სავარჯიშოები „რატომ“ მოსწავლეებისთვის

კონსტრუქტივისტული და მოსწავლეზე ორიენტირებული სასწავლო გარემო მოიაზრებს აქტიურ, შემოქმედებით მასწავლებელსა და მოსწავლეს, რომლებიც მუდმივად ფიქრობენ განვითარებასა და ეფექტიან შედეგებზე. მაგრამ მოსწავლეებს სწავლის სხვადასხვა სტილი აქვთ. დაკვირვებული მასწავლებელი იოლად მიხვდება, როგორი მოსწავლეები ჰყავს კლასში, ვისთან როგორ იმუშაოს და რა გააკეთოს.

სწავლის ინდივიდუალური სტილის მიხედვით, მოსწავლეთა 35% „რატომ“ ტიპისაა. მათ აინტერესებთ, რა მნიშვნელობა აქვს ამა თუ იმ ინფორმაციას მათთვის და სწავლობენ „მნიშვნელობის ძიების გზით“. მათ სჭირდებათ მიზეზი, რათა ისწავლონ, მიზეზი, რომლის საშუალებითაც ახალ ინფორმაციას პირად გამოცდილებას დაუკავშირებენ და მიღებულ ცოდნას ყოველდღიურ ცხოვრებაში წარმატებით გამოიყენებენ. შეიძლება ითქვას, რომ „რატომ“ მოსწავლეები მოტივირებულნი არიან თვითაქტუალიზაციისთვის, მათ რეალურად მართავთ „ზრდის“ პროცესი, მაგრამ მხოლოდ მაშინ სწავლობენ, როდესაც საქმეში, დავალებაში, პირადი პოტენციალის რეალიზების საშუალებას დაინახავენ. ამის შემდეგ გააკეთებენ შედარებებს, შეპირისპირებებს, შეასრულებენ სააზროვნო ოპერაციებს და წარამტებულ შედეგსაც მიიღებენ.

ასეთ მოსწავლეებს სჭირდებათ „წამქეზებელი“ მასწავლებლი, რომელიც მათ დაანახებს, რა საინტერესო, საჭირო და, ამასთანავე, დაძლევადია დავალებები და საკუთარი თავის რწმენას შემატებს.

შედეგის თვალსაზრისით ეფექტური იქნება, თუ მასწავლებელი მოსწავლეთა ამ ტიპისთვის გამოიყენებს: ერთობლივ სწავლებას, გონებრივ იერიშს, შინაარსის კონკრეტული სფეროების ინტეგრირებას (მაგ., მეცნიერების ინტეგრირება სოციალურ კვლევებთან, წერის ინტეგრირება ხელოვნებასთან) და აქტიური სწავლების სხვა ფორმებს.

ცნობილია, რომ ცოდნის აქტუალიზაციის პროცესში მნიშვნელოვანია სამი დონე:

I – წინარე, „საწყისი“ ცოდნის აქტუალიზაცია;

II – წინარე გამოცდილებაზე ახალი მასალის დაშენება და ცოდნის გამდიდრება/გაღრმავება;

III – ძველი და ახალი მასალის შეერთებით მიღებული ახალი ცოდნის აქტუალიზაცია და „გამოცდილებაში გადატანა“.

მათზე დაყრდნობით მასწავლებელს შეუძლია „რატომ“ მოსწავლეების „წაქეზება“ და მაღალი შედეგების მიღება. მაგალითად:

1. საწყისი/წინარე ცოდნის აქტუალიზაციის ეტაპზე მასწავლებელი მიმართავს მოსწავლეებს: „ჩვენ დღეს გვაქვს რიცხვითი სახელის შესახებ შემაჯამებელი გაკვეთილი. შევეცადოთ, მიღებული ცოდნა განვამტკიცოთ და ვუპასხოთ კითხვას:

• „ვიცით თუ არა, რა არის რიცხვითი სახელი?“

თუ მიგაჩნიათ, რომ იცით, მაშინ ვუპასუხოთ კითხვას, სად შეიძლება გამოვიყენოთ რიცხვითი სახელების შესახებ არსებული ცოდნა.

