„ეს მოსწავლე მოტივირებულია“; „ამ მოსწავლეს მოტივაცია აკლია“; „მოტივაცია აუმაღლდა და სწავლის შედეგებზეც დაეტყო“ – არაერთი მსგავსი შინაარსის წინადადება გაგვიზიარებია მასწავლებლებს ერთმანეთისთვის ან ჩვენთვის მაინც გაგვიფიქრებია.
ჩვენ გამუდმებით იმის ფიქრში ვართ, რა საშუალებით ავუმაღლოთ მოსწავლეებს სწავლის მოტივაცია. თავადაც კარგად ვიაზრებთ მოტივაციის არსსა და მნიშვნელობას ჩვენს ყოველდიურობაში, მით უმეტეს, როცა საქმე ეხება მცირე ასაკის ადამიანს, მოსწავლეს, რომელიც დიდწილად სწორედ მასწავლებელზეა დამოკიდებული – როგორ დაეხმარება, რას შესთავაზებს, როგორ გარემოს შეუქმნის, რომ მანაც მოტივაციის ბიძგი მისცეს მოსწავლეს. აქვე, კიდევ ერთხელ გავიხსენოთ ამ ცნების არსი, რომელიც, მოგეხსენებათ, ლათინური წარმოშობისაა და გულისხმობს მოძრაობას, მიზნისკენ სწრაფვას, მიმართულების მიცემას. განსაკუთრებით მომწონს ეს უკანასკნელი განმარტება – ,,მიმართულების მიცემა“. მასწავლებლის ერთ-ერთი მთავარი მისიაც, სწორედ ეს არის. მაშ, მოტივაცია ყოფილა პროცესების ერთობლიობა, რომლებიც განსაზღვრავს დასახული მიზნისკენ მოძრაობას. იმისთვის, რომ მასწავლებელმა შეისწავლოს ბავშვის მოტივაცია, მან უნდა გაიგოს, რატომ და როდის ისწრაფის მოსწავლე საკუთარი მიზნისკენ. დადგენილია, რომ მოტივაციური პროცესების მართვა შესაძლებელია და ამ პროცესს მოტივირებას უწოდებენ. მოტივირება ნიშნავს, მოსწავლეს მოტივაციის განსავითარებლად შეუქმნა პირობები. მოტივაციის ასამაღლებლად მასწავლებლები სხვადასხვა მიდგომას ვიყენებთ, მათ შორის, ვცდილობთ, მოსწავლეს:
- გავუჩინოთ წინსვლის სურვილი;
- დავაინტერესოთ იგი;
- გავუჩინოთ საგნებისა და სწავლისადმი პოზიტიური დამოკიდებულება;
- დავანახოთ, რომ ჩვენ გულწრფელად დაინტერესებული ვართ მისი წარმატებით;
- და სხვა.
პირველ რიგში მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლების ამოსავალ წერტილად მიმაჩნია, გაკვეთილი დაიგეგმოს მოსწავლის ინტერესების შესაბამისად. მასწავლებელს უნდა შეეძლოს თითოეული მოსწავლის ინდივიდუალურობის დანახვა. ყოველივე ზემოთ ნათქვამი მინდა, განვავრცო შეფასების ერთ-ერთი ტიპის, კერძოდ, განმავითარებელი შეფასების ჭრილში.
მინდა განვიხილო, როგორ შეგვიძლია გამოვიყენოთ განმავითარებელი შეფასება ერთგვარ დამხმარედ მოსწავლეთა მოტივაციის ასამაღლებლად და გაგიზიაროთ საკუთარი პრაქტიკული გამოცდილება ამ კუთხით.
ვფიქრობ, ყველა ვთანხმდებით, რომ განმავითარებელი შეფასებით მასწავლებელი მოსწავლეთა საქმიანობას ამოწმებს არა მათ განსასჯელად და ქულების დასაწერად, არამედ მათ დასახმარებლად. მასწავლებელი გამუდმებით აკვირდება თითოეულ მოსწავლეს სწავლის პროცესში, სწავლობს მათ საჭიროებებს, რათა თითოეულ მათგანს მაქსიმალურად დაეხმაროს წინსვლაში. სწორედ ამ მიზანს ემსახურება განმავითარებელი შეფასება. მასწავლებლებს შესაძლებლობა გვეძლევა, გამოვიყენოთ ის დამხმარედ, „ოფიციალურ შუამავლად“ ჩვენსა და მოსწავლეს შორის. ამგვარი შეფასებით არამარტო ვეხმარებით მოსწავლეს აკადემიურ წინსვლაში, სწავლის დახვეწასა და განვითარებაში, არამედ, შესაძლებლობა გვეძლევა, უფრო ახლოს ვიკონტაქტოთ მოსწავლესთან, მუდმივად ახლოს ვიყოთ მასთან. გავიზიაროთ, გამოვხატოთ, შევიგრძნოთ და გავუზიაროთ მოსწავლეებს ჩვენი დამოკიდებულება, ემოციები, რომლებიც, აუცილებლად პოზიტიური მოტივატორი იქნება მათთვის. ჩვენ შესაძლებლობა გვეძლევა განმავითარებელი შეფასებები დავტვირთოთ მოსწავლისადმი ჩვენი მხარდაჭერითა და რჩევებით, მივიტანოთ მოსწავლემდე იმედი იმისა, რომ ჩვენ მის გვერდით ვართ და ვეხმარებით, ვგულშემატკივრობთ, ვინტერესდებით მისით. ამგვარი დამოკიდებულებებით გაცემული განმავითარებელი შეფასებები მოსწავლეებს სძენენ როგორც ახალ ცოდნას, ასევე, უმდიდრებენ გამოცდილებას და უუმჯობესებენ უნარებს. ისინი, რაღა თქმა უნდა, იაზრებენ, რა არის მათი ძლიერი მხარე და რა აქვთ გამოსასწორებელი. ეს უკანასკნელი კი, მოსწავლესთან სწორად გაცემული განმავითარებელი შეფასების სახით მისული, სულაც არ არის მისთვის დამთრგუნველი, პირიქით, უმაღლებს მოტივაციას, გახდეს იმაზე უკეთესი, ვიდრე არის, გამოასწოროს ხარვეზები. განმავითარებელი შეფასების საშუალებით ყურადღება უნდა გამახვილდეს იმ შემაფერხებელ ფაქტორებზე, რომლებიც მას ხელს უშლიან წარმატების მიღწევაში. მასწავლებლის მიერ შეთავაზებული გამოსავალი და გადაჭრის გზა უნდა უბიძგებდეს მოსწავლეს, თავადაც დაფიქრდეს ამაზე და მისთვის უფრო მოსახერხებელი გზა აირჩიოს და გააგრძელოს საკუთარი მიზნისკენ სწრაფვა.
მრავალფეროვანი, გულწრფელი და ახლობლური, არაოფიციალური განმავითარებელი შეფასება მოსწავლეებში აყალიბებს თვითშეფასებისა და თვითგანვითარების უნარებს და ზრდის მათ ქმედუნარიანობასა და პასუხისმგებლობას. ეს ყველაფერი გამოცდილი მაქვს და წარმატებულ პრაქტიკას გიზიარებთ. მაგალითად, როდესაც მოსწავლის მიერ დაწერილ თავისუფალ თემას ვეცნობი, რომლებსაც განმავითარებელი კომენტარი უნდა გავუკეთო, ვცდილობ, სრული გულწრფელობით გავაკეთო ეს ჩანაწერი და ჩემი ემოციები და მოსაზრებები დაწვრილებით გამოვხატო, რომელშიც შექებასთან ერთად აუცილებლად იქნება რჩევაც. ყოფილა შემთხვევა, როდესაც განმავითარებელი კომენტარი თავადაც დამიწყია შეკითხვით – „ხომ ვერ მირჩევდი?…“. მოსწავლე კი დიდი სიხარულითა და მონდომებით მაძლევდა პასუხს.
გიზიარებთ რამდენიმე განმავითარებელ კომენტარს.
ყველა მასწავლებელს, მათ შორის, საკუთარ თავსაც, ვუსურვებ, შევიძინოთ ძალა, საკმარისი გულწრფელობა, ემოცია და თანაგანცდის უნარი, რომ შევძლოთ ჩვენი შენიშვნის მოსწავლემდე მიტანა, რათა მან პოზიტიური შედეგი გამოიღოს.
