრამ ესეც მითხარი, მღვდელო, ვინღა შექმნა ძონძი, ჭუჭყი, ჭლექი, ტალახი, ხომ შენმავე ღმერთმა, არა?“ (136).

აქვე გაგვახსენდება ბუბა ხოტივარის ფილმი „ლაზარე“ – ეს დიდი მწერლური ოსტატობით დახატული კოლორიტული პერსონაჟები არც მეორე რეჟისორს დაუტოვებია ყურადღების მიღმა.

იორამი მატერიალისტი გგონიათ? მაშინ ეს რა არის, თუ არა რომანტიზმი, მის სიხისტეში „მიმალული“:

• „მზად ვარ, პირველმა მივიღო ბრძოლა კაცობრიობის თავისუფლებისათვის!“ (137).

…იქნებ ერთ დროს იდეალისტია ჩვენ წინაშე, „რწმენით მთის დადნობა შემიძლიან!“-ო, რომ ღაღადებს? რას გულისხმობს იორამი რწმენაში, მოდი, გავარკვიოთ…

საოცრად ყალბი და მლიქვნელია დიაკვანი, გულში რომ მღვდლის ლანძღვა სიამოვნებს, პირში კი სიამტკბილობს და ელაქუცება:

• „რასა ბრძანებთ, თქვენი სახელი ცამდე არი ამდინარი!“.

სკეპტიკოსი და ირონიულია მღვდელიც იორამისადმი:

• „ღმერთმა შეგასწროს შენს აღთქმულ სამეფოს, რძითა და ერბოთი მჩქეფარეს!“ (136).

ასე რომ იორამის ანტიპათიაში მათ მიმართ სიმართლის მარცვალი არის – რასაც ისინი თესავენ, იმასვე იმკიან; იორამისა, რომელიც სემინარიიდან დაითხოვეს. მეორე ძმამაც, ძუნძგლიმ, ოცდაათი წლის წინ დაასრულა სემინარია და მერე სოფლიდან ფეხი არ მოუცვლია. ისინი ერთი ვაშლის (მთელის, წინაპრის) ორი ნაჭერივით არიან, რომელთაგან ერთ-ერთი ლპობაშეპარულია. რომელი, ამის განსაზღვრა თქვენთვის მომინდვია, თუმცა „ლპობის“ პერსპექტივითაა ორივე, ცხადია… ძუნძგლი „ერთთავად წიგნებში იყო თავჩარგული, ანარქისტი კი ყუმბარებს ამზადებდა სამყაროს ასაფეთქებლად“ (140); ძუნძგლის უშფოთველი ძილი უყვარს ლუარსაბ თათქარიძესავით, ქათქათა ლოგინი: „– არ მიყვარს ხეტიალი და აჯანყება! ამას რა სჯობს, რა ტკბილია შენი სახლი – შენი საყუდარი! მივეყუდრები მოგონებებში და ვარ ჩემთვის, მზის მადლმა!“; ეს „მივეყუდრები“ იქნებ გოგლა ლეონიძის შექმნილი სიტყვაცაა, ორაზროვნებით გამორჩეული: სიმყუდროვეც „იმზირება“ მისგან და სუდარაც, სიკვდილი, თითქოს…

ძუნძგლიმ გამოცადა, რომ გერცენის, სპენსერის, კრაპოტკინის კითხვით არაფერი გამოვიდა. ახლა კი 25 წელიწადი ამ ტახტზე წევს, „ყველას თავისი ღმერთი გვყავსო“, აუჩემებია და ავიწყდება, რომ მოგონებების „სიმყუდროვეს“ ყოველთვის (და)არღვევს მოუწყობელი მომავალი – მხოლოდ წარსულით ვის უცხოვრია?! თათქარიძეობა არც თავშესაფარია და არც გამოსავალი – ის ერთ ადგილზე „გაყინვაა, ტალანტის გაუმრავლებლობა“. ყველაზე მეტად ეს არ ეპატიება ადამიანს, ღვთის მსგავსსა და ზოგჯერ მასთან გატოლების მოსურნესაც… ძუნძგლის ოცნებებიდან აღარაფერი დარჩა („ახალგაზრდობაში მხოლოდ თავისუფლების ოცნებას ვდევდი, ქარიშხალთან მინდოდა მეცხოვრა!“– 140); ჩაიკეტა თავი მყუდროებაში, უმოძრაობაში და ისე შეიძლება დაექცეს თავზე სამყარო, ვერც გაერკვეს, რა მოხდა.

საათი წიკწიკებს კედელზე, ბუხარი კი ღუღუნებს მტრედივით, მაგრამ მწერალი მიგვანიშნებს, რომ დრო გადის. ბევრ რამეს გვავალებს დროც და ეს არ უნდა დავივიწყოთ ისევე, როგორც „საწუთროს ვალები“.

ორი ძმა, ორი უკიდურესობა; ერთთან მოჩვენებითი სიმშვიდეა ვითომ, თუმცა არცერთს არ აქვს სულიერი სიმშვიდე. ამ ორივეს გაერთიანებაა ქართველი კაცი ალბათ, გენიოსია გოგლა ლეონიძე: მას (ქართველს) ყოველთვის უყვარს ძუნძგლივით „ბოსტნიდან რეჰანის სურნელი“, ბუხრის სიმშვიდის სიტკბო, თუმცა მარად მუშტშეკრული დატოვა ცხოვრებამ, იორამივით, თავს დამტყდარი „ქარიშხლის“ მოლოდინით…

მოთხრობაში „სოფლის შარაზე“ არის თავისი სახელივით საინტერესო პერსონაჟი ქალიც, მერცია, იორამის სიყვარულიც და ნანატრი სიმშვიდეც – „ლაღი, ხორციელი, საღერღელაშლილი ქალი იყო, კალმახივით დახტოდა, უყვარდა სიმღერა, ჩელეკურება“(141). მერციას ჩაფარზე გათხოვებით ცხოვრებაზე გულაცრუებული იორამი გამოჩენილ პოეტებს „ფეხმოკლე აზრების“ მქონე „აპოლონის ლილიპუტებს“ უწოდებს და სრულიად ნათლად გამოაჩენს საკუთარ თავში ცხოვრებისგან „გამათრახებულ“ რომანტიკოს/იდეალისტს… არც სამშობლოს სწყალობს იორამი. ის მარადი სახეა, ტიპური, პარადიგმული, ამიტომ დღევანდელობაშიც ბევრს მოგაგონებთ: „ან რა ქვეყანა ვართ? – სამგლეთი, ფილისტერების ქვეყანა, მშიერმუცელა! ოხ, აქ ყოფნა არ შემიძლიან!“ (143). „უბადრუკი, უნიჭო სინამდვილე“, როგორც მწერალი უწოდებს, ბადებს ასეთ სკეპტიკოსებს, რომლებსაც ერთ დროს ეგონათ, რომ მითოლოგიური ტიტანებივით, მათ მხრებზე იდგა სამყარო.

ძალიან სიმბოლურია, როგორ წვავს ვაზს იორამი, გულის მოსაოხებლად, ალბათ საკუთარ უნიათობაზე გაბრაზებული. „და… აქეთ – იორამი, იქით – ნისლივით უმოძრაო და უქმი ცხოვრება“; – ცხოვრება უმოძრაო იქნება მანამ, სანამ მას არ აამოძრავებ, მაგრამ ის, რაც იორამს „ცვლილება ან ამოძრავება“ ჰგონია, მხოლოდ და მხოლოდ, მისთვის (ცხოვრებისთვის) და საკუთარი თავისთვის ძირის გამოთხრაა.

მღვდელი კია სარკაზმით დახატული, თუმცა მწერლის ხედვა, ცხოვრების ფილოსოფია ქრისტიანულია: წუთისოფლის გაუვალ ჭაობად ქცევას ადამიანური ცოდვებიც უწყობს ხელს. ხოლო „ხელის განძრევას“ ღვთის შეწევნაც რომ მოჰყვეს, ურთიერთსიყვარული და ცოდვების შეგნება-მონანიებაცაა საჭირო.

მოთხრობის ბოლოს გულის გამგმირავად წვიმს: „– ლამის წვიმასა და ღრუბელს ქვეყანა გადაებნელებინა…“. წარღვნა ერთხელ უკვე იყო, მაგრამ ჭკუა თუ ისწავლა ან ქართველმა, ან კაცობრიობამ?!

„რა გითხრათ, რით გაგახაროთო“, დიდი ილია იტყოდა ამ რიტორიკული კითხვის პასუხად – არაფერი იცვლება სამყაროში უკეთესობისკენ, ადამიანი იგივეა „მარად და მარად“ – „ძაღლი ყეფს, ქარავანი მიდის…“

ციტატები წიგნიდან „მე-20 საუკუნის ქართული მოთხრობის ანთოლოგია“, გია ქარჩხაძის გამომცემლობა

ერთხელ სრულიად შემთხვევით საინტერესო და საყურადღებო სცენის უნებლიე მოწმე გავხდი. მეორეკლასელი გიოს დედა აღშფოთებას ვერ მალავდა იმის გამო, რომ მის შვილს კლასში ქურდობას აბრალებდნენ. „მასწავლებელმა მითხრა, თქვენი შვილი თანაკლასელებს სხვადასხვა ნივთებს ჰპარავს და მალავსო. ჩემთვის ეს სრულიად დაუჯერებელია. რატომ უნდა იღებდეს დაუკითხავად ჩემი გიო სხვის ნივთებს, როცა არაფერს ვაკლებ. რასაც მოისურვებს, ყველაფერი აქვს“, – სკოლიდან გამოსული პატარა ბიჭუნას გაოგნებული დედა ქუჩაში შემხვედრი მეგობრისგან ითხოვდა აღნიშნულ შეკითხვაზე პასუხის მიღებას.

ვფიქრობ, გიოს შემთხვევა გამონაკლისი არ არის. ნებისმიერი პედაგოგი ერთხელ მაინც გამხდარა იმის მოწმე, როგორ აღმოუჩენიათ ცალკეული ბავშვების ან მასწავლებლის მაგიდიდან გამქრალი რაიმე ნივთი ერთ კონკრეტულ მოსწავლესთან. არის შემთხვევები, როდესაც სახლშიც, ოჯახის სხვადასხვა წევრის დაკარგულ ნივთს ბავშვის ოთახში პოულობენ. მიუხედავად იმისა, რომ „არ იქურდო“, „არ მოიპარო“ ერთ-ერთი ბიბლიური მცნებაა, ქურდობის ცალკეულ შემთხვევებს ყველა ადამიანის ბავშვობაში ჰქონია ადგილი. მაგრამ, თუ ბავშვი საერთოდაც არ არის დაინტერესებული რაიმე ნივთის ქონით და მას მხოლოდ თავად პროცესი იზიდავს და აღაფრთოვანებს, მაშინ ეს არის ანომალიური ვნება, რომელიც კლეპტომანიის სახელწოდებით არის ცნობილი. ეს არის ქურდობის ავადმყოფური სურვილი. ამგვარი ფსიქიკური დარღვევა შეიძლება შეგვხვდეს სხვადასხვა ასაკის ბავშვებში – ადრეული ასაკიდან გარდატეხის ასაკამდე.

