კოსმოსის შესწავლა სახალისო დაინტერაქციული მეთოდებით STEAM მიდგომა კოსმოსის შესწავლის დროს

ბუნებისმეტყველების ახალი სტანდარტის მიხედვით, თემა „კოსმოსი“ დაწყებითი საფეხურზე (V-VI) ისწავლება. კოსმოსთან დაკავშირებული საკითხები მოსწავლეებს ყოველთვის აინტერესებთ. ისინი სვამენ უამრავ კითხვას, ეძებენ ინფორმაციას ენციკლოპედიებში, უყურებენ დოკუმენტურ ფილმებს… ამიტომ კარგი იქნება, სახელმძღვანელოში მოცემულთან ერთად მივცეთ სხვა დავალებებიც, რომელთა შესასრულებლად თავად მოუწევთ ინფორმაციის ძიება, ვარაუდების გამოთქმა, აღმოჩენების კეთება და დასკვნების გამოტანა.

გთავაზობთ რამდენიმე მიდგომას, აქტივობასა და რესურსს, რომლებსაც მასწავლებელი გამოიყენებს თემა „კოსმოსის“ ფარგლებში კომპლექსურ დავალებებზე მუშაობისას. აქვე აღვნიშნავ, რომ ამ მიდგომების გამოყენებით შესაძლებელია ბუნებისმეტყველების, მათემატიკის, ხელოვნების, ინგლისური ენისა და ქართული ენის ინტეგრირება. კარგი იქნება, თუ უცხო ენის მასწავლებელი ინგლისურის გაკვეთილზე მოსწავლეებს დაამუშავებინებს თემასთან დაკავშირებულ ლექსიკურ ერთეულებსა და სხვა გრამატიკულ მასალას. მასალა სამუშაო ფურცლების სახით არის წარმოდგენილი. მასწავლებელს შეუძლია მათი დიფერენცირება და მოდიფიცირება მოსწავლეთა ინტერესების, შესაძლებლობებისა და საჭიროებების მიხედვით. სასწავლო მასალის დამუშავებისას მოსწავლე უპასუხებს კითხვებს: რატომ არის დედამიწა, მზის სისტემის სხვა პლანეტებისგან განსხვავებით, დასახლებული? სად შეიძლება დასახლდნენ ადამიანები, თუ დედამიწაზე პირობები გაუსაძლისი გახდება?

სამუშაო ფურცელი 1.

მზის სისტემა

გამოიყენე აპლიკაცია https://www.solarsystemscope.com/[1] და შეავსე სამუშაო ფურცელზე მოცემული ცხრილები, შეასრულე დავალებები (იხ. ნიმუში)[2].

ალტერნატივა: თუ კლასში არ არის შესაბამისი ელექტრონული მოწყობილობა, მასწავლებელმა შეიძლება ისარგებლოს ენციკლოპედიით ან თავად მოამზადოს მცირე ტექსტები თითოეული პლანეტის შესახებ, რათა მოსწავლემ შეძლოს ცხრილის შევსება.

1. შეავსე ცხრილი 1.

• დაალაგე პლანეტები დიამეტრის ზრდადობის მიხედვით

• გააანალიზე ცხრილში მოცემული მონაცემები შენი შეხედულებისამებრ

2. შეავსე ცხრილი 2.

• დაალაგე ჯუჯა პლანეტები მზისგან მათი დაშორების მიხედვით უახლოესიდან უშორესისკენ

3. შეავსე ცხრილი 3.

• დაალაგე გიგანტური პლანეტები მზისგან მათი დაშორების მიხედვით, ყველაზე შორეულიდან უახლოესისკენ

სამუშაო ფურცელი 2.

მზის სისტემის 3D მოდელის აწყობა

შენს ხელთ არის ყუთი, რომელშიც მოთავსებულია სხვადასხვა ზომის სფეროები/დისკოები, ხის ჩხირები, პლასტილინი, საღებავები, მაკრატელი, თაბახის ფურცლები[3]

ალტერნატივა: მასწავლებელი არ აძლევს მოსწავლეებს მზა რესურსს – ისინი თავად ამზადებენ მას კითხვების მიხედვით და საბოლოოდ ქმნიან მოდელს.

1. აიღე ყველაზე დიდი სფერო/დისკო. მზის სისტემის რომელი წარმომადგენელია ის? გააფერადე.

______________________________________________________________________________

2. აირჩიე 4 სფერო/დისკო, რომლებიც წარმოადგენს მყარ პლანეტებს. ერთი და იგივე დიამეტრი აქვთ თუ არა მათ?

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

გააფერადე ისინი და დაალაგე მზისგან დაშორების მიხედვით ხის ჩხირების გამოყენებით.

______________________________________________________________________________

3. აიღე 4 სფერო/დისკო, რომლებიც გამოხატავს გიგანტ პლანეტებს. ერთი და იგივე დიამეტრი აქვთ თუ არა მათ?

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

გააფერადე ისინი და დაალაგე მზისგან დაშორების მიხედვით ხის ჩხირების გამოყენებით.

______________________________________________________________________________

4. რომელ პლანეტებს ჰყავთ თანამგზავრები? რომელ პლანეტებს აქვს სარტყელი? გამოძერწე სარტყელი და თანამგზავრები და შესაბამის პლანეტებთან განათავსე.

______________________________________________________________________________

5. აიღე 4 სფერო/დისკო, რომლებიც გამოხატავს ჯუჯა პლანეტებს. ერთი და იგივე დიამეტრი აქვთ თუ არა მათ?

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

გააფერადე და დაალაგე მზისგან დაშორების მიხედვით ხის ჩხირების გამოყენებით.

_________________________________________________________________________

ქვემოთ მოცემული კრიტრიუმების მიხედვით შეაფასე შენ მიერ შექმნილი მზის სისტემის 3D მოდელი:

სამუშაო ფურცელი 3

მონაცემები პლანეტებზე

• გააანალიზე ცხრილში მოცემული მონაცემები. შეესაბამება თუ არა ადამიანის სასიცოცხლო მოთხოვნილებებს ვენერას ტემპერატურა?

. დიახ

. არა

• ცხრილში ფარენჰეიტებში (^oF) გამოსახული ტემპერატურის მაჩვენებელი მოცემული ფორმულის მიხედვით გადაიყვანე ცელსიუსებში (⁰C).

ტემპერატურა (^oC)= ტემპერატურა (^oF) – 32 x

ალტერნატივა: თუ ამ ტიპის დავალება რთული შესასრულებელი იქნება V კლასის მოსწავლისთვის, შეგიძლიათ ისარგებლოთ შემდეგი ბმულით:

https://www.rapidtables.com/convert/temperature/fahrenheit-to-celsius.html?fbclid=IwAR1RB-DurW0cmC0qt69lKHXH0Hh-wDh_OwC3RxsMVd0WLQUmzFLYK_z3ZJ8

1. NASA-ს კვლევების მიხდვით, ადამიანისთვის ხელსაყრელი ტემპერატურაა 4^oC – 35^oC. იმსჯელე, რომელ პლანეტაზე შეუძლია ადამიანს ცხოვრება და რატომ?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. ქვემოთ მოცემულ ცხრილში მოყვანილია დღის ხანგრძლივობა ყველა პლანეტაზე საათებში. მოიფიქრე, რამდენი დედამიწის დღეა სხვადასხვა პლანეტის თითო დღე?

3. რომელ პლანეტებზე შეუძლია ადამიანს სიცოცხლე? იმსჯელე დღის ხანგრძლივობის მიხედვით და ახსენი, რატომ.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

სამუშაო ფურცელი 4.

ვირტუალური ლაბორატორია

გრავიტაციის შესწავლა

გახსენი ქვემოთ მოცემული ბმული

https://phet.colorado.edu/sims/html/gravity-and-orbits/latest/gravity-and-orbits_ka.html

ახლა შენ იმყოფები ვირტუალურ ლაბორატორიაში.

შენი აზრით, რა არის ვირტუალური ლაბორატორია?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

აღწერე, რას ხედავ მოცემულ სივრცეში.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

როგორ ფიქრობ, რისი გაკეთება შეგიძლია ამ სივრცეში? რა მიზნით?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

მარცხენა მხარეს არის ციური ობიექტების (მზე, დედამიწა, მთვარე, თანამგზავრი) რამდენიმე კომბინაცია. შეამოწმე თითოეული კომბინაციის ობიექტების ურთიერთმიმართება გრავიტაციის პირობებში და გრავიტაციის გარეშე. დაწერე რასაც ხედავ და ახსენი.

1. I. მზე და დედამიწა

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1. II. მზე, დედამიწა და მთვარე

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

III. დედამიწა და მთვარე

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1. დედამიწა და ხელოვნური თანამგზავრი

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

წარმოიდგინე, რომ ერთ დღეს გაიღვიძე და დედამიწაზე გრავიტაცია არ არის! რა შეიძლება მოხდეს?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ჩამოაყალიბე დასკვნა:

გრავიტაცია მნიშვნელოვანია, რადგან ___________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

სამუშაო ფურცელი 5.

პლანეტებთან დაკავშირებული სხვადასხვა მონაცემის ანალიზი

სად შეიძლება იცხოვროს ადამიანმა დედამიწის გარდა

1. დააკვირდი ქვემოთ მოცემულ გრაფიკებს. როგორ ფიქრობ, რომელი გრაფიკი შეესაბამება დედამიწას ატმოსფეროს აიროვანი შემადგენლობის მიხედვით? ახსენი, რატომ.

2. გრაფიკზე ნაჩვენებია 26 კგ ბავშვის წონა სხვადასხვა პლანეტაზე.

• რა სამეცნიერო ცოდნა შეიძინე ვირტუალურ ლაბორატორიაში მუშაობის დროს, რომელიც ამ გრაფიკის გაანალიზებისა და ახსნისთვის გამოგადგება?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________

• რა დასკვნის გამოტანა შეგიძლია?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ეროვნულ სასწავლო გეგმასთან მიმართება

შემოთავაზებული მასალა ხელს უწყობს ბუნებისმეტყველების სტანდარტში გაწერილი მიზნების მიღწევას. მეტი თვალსაჩინოებისთვის გთავაზობთ თემა „კოსმოსის“ ფარგლებში:

1. იმ შედეგების ინდიკატორებს, რომლებიც მიიღწევა მოცემული დავალებებით;
2. ქვეცნებებს, რომლებიც მუშავდება მოცემული დავალებებით.

სამუშაო ფურცლები მომზადდა და ქართულად ადაპტირდა მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის საბუნებისმეტყველო კლუბ „ჩხირკედელას“ მიერ განხორციელებული პროექტის “STEAM-IT” ფარგლებში სსიპ ქალაქ თელავის N7 საჯარო სკოლაში 2021-2022 სასწავლო წელს.

გამოყენებული რესურსები:

1. https://steamit.eun.org/the-solar-system-and-the-earth-where-could-humans-live/
2. https://www.solarsystemscope.com/
3. https://phet.colorado.edu/sims/html/gravity-and-orbits/latest/gravity-and-orbits_ka.html
4. https://mes.gov.ge/content.php?id=12519&lang=geo

[1] https://www.solarsystemscope.com/ ჩამოსატვირთი აპლიკაცია, რომელსაც აქვს მობილურისა და კომპიუტერული მოწყობილობის ვერსიები

[2] აპლიკაცია ინგლისურენოვანია, შესაბამისად მნიშვნელოვანია ბუნებისმეტყველებისა და ინგლისური ენის მასწავლებელთა თანამშრომლობა

[3] სასურველია, ჯგუფში იყოს 3 მოსწავლე