ოდესღაც ხალხს ეგონა, რომ ტიმბუქტუ არ არსებობდა, მას სიმბოლოდ აღიქვამდნენ. მოგვიანებით გაირკვა, რომ ეს იყო რეალური ადგილი და, ამასთანავე, მნიშვნელოვანი ქალაქიც, განსაკუთრებით – ისლამური სამყაროსთვის. რა ფასდაუდებელ სიმდიდრეს ინახავს ტიმბუქტუს ბიბლიოთეკა, ჩანს მუსლიმანური ანდაზიდან: „მარილი ჩრდილოეთიდან მოდის, ოქრო – სამხრეთიდან, ხოლო ღვთის სიტყვა და სიბრძნე – ტიმბუქტუდან“.
საჰარის უდაბნოს სამხრეთით, მდინარე ნიგერიდან 7 კილომეტრზე, საჰელის რაიონში, მდებარეობს ტიმბუქტუ (ტომბუქტუ), რომელიც წლების განმავლობაში იყო ტუარეგების მთავარი ქალაქი მალის რესპუბლიკაში. დღეს ის მალის რვა ადმინისტრაციული რეგიონიდან ერთ-ერთის, ტომბუქტუს რეგიონის, დედაქალაქია.
ტიმბუქტუ აფრიკისთვის ისეთივე მნიშვნელოვანი ქალაქი იყო, როგორიც ათენი ან რომი – ევროპისთვის. ქალაქი დააარსა მომთაბარე ხალხმა – ტუარეგებმა 1100 წელს ქარავნების გასაჩერებლად. XIV-XV სს-ში ტიმბუქტუ გახდა მარილითა და ოქროთი საქარავნო ვაჭრობის მთავარი ცენტრი ჩრდილო-დასავლეთ აფრიკაში. ის საუკუნეების განმავლობაში იყო ტრანსსაჰარული სავაჭრო გზის ანკლავი და ისლამის სულიერი დედაქალაქი აფრიკაში. ეს ქალაქი მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლია.
ტიმბუქტუ ისლამისტური მეცნიერების ცენტრი იყო და არის. ქალაქში უკვე მე-15 საუკუნეში არსებობდა რამდენიმე მეჩეთი, ასევე მედრესეები – რელიგიური სკოლები. სანკორეს მეჩეთთან არსებულ ერთ-ერთ უდიდეს საღვთო სკოლაში ასწავლიდა აჰმედ ბაბა ალ მასუფი, რომელსაც ჟიულ ვერნი ახსენებს თავის ერთ წიგნში. სწორედ ამ ქალაქში ინახება ის ასი ათასი ხელნაწერი, რომელთა განადგურებაზეცაა ლაპარაკი.
სანკორეს მედრესეს ეზო
ჯინგარეიბერის მეჩეთი მალის ცნობილი სასწავლო ცენტრია, რომელიც ანდალუსიელმა პოეტმა აბუ ეს ჰაკ ეს საჰელიმ დააარსა 1327 წელს. 1988 წელს ის იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში შეიტანეს სიდი იაჰიასა და სანკორეს მეჩეთებთან ერთად. ეს ერთადერთი მეჩეთია, სადაც არამუსლიმ სტუმრებს შეუძლიათ შესვლა.
ქალაქმა დიდი აღმავლობა განიცადა მანსა მუსას (მალის მეფე) მეფობის დროს. აშენდა ბიბლიოთეკები, მეფის სასახლე და მეჩეთები. მთელ მსოფლიოში გაითქვა სახელი ტიმბუქტუს სანკორეს უნივერსიტეტმა, რომელსაც 25 000 სტუდენტი ჰყავდა. ხალხი მას “საჰარის ოქსფორდს” ეძახდა, თვითონ ქალაქს კი – “ოქროს ქალაქს”, რადგან იგი ზღაპრულად მდიდარი იყო. 1591 წელს ტიმბუქტუ მაროკომ დაიპყრო და 1780 წლამდე შეინარჩუნა. ამ ხნის განმავლობაში დაიხურა უნივერსიტეტი, დახოცეს მასწავლებლები და სტუდენტები, შენობები დაინგრა, ქალაქი კი დასუსტდა. მაროკოს შემდეგ ტიმბუქტუს სხვა აფრიკული ტომები დაეპატრონენ. XVIII-XIX საუკუნეებში აფრიკის ტერიტორიები ევროპის ქვეყნების კოლონიებად იქცა. ევროპელებს ეგონათ, ოქრო ტიმბუქტუში ისევე უხვად იყო, როგორც ქვიშა. 1824 წელს პარიზში პრიზიც კი დააწესეს მისთვის, ვინც პირველად ჩამოიტანდა ინფორმაციას ტიმბუქტუს შესახებ. ბევრმა სცადა, მაგრამ მიზანს საბოლოოდ რენე კაილმა მიაღწია 1828 წლის აპრილში. მან თვალებს არ დაუჯერა, როცა ნახა განადგურებული ქალაქი, სადაც სახლები მიწისგან იყო ნაშენი, თუმცა ინტელექტუალური და რელიგიური ცხოვრების კვალი ჯერ კიდევ იგრძნობოდა. 1894 წელს კოლონიზატორებმა ტიმბუაქტუში გახსნეს ოცზე მეტი სკოლა, რამაც დადებითად იმოქმედა ქალაქის განვითარებაზე.
მალიმ 1960 წელს მოიპოვა დამოუკიდებლობა. ტიმბუქტუ ჯერ კიდევ ღარიბი ქალაქი იყო და ნელა ვითარდებოდა. სანკორეს უნივერსიტეტი კვლავ გაიხსნა და დღეს მას 15 000 სტუდენტი ჰყავს. დღეს უკვე აღარავის ეპარება ეჭვი, რომ ქალაქი მართლა არსებობს და მიუხედავად იმისა, რომ იქ ცხელა, სიღარიბეა და ქვიშის ქარებიც ხშირია, ტურისტები მას მაინც სტუმრობენ.
მიუხედავად ღირსშესანიშნაობების სიმრავლისა და საერთაშორისო აეროპორტისა, ტიმბუქტუ კვლავ ღარიბი ქალაქია. შუა საუკუნეებიდან მოყოლებული, იქ ქვამარილს მოიპოვებენ.
1990-იან წლებში ქალაქის სამი დიდი მეჩეთი აღადგინეს. მიუხედავად მისი აღმშენებლობის ყველა მცდელობისა, ტიმბუქტუ ღარიბ ქალაქად რჩება. მას ყველაზე დიდ პრობლემებს გაუდაბნოება უქმნის, თუმცა მასზე რეგიონში არსებულმა კონფლიქტებმაც მოახდინა გავლენა.
გაუდაბნოებისა და ჯიჰადისტური ტერორიზმის მიუხედავად, ჯერ კიდევ არსებობს საინტერესო ადგილები: აჰმედ ბაბას სასწავლო ცენტრი, ბუტცუს სასახლე, მკვლევართა სახლები, ალმანსურ კორეის კერძო მუზეუმი.
1988 წელს იუნესკოს მიერ ტიმბუქტუს მსოფლიო კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლად გამოცხადების შედეგად შემუშავდა პროგრამები ქალაქის დასაცავად.
ტიმბუქტუს შესახებ ინფორმაცია შეგიძლიათ იხილოთ ინტერნეტში:
