პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

უცხო მოყმე და სხვა პერსონაჟები – პირველი შეხვედრა პერსონაჟთან

„ნახეს უცხო მოყმე ვინმე“ – ყველაზე მკაფიო, თვალსაჩინო, დაუვიწყარი სახე-ხატია პერსონაჟისა, რომელიც „ვეფხისტყაოსნის“ ღერძად, მთავარ გმირად გვევლინება. მისი პირველივე გამოჩენა ისეთი ფოიერვერკული, მკვეთრი, ეფექტურია, რომ არასდროს ავიწყდება მკითხველს.

როგორ მოვიქცეთ, რომ ეს ეფექტი კიდევ უფრო დაუვიწყარი გავხადოთ? – იქნებ სხვა ნაწარმოებები და პერსონაჟები გავიხსენოთ, მითუმეტეს, რომ სწორედ ეს, პირველი გამოჩენის ეფექტი ყველაზე მნიშვნელოვანია მკითხველზე შთაბეჭდილების მოსახდენად. შთაბეჭდილება კი, დამეთანხმებით, ნახევარი საქმეა, მითუმეტეს, როცა ახალგაზრდა მკითხველთან გვაქვს საქმე, ჩვენს მოსწავლეებთან, რომელთაც შოთა რუსთაველის ეს გენიალური პოემა გვინდა შევაყვაროთ.

რა საჭიროა ლიტერატურული პარალელები? რატომ არ უნდა დავეტიოთ მხოლოთ ერთი ტექსტის თუ ერთი პერსონაჟის ფარგლებში? იმიტომ, რომ ლიტერატურა ერთი დიდი სამყაროა, სადაც ყოველი ტექსტი რომელიმე სხვა ტექსტის გასაღებია, სადაც ყოველი პერსონაჟი, რომელიმე სხვა პერსონაჟის ხასიათის გაგებაში დაგვეხმარება, სადაც ყოველი წინადადება დაუვიწყარი შეიძლება გახდეს და სხვა წინადადება გაგვახსენოს.

ნუ ჩაკეტავთ მოსწავლეებს მხოლოდ საპროგრამო ტექსტებსა თუ აუცილებელ საგაკვეთილო მასალაში, გაუხსენით მათ ლიტერატურის ფართო კარი.

რომელი მოყმე გვახსენდება მსოფლიო ლიტერატურიდან, რომელიც ტარიელივით მკაფიო, დაუვიწყარი ფორმით შემოდის ჩვენს „ლიტერატურულ სცენაზე“? იქნებ გილგამეში?

აბა, გავიხსენოთ როგორ გავიცნობთ ტარიელს, ამ საოცარ, მოხდენილ, ულამაზეს პერსონაჟს:

„ მას ტანსა კაბა ემოსა, გარე-თმა ვეფხის ტყავისა,

ვეფხის ტყავისა ქუდივე იყო სარქმელი თავისა,

ხელთა ნაჭედი მათრახი ჰქონდა უსხოსი მკლავისა;

ნახეს და ნახვა მოუნდა უცხოსა სანახავისა.“ – როგორია? დაუვიწყარი, შთამბეჭდავი,მკვეთრად მოხაზული, რომ ნახავ და კიდევ ნახვა მოგინდება.

თუ ავტორი ასეთ დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს გარეგნობასა და სამოსთან დაკავშირებული დეტალების აღწერას ( და ეს მთელ ნაწარმოებში ასეა, ჯერ მარტო ნესტანის მწვანე კაბის აღწერა რად ღირს), რატომ არ შეიძლება ეს დეტალები ჩვენც გამოიყენოთ მოსწავლეთა დასაინტერესებლად? რატომ ვერ ვისაუბრებთ, მაგალითად, მოდაზე, მოდის განვითარებაზე, შუასაუკუნეების სამოსზე, მითუმეტეს, რომ არაერთი საინტერესო კვლევა თუ ფილმი არსებობს ამ თემაზე. იქნებ სულაც დემნა გვასალიასაც გადავწვდეთ და  თანამედროვე ქართულ მოდასაც მოვავლოთ თვალი?