 კლეპტომანიის ძირითადი ნიშნები ბავშვებში:

• იმპულსურობა – ქურდობა არ იგეგმება, ის ხორციელდება სპონტანურად იმ მომენტში, როდესაც ჩნდება სწრაფვა, ლტოლვა ასეთი ქმედების მიმართ;
• ქურდობის ობიექტის წინასწარ არცოდნა – ეს შეიძლება იყოს ნებისმიერი რამ და წინასწარ არ ხდება მისი შერჩევა;
• ქურდობის პროცესიდან სიამოვნების მიღების მოლოდინი;
• ქურდობის სურვილის დაკმაყოფილების ძლიერი მოთხოვნილება, რომლის დაძლევა ვერაფრით ხერხდება;
• ამოსუნთქვა, შვება ჩადენილი საქციელის შემდეგ.

 კლეპტომანიის ძირითადი მიზეზები ბავშვებში:

• ფსიქოლოგიური პრობლემები – ბავშვის მიერ საკუთარი სურვილების გაკონტროლების უუნარობა და სიამოვნების მიღების, კმაყოფილების განცდის ნორმალური გზების უცოდინარობა.
• დეპრესიისგან გათავისუფლების სურვილი – ზემოაღნიშნულ წვრილმან დანაშაულს ბავშვი ჩვეულებრივ ცუდი გუნება-განწყობის დროს ახორციელებს. ის ამას აკეთებს იმისათვის, რომ თავი დააღწიოს დათრგუნულობას და განიცადოს ეიფორია.
• სხვისი ქონების დაუფლების სურვილი – „პატარა ქურდებმა“ შეიძლება გააცნობიერონ კიდეც, რომ სხვისი ნივთების მითვისება ცუდია, მაგრამ მათ არ შეუძლიათ წინააღმდეგობა გაუწიონ იმპულსს. თავის ქმედებას ასეთი ბავშვები ხშირად ამგვარად ამართლებენ – „მას ხომ ბევრი ასეთი რამ აქვს და არაფერი მოხდება, თუ ეს მე მექნება“. არის შემთხვევები, როცა ბავშვი თანაკლასელის შოკოლადს დაუკითხავად იღებს, ჭამს და თავის ქცევას იმით ამართლებს, რომ სურდა ასეთი შოკოლადის გასინჯვა, მაგრამ ფული არ ჰქონდა, რომ ეყიდა. და, ეს მაშინ, როცა ჯიბეში უდევს საკმაოდ სოლიდური თანხა, რომელიც მშობლებმა ყოველდღიური ხარჯებისთვის მისცეს.
• მშობლების უყურადღებობა – მშობლებთან ემოციური კონტაქტის, მათი სიყვარულისა და მზრუნველობის ნაკლებობა ქურდობისკენ ლტოლვის, კლეპტომანიის ყველაზე გავრცელებული მიზეზია. ქურდობით ასეთი ბავშვები კომპენსირებას უკეთებენ საყვარელი ადამიანების მათდამი გულგრილობას.
• მუდმივი ოჯახური კონფლიქტები – არაკეთილსაიმედო, კონფლიქტურ ოჯახებში პატარა უფროსებს შორის დაძაბულობისა და კონფლიქტების განეიტრალების სურვილის გამო ხდება კლეპტომანი. ქურდობით ბავშვი ცდილობს დედისა და მამის ყურადღება მათ შორის ყოველდღიური ჩხუბისა და სკანდალებისაგან გადართოს სხვა მიმართულებით და მთელ „დარტყმას“ საკუთარ თავზე იღებს.
