სიმღერა, როგორც სასწავლო რესურსი რუსული ენის გაკვეთილზეპირველი ნაწილი

რუსული ენის გაკვეთილზე სიმღერების გამოყენების იდეა ახალი არ არის. 

ბევრი სახელმძღვანელოს ავტორი გაკვეთილის ბოლო სტადიაზე გვთავაზობს სიმღერას, როგორც დამატებით გასახალისებელ-შემეცნებითი  ხასიათის  რესურსს. თუმცა სიმღერის საგანმანათლებლო პოტენციალი ბევრად უფრო ღრმა, მნიშვნელოვანი და მრავალფეროვანია. სიმღერები და  ვიდეოკლიპები ავთენტური მასალაა და კარგად შეიძლება გამოვიყენოთ  ფონეტიკური და ლექსიკური მასალის დამუშავებისთვის, მოსმენისა და ლაპარაკის უნარების გასავითარებლად.  

   რუსულის, როგორც უცხოური ენის, სწავლების პროცესში წამყვანი პოზიცია უკავია ლინგვოკულტუროლოგიას, რომელიც   ლინგვისტიკისა და კულტუროლოგიის ერთობლიობას წარმოადგენს და მიმართულია სწავლების პროცესში კულტურული მემკვიდრეობის ჩართვაზე. ზუსტად სიმღერაა ლინგვოკულტურული შინაარსის მატარებელი, ამიტომ მისი გამოყენება საუკეთესო საშუალებაა იმისათვის, რომ მოსწავლეებმა არა მხოლოდ რუსული მენტალობის პრიზმაში დაინახონ რეალობა და მოვლენები, არამედ გაეცნონ რუსული ცხოვრების ასპექტებს როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე გარეთ. სიმღერებში საკმაოდ ფართოდ არის გადმოცემული კულტურულ-ისტორიული თემები. 

 უცხოური ენის გაკვეთილებში სიმღერების ჩართვას აქვს ექსტრალინგვისტური და ლინგვისტური საფუძვლები. 

ექსტრალინგვისტური საფუძვლები განპირობებულია შემდეგი ფაქტორებით:

1.სიმღერა  ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილია, ამიტომ მისი საგაკვეთილო პროცესში გამოყენება სრულიად ბუნებრივია.

2.სიმღერების მოძიება დღეს რთული არ არის. თანამედროვე ტექნოლოგიების საშუალებით გვაქვს სიმღერების ფორმატის არჩევის სხვადასხვა საშუალებები, ესენია: დისკები, ვიდეო, ინტერნეტრესურსები და სხვ.

3.სიმღერის თემა და ტექსტი ხშირად ასახავს მსმენელების პირად გამოცდილებას, ემოციას, განცდებს.  

4.სიმღერების საშუალებით შესაძლებელია დელიკატური თემების წამოწევა. ეს არის კარგი ინსტრუმენტი დისკუსიითვის, განსაკუთრებით იმ საკითხებზე, რომლებიც არ შედის სასწავლო ტექსტებში. მაგალითად: რელიგია, განქორწინება, პირადი ურთიერთობები და სხვ.

5.სიმღერების საშუალებით გაკვეთილზე მრავალფეროვნება შეგვაქვს. მათი გამოყენება საშუალებას გვაძლევს, მოვწყდეთ მოსაწყენი რუტინული დავალებების შესრულებას. 

6.სიმღერა  გვეხმარება, გაკვეთილში შევიტანოთ დინამიკა. 

1.სიმღერა ავთენტური მასალაა, საიდანაც ჩანს ენის რეალური ფუნქციონირება, რაც ხელს უწყობს გრამატიკაზე და ლექსიკაზე მუშაობას. 

2.სიმღერა წარმოადგენს სამყაროს, ე.წ. სმენით სურათს, რომელიც გვიჩვენებს რუსული ენის ტონალური, ფონეტიკური, ინტონაციური თავისებურებების მაგალითებს.

3.სიმღერები წარმოადგენს პოეტურ ნიმუშებს. ამ ნიმუშების საშუალებით მოსწავლე ხედავს  ლექსში ლექსიკის ფუნქციონირებას.

4.სიმღერის მოსმენის პარალელურად შესაძლებელია სხვა სავარჯიშოების შესრულება. მაგალითად, საჭირო ინფორმაციის ამოცნობა ან ამოკრეფა და სხვ.

5.სიმღერის დამახსოვრება  ადვილია. ის ეხმარება მოსწავლეს, ისწავლოს ახალი სიტყვები და ფრაზები, ნაწყვეტები ტექსტიდან.

6.სიმღერა არის გამეორების ბუნებრივი საშუალება. სიმღერებში მისამღერები გამეორებისა და ლექსიკის დამახსოვრების საშუალებას  იძლევა.  

