განსაკუთრებული უნარები არ არის საჭირო, რომ ბავშვი ვ მიხვდეს, თუ რა კავშირი არსებობს ფულსა და მისი სურვილების დაკმაყოფილებას შორის. ბავშვები ამ აღმოჩენას სკოლაში წასვლამდე აკეთებენ, ზოგჯერ უფრო ადრეც კი – სანამ ათამდე თვლას ისწავლიან. ეს არაა გასაკვირი: ჩვენ არცთუ იშვიათად ვლაპარაკობთ ფულზე მათი თანდასწრებით, იმაზე მეტად, ვიდრე გვგონია. ამას გარდა, ბავშვები ამჩნევენ, რომ მაღაზიაში შეძენილ ნივთებს უბრალოდ კი არ ვიღებთ, ფულს ვიხდით. ამგვარად, უცვლელი „მინდა’’, რომელიც 2-3 წლის ბავშვისგან გვესმის, 4-5 წლისებში „მიყიდეთი’’ იცვლება. ჩვეულებრივ, მშობლებმა არ იციან, ასეთი თხოვნის დროს როგორ მოიქცნენ. ერთი მხრივ, მათ არ უნდათ ბავშვს მოაკლონ რაღაც აუცილებელი, მეორე მხრივ, არ უნდათ გაანებივრონ. ისინი ცდილობენ გამოიჩინონ მშობლიური სიყვარული და მზრუნველობა, მაგრამ ამასთან ერთად, სურთ, რომ ბავშვებს პასუხისმგებლობის გრძნობა გაუჩინონ.
ამ პრობლემის სრულიად ბუნებრივ სიძნელეებს ემატება ზოგიერთი მშობლის არასწორი დამოკიდებულება ფულისადმი. ხან მიიჩნევენ, რომ „ფული ჯერ უნდა გამოიმუშაო, სანამ დახარჯავ’’, რომ „დაზოგილი დოლარი – ეს გამომუშავებული დოლარია’’, განსაკუთრებული დიდსულოვნების წუთებში კი აცხადებენ, რომ სიცოცხლე მეტისმეტად ხანმოკლეა, რომ საკუთარ თავს და ახლობლებს მცირე სიხარული არ უნდა მოვაკლოთ. ეს არათანმიმდევრულობაა. ასეთი მშობლებისთვის ძნელია, არა მხოლოდ შვილისთვის გონივრული გადაწყვეტის გზის შეთავაზება, არამედ მათთვის ქცევის განსაზღვრული ხაზის მიდევნება.
შეიძლება დავიბნეთ შეკითხვების მთელ ზღვაში: „როგორ დავუდოთ ზღვარი ჩვენი შვილების მოთხოვნებს?’’, „როგორ მოვიქცეთ, როცა შვილი რაღაცის ყიდვას გვთხოვს?“, “უნდა მივცეთ თუ არა მას ფული რეგულარულად?“,“რა ასაკიდან ვაძლიოთ ფული?“,“რამდენი მივცეთ’’, “როგორ აღვზარდოთ მასში მომჭირნეობა?’’ და ა.შ. რა თქმა უნდა, კეთილგონიერება გვიკარნახებს გონივრულ პასუხს, მაგრამ ჯერ არ ყოფილა შემთხვევა, რომ ამ საკითხში რომელიმე პოზიციის მხარდაჭერას რაიმე საგრძნობი შედეგი მოეტანოს და ბავშვს ესწავლოს, როგორ მოეპყროს ფულს გონივრულად და პასუხისმგებლობით.
ერთი საქმეა, დაიწეროს მთელი რიგი დამაჯერებელი მითითებები ქაღალდზე და სხვა საქმეა მათი პრაქტიკაში განხორციელება. ჩვენ ვიცნობთ არც თუ ცოტა ადამიანს, ვინც მოზრდილობაში სრულიადაც არ იცავს იმ პრინციპებს, რის ჩანერგვასაც მშობლები მათთვის ბავშვობაში ცდილობდნენ.
მაგალითად რიჩარდ ბ.-ს ყველაფერი ჰქონდა, რაც ბავშვმა შეიძლება ბავშვობაში ინატროს – ჰქონდა ბევრი ფული და ადვილად ხარჯავდა მას სათამაშოებზე, რომელთაც იქვე ივიწყებდა. ამის მიუხედავად, იგი სოლიდური, პატიოსანი და პასუხისმგებლიანი ადამიანი გახდა. რობერტ რ. კი, რომელსაც ნაკლებად ანებივრებდნენ, უკვე მოწიფულობაში ემჩნეოდა ბავშვური ფუქსავატობა და ამასთან ერთად იყო ძუნწი, ეგოისტი, მუდამ განიცდიდა ფულის ნაკლებობას. მე ასევე მინახავს ყველაზე გონივრული წესით აღზრდილი ბავშვები: ზოგი მათგანი სერიოზულ და სოლიდურ ადამიანად გაიზარდა, სხვებმა კი პირიქით, არ იცოდნენ ელემენტარული ყაირათი.
შევაჯამოთ – ბავშვები შეიძლება ერთნაირ პირობებში იზრდებოდნენ, მაგრამ ფულისადმი დამოკიდებულებაში განსხვავდებოდნენ ერთმანეთისგან. ერთი თადარიგიანი, მეორე კი მუდმივად გაკოტრების ზღვარზე იყოს, თუმცა ათჯერ უფრო მეტს გამოიმუშავებდეს. ამის მიზეზი ის არის, რომ ფულის მოხმარების ხელოვნება გამოხატავს ჩვენს ცოდნას, როგორ ვაკონტროლოთ საკუთარი სურვილები.
ეკონომიური იქნება ადამიანი თუ ძუნწი, ნებისმიერ შემთხვევაში, მას დაკმაყოფილებული უნდა ჰქონდეს ყველაზე აუცილებელი საჭიროებები. ძუნწი ადამიანი დღეს სიამოვნებას იკლებს, ხვალ კი მფლანგველია.
ფული მხოლოდ სურვილების დაკმაყოფილების საშუალებაა და რადგან ეს ასეა, იმას, ვინც მას ხარჯავს, ეს უნდა გაიაზროს კიდეც.
მაგალითად, ვაჟს რაღაც მომენტში შეიძლება ძალიან მოუნდეს სათამაშო ამწეს ყიდვა. ჩვენ გვესმის, რომ მას უნდა სათამაშო, მაგრამ ამწე მას უკვე აქვს და ბავშვს იმ წამს ეკარგება ინტერესი. რაშია საქმე? ჩვენ ხშირად ვერ ვამჩნევთ იმას, რომ სათამაშოს მიმზიდველობა არასდროსაა ბავშვის სურვილის ნამდვილი, ძირითადი მიზეზი, ჰქონდეს იგი. მიმზიდველი სათამაშო ეძლევა მას, როგორც ჩვენი სიყვარულის სიმბოლო. ამგვარად ბავშვი ჩვენ, უფროსებს გვაყენებს ისეთ მდგომარეობაში, თითქოს ჩვენი სიყვარული და სიკეთე ნაყიდი იყოს. თუმცა სხვა სიტუაციაში იგივე კეთილი დამოკიდებულება შეიძლება სულ სხვაგვარად გამოიხატოს.
შევაჯამოთ – ჩვენ თავად ვასწავლით ბავშვს სურვილების დასაკმაყოფილებლად ფულის გამოყენებას.
მოვიყვანთ კიდევ ერთ მაგალითს: ქალები ყოველთვის მხოლოდ იმიტომ როდი ყიდულობენ ახალ ნივთებს, რომ სჭირდებათ, არამედ რათა კმაყოფილება მიიღონ, გაიხარონ და შეიძინონ რწმენა (არიან ადამიანები, რომლებიც შესაძლებლობის არაადეკვატურად ანდა კრედიტით ყიდულობენ). თავისთავად ამაში საძრახისი არაფერია, მაგრამ ხშირად ამ ქცევის ქვეშ იმალება სხვა რაღაც. ეს ადამიანები შიშობენ, რომ მათ გარშემომყოფნი დაძრახავენ და იტანჯებიან დანაშაულის კომპლექსით, რომ მათ დიდი მოთხოვნები აქვთ.
ავადმყოფი ადამიანი, როგორც წესი, უფრო მეტ ფულს ხარჯავს, სიცოცხლე მას ძვირი უჯდება. ასევე ძვირი უჯდება სიცოცხლე იმას, ვისაც არ შეუძლია საკუთარ თავში გარკვევა და უფრო იაფი იმას, ვისაც გაცნობიერებული აქვს საკუთარი თავი. ეკონომიურობა ნიშნავს არა ფულის გაღმერთებას, არამედ ფსიქოლოგიურ სიმწიფეს.
აი, რატომ უნდა ვასწავლოთ ბავშვს ფულის სწორად გამოყენება. ამ პრობლემას სერიოზულად უნდა მივუდგეთ. შეიძლება სხვადასხვაგვარად ვუპასუხოთ ფულთან დაკავშირებულ შეკითხვებს, მაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანია ჩვენი ძალების კონცენტრირება ბავშვის ფსიქოლოგიური სიმწიფის განვითარების მიმართ. მივცეთ მას დრო, თავად შეაფასოს თავისი უამრავი და მათ შორის ყველაზე აუცილებელი და ჯანსაღი სურვილის დაკმაყოფილების შესაძლებლობა. თუ დავიცავთ ოქროს შუალედს როგორც ფსიქოლოგიური, ასევე მატერიალური თვალსაზრისით, ცხოვრება უფრო იაფი დაჯდება. მოზრდილ, გაწონასწორებულ ადამიანს უნარი აქვს ბევრ რამეზე უარი უთხრას საკუთარ თავს, შეუძლია გადაავადოს თავისი სურვილები, წავიდეს კომპრომისზე და ამასთან, აბსოლუტურად კმაყოფილი იყოს ცხოვრებით.