• თვითდამკვიდრების სურვილი – ბავშვებში კლეპტომანიის ერთ-ერთი გავრცელებული მიზეზია თანატოლთა შორის მაღალი სტატუსის მოპოვების მისწრაფება და სურვილი, გახდეს ჯგუფის მნიშვნელოვანი წევრი. ხშირად ბავშვს სჯერა, რომ ქურდობით ის აუცილებლად გახდება ავტორიტეტული თანატოლთა წრეში და გარშემომყოფები დაიწყებენ მის პატივისცემას. ჩვეულებრივ ასე იქცევიან ჯგუფისგან იზოლირებული, გარიყული ბავშვები. ისინი არცთუ იშვიათად სახლიდან დაუკითხავად იღებენ ნივთებს, საკვებ პროდუქტებს და ურიგებენ მეგობრებს. ასეთმა ბავშვმა შეიძლება მშობლების დაუკითხავად ფულიც აიღოს და დახარჯოს თანატოლებთან მათი გულის მოსაგებად. ასეთი ქმედებების მიზანი ერთია – გახდეს მნიშვნელოვანი ფიგურა, მოიპოვოს აღიარება თანატოლთა წრეში.
• „დიდობის“ დემონსტრირება – ქურდობის შემთხვევაში მოზარდი ქვეცნობიერად ცდილობს იმის ჩვენებას, რომ ის უკვე დიდია. მოზარდთა წრეში ხშირად ნებისმიერი „წარმატებული“ დანაშაული წარმოადგენს „მაგარი ბიჭობის“, განსაკუთრებული უნარების, მოხერხებულობის ნიშანს. არის შემთხვევები, როდესაც თანატოლთა ჯგუფში „შეღწევა“ ზოგიერთი მოზარდისთვის თითქმის შეუძლებელია რაღაც განსაკუთრებულის გაკეთების გარეშე.
• ხასიათის თვისებები – პიროვნების თავისებურებები ასევე შეიძლება გახდეს ბიძგი კლეპტომანიის განვითარებისათვის. ეს შეიძლება იყოს: სუსტი ნებისყოფა, სხვისი გავლენის ქვეშ ადვილად მოქცევა, უპასუხისმგებლობა; ისეთი ცნებების არცოდნა, როგორიცაა „ჩემი“ და „სხვისი“; თვითკონტროლის უუნარობა; ემპათიის არარსებობა, თანაგრძნობის ნაკლებობა; შურისმაძიებლობა, იმ ადამიანის გაღიზიანების სურვილი, ვინც გაანაწყენა, სამაგიეროს გადახდის სურვილი.
• ფსიქოფიზიკური ჯანმრთელობის მდგომარეობა – კლეპტომანიის რისკის ქვეშ არიან ბავშვები თავის ტვინის, ცენტრალური ნერვული სისტემის დაავადებებით; ოლიგოფრენიით ან სხვა ფსიქიკური დარღვევებით; ენდოკრინოლოგიური პრობლემებით. ასეთ ავადმყოფებს არა აქვთ საზღვრები, რომლებიც შეზღუდავს მათ ქცევას და შეძლებს, შეაჩეროს უკანონო ქმედებები. ისინი უბრალოდ ვერ ხვდებიან, რომ უღირსად იქცევიან. კლეპტომანი შეიძლება გახდეს ასევე ბავშვი, რომელსაც რაიმე ფსიქოლოგიური ტრავმა აქვს გადატანილი, ან შფოთვის მაღალი დონით გამოირჩევა.

 რეკომენდაციები ბავშვებში კლეპტომანიის დასაძლევად:

• გავითვალისწინოთ, რომ არ იქნება გამართლებული ცხელ გულზე ბავშვს დაუფიქრებლად ქურდის იარლიყი მივაკეროთ, თუმცა, ყურადღების გარეშე ასეთი ქცევის იგნორირებაც ნამდვილად არ შეიძლება. უპირველეს ყოვლისა, გამოვხატოთ ჩვენი დამოკიდებულება ბავშვის ამგვარი მოქმედების მიმართ და აუცილებლად გავარკვიოთ, ვიპოვოთ ქცევის მიზეზები.
• მშობლების არასწორი გადაწყვეტილება იქნება ბავშვის ქცევის, მისი დანაშაულის ერთმანეთზე გადაბრალება: „სულ შენი ბრალია, ბავშვი ასე რომ იქცევა; ვიცოდი, რომ შენი აღზრდის მეთოდები ასეთ შედეგს მოიტანდა“.
• უნდა გვესმოდეს, რომ შვილის საქციელის გამო მშობლებს შორის დაძაბულობა და ჩხუბი მტკივნეულია ბავშვისთვის. თუმცა, მშვიდ ვითარებაში მასთან საუბარი აუცილებელია ჩადენილი დანაშაულის სიმძიმის გასაცნობიერებლად. ბავშვმა უნდა იცოდეს, რომ მაშინაც კი, თუ მან იმის გამო იქურდა, რომ ძალიან სურდა ეს ნივთი, ვერანაირი ოცნება და სურვილის დაკმაყოფილება ვერ შეედრება იმ შედეგს, რაც შეიძლება მოჰყვეს მის საქციელს.
• იმისათვის, რომ თავიდან ავიცილოთ ბავშვის ტრავმირება, საჭიროა, დავრწმუნდეთ, რომ ქურდობა ნამდვილად მან ჩაიდინა. უსაფუძვლო ბრალდებებმა შეიძლება, მძიმე ფსიქოლოგიური ტრავმა მიაყენოს ბავშვს და ჩამოუყალიბოს არასრულფასოვნების კომპლექსი.
• თუ ეჭვი გვაქვს, რომ ბავშვი ქურდობს, ნუ ვიჩქარებთ მის დასჯას და სცენების მოწყობას. ნუ გავკიცხავთ პატარას; ჩხუბმა, ყვირილმა და ფიზიკურმა დასჯამ შეიძლება შეაშინოს ბავშვი და გააუარესოს სიტუაცია. გვახსოვდეს, რომ ბევრ ბავშვს არ ესმის, საკუთარი ქმედებით, სხვისი ნივთების დაუკითხავად აღებითა და მითვისებით რაოდენ მიუღებლად იქცევა. ამიტომ, კარგი იქნება, თუ ავუხსნით პატარას, რომ ის არასწორად იქცევა და პრობლემას მშვიდობიანად გადავწყვეტთ. გავითვალისწინოთ, რომ ხშირ შემთხვევაში, როცა ზრდასრული აგრესიას იჩენს, ბავშვი განზრახ აგრძელებს ქურდობას.
• მძიმე სიტუაციებში შეიძლება საჭირო გახდეს ფსიქოლოგის, ფსიქოთერაპევტის და ფსიქიატრის ჩართვა. კლეპტომანიის თერაპია მოიცავს იმ მიზეზების აღმოფხვრას, რომლებიც ხელს უწყობს ამ ფსიქიკური აშლილობის განვითარებას. ფსიქოლოგი ბავშვთან საუბრის შემდეგ ადგენს დაფიქსირებული პათოლოგიის მიზეზებს, კონსულტაციას უწევს მშობლებს, აძლევს რჩევებს შვილის აღზრდის თაობაზე, განსაზღვრავს, რა ზომები უნდა მიიღონ მათ, რომ ბავშვს აღარ ჰქონდეს ქურდობის სურვილი.
• მედიკამენტური მკურნალობა ბავშვებში კლეპტომანიის დროს არ გამოიყენება, მაგრამ ის შეიძლება საჭირო გახდეს, თუ ბავშვს დაუდგინდება სერიოზული ფსიქიკური ან ორგანული დაავადება.

დაბოლოს, მცირეწლოვან ბავშვებში და სკოლის მოსწავლეებში კლეპტომანია საკმაოდ სერიოზული პრობლემაა. ამიტომ, მისი თვითდინებაზე მიშვება არ შეიძლება. გახსნილობით, ღიაობით ოჯახში, ფრთხილი დამოკიდებულებით, სათანადო აღზრდით შეგვიძლია ასეთი პათოლოგიის თავიდან აცილება. მაგრამ, თუ ეს მაინც მოხდება, სწორი რეაქცია ქურდობას ერთეულ შემთხვევად აქცევს. ამასთან გვახსოვდეს, რომ ბავშვში დაფიქსირებული კლეპტომანია ერთგვარი სიგნალია ზრდასრულისთვის: „ჩემს ცხოვრებაში ყველაფერი კარგად არ არის, დამეხმარეთ!“.