მოსწავლის/ჯგუფის  საკომუნიკაციო-სამეტყველო გამოცდილება, მოსასმენი ტექსტების ფუნქციონალური მნიშვნელობა უცხოური ენის სწავლების კონკრეტული ვარიანტისთვის, და აგრეთვე მისი დიდაქტიკური მიზანშეწონილობა. სიმღერის ტექსტის სირთულიდან, მისი ავთენტურობიდან გამომდინარე, შესაძლებელია სიმღერების ჩართვა საგაკვეთილო პროცესში ელემენტარული დონიდან. 

სიმღერის გამოყენებისას საგაკვეთილო პროცესში რეკომენდებულია სხვადასხვა ტიპის ვიდეოების, ილუსტრაციებისა და სხვა ვიზუალური მასალის გამოყენება. ეს ხელს შეუწყობს სიმღერის შინაარსის  ემოციურ აღქმას და ზოგიერთ შემთხვევაში  მის გაგება-გააზრებას. ინტერნეტიდან სიმღერის ტექსტის ჩამოტვირთვის დროს ყურადღება უნდა მიექცეს ორთოგრაფიასა და პუნქტუაციას (ხშირად ვხვდებით შეცდომებს), ასევე უნდა გადამოწმდეს ნაბეჭდი ტექსტი აუდიომასალასთან, რადგანაც ზოგჯერ ტექსტის რამდენიმე ვარიანტი არსებობს. სიუჟეტიანი სიმღერები უფრო საინტერესო გამოსაყენებელია საგაკვეთილო პროცესისთვის,  დავალებების შექმნისთვის. გაკვეთილებზე სიმღერების ხშირი გამოყენებისას რეკომენდებულია დავალებების ტიპების ცვლა, რათა ის მოსწავლეებისთვის მოსაწყენი არ იყოს.  

ამ ეტაპის მიზანია მოსწავლის სიმღერის მოსმენისთვის მომზადება ენობრივი, კულტუროლოგიური,  საგანმანათლებლო, თემატური და ფსიქოლოგიური კუთხით. აქ შესაძლებელია წარმოდგენილი იყოს თემაც და ლექსიკაც, ნებისმიერი დამატებითი მასალა, რომელიც დაეხმარება მოსწავლეს შემდეგი ეტაპის დაძლევაში. ამ ეტაპის მთავარი ელემენტი მოსასმენი მასალისადმი ინტერესის გაღვივებაა. ჩვეულებრივ, აქ გამოიყენება კითხვები, რომლებიც კავშირშია სიმღერის თემასთან. 

ამ ეტაპის დროს მოსწავლეები მუშაობენ უშუალოდ სიმღერაზე. ტექსტს უსმენენ ორჯერ. პირველი მოსმენის ამოცანები უფრო ფართო სპექტრისაა. მაგ. სიმღერის თემის ამოცნობა. მეორედ მოსმენის დროს ეძლევათ უფრო დეტალური კითხვები და დავალებები. მაგ. „სწორია-არასწორიას”  ტიპის დავალებები. ამ ეტაპზე მოსწავლეს მოეთხოვება რამდენიმე ამოცანის შესრულება. მაგ. სიმღერის მოსმენა და ამავე დროს ტექსტში წარსული დროის ზმნების მონიშვნა ან რაიმე სხვა ტიპის კონკრეტული დავალება. ამის შემდეგ მნიშვნელოვანია,  მოსწავლეს საშუალება მივცეთ, წარმოადგინოს თავისი ნამუშევარი მეგობრების წინაშე ან შეადაროს სხვისას. ტექსტის დეტალური გადამუშავების შემდეგ შესაძლებელია შინაარსის დაკონკრეტება. ეს აქტივობები ლაპარაკის უნარსაც გააუმჯობესებს.

ეს ეტაპი მიმართულია უკვე წერისა და ლაპარაკის უნარების განვითარებაზე. მოსწავლეები წინა ეტაპებზეც  წერდნენ და ლაპარაკობდნენ კიდეც, თუმცა პირველი ეტაპის მიზანი თუ მოტივაციის ამაღლებაა, ამ ეტაპზე მიზნად გვაქვს ლაპარაკისა და წერის უნარების განვითარება. ამ ეტაპის დავალებებში ერთმანეთში გაერთიანებულია ადრე ნასწავლი და ახალი მასალა. ბოლოს შეგვიძლია შევთავაზოთ სიმღერის შესრულებაც.  

ამა თუ იმ ეტაპის მიზნებით განსაზღვრულია თითოეული ეტაპისთვის შესათავაზებელი დავალებების დიაპაზონი.

1.წაიკითხეთ სიმღერის სათაური. თქვენი აზრით,  რაზეა ეს სიმღერა?

2.წაიკითხეთ სიმღერის სათაური. შეეცადეთ გამოიცნოთ, რა სიტყვები შეიძლება შეგხვდეთ ტექსტში?

