ყველას გვინდა ჩვენი შვილები ბედნიერები იყვნენ. კვლევები გვიჩვენებენ, რომ დანიის მოსახლეობა მსოფლიოში ყველაზე ბედნიერებს შორის არიან, რის გამოც შეგვიძლია ვივარუდოთ, რომ დანიელებმა მიაგნეს იმას თუ რას ნიშნავს ბედნიერება. ასე რომ გასაკვირი არაა, რომ სტატია “მშობლობის დანიური რჩევები” ყველაზე კითხვადი აღმოჩნდა. ამ პოპულარობიდან გამომდინარე, გადავწყვიტეთ, უფრო ჩავუღრმავდეთ დანიურ კულტურას “მშობლობის დანიური გზები”-ს მეშვეობით, რომლის ავტორიცაა ჯესიკა ალექსანდერი და ფსიქოთერაპევტი იბენ სანდალი. წინა თვეში განვიხილეთ თამაშზე დაფუძნებული მშობლობის ძალა, ახლა ავტორებს ვესაუბრებით დანიელების დამოკიდებულებაზე ბავშვებისთვის თანაგრძნობის კონცეპტის სწავლების მნიშვნელობასთან დაკავშირებით.
გვითხარით, როგორ განმარტავთ ემპათიას.
ემპათია არის უნარი გაიაზრო სხვისი ემოციები ან უფრო მარტივად რომ ვთქვათ – გქონდეს უნარი სხვისი ფეხსაცმლით გაიარო რამდენიმე მილი. ამერიკა უფრო ინდივიდებზეა დაფუძნებული. იყო გამარჯვებული და იბრძოლო საუკეთესობისთვის ჩვენთვის ძალიან ჩვეულებრივი მიზნებია. ეს უტოლდება წარმატებას და არა მგონია საერთოდ კითხვის ნიშნის ქვეშ ვაყენებდეთ ამ საკითს. ეს უბრალოდ ჩვენი კულტურის ნაწილია. გამარჯვება ძალიან ბევრს ნიშნავს. შეიძლება ძირითადი განსხვავება დანიასა და ამერიკას შორის არის ის, რომ დანიელები აფასებენ გუნდურ მუშაობას დამოუკიდებლად ვარსკვლავად გახდომის სურვილზე მეტად. და ამით ისინი აქტიურად სწავლობენ ემპათიას.
როგორ უკავშირდება ემპათიაში ვარჯიში საერთო ბედნიერებას?
უკანასკნელი ნევროლოგიური კვლევები გვიჩვენებს, რომ ადამიანები იღებენ მეტ ბედნიერებას სხვებთან ურთიერთობისგან, ვიდრე მარტო გამარჯვებისგან. მეცნიერებმა აღმოაჩინეს “სოციალური ტვინი”, რომელიც ინთება იმისთვის, რომ დაგვანახოს – ჩვენ გვამოძრავებს პირადი ინტერესებისგან განსხვავებული რამ, ჩვენ ვმოძრაობთ სოციალური კავშირებისადმი. მზრუნველ ურთიერთობებს ბედნიერებისკენ უფრო მივყავართ, ვიდრე, მაგალითად ფულს. გავრცელებული აზრია, რომ ადამიანები თავისთავად ეგოისტები არიან, მაგრამ მარტივად რომ ვთქვათ, ეს ასე არ არის. ჩვენ ყველანი დაბადებიდან მიბმული ვართ ემპათიასთან. უბრალოდ უნდა ვისწავლოთ, როგორ უნდა დავუკავშირდეთ იმ მავთულებს, რომლებიც აამუშავებენ მას. უნარი – ენდობოდე და უგებდე სხვებს, ბედნიერების მიღწევის გასაღებებია. და ბავშვებს შეიძლება ეს ყველაფერი ვასწავლოთ.
როგორ ასწავლიან ამას დანიელი მშობლები?
დანიელები ემპათიას სკოლებში აწავლიან, რაც საკმაოდ განსაკუთრებულია. ემპათია ძალიან დიდი მოცემულობაა და შეიძლება განსხვავებულად ასწავლო სხვადასხვა ასაკში. სამი მაგალითი იქნება – ენის არჩევა, მისცე ბავშვს უფლება თვითონ დაარეგულიროს საკუთარი თავი და წაუკითხო სხვადასხვა ისტორიები.
გვითხარით პირველი კონცეპტის შესახებ: ენის არჩევნის გამოყენება ემპათიის სწავლების პროცესში.
პირველი რაც უნდა გახსოვდეთ ემპათიის სწავლებისას ისაა, რომ ბავშვები გვირეკლავენ ჩვენ. ძალიან მნიშვნელოვანია თუ რა სახის ენას გამოვიყენებთ. როგორ აღწერთ სხვებს, იქნებით გამგები თუ გამკიცხავი, შემწყნარებელი თუ შემარცხვენელი. ამ ყველაფერს იმეორებენ ბავშვები. სხვებზე ცუდად საუბარი ბავშვების თვალწინ, თქმა რომ “ის ეგოისტია”, “ის ისეთი გამაღიზიანებელია” არ არის ემპათიური ენა, რადგან ქმედების მიღმა არ არის ემოცია – ეს იარლიყის მიწებებაა. დანიაში, თითქმის ვერასოდეს გაიგებთ ბავშვების თვალწინ ნეგატიურად ლაპარაკობდეს მშობელი სხვა ბავშვებზე. ისინი ყოველთვის ცდილობენ, იპოვონ გზები თავისი ბავშვებისთვის რომ გააგებინონ სხვა ბავშვის საქციელი ნეგატიური იარლიყის დაკვრის გარეშე. თუ გემახსოვრებათ, რომ ბავშვები ბუნებრივად კარგები არიან და რომ ყველა ქმედების მიღმა რაღაც მიზეზია, ეს დაგეხმარებათ ბუნებრივად იპოვოთ კარგი სხვებში. ეს დაგვეხმარება თავი უკეთესად ვიგრძნოთ, რადგან ამით ვსწავლობთ “თავიდან ჩარჩოში ჩასმას” – კიდევ ერთი “დანიური გზა” რაც აუმჯობესებს ბედნიერებას. ჩვენ შეგვიძლია დავეხმაროთ ბავშვებს იპოვონ ქმედების მიზეზები იარლიყს მიღმა. “გამაღიზიანებელია” ხომ არ გგონია რომ მას შია? ან იქნებ დაიღალა იმიტომ რომ შუა დღის ძილი გამოტოვა? შენ ხომ იცი როგორი შეგრძნებაა როცა მშიერი და დაღლილი ხარ” “ის ძუნწია? ისე ჟღერს, რომ ცუდი დღე ქონდა სკოლაში. წინა დღეს ამბობდი რომ ძალიან თავაზიანია. ის მართლა თავაზიანია, ჰო?” დაეხმარო ბავშვებს, გაიგონ სხვისი გრძნობები ქმედებებს მიღმა და გაუძღვე მათ კეთილი დასკვნებისკენ – სწორედ ეს არის ემპათიის სწავლება. ეს განსაზღვრავს გარკვეულ ნერვულ ბილიკს პატიებისკენ და ბადებს მეტ ნდობას, ურთიერთობას, უკეთეს და-ძმურ ურთიერთობას, თუ რამდენიმე შვილი გყავთ. და არ დაივიწყოთ, რომ მშობლებმა ერთმანეთის მიმართაც უნდა გამოხატონ ემპათია. მშობლობა რთულია და ხშირად სწორად არ ვიქცევით, მაგრამ არა უშავს. იყო გამგები და მიმტევებელი საკუთარი თავის მიმართ გხდის უფრო მიმტევებლებს ბავშვების და სხვების მიმართაც.
ახსენით თვით დარეგულირების კონცეპტი
სანამ დავხელოვნდებით სხვისი ემოციების მიღებაში, საკუთარი ემოციები უნდა გავიგოთ. მშობლები ხანდახან ეუბნებიან, ბავშვებს რა უნდა იგრძნონ და რა არ უნდა იგრძნონ. ისინი ზედმეტად მიუთითებენ მათ. თუ მოწყენილები, მშივრები, გაბრაზებულები, ცივები ან იმედგაცრუებულები არიან, ხშირად ეუბნებიან “არა, შენ არ ხარ ასე”, “არ მოიწყინო” , “არანაირი მიზეზი არ გაქვს გაბრაზებისთვის”, “არ უნდა იყო მშიერი, ჭამე!” უთხრა ბავშვს რას გრძნობს და რას უნდა გრძნობდეს არ არის გზა, რითიც მას ასწავლი, როგორ უნდა მართოს თავისი გრძნობები. ჩვენ, მშობლები, უნდა ვენდობოდეთ ბავშვებს, იმისთვის რომ ისწავლონ საკუთარი ემოციების საზღვრები. ეს ქმნის საკუთარი თავის უფრო ძლიერ შეგრძნებას, რაც შემდეგ თვითრწმენას განაპირობებს. როდესაც ისინი გაიზრდებიან ნაკლებად შეეშინდებათ თქვან “არა”, როდესაც მათ საზღვრებს ვინმე შეეხება, იმიტომ რომ ექნებათ საკუთარ თავის ნდობა სწორი გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი გაკვეთილია სწავლებისას, უნდა დავეხმაროთ ენის გამოყენებით, მაგრამ აუცილებლად უნდა ვენდოთ იმისთვის, რომ თვითონ ენდონ საკუთარ თაცებს. გახსოვდეთ, არ არსებობს ცუდი და კარგი ემოციები, არსებობენ უბრალოდ ემოციები.
და ბოლოს, რა სახის ისტორიები შეგვიძლია წავუკითხოთ ბავშვებს ემპათიის სწავლებისთვის?
წაუკითხეთ ბავშვებს ყველა სახის ისტორიები, არა მარტო ბედნიერი ისტორიები. რთულ ემოციებზე საუბარი წიგნებში იქნება საუკეთესო გზა ემპათიის სასწავლებლად. ბევრი დანიური საბავშვო წიგნი ამერიკული სტანდარტების შესაბამისად შოკისმომგვრელია იმ თემების გამო, რომლებსაც მოიცავს, მაგრამ კვლევებმა აჩვენეს, რომ ყველა ემოციის შესახებ წაკითხვა ბავშვში ემპათიას ზრდის. დანიურ ამბავში “პატარა ქალთევზა”, ქალთევზა არ რჩება პრინცთან, ის სევდისგან კვდება მარტო და ზღვის ქაფად გარდაიქმნება. ეს დისკუსიისთვის საერთოდ ახალ საკითხებს გვაძლევს. გასაოცარია როგორი მიმღებები არიან ბავშვები. მათ ყველაფერზე ლაპარაკი სურთ. ეს ხანდახან ზრდასრულებისთვის უფრო რთულია ხოლმე, ვიდრე ბავშებისთვის. გახსოდეთ ისინი ჩვენს დისკომფორტსაც იმეორებენ. თუ ცხოვრების წარმატებებსა და წარუმატებლობაზე არადრამატულად ვისაუბრებთ, ბავშვები უფრო დიდხანს იქნებიან ხალისიანები. წიგნები ემპათიის სასწავლებლად ძალიან კარგი გზაა.
წყარო – https://www.mothermag.com/teaching-empathy-to-children/
