ერთი კომპლექსური დავალების ამბავი

კომპლექსური დავალება დიდი თავსატეხია, როგორც მასწავლებლებისთვის, ასევე მოსწავლეებისა და მშობლებისთვისაც კი. აუცილებელია საუბარი იმის შესახებ, რის კეთებაც გვიძნელდება. მასწავლებლობას მუდმივი სტრესი და შფოთვა გასდევს ფონად. შინაგან მღელვარებას მრავალმხრივი პასუხისმგებლობა იწვევს. სიახლეების მიმღებლობაც გვიჭირს, როცა საკუთარ შიშებზე საუბარს გავურბივართ. სწავლა-სწავლებისას ვალდებულების მოხდის მიზნით ქმედება კი უფსკრულისკენ მიგვაქანებს. ასეთ დროს ბალანსის შენარჩუნებაში საქმისადმი გულისხმიერი დამოკიდებულება და კრიტიკული აზროვნება გვეხმარება – ვალდებულებების მიმოხილვა და ისე კეთება, როგორც თავად ჩავთვლით საჭიროდ.

კომპლექსური დავალება თავდაპირველად საინტერესო, თუმცა, საკმაოდ რთული მომეჩვენა. ვფიქრობდი, რომ ამ ყველაფერს ხომ ისედაც ვაკეთებდი, მაგრამ საერთო ფერხულის ჩამორჩენის გამო შფოთვა მოსვენებას არ მაძლევდა. სწორედ ამიტომ, გადავწყვიტე, მესაუბრა იმაზე, რის გაკეთება არის ჩემთვის რთული და როგორ უნდა დავძლიო ეს გამოწვევა.

დავუკავშირდი ჩვენი სკოლის ქოუჩს და ჩემი მოსაზრებები გავუზიარე. საინტერესო უკუკავშირი მივიღე. მასწავლებლებს გვჭირდება საკუთარ საქმიანობაზე საუბარი, გამოცდილების გაზიარება, რჩევები და დახმარება. უფრო მეტიც, ჩვენ ხომ ქცევის მოდელი საკლასო ოთახში გადაგვაქვს, ამიტომ თანადგომასა და ემპათიას, მოსწავლეების მსგავსად, მასწავლებლებიც ველით.

ვფიქრობ, სიტყვა „კომპლექსური“ მესამეკლასელი მოსწავლეებისთვის რთული და გაუგებარია. ამიტომ მისი შინაარსის აღსაქმელად შეგვიძლია შევთავაზოთ „მთავარი დავალება“.

მესამე კლასის სახელმძღვანელოში (ავტორები: ნინო გორდელაძე, თინათინ კუხიანიძე) შეტანილია რევაზ ინანიშვილის მოთხრობა „ფუღურო“. რადგანაც კომპლექსური დავალების მატრიცა თავგზას მიბნევდა და მუშაობას მირთულებდა, ამიტომ ცალკე ჩამოვწერე ტექსტის დასამუშავებლად საჭირო აქტივობების ნუსხა. აქტივობების შერჩევისას ვიხელმძღვანელე ახალი სკოლის მოდელის ანბანის შემდგომი საფეხურისთვის განკუთვნილი გზამკვლევის მიხედვით, რომელიც მესამე თაობის ეროვნული გეგმის მოთხოვნებს ითვალისწინებს.

ახალი სიტყვები, გაწაფული კითხვა, გაგება-გააზრება, თხრობა, ინტერპრეტაცია, წერა, გრამატიკული საკითხები – ამ ძირითადი მიმართულებების გათვალისწინებით, შემდეგი აქტივობები შევარჩიე:

1. კითხვა გაგრძელებებით – სასვენ ნიშნებზე, ინტონაციაზე მუშაობა.
2. სიტყვის ლოტო – ტექსტის ლექსიკური ერთეულების შესწავლა;
3. სიტყვის რუკა;
4. პერსონაჟის რუკა;
5. ვარაუდის გამოთქმა – როგორ გაგრძელდება მოთხრობა? მოკლე ჩანაწერი.
6. წერითი დავალება – გააგრძელე მოთხრობის პირველი ნაწილი;
7. გააგრძელე მოთხრობის მეორე ნაწილი;
8. თხრობა მთხრობლის შეცვლით;
9. დაწერე თავისუფალი თემა „ჩემი სახლი“;
10. შექმენი კომიქსი – ალაპარაკე ობობა და არწივი ერთმანეთთან;
11. კლასის საერთო ხელნაკეთი წიგნი – ობობას ახალი ცხოვრება;
12. გრამატიკული საკითხები – წინადადების განვრცობა, სიტყვის მრავლობით ფორმაში ჩასმა, კითხვების – ვინ? რა? – მიზნობრივად გამოყენება.

ყოველი დღე ჩემ მიერ შედგენილ მატრიცაზე დაკვირვებით იწყებოდა. აქტივობის მიხედვით ვქმნიდი სასწავლო რესურსებს და სკოლაში წასვლას მოუთმენლად ველოდი. გარდა იმისა, რომ აქტივობების ამორჩევა ძალიან საინტერესო და სასიამოვნო პროცესი აღმოჩნდა, ამავე დროს, წინასწარ მოფიქრებული სტრატეგიები და მიზნები ყოველდღიურობას მიმსუბუქებდა. შფოთვა თავდაჯერებულობამ ჩაანაცვლა. ეს კი მასწავლებლისთვის დიდი კომფორტია.

როგორც მესამე კლასისთვის ვუწოდე, კომპლექსურ მთავარ დავალებად, დიორამა გავთვალე, თუმცა, სამი კვირის შემდეგ სულ სხვა საჭიროება დავინახე და დიორამა ხელნაკეთი წიგნით ჩავანაცვლე. მოსწავლეების მიერ დამზადებული ხელნაკეთი წიგნების წარდგენა დისტანციურ გაკვეთილზე მოგვიწია. ჩემთვის, მოსწავლეებისთვის და მშობლებისთვისაც ეს იყო დაუვიწყარი დღე – ვუსმენდით თითოეული მოსწავლის მიერ მოფიქრებულ სათაურს, ობობას ახალ თავგადასავალს, წიგნის ყდის აღწერილობას, გამომცემლობის, ილუსტრატორის, ავტორის სახელებსა და გვარებს და უკუკავშირისას საქებარი სიტყვები მელეოდა.

ამ შედეგამდე ნაბიჯ-ნაბიჯ ჩაშლილმა საკლასო და საშინაო დავალებებმა მიგვიყვანა. სტიმულის მიმცემი კი ერთობლივად დამზადებული ხელნაკეთი დიდი წიგნი აღმოჩნდა. ყდა მე დავამზადე და სათაურიც თავად შევთავაზე. ერთი გაკვეთილი დასჭირდა მოთხრობის მოფიქრებას, სათითაოდ ამბობდნენ ერთ წინადადებას და სიუჟეტური ხაზიც წამდაუწუმ იცვლებოდა. შემდეგ გაკვეთილზე დიდი ფურცლები დავურიგე, წინადადებები დავნომრეთ და ერთი გვერდის გაფორმება (წინადადების გადატანა, ილუსტრაცია) მოუწიათ. კლასის მიერ დამზადებული ხელნაკეთი წიგნის წაკითხვა უმცროსკლასელებისთვის ჩავიფიქრეთ, მაგრამ მეორე დღეს დისტანციურ რეჟიმზე მოგვიწვია გადასვლა.

მთავარი დავალების პირობა ამგვარი იყო:

შექმენი ხელნაკეთი წიგნი, ამისთვის:

• მოიფიქრე სათაური და დაწერე მოთხრობის გაგრძელება;
• დაასახლე ობობა ახალ ადგილას;
• ამეგობრე სხვებთან;
• ყდაზე დაწერე სათაური, ავტორის, ილუსტრატორის სახელი და გვარი, გამომცემლობის სახელიც არ დაივიწყო;
• ყდა გააფორმე მოთხრობის შესაბამისი ილუსტრაციით.

მეტაკოგნიტურ კითხვებს ხელნაკეთი წიგნის წარდგენის შემდეგ ვუსვამდი: წიგნი მარტომ დაამზადე, თუ ვინმე დაგეხმარა? შენი აზრით, რა იყო რთული ან რატომ გაგიადვილდა ხელნაკეთი წიგნის დამზადება? როგორ მოიფიქრე სათაური? კიდევ გსურს, სხვა ხელნაკეთი წიგნის შექმნა? დროის სიმცირის გამო, თითოეულ ბავშვისთვის ერთი კითხვა საკმარისად ჩავთვალე.

მოთხრობაზე მუშაობისას საკვანძო თემად საკუთარი სახლის მნიშვნელობაზე დაფიქრება შევარჩიე, თუმცა, ბევრი სხვა თემაც გამოიკვეთა, მაგალითად, პრობლემის გადაჭრის გზების ძიება, მეგობრობა, ხასიათის მართვა, სხვისი საკუთრების მითვისება, გმირის თავგადასავალი.

ხელნაკეთი წიგნების წარდგენისას კიდევ ერთი იდეა დამებადა – ხელნაკეთი წიგნების გამოფენა-გაყიდვის მოწყობა ჩვენი უბნის რომელიმე პარკში. მოვადუღებთ გლინტვაინს, ჩავრთავთ მუსიკას, ბავშვები და მშობლები მონაცვლეობით წაიკითხავენ ხელნაკეთ წიგნებს, სტუმრებიცა და მონაწილეებიც იქვე მოვიფიქრებთ თითო წინადადებას და იმ დღის მოთხრობას შევქმნით ან დღის ჩანაწერისთვის წინადადებებს მოვაგროვებთ. შეგროვილი თანხით კი კლასისთვის რომელიმე წიგნს ვიყიდით, მაგალითად, ილუსტრირებულ ქართულ მითებს.

ასე რომ, ბევრი აქტივობა შევარჩიე. მიუხედავად იმისა, რომ მატრიცის შაბლონის ყველა ნაბიჯი არ გავითვალისწინე, მიზანს ნამდვილად მივაღწიე. ჩემი მატრიცა დამაბნევლად არ გამოიყურება და ზოგჯერ შემოქმედებითი პროცესი მის შინაარსობრივ მხარეს ცვლიდა.

მთავარია, სიახლეების დანერგვისას, მიმღებლობასთან ერთად, ჩვენ გამოცდილებაზე დაყრდნობით ვიმოქმედოთ და ჩარჩოებში არ მოვექცეთ. ამას არც არავინ ითხოვს. აქვე აღვნიშნავ იმასაც, რომ ერთ ტექსტზე სამი კვირის განმავლობაში მუშაობა დაწყებით საფეხურზე გაწაფულ კითხვას აფერხებს, რადგან ბავშვების უმრავლესობა მხოლოდ მასწავლებლის დავალებით კითხულობს. სწორედ ამიტომ, კვირაში ერთ დღეს კლასის წიგნს (ამჯერად, ტუვე იანსონის „ჯადოქრის ქუდს“) ვკითხულობდით.

სტატიას თან ვურთავ ორ სქემას, რომელიც ბავშვებმა დიდი ხალისით შეავსეს.