პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

როგორ წავიკითხეთ „ორდროშობანა“

ტორესა მოსის „ორდროშობანა“ დროში მოგზაურობის ამბავია. სიუჟეტი თელავის ერთ-ერთ საჯარო სკოლაში იწყება და ფარნავაზის ეპოქის მცხეთაში ვითარდება. მთავარი პერსონაჟები ახალგაზრდა მასწავლებლები – ზაზა, ლიზა და მათი 14 წლის მოსწავლე, თომა არიან.

წიგნის დასაწყისში იკვეთება, რომ ახალგაზრდა მასწავლებლების საქმიანობას – მათ გულმოდგინე დამოკიდებულებას პროფესიისადმი – ასაკოვანი მასწავლებლები უნდობლობით ეკიდებიან. ლიზა ისტორიას ასწავლის, ზაზა კი – ფიზიკას. მათი პროფესიული ხედვა კეთებით სწავლებასა და ინდივიდუალურ მიდგომაზეა აგებული.

თომა ცნობისმოყვარე ბიჭია, მარტოხელა დედა ზრდის და დამოუკიდებლად უწევს მოზარდის პრობლემებთან შეჭიდება.

ქალაქი თელავიც პერსონაჟია თავისი კოლორიტული ბაზრით, ქუჩებითა თუ პარკით.

თხრობა დინამიკურია. ზაზა მასწავლებლის გამოგონებული დროის მანქანით ფარნავაზთან ვინაცვლებთ, სადაც პერსონაჟები ძველი ქართული ენით საუბრობენ. მიუხედავად ამისა, ძველი და ახალი ქართულით მოლაპარაკე პერსონაჟების საუბრის გაგება სულაც არ არის რთული, პირიქით, იმაზე დააფიქრებს მკითხველს, როგორი მდიდარი, მრავალფეროვანი ენა გვაქვს.

ფიზიკოსი ზაზას გაუჩინარება ყველაფერს თავდაყირა აყენებს – თანამედროვე საქართველოში დამწერლობა ქრება, რაც დიდ არეულობასა და დაპირისპირებას გამოიწვევს.

წარმოუდგენელ, უტოპიური სიუჟეტში პოსტმოდერნისტულ ჩანართად შეიძლება მივიჩნიოთ ქართული ხალხური ზღაპრების გმირების პერსონაჟებად შემოყვანა. მწერალი ნაცარქექიას, ასფურცელასა და კომბლეს სულ სხვა თვალით დაგვანახებს.

ექსპრესიული თხრობის, ენობრივი თუ დროის დაპირისპირების პარალელურად აუცილებლად უნდა აღვნიშნოთ ისტორიული თუ გამოგონილი პერსონაჟების გამოკვეთილი ხასიათი. კალამოსი – ნახევრად ზებუნებრივი, მითოსური ძალებით შემკული, გონიერი, ბრძნად მეტყველი ადამიანია, რომელიც ფარნავაზისთვის ერთგვარი მენტორის როლს თამაშობს.

რომანის კითხვისას წინ კიდევ მრავალი საინტერესო აღმოჩენა და საფიქრალი გელით. ამ მცირე მიმოხილვის შემდეგ უნდა გიამბოთ, როგორ წავიკითხეთ მე და ჩემმა მოსწავლეებმა ერთად „ორდროშობანა“.

მეორე სემესტრი ფარნავაზის სიზმრის შესწავლით დავიწყეთ და იდეაც მაშინ დამებადა. მართალია, რომანის ენის გამო მეშინოდა, რამდენად გაართმევდნენ თავს ბავშვები, თუმცა, მეორე მხრივ, სტიმულიც კი აღმოჩნდა, რადგან ამ ასაკში ძველ ქართულ ტექსტებთან ურთიერთობა მათთვის  დიდი გამოცდილებად გადაიქცეოდა. მთავარი იყო კითხვის პროცესში წინამძღოლობა მეთავა.

ჩემი დაბადების დღე თენდებოდა.  წინასწარ შევიძინე 27 წიგნი კლასის ყველა მოსწავლის, დამრიგებლისა და დირექტორისთვის. თითოეულ წიგნს ინდივიდუალური წარწერა გავუკეთე. მეორე დღეს მასწავლებლის მაგიდაზე პირადი წერილები დამახვედრეს, თითქოს ჩემი ფიქრების საპასუხოდ.

პირველი ნაბიჯი მოლოდინის ბარათები იყო. სათითაოდ ჩამოწერეს აზრი, რის შესახებ შეიძლებოდა ყოფილიყო წიგნის სიუჟეტი.

კითხვის პერიოდს სააღდგომო არდადეგები დაემთხვა. დისტანციურად ვხვდებოდი, ტექსტს ვუკითხავდი და ვუამბობდი. ვესაუბრებოდი უცხო სიტყვების, მოვლენების, მთავარი იდეის შესახებ. შემდეგი გაკვეთილისთვის რამდენიმე ფურცლის წაკითხვაზე ვთანხმდებოდით.

კითხვისას ძალიან ბევრი უცნობი თემა გამოიკვეთა. ასე გამიჩნდა სურვილი პროექტის დაწერისა, რომელსაც სახელად „შემეცნებითი სამყაროს გაფართოება ტორესა მოსის „ორდროშობანას“ მიხედვით“ ვუწოდე. ჩამოვწერე საკვლევი თემები, დავწერე პროექტის მიზანი და სამოქმედო გეგმა, კლასი წყვილებად დავყავი და არჩევითობის პრინციპით თემები გადავანაწილე.

„ორდროშობანას“ სიუჟეტის გასაგებად ნამდვილად საჭიროა  ქართული დამწერლობის სახეების, ფარნავაზის ეპოქის შესახებ ისტორიული წყაროების, ძველი ხალხური ზღაპრების, გრაკლიანის წარწერის, ხალხური შელოცვების, ძველი ქართული სიტყვების შესახებ გარკვეული  ცოდნის დაგროვება.

საკვლევი თემების სახელწოდებები ამგვარი იყო:

  1. დროში მოგზაურობა
  2. ფარნავაზის ეპოქის ნივთების გაცნობა – სტუმრად მუზეუმში
  3. ძველი ქართული სიტყვები „ორდროშობანაში“
  4. ფარნავაზი ისტორიულ წყაროებსა და მხატვრულ ლიტერატურაში
  5. ქართული ხალხური ზღაპრები
  6. „ორდროშობანაში“ ნახსენები წიგნები
  7. ქართული დამწერლობის სახეები

მერვე თემა – „ქაჯები ქართულ მითოლოგიასა და ლიტერატურაში“ – ჩემთვის შევარჩიე, რადგან პირადი მაგალითი სწავლების ყოველ ეტაპზე ჰაერივით სჭირდებათ.

თემის არჩევის შემდეგ ინდივიდუალური შეხვედრების დრო დადგა. თითო თემაზე ორი ბავშვი მუშაობდა. წყვილებს სამოქმედო გეგმის დასახვაში დავეხმარე, რაც გულისხმობდა:

  1. საკითხის ირგვლივ ინფორმაციის მოძიებას;
  2. ინტერვიუს სკოლის მასწავლებელთან;
  3. საინფორმაციო პლაკატის მომზადებას;
  4. პრეზენტაციას.

სამი კვირა საკმარისი აღმოჩნდა პროექტზე მუშაობისთვის.

ბავშვები შეხვდნენ ჩვენი სკოლის ქართულის, ფიზიკისა და ისტორიის მასწავლებლებს, ჩაწერეს ინტერვიუები. ქართულ ხალხურ ზღაპრებზე საუბრისთვის მწერალს, დიანა ანფიმიადის, მივმართეთ, ხოლო „ორდროშობანაში“ ნახსენები წიგნების – „შუშანიკის წამების“, „აბო თბილელის წამების“, „ქართლის ცხოვრებისა“ და „ვეფხისტყაოსნის“ – ირგვლივ ფილოლოგი გვანცა შუბითიძე გვესაუბრა.

საინფორმაციო პლაკატის დანიშნულებისა და აგებულების შესწავლას ერთი გაკვეთილი დავუთმეთ.

შემდეგ იყო ყველაზე მნიშვნელოვანი ეტაპი – ერთმანეთის სახლებში სტუმრობა, რამაც ურთიერთობების გაღრმავებასა და ერთმანეთის გაცნობას შეუწყო ხელი.

მთელი წელი მსურდა ბავშვების ეროვნულ მუზეუმში წაყვანა, მაგრამ პანდემიამ ხელი შეგვიშალა. ნაწილობრივ მაინც მოვახერხე ჩანაფიქრის განხორციელება. თემა სახელად – „ფარნავაზის ეპოქის ნივთები – სტუმრად მუზეუმში“ – ორ გოგონას ერგო. ერთ დღეს, გაკვეთილების შემდეგ, გარეუბნიდან ქალაქის შუაგულისკენ გავეშურეთ. შთამბეჭდავი იყო სათანადო ექსპონატების ძიება გიდთან ერთად. საბოლოოდ, გოგონებმა 2400 წლის წინანდელი გულსაკიდები, დიადემები და არწივის გამოსახულებიანი ფირფიტები შეარჩიეს. იქვე შექმნეს ნივთების ესკიზები, სახლში დაამუშავეს, გამოჭრეს და საინფორმაციო პლაკატზე განათავსეს.

ერთი დიდი სიამოვნება იყო ჩემს თემაზე მუშაობა. დავიწყე ქართული მითოლოგიდან, მოვიძიე ქართულ დიალექტურ კორპუსში Corpora.co-ზე ზეპირსიტყვიერების ნიმუშები, წავიკითხე ქართული ხალხური ზღაპარი „ამბავი ტარიელისა“, შემდეგ „ვეფხისტყაოსანთან“ გადმოვინაცვლე და ბოლო ტექსტი „ორდოშობანა“ იყო. ვიკვლიე ქაჯების მითოსური თუ ლიტერატურული სახეები.

შედეგი ორიოდე სიტყვით

ბოლოს პრეზენტაციის დღეც დადგა. მოვიწვიეთ სტუმრები – ჩვენი სკოლის მასწავლებლები – და მცირე კვლევა-ძიების შედეგები ერთმანეთს გავაცანით.

  • რას ფიქრობთ სიტყვაზე „ჭინჭრაქა“? – ჰკითხა მარიამმა დიანას.
  • რას იტყვით შუშანიკის ქმარზე, ვარსქენზე? – 11 წლის მარიამმა და თეკლამ მთელი სერიოზულობით გაახმიანეს შეკითხვა გვანცასთან და მათი გულწრფელი ინტერესი დიდ, დაუვიწყარ სიხარულად გვექცა.
  • ყველაზე მეტად „შლეგი“ მომეწონა, ნაგიჟარს ნიშნავს. – გვითხრა პრეზენტაციისას დაჩიმ.
  • წარსულში მოგზაურობა შეუძლებელია, მომავალში კი – დასაშვებია, თუკი მზის სინათლის სისწრაფეს გავუსწრებთ, – დამაჯერებელი ტონით გვიხსნიდნენ დიანა და ანა.
  • ნაცარქექიას, კომბლესა და ასფურცელას ცოლებიც მივუხატე! – ამბის გავრცობას გვთავაზობს მარიამი.

 

დღის ბოლოს ლურჯი ავტობუსით „მაკდონალდსში“ გავეშურეთ. გარეუბნის სიწყნარიდან უშნო შენობებში, სიცხესა და ტრანსპორტით გადაჭედილ გარემოში გადავინაცვლეთ. მაინც გავიხარეთ, ვისაუბრეთ და მომავლის იმედით დავშორდით ერთმანეთს. ავტობუსში უნებურად საუბარს მოვუსმინე – ერთი ქალი მეორეს ეკითხებოდა ნაცნობი მასწავლებლის შესახებ. მოტყდა, აღარ აქვს ისეთი ხალისი და ენერგია, როგორც ადრეო – მოვისმინე პასუხად.

ვიცი, რომ ოდესმე ჩემთანაც დადგება მსგავსი პერიოდი და შემეშინდა.

მანამდე პატარა ნაბიჯებით სიარულს ვაგრძელებ აქ და ახლა.

ისევ მივუბრუნდებით ტორესა მოსის „ორდროშობანას“, რომელმაც ერთი ჯადოსნური თავგადასავლიდან ჩვენს პირად თავგადასავალში გვიწინამძღვრა. წინ ავტორთან შეხვედრა, როლური თამაშები, ვიქტორინა, ახალი პროექტები გველის და თუ მშვიდობა იქნება, სპექტაკლასც გავმართავთ.

წიგნის გაცნობის შემდეგ ავტორის მუსიკალური ჯგუფი „Ambavi” აღმოვაჩინე. დროდადრო ვუსმენ და ვოცნებობ იმ დღეზე, როდესაც სპექტაკლისთვის გამოვიყენებ. თვალწინ მიდგას კალამოსად, ფარნავაზად, ქაჯებად გადაქცეული ჩემი მოსწავლეები. აი, კალამოსი „ამბავის“ რიტმის ფონზე პანტომიმის მოძრაობით ბუმბულებს ისარივით ესვრის კაპიუშონიან ქაჯებს; მელაინა დიდი ხნის უნახავი ძმის წინ დგას;  თომა და ქუჯის ასული ნანა მცხეთის საეჭვო უბნებში იკარგებიან, ცოტა ხანში კი გლეხის ქალი გრძნობადაკარგულ მელაინას თავზე შელოცვის სიტყვებს ბუტბუტებს.

განწყობისთვის თქვენც გიტოვებთ „ამბავის” ჰოლოზეუმში გამართული  პერფორმანსის ბმულს.

https://www.youtube.com/watch?v=X68trwe3_uI

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი