უკვე რამდენიმე ათეული წელია კამათობენ, ქართული ლიტერატურის სასკოლო პროგრამით უნდა ისწავლებოდეს თუ არა ჰაგიოგრაფია; როდის უნდა ისწავლებოდეს; რა დოზით უნდა ისწავლებოდეს და, საერთოდ, იქნებ ამოვიღოთ პროგრამიდან, რადგან კომუნისტური ხანის განათლების გადმონაშთი უფროა, თავისი საზეპიროებითო.
ამ საკითხზე კამათი, უდავოდ, წინსვლაა, რადგან წინა ხანაში, სოციალისტურ-კომუნისტურში არავინ ფიქრობდა ამ საკითხზე. ტაქტიკას ვინ დაგიდევდათ, თუ ეს ფაქტი სტრატეგიულ გამარჯვებად მიაჩნდათ. საბჭოთა სოციალისტურ რესპუბლიკაში ეროვნულ მონაპოვრად ითვლებოდა ქართულ ენაზე სწავლა – ქართული ლიტერატურის სწავლის შესაძლებლობა ხომ „დიდგორის” ბადალი იყო. გეზის დამკვეთი ცენტრალური პარტიული მმართველობა ლოიალურად უყურებდა „ქართველთა თვითდამკვიდრებას”: ვის რას დაუშავებს რაღაც სამმილიონიანი ქართული ენობრივი კაკაფონია, სამაგიეროდ იფიქრებენ, რომ ჩვენ ვართ, ვინც ვართო… ქართული ბუნების შესწავლა არ გაუჭირდებოდა მათ, ვინც ის იცის, შავ ზღვაში რამდენი ბარაბულკა ცხოვრობსო, როგორც ერთი ჭკვიანი კაცი ხუმრობდა.
დღეს ვკამათობთ! ეჭვი შეგვაქვს! ვარაუდს გამოვთქვამთ! რჩევას ვიძლევით!
ყველა შეკითხვას გაეცემა პასუხი, თუ დავფიქრდებით, როგორ უნდა ისწავლებოდეს ის,რატომ და რისთვის.
ამას წინათ სოციალურ ქსელში კამათს შევესწარი. ერთი ამბობდა, ვის რა მოგვცა სკოლაში ჰაგიოგრაფიის სწავლამო.
აქვე ერთ სუბიექტურ დაკვირვებასაც გაგიმხელთ – როგორიც სწავლებაა, სწავლაც ისეთივეა და შედეგიც
პროგრამაში ტრადიციულად არსებული ნაწარმოებებიდან ყველაზე პოპულარული „შუშანიკის წამებაა”. ასე იყო ათწლეულების წინაც და ახლაც, რადგან ყოფილი მოსწავლეები, ახლა ასაკოვნებიც და ახალგაზრდებიც, ზოგადად ჰაგიოგრაფიაზე საუბრისას იაკობ ცურტაველის თხზულებით იფარგლებიან. მიზეზი მარტივია – ეს პირველი ნაწარმოებია, რომელიც ახალ სასწავლო წელს ისწავლება; შინაარსი მხატვრულად ერთ ყოფით იოლ ამბადაა გადმოცემული; „სასაცილო” პასაჟები და ფრაზები დასამახსოვრებელია.
საპროგრამო ორი მომდევნო ჰაგიოგრაფიული თხზულება ამგვარი პოპულარულობით ვერ დაიკვეხნის. უმეტესად, ძველებმაც და ახლებმაც აბო თბილელის შესახებ ბევრი არაფერი იციან. ალბათ არავის გაუჭირდება პასუხი შეკითხვაზე – რატომ არიან მაშინდელი ქართველი ქრისტიანები შედარებული ქარისგან რხეულ ლერწამთან? გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრებიდან კი რამდენიმე „რომანულ ” ეპიზოდ-ამბავს გაიხსენებენ, რომლებზეც სწავლებისას აქცენტი კეთდება.
ხსენებული საფეისბუქო კამათისას ერთმა ფრენდმა დაასაბუთა, რომ შუშანიკის ამბავი უნდა ისწავლებოდეს, როგორც მხატვრული ნაწარმოები, აბოს ამბავი საერთოდ უნდა ამოიღონ, რადგან სოციალიზაციისთვის უსარგებლოა და გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრებიდან მხოლოდ ფრაგმენტები უნდა ვასწავლოთო. ვეთანხმები.
სხვა კომენტატორი პროგრამის შემდგენლებს ასაკის გათვალისწინებასა და დოზირებას ურჩევს. ეს საკითხი, შედარებით მოწესრიგდა, მაგრამ მაინც ტორტმანებს. ზოგიერთი მასწავლებელი მაინც მიიჩნევს, რომ მოსწავლის ასაკის გაუთვალისწინებლად, ლიტერატურის სწავლებისას ქრონოლოგიას უნდა მიჰყვეს.