მოსწავლის სავარაუდო პასუხი: „როდესაც ვეკითხებით, „რომელი საათია?“ ან ვეკითხებით ტელეფონის ნომერს, სახლის მისამართს, როდესაც მაღაზიაში მივდივართ რამის საყიდლად და ა.შ.“

მასწავლებელი: „რომელ გაკვეთილებზე გამოიყენება რიცხვითი სახელები და რა მიზნით?“

მოსწავლე: „მათემატიკის გაკვეთილზე, ამოცანების ამოხსნის დროს ისინი ყოველთვის გვჭირდება; გეოგრაფიის გაკვეთილზე. როდესაც ობიექტის ადგილმდებარეობას, კოორდინატებს ვადგენთ; ისტორიის გაკვეთილზე, როდესაც გამოჩენილი ისტორიული პირების ბიოგრაფიას ვეცნობით ან მნიშვნელოვან ისტორიულ ფაქტებსა და მოვლენებზე ვსაუბრობთ; ქიმიისა და ფიზიკის გაკვეთილებზე; სპორტის გაკვეთილზე, როდესაც ერთმანთს ვეჯიბრებით და დროს ვინიშნავთ; მუსიკის გაკვეთილზე, როდესაც რიტმს ვითვლით და ა.შ.“

მასწავლებელი: „აბა, საკლასო ოთახში მიმოიხედეთ, ხომ არ ხედავთ რამეს, რაც რიცხვით სახელს უკავშირდება?“

მოსწავლე: „მერხების რაოდენობა… მოსწავლეთა რაოდენობა… წიგნებისა და რვეულების რაოდენობა…“

მასწავლებელი: „მაშ, რისთვის გვჭირდება რიცხვითი სახელი? გამოიტანეთ დასკვნა და მოიყვანეთ არგუმენტი, დაასახელეთ მტკიცებულების საფუძველი“.

მოსწავლე: „რიცხვითი სახელი გამოიყენება ანგარიშის დროს, საგნის რაოდენობის, რიგობითობის აღსანიშნავად; იმისათვის, რომ ციფრები ჩავიწეროთ რიცხვებით (სიტყვებით)…“

II  – წინარე გამოცდილებაზე ახალი მასალის დაშენება და ცოდნის გამდიდრება/გაღრმავება

ა) სრულდება სამუშაო: „სქემის გასიტყვება და შესაბამისი მაგალითების მოყვანა“

ბ) მიღებული ცოდნის აქტუალიზაციისთვის, მასწავლებლის წინადადებით, მოსწავლეები:

• წერენ ტესტს, მუშაობენ სქემაზე, პასუხობენ მასწავლებლის კითხვებს, ასრულებენ სხვადასხვა ხასიათის დავალებას.

ტესტი: „მოცემულია კითხვები სამი სავარაუდო პასუხით. თქვენი ამოცანაა, იპოვოთ სწორი პასუხი“.

1. რიცხვითი სახელი არის:

ა) სიტყვა, რომელიც აღნიშნავს საგანს;

ბ) სიტყვა, რომელიც ერთმანეთთან აკავშირებს სიტყვებს და ცნებებს;

გ) სიტყვა, რომელიც აღნიშნავს რიგს, რიცხვის რიგითობას, საგნების რაოდენობას.

2. მიუთითეთ, რომელია რაოდენობითი რიცხვითი სახელი:

ა) მეხუთე სართულზე;

ბ) მესამე რიგში;

გ) სამი ძმა.

3. მიუთითეთ, რომელია შედგენილი რიცხვები:

ა) მეთერთმეტე წელი;

ბ) ათასოცდამეთექვსმეტე;

გ) სამოცჯერ.

4. იპოვეთ რიგობითი რიცხვითი სახელი:

ა) მესამე რიგიდან;

ბ) სამი მეგობარი;

გ) ფართობის მეოთხედი.

5. მიუთითეთ, რომელია წილობითი რიცხვითი სახელი:

ა) მოსავლის ორი მეათედი;

ბ) ოცდაშვიდი გრადუსი;

გ) ექვსი ბავშვი.

6. მიუთითეთ წილად რიცხვზე:

ა) მეტრის ხუთი მეშვიდედი;

ბ) ხუთიოდე მეომარი;

გ) ორმოცდათხუთმეტი წელი.

ბ) სქემაზე მუშაობა: მასწავლებელი სთავაზობს მოსწავლეებს, ამოიწერონ ტექსტიდან რიცხვითი სახელები და ჩაწერონ შესაბამის უჯრაში:

გ) კითხვაზე პასუხი:

მასწავლებელი: „რა აქვთ საერთო თქვენ მიერ დაწერილ რიცხვებს?!“

მოსწავლე: „ისინი პასუხობენ კითხვაზე „რამდენი?“ შესაბამისად, რაოდენობითი რიცხვითი სახელებია“.

მასწავლებელი: „სტრუქტურის გარდა, კიდევ რით განსხვავდებიან ისინი ერთმანეთისგან?“

მოსწავლე: „ოთხი, ხუთი – მარტივი რიცხვებია, ოთხმოცი, ორმოცდაორი – შედგენილი, მეათედი – წილადი რიცხვია“.

მასწავლებელი: „მაშასადამე, არსებობს რიცხვითი სახელების სამი ჯგუფი: რაოდენობითი, რიგობითი და წილობითი. შეასრულეთ დავალება „თავისუფალი არჩევანი“:

ვარიანტი 1 – ჩაწერეთ რიცხვების აღმნიშვნელი სიტყვები ციფრებით:

ვარიანტი 2 – მოიყვანეთ რიცხვითი სახელების მაგალითები:

ვარიანტი 3 – დააკვირდით და მიუწერეთ პასუხები:

ა)

• რამდენი წვერო აქვს ფიგურას?

ბ) დაწერეთ ფიგურების რიგითი ნომერი:

დააკვირდით ფიგურის გაფერადებულ ნაწილს და ჩაწერეთ შესაბამისი წილადი ცარიელ უჯრაში:

ბოლო ეტაპზე მასწავლებელი „რატომ“ მოსწავლეებს სთავაზობს სიტუაციურ ამოცანას და იყენებს უნივერსალურ ტექნიკას „ფანტაზია“, რომელიც მიზნად ისახავს გაკვეთილის თემისადმი ინტერესის გამოწვევას და მოსწავლის მიერ ახალი ცოდნის დამოუკიდებლად აგებას. მიდგომა გულისხმობს სასწავლო სიტუაციის უჩვეულო პირობებში ან გარემოში გადატანას. მაგალითად, წარმოიდგინეთ, რომ:

• ა) ხართ უცხო პლანეტაზე; შეცვალეთ ზოგიერთი პარამეტრის მნიშვნელობა ისე, რომ ჩვეულებრივი მოცემულობები უცვლელი დარჩეს, ანუ შეხედეთ ნაცნობ სიტუაციას უჩვეულო პერსპექტივიდან. მაგალითად, მოხვდით პლანეტა X-ზე, სადაც ძალიან ცხელა. ხედავთ, როგორ მოემართება თქვენკენ სამი ლამაზი, ფუმფულა თეთრი დათვი. თქვენ მხოლოდ ერთი ნაყინი გაქვთ, თქვენ წინ კი 20 100 მეტრის სიგრძისა და 3 მეტრი სიგანის წყლის თხრილია. რა უნდა გააკეთოთ?

ბ) ანტარქტიდაზე მინიმალური ტემპერატურა კიდევ 10 გრადუსით დაეცა. რა შეიძლება გამოიგონონ პინგვინებმა ასეთ პირობებში გადარჩენისთვის?

გ) „ესტუმრეთ“ თქვენს საყვარელ პერსონაჟებს სახლში, დააკვირდით და აღწერეთ, როგორ გარემოში ცხოვრობენ ისინი, რამდენი არიან, ვინ რას საქმიანობს, რა აცვიათ და სხვ. მერე კი თქვენი საყვარელი ზღაპრის გმირი „გადმოიყვანეთ“ ჩვენს დროში.

„რატომ“ მოსწავლეები იწყებენ ფიქრს, მსჯელობენ, არ ნებდებიან, ხდება მათი ცოდნია აქტუალიზაცია და ვიღებთ საინტერესო შედეგებს, ამიტომ მსგავსი მიდგომები აქტიურად გამოიყენება მოსწავლეზე ორიენტირებულ სასწავლო გარემოში.