3.გონებრივი იერიში (სიმღერის იდეა, ლექსიკა და სხვა).

4.მასწავლებელი სთავაზობს მოსწავლეებს სურათებს. სურათების დახმარებით მათ უნდა ამოიცნონ სიტყვები,  რომლებიც ტექსტში შეხვდებათ.

5.აღწერეთ სურათები, რომლებიც, თქვენი აზრით, სიმღერის შინაარსთან კავშირშია.

6.გაეცანით სიტყვებსა და ფრაზებს, რომლებიც სიმღერის შინაარსის გარკვევაში დაგეხმარებათ (დაჭრილი და არეული ფრაზები/სიტყვები/წინადადებები სიმღერის ტექსტიდან).

7.წაიკითხეთ ფრაზები და წინადადებები სიმღერის ტექსტიდან და დაალაგეთ სწორი თანმიმდევრობით.

1. რამდენად გამართლდა თქვენი ვარაუდები თემასთან დაკავშირებით;

2.მოისმინეთ და სიმღერიდან  ამოკრიფეთ საჭირო ინფორმაცია თხზულების დასაწერად;

3.მოისმინეთ სიმღერა და დასვით მახვილები;

4.მოისმინეთ სიმღერა და სწორი თანმიმდევრობით განათავსეთ სურათები;

5.შეამოწმეთ,  რამდენად სწორად არის დაცული თანმიმდევრობა;

6.კარნახი. მოისმინეთ და ჩაწერეთ/შეავსეთ გამოტოვებული ადგილი;

7.მოისმინეთ სიმღერა. იპოვეთ და შეასწორეთ შეცდომები ტექსტში (ფაქტობრივი, გრამატიკული, ლექსიკური, სინტაქსური და სხვა); 

8.გონებრივი იერიშის დროს ჩაწერილი რომელი სიტყვები შეგხვდათ სიმღერაში?

9.მოისმინეთ და დათვალეთ, რამდენჯერ გვხვდება სიმღერაში სიტყვა X (მაგალითად, წარსული დროის ზმნები ან რაიმე სხვა სიტყვა); 

10.მოიგონეთ სათაური თითოეული სტროფისთვის. მოიფიქრეთ სიმღერის სათაური;

11.შეადგინეთ სქემა და შეავსეთ ცხრილი;

12.თითოეული კითხვისთვის ამოარჩიეთ ერთი სწორი პასუხი ჩამოთვლილებიდან;

13.განსაზღვრეთ   გამუქებული სიტყვებისა და ფრაზების  მნიშვნელობა;

14.შეავსეთ გამოტოვებული ადგილები. 

1.თქვენი აზრით, რა მოხდება შემდეგ;

2.დააკვირდით სურათს და სიმღერას, ჩამოაყალიბეთ განსხვავებები;

3.დისკუსია სიმღერის გარშემო (ნებისმიერ თემაზე);

4.მოიფიქრეთ დიალოგი, რომელიც შეიძლება წარიმართოს სიმღერის გმირებს შორის;

5.მიწერეთ წერილი სიმღერის გმირს;

6.რა კითხვებს დასვამდით სიმღერის გარშემო შინაარსის ამოწურვის მიზნით?

7.გადაწერეთ ტექსტი სხვა პერსონაჟის პოზიციის გათვალისწინებით;

8.მოიფიქრეთ კითხვები ინტერვიუსთვის სიმღერის პერსონაჟთან;

9.როლური თამაში სიმღერაში წარმოდგენილი სიტუაციის გათვალისწინებით;

10.დახატეთ/შექმენით სიმღერის პოსტერი;

11.იმღერეთ (შესაძლებელია ჩაწერა, შემდეგ ინტონაციაზე მუშაობა).

დაბოლოს, უნდა აღინიშნოს, რომ ენის სწავლების დროს სოციოკულტურული კომპეტენციების განვითარება ძალიან მნიშვნელოვანი პროცესია. კავშირი რუსულ ენასა და რუსულ კულტურას შორის თვლანათლივ ჩანს სიმღერების მაგალითზე, რაც საშუალებას გვაძლევს, სიმღერა განვიხილოთ არა მხოლოდ როგორც სასწავლო რესურსი, არამედ როგორც კულტურათაშორის ურთიერთობის  ინსტრუმენტი. ამას გარდა, ვიდეო-კლიპებისა და სიმღერების გამოყენება საგაკვეთილო პროცესს უფრო საინტერესოს ხდის. 

მოამზადა ნინო ფეტვიაშვილმა

გამოყენებული ლიტერატურა:

1.Лотман Ю.М. Текст в тексте // Лотман Ю.М. Избранные статьи. 1992

2.Сафонова В.В. Современный русский аудио- и видеотекст в контексте межкультурного языкового образования. 2012.

3.DavanellosA.Song//English Teaching professional.1999