მესამე მოკამათე 2004-2009 წლების პრაქტიკას ამართლებს, როცა მასწავლებელი თავად არჩევდა ნაწარმოებსა და სწავლების დროს. ვეთანხმები, რადგან ნებისმიერი მასწავლებელი ნებისმიერ ნაწარმოებს ისე ასწავლის, როგორც თვითონ იცის, როგორც საჭიროდ მიაჩნია და როგორც შეუძლია: ვინ „საზეპიროებს” აძლევს და მერე ჯიქურ მხოლოდ საზეპიროებს გამოიკითხავს და ამ ნიშნით ცოდნა-არცოდნას შეაფასებს; ვინ ისტორიულ ასპექტზე ამახვილებს ყურადღებას; ვინ – ლექსიკაზე; ვინ – მას რელიგიის სახელმძღვანელოდ გადააქცევს და უპასუხოდ დარჩენილი შეკითხვებს დაახვავებს მოსწავლის თავში, რომელიც ბოლოს ერთ ზოგად შეკითხვად გადაიქცევა: რა მომცა სკოლაში ჰაგიოჰრაფიის სწავლამ ?! …
ვფიქრობ, რომ პროგრამას ის უნდა არჩევდეს, ვინც უშუალოდ ასწავლის, უყურებს და ხედავს მოსწავლეს. რადგან სწავლება პროდუქტი ვერ იქნება, ის პროცესია, რომელმაც ერთსახოვანი შედეგი არ უნდა მოგვცეს და შეუძლებელიცაა მოგვცეს. ამდენად საკონტროლო გამოსაკითხი შეკითხვებიც, ტესტიც უნდა იძლეოდეს მრავალსახეობის შესაძლებლობებს, თუ ის მხოლოდ ფაქტობრივ ასპექტს არ შეეხება.
მხოლოდ „მცოდნეების” მიერ შედგენილ-გაწერილი პროგრამა და მისი ასევე პროგრამული შესრულება ერთიან უსახო შედეგს რომ იძლევა, ვხედავთ. ჩემი აზრი, პროგრამის უნიფიცირების საწინააღმდეგო არ არის, არც პროგრამაში სხვა ნაწარმოებების შეტანის სურვილია. პირიქით, ჰაგიოგრაფიის პროგრამიდან ამოღების წინააღმდეგი ვარ, რადგან თითქმის სწავლების საუკუნოვანი ისტორიით ჰაგიოგრაფია სკოლაში ერთ-ერთ სოციალურ ხიდად „აშენდა”, რომელიც თაობებს აკავშირებს – ეს უკვე ტრადიციაა, პაპას-შვილს-შვილიშვილს რომ აკავშირებს. ვფიქრობ, რომ უნიფიცირება მხოლოდ სტრატეგიაში, მიზნის განსაზღვრაშია დასაშვები. და როცა განათლების პოლიტიკა ლიტერატურის სწავლებისას მკვეთრად გამიჯნავს, რისთვის უნდა ასწავლოს პედაგოგმა ჰაგიოგრაფია და მიუთითებს ალტერნატიულ გზებს, მასწავლებელი თავად შეადგენს მარშრუტს: რომელი გზით, როგორ მიაღწიოს მიზანს. ამ შემთხვევაში გასათვალისწინებელია ორი მნიშვნელოვანი ასპექტი: ერთი – მასწავლებელი პროფესიულ სტანდარტს უნდა აკმაყოფილებდეს და, მეორე – გავთვალოთ მოსწავლეთა მიერ ათვისების სხვადასხვა უნარი – ყველა მოსწავლე ერთნაირად ვერ ისწავლის. განათლებაში არაერთხელ ყოფილა, რომ საქმე იქ ფუჭდება, სადაც არასწორი თანასწორობა მყარდება, როგორც – მასწავლებლებში, ასევე – მოსწავლეებშიც. სწორედ პროცესია მრავალფეროვანი და საინტერესო. სწავლება პროცესი უნდა იყოს და არ არსებობს ერთადერთი, შეუცვლელი გზა. ეს არჩევანი მასწავლებლებს სწორედ განათლების სახელმწიფო პოლიტიკამ უნდა მისცეს.
გამოცდილებით ვისწავლე, რომ მოსწავლე, რომელიც „შუშანიკში” რამდენიმე ხედვას გაუსვამს ხაზს – სახელმწიფოებრივს, მორალურს, მხატვრულს თუ კულტურულს, მაგრამ არ ეცოდინება ზეპირად „ქარნი ხორშაკნი” ან დაბეჯითებით არ იტყვის, რომ მხოლოდ მართლმადიდებლობაა ერთადერთი სარწმუნოებაო, მასწავლებელთან ერთად ათქულიან შეფასებას იმსახურებს.
სათაურის შეკითხვა პასუხად რომ გადავაქციოთ, მაშინ პრობლემა მარტივად გადაწყდება: მოვიფიქროთ რატომ და რისთვის ვასწავლოთ სკოლაში ჰაგიოგრაფია და გვეცოდინება, რა მოგვცა სწავლამ ან რატომ ვერ ავითვისეთ ის, რის მოცემაც შეეძლო.
