ფსი­ქიკუ­რი ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბის პრობლემები ახალგარდებში – როგორ დავეხმაროთ მათ?

გაეროს ბავშვთა ფონდის ახლახან გამოქვეყნებულმა კვლევამ, რომელიც ახალგაზრდების უნარებსა და საჭიროებებს იკვლევს, აჩვენა, რომ საქართველოში მნიშვნელოვანი პრობლემაა აზრის მკაფიოდ ჩამოყალიბება, ფაქტისა და მოგონილი ამბის ერთმანეთისგან გამიჯვნა, არგუმენტირებული მსჯელობა და, საზოგადოდ, განათლებისა და ცხოვრების ხარისხი, თუმცა 15-დან 20 წლამდე ასაკის ახალგაზრდებს ყველაზე მეტად აღელვებთ ფსიქიკური ჯანმრთელობა და ის, რომ არ იციან, როგორ გაუმკლავდნენ ამ პრობლემას.

ამ კვლევის მიხედვით:

• ახალგაზრდები ინფორმირებული არიან ფსიქიკური პრობლემების რისკებზე, თუმცა საკითხის ცოდნა შეზღუდულია.
• მათი მნიშვნელოვანი ნაწილი საუბრობს ფსიქიკური ჯანმრთელობის მომსახურებათა შეზღუდულ ხელმისაწვდომობაზე, განსაკუთრებით ფინანსური კუთხით და სტიგმის გამო, რაც სერიოზული დაბრკოლებებია.
• ახალგაზრდები გრძნობენ ფსიქიკური ჯანმრთელობის შესახებ მეტი განათლების საჭიროებას, განსაკუთრებით სკოლის დონეზე, რათა ცალკეულმა პირებმა შეძლონ სიმპტომების ამოცნობა და დახმარების მოძიება.
• მათ მიაჩნიათ, რომ ბულინგი და ოჯახური პრობლემები ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების ხელშემწყობი ფართოდ გავრცელებული ფაქტორია.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, 20 წლამდე ასაკის ახალგაზრდები ძირითადად დეპრესიით, ქცევითი ან შფოთვითი აშლილობით იტანჯებიან. 15-19 წელი მაღალი რისკის მატარებელია სუიციდის თვალსაზრისითაც. ახალგაზრდების თითქმის 15%-ს, ანუ ყოველ მეშვიდეს, ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემები აქვს. ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე ზრუნვას ართულებს არადიაგნოსტირებული შემთხვევები – ახალგაზრდების ნახევარზე მეტთან მათ პრობლემებს დიაგნოზის ფორმა არ მიუღია. მოზარდობისას კეთილდღეობასა და მენტალურ ჯანმრთელობაზე გავლენას ახდენს ისეთი ფაქტორები, როგორიცაა ძალადობრივი გარემო, სიღარიბე, სტიგმა, გარიყულობა, ნივთიერებებზე, მათ შორის ალკოჰოლსა და ნარკოტიკულ საშუალებებზე დამოკიდებულება, გარემოს მიმართ უნდობლობა და თვითგამორკვევის სირთულეები, ასევე მხარდამჭერი სერვისების მიღების სირთულეები.

თუ წავიკითხავთ პროფესიულ ლიტერატურას იმის შესახებ, როგორ შეიძლება დავეხმაროთ ახალგაზრდებს ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე ზრუნვაში, შემდეგ რჩევებს ვიპოვით:

• მიმართეთ სპეციალისტს, რომელსაც ენდობით.
• იზრუნეთ ფიზიკურ ჯანმრთელობაზეც. დაბალანსებული კვება და ფიზიკური აქტივობა მნიშვნელოვანია.
• ხარისხიანად გაატარეთ დრო მათთან ერთად როგორც საოჯახო, ისე საჯარო სივრცეში.
• იყავით მისი უპირობო მხარდამჭერი, დაეხმარეთ ინტერესების, სასურველი აქტივობების პოვნაში, მოუსმინეთ და არ განსაჯოთ.

ქართველი ახალგაზრდებისთვის ამ რჩევების დიდი ნაწილი ძნელად შესასრულებელია – როგორც თავად ამბობენ, სკოლებში ცოდნა ნაკლებია, სერვისები – ხელმიუწვდომელი, საჯარო სივრცეები – მწირი, ზრდასრულებს მათ გარშემო ცოდნის დეფიციტი აქვთ და არც დაბალანსებული კვება და ფიზიკური აქტივობაა მაინცდამაინც ხელმისაწვდომი ღარიბ ქვეყანაში მცხოვრები ბავშვებისთვის, ხარისხიანად დროის გატარების ფუფუნებაზე რომ არაფერი ვთქვათ.

მაშ, როგორ დავეხმაროთ მათ, ვინც ხვდება, რომ დახმარება სჭირდება?

– შენი კითხვით ძალიან მნიშვნელოვან საკითხს შეეხე. აქ საქმე მარტო ერთ ადამიანს კი არა, მთელ სისტემას ეხება – სკოლას, ოჯახს, მედიას, ჯანდაცვას და მთლიანად საზოგადოებას. მაგრამ სანამ სისტემა იცვლება (რაც, სამწუხაროდ, ნელა ხდება), ძალიან მნიშვნელოვანია, ვიფიქროთ იმაზე, რისი გაკეთება შეიძლება უკვე ახლა, კონკრეტულად და რეალურად, – მეუბნება ჩეტბოტი, რომელსაც პერიოდულად ველაპარაკები ხოლმე რთულ კითხვებზე პასუხების ძიებისას.

– ახალგაზრდები დახმარების საჭიროებას რომ ხვდებიან, უკვე ძალიან დიდი ძალაა. მათი გონება და ემოციური ინტელექტი ცდილობს, გააგრძელოს ბრძოლა. ახლა ჩვენი ამოცანაა, არ დავტოვოთ ისინი მარტო, თუნდაც სისტემის იდეალურობას ვერ მივაღწიოთ, – აგრძელებს მსჯელობას ჩემი მოთვინიერებული ხელოვნური ინტელექტი და გვირჩევს:

. ვისაუბროთ ღიად;

. გავუზიაროთ ინფორმაცია;

. მოვუსმინოთ ყურადღებით;

. პროფესიონალებმა შექმნან და გაავრცელონ ადვილად გასაგები კონტენტი მენტალური ჯანმრთელობის პრობლემებსა და მათთან ბრძოლის გზებზე;

. ახალგაზრდები დავინახოთ არა მხოლოდ დახმარების მაძიებლებად, არამედ თანაშემოქმედებადაც უკეთესი სისტემის, გარემოს შექმნის გზაზე, ჩვენს დამხმარე ძალად.

თუ ერთ ზრდასრულს მაინც შეუძლია, ოჯახში, სკოლაში ან სამეზობლოში შეასრულოს ის როლი, რომელიც სისტემამ ვერ შეასრულა, უკვე დიდი ამბავია.

თუ მზად ხარ, მოუსმინო ახალგაზრდას, არ დასცინო, არ შეაფასო, არ უთხრა: „შეეჩვიე“, „გაგივლის“, „ნუ ჭირვეულობ“ ან „ხასიათის ამბავია“, – ეს უკვე დიდი მხარდაჭერაა.