შიშის გრძნობა ბუნებრივია პატარა ბავშვისთვის. არის შიშები, რაც მხოლოდ გარკვეული ასაკისთვისაა დამახასიათებელი. ბავშვი იზრდება და ეს შიშები ასაკთან ერთად ქრება. მაგალითად, პატარებს ეშინიათ მკვეთრი ხმების, დედის გარეშე მარტო დარჩენის და ა.შ. სკოლის ასაკის ბავშვებს ხშირად ეშინიათ ცუდი ნიშნების და თანატოლების დაცინვის(მაგალითად, იმის გამო,თუ როგორ გამოიყურება). მათი გადალახვის პროცესში ბავშვი ფსიქოლოგიურად იზრდება. მაგრამ ყველაფერი კარგია ზომიერების ფარგლებში. შიშები-მათი რაოდენობა და მოქმედების ძალა-ასატანი უნდა იყოს ბავშვის ფსიქიკისთვის. თუ ამასთან გამკლავება ბავშვს უჭირს, მას უნდა დავეხმაროთ. წინააღმდეგ შემთხვევაში შიში ნევროზში, უძილობაში, შემდგომში კი, შესაძლოა, უფრო სერიოზულ დაავადებაში გადაიზარდოს-მაშინ კი უკვე სპეციალისტის ჩართვა გახდება საჭირო.
ნუ გეშინია!
საიდან ჩნდება ბავშვური შიშები?
ბავშვური შიშების ჯგუფები
1.მეშინია, რომ კუდიანი დედაბერი წამიყვანს(მშობლებისაგან ინიცირებული შიშები)
მაგალითად,როცა დედა დიდხანს არ მიდის მტირალ ბავშვთან, ან მუდმივად ზღუდავს მის ქცევებს -„იქ არ ახვიდე, თორემ წაიქცევი“,’ ’დანა არ აიღო, თორემ ხელს გაიჭრი’’ და ა.შ. ან აფრთხილებს: „ეს გოგონა ცუდია, ის ბიჭი კი ხულიგანია“. ბევრი დედა და ბებია ჭირვეულ ბავშვს კუდიანი დედაბრით აშინებს,ზოგიც ცუდი ძიათი,მგელით,რომელიც წაიყვანს ,თუ დამჯერი არ იქნება. ამ სიტუაციაში არ უნდა გაგვიკვირდეს,რომ ბავშვი ღამღამობით იღვიძებს და ყვირის. დააკვირდით საკუთარ თავს, სხვებთან საუბარში ხშირად იყენებთ თუ არა სიტყვებს „მე მეშინია, რომ…“.ბავშვები მგრძნობიარედ აღიქვამენ უფროსების მდგომარეობას,მათ საკუთარ თავში დაურწმუნებლობას,შფოთვას,განცდებს და თვითონაც განიცდიან. ამას გარდა,პატარა ბავშვი ვერ ხვდება, ყოველთვის კეთილი და ალერსიანი დედა რატომ ბრაზობს და სჯის.მას არ შეუძლია დედის მიმართ აგრესიის გამოხატვა. აქედან ჩნდება მონსტრების ნეგატიური პერსონაჟები, რომელთა გამოყენებითაც ნეგატიური ემოციების გამოხატვა ხდება.
2.მეშინია საწოლის ქვეშ დამალული მონსტრის
შიში რაღაც კონკრეტულის მიმართ-სიბნელის, მარტოობის, სიკვდილის, ძაღლის, სკოლაში ცუდი შეფასებების, მულტფილმების პერსონაჟი მონსტრების.
მათთან გამკლავება ყველაზე ადვილია. ბავშვს წყნარად და მოთმინებით უნდა აუხსნათ ასეთი შიშების უსაფუძვლობა. აჩვენეთ,როგორაა მოწყობილი ეს „საშიში’’ მექანიზმი,როგორ მუშაობს(მაგალითად,როცა მტვერსასრუტის ან ფენის ეშინია).
3.მეშინია,მაგრამ არ ვიცი რისი
(გაუაზრებელი შიში,რომელიც თითქოს არაფერთანაა დაკავშირებული)
დაელაპარაკეთ ბავშვს, ერთად გაიხსენეთ, რის მერე დაეწყო ეს შიშები,რა მოვლენები უძღოდა წინ. შესაძლოა, ეს საშიში მულტფილმი იყო ან „დიდების კინო“, თქვენი ჩხუბი მეუღლესთან(რაც მეტად ჩხუბობენ მშობლები,მით მეტი შიში უჩნდება ბავშვს),რაღაც შემთხვევა სეირნობის დროს(მაგალითად,უცხო ძაღლმა საკბენად გაიწია) ან ვიღაცამ აწყენინა ბაღში თუ სკოლაში.
