არ მახსოვს, რომელი იყო პირველი – „ფორბსი“, „ნიუ იორკ თაიმსი“, „ვაშინგტონ პოსტი“ თუ BBC, მგონი სულაც ერთდროულად დაწერეს, მაგრამ თეთრმა სახლმა კი ნამდვილად შემოგვითვალა, ტელეფონებიდან ერთი სახალისო, ჩინური აპლიკაცია სასწრაფოდ წაშალეთო.
თავდაპირველად ეს ამერიკულ-ჩინური „კინკლაობის“ პატარა დეტალი მეგონა. Covid 19-ის პერიოდში დაწყებულ „არა, შენი ბრალია, არა, შენი“-ს გაგრძელება და ამერიკის შტატებში ჰუავეის ბრენდის დაბლოკვის საქმეს მივამსგავსე, მაგრამ შემდეგ უფრო ღრმად გავეცანი საკითხს და გავიგე, რომ ინდოეთმა, კანადამ და რამდენიმე სხვა ქვეყანამ ასევე აკრძალეს ამ აპლიკაციის გამოყენება. მივხვდი, საქმე არცთუ სახუმარო ამბავთან მქონდა. შეერთებულ შტატებში კი საჯარო პირებს დიდი ხანია ეკრძალებათ ამ ჩინური აპლიკაციის გამოყენება, რომელსაც სახელიც კი უწყინარი აქვს: Tik Tok.
კერძო კომპანიები, მათ შორის – გიგანტი Amazon-ი, თანამშრომლებს აფრთხილებდნენ, თუ ამ აპლიკაციას გამოიყენებთ, სამსახურს დაკარგავთო. ონლაინ ვაჭრობის ზოგიერთმა მაღაზიამ კი პასუხისმგებლობაც მოიხსნა იმ მომხმარებლის წინაშე, ვისაც „ტიკ ტოკი“ ჰქონდა და ვისი ელექტრონული ფულიც გაქრებოდა. პეკინში შექმნილი „გასართობი“ და უწყინარი აპლიკაცია (უცნაურია, რომ ჩინეთში ეს ადგილობრივი პროდუქტი ხელმისაწვდომი არ არის) თურმე ტელეფონის მფლობელის სრულ ინფორმაციას იყენებს და შეუძლია, ტელეფონიდან დააკოპიროს ფოტოები, ვიდეოები, პაროლები, ტელეფონის ნომრებიც კი. მოკლედ, ყველაფერი, რაც პირად ინფორმაციას შეიცავს.
სწორედ აქ იწყება ყველაზე მნიშნელოვანი რამ, რაც უპირველესად მშობლებისთვის იქნება საყურადღებო.
აპლიკაცია თითქმის მილიარდმა ადამიანმა გადმოიწერა და მათი დაახლოებით ორი მესამედი თინეიჯერი იყო. საერთო ჯამში, თინეიჯერების ტელეფონებში ხშირად ინახება ისეთი ინფორმაცია, რაც შეიძლება გარე მოხმარებისთვის არ იყოს, მაგრამ საკუთარი მოხმარებისთვის კი გამოიყენებოდეს: სარკესთან გადაღებული ნახევრადშიშველი ფოტო, ვიდეოდღიური, სადაც ასევე შილიფად ჩაცმული შეიძლება იჯდეს, მეგობართან გაგზავნილი სხეულის ფოტო და სხვა. ამ ინფორმაციას ავადმყოფი ადამიანები საკუთარი მოხმარებისთვის იყენებენ ისე, რომ ამაზე არავის, მოზარდის მშობლებსაც კი არ აქვთ წარმოდგენა.
ხომ საზარელია იმის წარმოდგენა, რომ თქვენი შვილის ერთი შეხედვით უწყინარი ფოტო პედოფილმა საკუთარი ვნებებისთვის გამოიყენოს?! ახლა კიდევ უარესს წაიკითხავთ:
ტიკტოკერობის მთავარი ხიბლი, რაც ადამიანს მასზე დამოკიდებულს ხდის, მიმდევართა – ე.წ. Follower-თა რაოდენობაა. მათი რიცხვის ზრდა კი გეომეტრიული პროგრესიითაა შესაძლებელი, თუ თამაშის გარკვეულ წესებს მიჰყვები. ტიკტოკერები დახურულ ჯგუფებში, გამოწვევის – Challenge-ის პრინციპით, თამამ და კიდევ უფრო თამამ ვიდეოებს ტვირთავენ იმ იმედით, რომ ინფორმაცია მხოლოდ მათ გვერდზე იქნება ხელმისაწვდომი სანამ ამტვირთავი არ წაშლის. სინამდვილეში კი მსგავსი შინაარსის ვიდეო იმავე წუთას იტვირთება აპლიკაციის სერვერზე (კომუნისტურ ჩინეთში განთავსებული სერვერი) და შემდგომ, არცთუ იშვიათად, პორნოგრაფიულ საიტებზე აღმოჩნდება ხოლმე.
ბრიტანელი ვეტერანი პოლიციელი ჯონ კარი, რომელიც მთელი ცხოვრება ბავშვის მიმართ ჩადენილ დანაშაულს იძიებდა, ბოლო თვეებია ამტკიცებს, რომ Tik Tok-ი არის მაგნიტი პედოფილებისთვის.
გამოცდილი, დახელოვნებული ტიკტოკერები უმეგობრდებიან ბავშვებს და აჩვენებენ მათ საკუთარ „შოკისმომგვრელ“, პოპულარობის მომტან ვიდეოებს, უხსნიან, როგორ უნდა მიაღწიო პოპულარობას ისე, რომ „ვერავინ გაიგოს“. ესაა მშობლებისგან უკონტროლო სივრცე, სადაც ადამიანს ბევრი მიმდევრისა და ბევრი ნახვის შედეგად თავი პოპვარსკვლავად წარმოუდგენია. ესაა ირეალური სამყარო, სადაც პოპულარობა შესაძლოა ერთ დღესაც ინტერნეტბულინგმა შეცვალოს, აღტაცება კი დეპრესიამ.
მოზარდებისა და ბავშვების აზრის მართვა წარმოუდგენლად ადვილია, ადვილია მათი დაყოლიება და ერთი თინეიჯერის გადაბირებით მისი გარემოცვის დაზიანებასაც აადვილებს.
პატარები მსგავს საიდუმლოს თითქმის არასოდეს უმხელენ უფროსებს. ჩვენ მათ მოსმენას გადავეჩვიეთ, დრო არ გვაქვს, დიდი უფსკრული გაჩნდა თაობებს შორის. ან, უბრალოდ, მსგავს თემაზე საუბარი მოზარდებს ესირცხვილებათ.
„ტიკ-ტოკის“ საშიშროებაზე უკვე მთელი მსოფლიო ლაპარაკობს. ისრაელის დაზვერვის სამსახურმა 2019 წელს შეისწავლა ყველა ის საშიშროება, რაც აპლიკაციის თუნდაც ერთხელ გადმოწერას ახლავს თან. იმავე წელს ამერიკის ბავშვთა უფლებების დაცვის კანონის დარღვევისთვის ჩინურმა კომპანიამ 5.7 მილიონი ჯარიმა გადაიხადა, 2020-ში კი აპლიკაციით სარგებლობა უდიდეს რისკთან გაათანაბრეს.
ჩვენი შვილების ტელეფონები საინტერესო და სასარგებლო ინფორმაციის მიღების მშვენიერი წყაროა. არ ვემხრობი აზრს, რომ თინეიჯერს ტელეფონი ან ლეპტოპი უნდა ავუკრძალოთ, რადგან ეს შეუზღუდავი ინფორმაციის წყაროა, რომლის საშუალებითაც ის მნიშვნელოვან ფაქტებს ეცნობა, თუმცა შეუზღუდავი ინფორმაციის ნაკადს თან ურჩხულებიც მოჰყვებიან, რომლებიც ამ ვირტუალურ „წყლებში“ შეუმჩნევლად დაცურავენ და ინფორმაციასაც შეუმჩნევლად იტაცებენ ჩვენი გაჯეტებიდან, ან თავად აწვდიან მოზარდებს იმ ინფორმაციას, რომელიც მათთვის ლმიუწვდომელი უნდა იყოს. გაიხსენეთ 15-16 წლის გოგონები, რომლებსაც თვითგამოცხადებული ისლამური სახელმწიფოს ტერორისტები ინტერნეტით პოულობდნენ, ტვინს ურევდნენ და დასავლური ქვეყნებიდან სირიასა და ერაყში წასვლას აიძულებდნენ. ცივილიზებული სამყაროსგან უკონტროლო ტერიტორიაზე ისინი მართლაც ურჩხულის ხახაში ცვიოდნენ – დედის, მამის, მეგობრებისა და დამცველების გარეშე, უკან წამოსვლა კი შეუძლებელი იყო. ასე იქცნენ პატარა გოგონები Jihadi Bride-ებად, სადაც სიყვარულის ნაცვლად წამება, თაფლობის თვის ნაცვლად კი სექსუალური ძალადობა ხვდებოდათ.
სამწუხაროდ, მსოფლიო ისე ვითარდება, რომ დადებითთან ერთად ხშირად უარყოფითი ინფორმაციაც ღვარცოფივით მოედინება მოზარდების ცნობიერებისკენ. მათი გამოუცდელი და დაუცველი ფსიქიკა ხშირად მზად არ არის, გაუძლოს ამ ნაგავს, ამიტომ ზომიერი და ფრთხილი კონტროლი საჭირო და სასარგებლოა.
ფრთხილად იყავით, მშობლებო, შესაძლოა თქვენი შვილის ტელეფონში ურჩხული დასახლდეს და მას გასართობი აპლიკაციის სახელი ერქვას, ან ინტერნეტის უკიდეგანო პრერიებში ჩასაფრდეს ოდესღაც საწოლის ქვეშ მცხოვრები მონსტრი, რომელიც თქვენს შვილს, ჰენზელისა და გრეტელისა არ იყოს, ჯერ „ტკბილეულის სახლში“ მიიპატიჟებს, მერე კი მათი ხორცით სადილობას გადაწყვეტს.
