რატომ უნდა ვისწავლოთ გეოგრაფია

11 ნოემბერი, 2021 - 09:50

2185ნახვა

ავტორი
რუსუდან კვიკვინია

მეთვრამეტე საუკუნის რუსი სატირიკოსის დენის ფონვიზინის გმირის, მადამ პროსტაკოვას სიტყვების პერიფრაზირება რომ მოვახდინოთ, „რა საჭიროა გეოგრაფია, თუ საჭირო მისამართზე მძღოლი მიგვიყვანს?“ მით უმეტეს დღეს, როცა არსებობენ სპეციალური ცოდნით აღჭურვილი ადამიანები, უთვალავი რუკა, გზამკვლევები, ვიდეოფილმები, GPS-მიმღებები, ტურისტული ფირმები და, რა თქმა უნდა, ინტერნეტი?

ჩვენი აზრით, გეოგრაფიის არცოდნა იდეალური, დახვეწილი უცოდინრობის მაჩვენებელია. რაც ყველაზე საინტერესოა, ის ხშირად გვხვდება იმ ადამიანებში, რომლებიც უკვე ყველგან იყვნენ, სადაც კი პოპულარულია სტუმრობა. მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი ჰყვება, რა კარგად დაისვენეს, მაგალითად, ტაილანდში, რუკაზე არათუ ტაილანდს, ევრაზიასაც კი ვერ გიჩვენებთ, იმიტომ რომ გაკვეთილზე მიღებული ცოდნის გამოყენება მას არ დასჭირვებია: ისწავლა – მოყვა, წიგნი გადადო – დაივიწყა.

მაგრამ გეოგრაფია ხომ მხოლოდ რუკის ცოდნა არ არის?

გეოგრაფია არის მეცნიერება, რომელიც შეისწავლის ნებისმიერ ობიექტს, პროცესს და ფენომენს მათი სივრცული კანონზომიერებების მიხედვით. ეს მნიშვნელოვანია ყველა ასაკისა და ყველა პროფესიის ადამიანებისთვის, თუნდაც ზოგჯერ ამას ვერ ვამჩნევდეთ, ისევე როგორც ვერ ვამჩნევთ ჰაერს. გეოგრაფია იძლევა თავდაჯერებას, არა უმწეობას, არამედ ყველაფრის ხედვის სიდიადეს – გეოგრაფია ადამიანის მსოფლმხედველობის საფუძველია, ის გვასწავლის დედამიწაზე ცხოვრებას.

მაინც რატომ უნდა ვისწავლოთ გეოგრაფია?

გეოგრაფიის ცოდნა ნებისმიერი პროფესიის აუცილებელი კომპონენტია. მისი ყველაზე მნიშვნელოვანი ასპექტია მსოფლმხედველობის, მეცნიერული აზროვნების ლოგიკის, ინტელექტუალური და პროფესიული შეხედულებების, წამყვანი დებულებების ფორმირება, პიროვნების პროფესიული იდენტობის ჩამოყალიბება.
გეოგრაფიის შესწავლა ძალიან მნიშვნელოვანია მოსწავლეთა პროფესიული ორიენტაციისთვის. გეოგრაფიას შეუძლია დაადგინოს უმუშევრობის მიზეზები და შედეგები, განსაზღვროს თანამედროვე პროფესიებზე მოთხოვნა შრომის ბაზარზე, ჩამოაყალიბოს მოსაზრება საზოგადოების მიერ მოთხოვნილი შრომითი რესურსების ხარისხის შესახებ.
გეოგრაფიის შესწავლა მნიშვნელოვანია წარმატებული კარიერისთვის. სხვადასხვა ქვეყნის ტრადიციების, ადათ-წესების, კულტურისა და ვალუტის ცოდნა აუცილებელია კარიერული ზრდისთვის. დღეს არსებობს ბევრი საერთაშორისო კომპანია, რომლებიც თანამშრომლობენ სხვა ქვეყნებთან და იმისთვის, რომ გაუგებრობაში არ აღმოჩნდეთ, ყველაფერი უნდა იცოდეთ ამ ქვეყნების შესახებ.
გეოგრაფიის ცოდნა გვეხმარება საკუთარი ბიზნესის მართვაში. განურჩევლად საწარმოს მოცულობისა, უნდა ვიცოდეთ ჩვენს პროდუქციასა თუ მომსახურებაზე მოთხოვნის, რესურსუზრუნველყოფის, გასაღების ბაზრის, შრომითი რესურსების გეოგრაფია.
აფართოებს ჰორიზონტს – გეოგრაფიის გაკვეთილებზე მიღებული ცოდნა გვეხმარება კონკურსებში, ტესტებში, კროსვორდების ამოხსნასა და, უბრალოდ, ხალხთან საუბარში.
ხელს უწყობს ცხოვრების კომფორტულობას. სასურსათო საქონლის შეძენა, მაღაზიებისა და ბაზრების მონახულება გულისხმობს მსოფლიოს ქვეყნების გეოგრაფიის ცოდნას და გვეხმარება მაღალი ხარისხის პროდუქციის არჩევაში მწარმოებელი ქვეყნებისა და შრომის საერთაშორისო განაწილების ცოდნის მიხედვით.
გვეხმარება რთული მდგომარეობიდან მარტივად გამოსვლაში. თუ უცხო ადგილას დაიკარგეთ, მაგრამ იცით ორიენტაციის ელემენტარული საფუძვლები, თამამად გამოხვალთ რთული მდგომარეობიდან.
ტურისტულ-რეკრეაციული ადგილების გეოგრაფიის ცოდნა, ამინდის მიხედვით ჩაცმის ჩათვლით, ხელს უწყობს ჯანმრთელობის შენარჩუნებას, საჭირო გამაჯანსაღებელი ადგილის სწორად შერჩევას… გეოგრაფიის გარეშე შეუძლებელი იქნებოდა ამინდის პროგნოზირება, რომ არაფერი ვთქვათ ტურიზმის როგორც ქვეყნის ეკონომიკის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი დარგის განვითარების პერსპექტივებზე.
გვეხმარება, დავიცვათ თავი ისეთი არასასურველი ბუნებრივი მოვლენებისგან, როგორიცაა მიწისძვრა, მეწყერი, ტაიფუნი, ცუნამი, ღვარცოფი, გვალვა, მშრალი ქარი, წვიმა, წყალდიდობა… მათი წარმოშობის მიზეზების ცოდნა და ამ ფენომენების განმსაზღვრელი ხელსაწყოების, მათგან თავის დასაცავად საჭირო წესების ცოდნა (და გეოგრაფიაც ამასაც სწავლობს), გვეხმარება, გადავურჩეთ კატაკლიზმებს.
გვანიჭებს ახლისა და იდუმალის შეცნობის სიხარულს. გეოგრაფია ავითარებს წარმოსახვას, გვაძლევს სასაუბრო თემებს (ბუნებრივი მოვლენებით დაწყებული, პოლიტიკური პროცესებით დამთავრებული), ავითარებს პრობლემის ძიების, იდენტიფიცირების, მიზეზების გაანალიზების, გადაჭრის გზების ძიების, კრიტიკული აზროვნების უნარებს.
გვეხმარება დროსა და სივრცეში ორიენტირებაში. შესაძლოა შეგვედავოთ: “ნავიგატორების და ელექტრონული რუკების ხანაში?”. გეოგრაფიის გარეშე არ არსებობს გეოგრაფიული კოორდინატები, რომლებზეც დაფუძნებულია ყველა სანავიგაციო სისტემა.
ხელს უწყობს ადამიანისათვის უსაფრთხო ეკოლოგიური გარემოს შენარჩუნებას. გეოგრაფიის შესწავლისას ჩვენ ვეძებთ გლობალური, რეგიონული, ადგილობრივი გარემოსდაცვითი პრობლემების გადაჭრის გზებს. დღეს არა მხოლოდ მოსწავლეები, არამედ მეცნიერებიც ამ პრობლემებით არიან დაკავებულნი.
ხელს უწყობს სხვა სასკოლო საგნებით დაინტერესებას. გეოგრაფიის გარეშე მოსწავლეებისთვის უინტერესოა ისეთი მეცნიერებები, როგორიცაა ბიოლოგია, ისტორია, ასტრონომია.

როგორ არის ინტეგრირებული გეოგრაფია სხვა მეცნიერებებთან?

. ბიოლოგია – ვსწავლობთ ბუნებრივ ზონებს, ფიტო და ზოოგეოგრაფიას;

. ეკოლოგია – ვაანალიზებთ ბუნების დაცვას და კაცობრიობის გლობალურ პრობლემებს;

. ფიზიკა – ვეცნობით ატმოსფერულ წნევას, მეტეოროლოგიურ მოწყობილობებს და ვაკვირდებით ამინდს;

. ქიმია – ნიადაგის, წყლის, ჰაერის, წიაღისეულისა და ქანების შემადგენლობა;

. ისტორია – ვსწავლობთ გეოგრაფიულ აღმოჩენებს, მსოფლიოს პოლიტიკური რუკის ცვლილებებს და მათ მიზეზებს, გეოპოლიტიკურ მდებარეობას, ისტორიას ვეცნობით ისტორიული რუკების მიხედვით;

. სოციალური კვლევები – ვსწავლობთ მმართველობის ფორმებს და სახელმწიფო სტრუქტურას, მოსახლეობის რაოდენობრივ, სქესობრივ-ასაკობრივ მაჩვენებლებს, მიგრაციებს, რემიტასებს, რელიგიებს, კულტურას, წეს-ჩვეულებებს;

. მათემატიკა – კოორდინატებისა და მასშტაბის გამოთვლა, მანძილების, ფართობების, სიმაღლეებისა და სიღრმეებიის გამოთვლა, ცხრილების, გრაფიკების, დიაგრამების აგება და ანალიზი;

. ეკონომიკა – მეურნეობის დარგები, მათი როლი ქვეყნის ეკონომიკაში, ქვეყნის განვითარების დონე, მშპ, ჰგი, გლობალიზაცია;

. ენები – გეოგრაფიული ობიექტების დასახელებათა მართლწერა, ენათა ოჯახები;

. სიცოცხლის უსაფრთხოება – რელიეფი და საშიში ბუნებრივი მოვლენები;

. ესთეტიკა – რუკის წაკითხვა და შედგენა ავითარებს ხაზისა და ფერის ჰარმონიის შეგრძნებას, უყალიბებს ესთეტიკის ელემენტებს, სიფაქიზეს, გემოვნებას და სხვა.

გეოგრაფიის გარეშე არ იქნებოდა მოგზაურობები, კულტურული მცენარეები, თანავარსკვლავედები და, რა თქმა უნდა, ადამიანი კოსმოსში ვერ გაფრინდებოდა (ის მაინც ხომ უნდა განისაზღვროს, სად დაბრუნდება ხომალდი?).

გეოგრაფია ძალიან დიდია. ეს არის ჩვენი რეგიონის და ჩვენი ქვეყნის მასშტაბები, ეს არის ჩვენი უზარმაზარი პლანეტა. გეოგრაფიის შესწავლისას თქვენ ხართ გეომორფოლოგი, კარტოგრაფი, ეკონომ-გეოგრაფი, მეტეოროლოგი, გეოლოგი, ოკეანოლოგი, ჰიდროგრაფი, ტოპოგრაფი და, საერთოდ, შეგიძლიათ თავი ნებისმიერი პროფესიონალის ადგილზე წარმოიდგინოთ.

სავალდებულოა თუ არა გეოგრაფიის შესწავლა? პრინციპში, არა, მაგრამ სად ხარ გეოგრაფიის გარეშე? – არსად!

გეოგრაფიის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ამოცანაა ბავშვისთვის არა მარტო მთელი სამყაროს, არამედ მათი პატარა სამყაროს: სამშობლოს, მხარის, ქალაქის, სოფლის სიყვარულის, გაგებისა და დაცვის სწავლება. სწორედ აქედან იწყება საქართველო და მთელი დედამიწა.