4.მეშინია,რადგანაც ასეა საჭირო
თავის შიშებზე ლაპარაკით ბავშვი მანიპულირებს მშობლებთან. მაგალითად, როცა მას ყურადღების მიქცევა სურს, დედასთან მეტი დროის გატარება უნდა. ან სურს მშობლების საწოლში დაიძინოს, თუმცა ის ამისთვის უკვე დიდია. თუ ეს ასეა, უნდა გავაგებინოთ, რომ მივხვდით მის „ოინებს“ და ავუხსნათ, რომ არის დრო გამოყოფილი მისთვის და არის სხვა საქმეებისთვის. თუ ის მიჩვეულია დედასთან ძილს, ეცადეთ შეუცვალოთ ეს რიტუალი. მაგალითად,ბავშვთან წოლა ჩაანაცვლეთ ძილის წინ წიგნის კითხვით. შემდეგ შეგიძლიათ 5-10 წუთი ჩამოუჯდეთ საწოლთან, განიხილოთ დღის ამბები, შემდეგი დღის გეგმები, გაესაუბროთ და შემდეგ კვლავ მარტო დატოვოთ. აუხსენით,რომ ახლა მშობლების ერთმანეთთან ურთიერთობის დროა, მასთან ყოფნის დრო კი ამოიწურა. ეცადეთ, არ დაყვეთ მის მანიპულაციებს. შეუძლებელია ბავშვის მოთხოვნების მუდმივად შესრულება,ადრე თუ გვიან ის უნდა მიეჩვიოს დამოუკიდებლობას.
როგორ დავეხმაროთ ბავშვს გაუმკლავდეს შიშებს?
-მეტი ყურადღება მიაქციეთ;
-ხშირად ჩაისვით მუხლებში, მოეხვიეთ, ხელი მოკიდეთ, საუბრის დროს თვალებში უყურეთ;
-ხშირად უთხარით, რომ გიყვართ და ყოველთვის მზად ხართ დაიცვათ;
-ეცადეთ, დაწვრილებით მოაყოლოთ, როგორ გამოიყურება მონსტრები, რომლისაც ეშინია, როგორი თავი და კიდურები აქვთ, შემდეგ დაახატინეთ ან გამოაძერწინეთ(თუ ეს ხელეწიფება) საშიში მონსტრი. რაღაც აბსტრაქტული ყოველთვის უფრო საშიშია, ვიდრე კონკრეტული. როდესაც მტერს კარგად ვიცნობთ, ის ისეთი საშიში აღარაა, მასთან ბრძოლა უფრო ადვილია. ამის შემდეგ დახატული მონსტრი შეიძლება დაწვათ (მასვე გააკეთებინოთ ეს და შემდეგ წყალი დაასხას) ან დახიოს.მისაღებია განადგურების ყველა გზა-ყველაფერი თქვენს ფანტაზიაზეა დამოკიდებული;
-ჩართეთ იუმორი. მაგალითად, საიდუმლოდ უთხარით ბავშვს, რომ ამ „საშინელებას“ ხმაურის ეშინია. ამიტომ კუთხეში დამალული მონსტრის შეშინება ხმამაღალი სიმღერით, ტაშით და ა.შ. განახორციელეთ და ისინი გაიქცევიან;
-აუხსენით. საშიშროებას (მაგ. საშიში ჩრდილები, ქუჩიდან ხმაური, მეხის ხმა) სავსებით ლოგიკური ახსნა გააჩნია.
„როგორ მომაბეზრე თავი“ და კიდევ 6 ფრაზა,რომლის თქმაც არ შეიძლება ბავშვისთვის
რისი გაკეთება არ შეიძლება მშობლისთვის,როდესაც ბავშვს რაღაცის ეშინია?
–არ დასაჯოთ გამოვლენილი სიმხდალისთვის. უარესი იქნება თუ ბავშვი, რომელსაც თქვენი სიყვარულის დაკარგვა არ სურს, დაგიმალავთ, რომ რაღაცის ეშინია. შიშები ღრმად გაუჯდება და ნევროზად გადაიქცევა. მისგან თავის დაღწევა კი გაცილებით რთულია;
-ბავშვის თანდასწრებით ნუ გაარკვევთ ურთიერთობებს მეუღლესთან ან ოჯახის სხვა წევრებთან. სახლში ნერვული, შფოთიანი ატმოსფერო ხელს უწყობს ბავშვის შიშების გააქტიურებას. რაც ნაკლები სიყვარულია ოჯახში, მით მეტია შიში.
-არ დააძალოთ ბავშვს შიშის გადალახვა. მაგალითად, თუ მას ძაღლების ეშინია, არ აიძულოთ ხელის გადასმა და მოფერება. სჯობს, თავდაპირველად შორიდან დააკვირდეთ, უსაფრთხო მანძილიდან;
-აარიდეთ ძილის წინ „საშიშ ფილმებს“. სჯობს, წიგნი წაუკითხოთ ან რომელიმე კეთილ მულტფილმს უყუროს;
-არასდროს შეარცხვინოთ და დასცინოთ შიშის გამო;
-არ დაუძახოთ „მშიშარა’’, არ უთხრათ ფრაზები „რა გოგოსავით იქცევი’’, ‘’ბიჭებს არ უნდა ეშინოდეთ“და სხვ.
კითხვები და პასუხები
1.შვილი გვთხოვს დაბადების დღეზე საჩუქრად სათამაშო მონსტრს. შეიძლება ვუყიდოთ საშიში სათამაშოები?
-გავრცელებულია აზრი, რომ ბავშვს არ უნდა ჰქონდეს საშიში სათამაშოები. ამიტომ ბევრი მშობელი სპეციალურად ყიდულობს ლამაზ, რბილ სათამაშოებს. ეს არაა სწორი. ასევე არასწორია სათამაშოებს დაყოფა გენდერული ნიშნით-თოჯინები-მხოლოდ გოგონებისთვის, მანქანები-მხოლოდ ბიჭებისთვის. სათამაშო მონსტრები საჭიროა! ბავშვს შეუძლია თამაშში მათი გატეხვა, „მოკვლა“, ამით ის კლავს საკუთარ შიშებს,ამცირებს შფოთვის ხარისხს და შინაგანად წყნარდება. საბავშვო პისტოლეტები და იარაღიც უნდა იყოს ზომიერად. როდესაც ბავშვი „ომობანას“ თამაშობს, აგრესიას და ნეგატიურ ენერგიას გარეთ გამოისვრის. მშობლები მხოლოდ უნდა დაეხმარონ, ეს ადეკვატურად მოხდეს.
2.დედა, ჩვენ მოვკვდებით? როგორ ვილაპარაკოთ ბავშვთან სიკვდილის თემაზე
ყველა შიში გარკვეულწილად არყოფნის შიშია, სიკვდილის შიში ბავშვების უმრავლესობას აწუხებს. ბავშვები ადრეული ასაკიდან ეჯახებიან სიკვდილის თემას-მკვდარი ხოჭო, მულტფილმების შინაარსი, ამიტომ ამ თემიდან გაქცევა არ არის სასურველი. დაელაპარაკეთ ამ თემაზე, გაურკვევლობა უფრო საშიშია. მოუყევით,რომ ყველა ცოცხალ არსებას თავისი სიცოცხლის ციკლი აქვს-დაბადება, გაზრდა და სიკვდილი. ჯობია, თავი აარიდოთ განსაზღვრებას, რომ სიკვდილი-მუდმივი ძილია. ამან შეიძლება დაძინების შიში გამოიწვიოს. ბავშვებს სიკვდილის, უპირველეს ყოვლისა, მშობლების გარეშე დარჩენის გამო ეშინიათ. აუხსენით, რომ ეს ძალიან დიდი ხნის შემდეგ მოხდება, ჯერ ის უნდა გაიზარდოს, თვითონ ყავდეს შვილები, ბევრი საინტერესო უნდა მოხდეს მის ცხოვრებაში. რა ხდება სიკვდილის შემდეგ? ეს თქვენი საკუთარი მოსაზრებით შეგიძლიათ აუხსნათ: მაგალითად,რომ კვდება მხოლოდ სხეული,სული კი უკვდავია და ა.შ.
–