“-ორი მესამედი ღმერთი იყო იგი,

ერთი მესამედი [კაცი. სხეულით არავინ იყო დარი მისი.”  – ვკითხულობთ უცნობი გენიოსის ეპოსის მიხაკო წერეთლისეულ თარგმანში.  ეს უკვე გილგამეშია და კიდევ ერთი პერსონაჟის შემობრძანება სცენაზე.

აბა, „ამირანდარეჯანიანიც“ გავიხსენოთ:

„ერთი დიდი კაცი იყო, შვენიერი ჭაბუკი, ჯაჭვი ეცვა ტანსა და ჴრმალი ჴელთა ჰქონდა, ზედა ესრე ეწერა: “მე − ამირან დარეჯანის ძე და ყმა ჩემი სავარსიმის ძე, ბადრი იამანის ძე და ყმა მისი ინდო ჭაბუკი, ნოსარ ნისრელი და ყმა მისი ალი დილამი. ოდეს ქაჯნი დავჴოცენით და ზღვათა მეფისა ასული გამოვიყვანეთ, ამას ადგილსა მოვედით და ყოველი არაბეთი ზედა მოგვიჴდა. მაშინ არ ავად ვიყვენით”.

პერსონაჟთა გალერეა „ვისრამიანის“ რამინის პორტრეტითაც შევავსოთ:

„გაზაფხულ წალკოტი თუცა კეკლუცია, რამინის პირი ათასჯერ მას უტურფე იყო. ყურისა ძირნი წმიდასა ვეცხლსა უგვანდეს; სუმბულით ჯერეთ შავი არ ჩაეცვა და მუშა-ვაზნი მუშკისა ყვანჯად შეჰქმნოდა. ნიკაპსა ჯერეთ ცოტა ქაფურისა ფერობა ჰქონდა. ბაგენი ლალსა უგვანდეს და კბილნი მარგალიტსა; ნაკვთი და სიგრძე მოარულსა ნაძვსა უგვანდა; მაგრა ამა ნაძვისა ნაყოფი წითელი ვარდი იყვის, სახედ მთვარე გავსილი, ქვეყანასა ზედა მნახავთა მოსაწონებელი. კაბა და ქუდი უებროდ ჰშვენოდა. თვით გვარად ადამისითგან სახელოანი ჴელმწიფე იყო, სახედ მიწასა ზედა სულიერი მზე, ყოვლითა ფერითა საჭაბუკოჲთაცა სრული“.

ლიტერატურული კალეიდოსკოპი კიდევ შეგიძლიათ გაამდიდროთ, ისევე, როგორც საორიენტაციო საკითხების ჩამონათვალი, რომელსაც მე დავიწყებ:

 

  1. რა არის პორტრეტი?
  2. რა მნიშვნელობას ანიჭებთ პერსონაჟის პირველ გამოჩენას ნაწარმოებში? რომელი ასეთი ეპიზოდი გახსოვთ?
  3. რა ფუნქცია აქვს პორტრეტს ლიტერატურაში?
  4. რომელი „ლიტერატურული პორტრეტი“ დაგამახსოვრდა ყველაზე შთამბეჭდავად?
  5. რას გვეუბნება გარეგნობა პერსონაჟის შესახებ?
  6. აიღეთ რომელიმე ცნობილი მხატვრის პორტრეტი და აქციეთ ის ლიტერატურულ პორტრეტად;
  7. გამახსოვრდებათ დეტალები პერსონაჟის აღწერიდან? გიყვართ ასეთი აღწერები? რატომ?
  8. რომელი ლიტერატურული პერსონაჟის კინოსახე გახსენდებათ? რომელი მოგეწონათ? რომელი პირიქით?
  9. ამოარჩიეთ ერთ-ერთი ეკრანიზაცია და იმსჯელეთ, მწერლის აღწერილი ყველა დეტალი გადმოიტანა რეჟისორმა ფილმში?

 

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი