ჩემთვის ხშირად უთქვამთ: იცი, შენ ძალიან კარგი მსმენელი ხარო. ზუსტად ვიცი, ეს რას ნიშნავს. მე ვარ ადამიანი, რომელიც გულისყურით ისმენს, როცა რაღაცას უამბობენ. თავის ქება არ მინდა, ეს უდავოდ კარგი თვისებაა, რასაც სხვებშიც ნამდვილად ვაფასებ, თუმცა სწორედ იმიტომ, რომ მეც კარგ მსმენელად მივიჩნევი, ერთ საიდუმლოს გაგიმხელთ: ზოგჯერ არ ვუსმენთ, უბრალოდ, ისე ჩანს, რომ ვუსმენთ. შესაძლებელია, მოსმენის პროცესში მთელი სხეული იყოს ჩართული, თვალები მოსაუბრეს უყურებდნენ, მაშინაც კი, თუკი მოსაუბრე გადაადგილდება, მსმენელის მზერა მას დაჰყვება, მზერასთან ერთად თავი აქეთ-იქით ტრიალებს, მსმენელი მშვიდად ზის ან დგას და მთელი ყურადღება მოსაუბრისკენ აქვს მიმართული, შესაძლოა, პერიოდულად თავსაც უკრავდეს იმის ნიშნად, გისმენო. მაგრამ ეს მხოლოდ ავტომატური მოძრაობებია. სინამდვილეში, მარტივად შესაძლებელია, მსმენელის გონება საერთოდ სხვაგან დაქროდეს და მოსაუბრის ყველა სიტყვას ისხლეტდეს. ასე ეს უბრალოდ ფონური ხმაურია, რომელსაც ყურს არ ვუგდებთ და, შესაბამისად, ვერაფერს ვიგებთ. ეს მდგომარეობა ისეთივე საგანგაშოა, როგორც იმ მოსწავლისა, რომელზეც ვწუწუნებთ, რომ სულ ცელქობს და არაფერს ისმენს. ორივე უკიდურესი მხარეა, ვერცერთი კონცენტრირებას ვერ ახერხებს. განსხვავება ისაა, რომ „ჩუმი“ ხელს არ გვიშლის, პირიქით, გვგონია, რომ გვისმენს და თუკი სარკედ ქცეულ მის თვალებს თვალს ვერ მოვკრავთ, ვერც მივხვდებით, რომ როცა დავუძახებთ: „გაიმეორე, ბოლოს რა ვთქვი“ კი არა, „რომელი წელია?“-საც ვერ უპასუხებს, ვიდრე კარგად არ გამოერკვევა.
მაშ ასე, ჩვენ ვიცით, რომ ეს დიდი პრობლემაა. ვიცით, რომ შესაძლოა, სწორედ ის არ გვისმენდეს, ვინც გვგონია, რომ გვისმენს. ვიცით, რომ რამე უნდა მოვუხერხოთ იმ მოსწავლეს, რომელსაც ცხადად ეტყობა, რომ არ გვისმენს, რადგან ცდილობს, თანაკლასელებს გამოელაპარაკოს, წიგნი სხვა გვერდზე გადაშალოს და იქ დაიწყოს კითხვა, ფანჯარაში იყუროს ან მოულოდნელად კონტექსტიდან ამოვარდნილი კითხვით გაგვაწყვეტინოს საუბარი. მაგრამ რატომღაც თვალში სწორედ ის მოსწავლე გვხვდება, რომელიც მშვიდად ზის და რვეულში რაღაცას ხატავს? დიდი ალბათობით, სწორედ ეს მოსწავლე ინტუიციით ხვდება, თუ რა უნდა აკეთოს მაშინ, როდესაც მისი სხეული და გონება გადაღლილია და კონცენტრირებას ვეღარ ახერხებს. ჩემს გაკვეთილზე ხატვის დრო არ არისო, – სამართლიანად იწყენს ხოლმე მასწავლებელი. ასეა, მე არც ხელოვნებას ვასწავლი, არც რამე მსგავსს, მაშინ რატომ ხატავს აქ? რადგან მხოლოდ ასე ახერხებს, რომ მოგისმინოს! ცხადია, ხშირად იქნება შემთხვევები, როდესაც მოსწავლე თავის ესკიზებში უჩინარდება და გარესამყაროსთან კავშირს კარგავს, მაგრამ ამის გამოცდა მარტივად შეგვიძლია. შემდეგ ჯერზე, როდესაც დაინახავთ, რომ მოსწავლე რაღაცას ხატავს, უბრალოდ, ჩაეკითხეთ იმ თემის ირგვლივ, რომელზეც საუბრობდით. დიდი ალბათობით, გაოცდებით.
მოსწავლეს გაკვეთილზე ხატვის სურვილი ბევრი მიზეზის გამო შეიძლება გაუჩნდეს. შესაძლოა, ეს მოწყენილობით დაემართოს, ან თავის გამოფხიზლებას ცდილობდეს. ეს ქცევა სტრესთან გამკლავების მეთოდადაც შეიძლება აღვიქვათ. თუკი მოსწავლე ხატავს, ის რაღაცისგან თავისუფლდება და თუკი რაღაცისგან თავისუფლდება, ეს რაღაც მას აღარ აწუხებს, შესაბამისად, მეტად არის მზად, რომ გვისმინოს. ცხადია, მასწავლებლის გადასახედიდან, რთულია იმის მიღება და დაჯერება, რომ ასე უსმენენ, თუმცა ეს უფრო მეტად სარწმუნოა, ვიდრე ის, რომ რვეულ და ფანქარჩამორთმეული მოსწავლე მოგვისმენს, რადგან ის აღარ ხატავს.
თუკი მოსწავლეს ხატვას ავუკრძალავთ, მაშინ ის ხელის, კალმის ან ფეხის ნერვიულ ქნევას მოჰყვება, შესაძლებელია, მერხზე კაკუნიც დაიწყოს ან მთელი სხეულის რწევა, რადგან ყველას საკუთარი გამოწვევები აქვს, ყველა სხვადასხვანაირად გამოავლენს იმას, რასაც ხატვაში ჩუმად ავლენდა და ასე გონებას იმშვიდებდა. მახსოვს, როგორ მითხრა ჩემმა უფროსმა მეგობარმა, რომელიც ასევე მასწავლებელია – ლექციაზე ვიჯექი, მოწყენილობისგან ფეხსაცმელს ვიხდიდი და ვიცვამდი, მერე უცებ გამძვრა და მერხის იქით გადამივარდაო. ასეა, მსგავსი რამეები დიდ ადამიანებსაც გვემართება, როცა ვიცით, რომ ვალდებულები ვართ, ვისხდეთ და ვისმენდეთ, თუნდაც ჩვენთვის საინტერესო რამ იყოს. მსგავსად ხდება მოსწავლეების შემთხვევაშიც. თუკი მათ ხატვას ავუკრძალავთ, მოვთხოვთ, რომ ყველაფერი შეინახონ, რითაც და რაზეც კი შეიძლება ხატონ და მშვიდად ისხდნენ, დიდი ალბათობით, ასეც მოიქცევიან, თუმცა მათი სტრესი გაორმაგდება და უარესად შეუშლით ხელს გაკვეთილზე კონცენტრირებაში.
ამის ნაცვლად მასწავლებლებს შეგვიძლია, რომ მცირე გადახვევა გავაკეთოთ გაკვეთილიდან, მოსწავლეებს ვთხოვოთ, ჩვენთან ერთად რამდენიმე ხატვითი სავარჯიშო შეასრულონ. სთხოვეთ მათ, დაგიხატონ ნებისმიერი ემოჯი იმის მიხედვით, თუ რას გრძნობენ და სად არის მათი გონება მოცემულ მონაკვეთში. ან სთხოვეთ უფრო კომპლექსური სკეტჩის შექმნა დამხმარე კითხვების საშუალებით: რას ვგრძნობ? სად ვარ ახლა ჩემი ემოციების მიხედვით? სხეულის რომელ ნაწილში ვგრძნობ ყველაზე მეტად სიმძიმეს? რა მჭირდება ამ წამს? რით შემიძლია შევამსუბუქო ჩემი მდგომარეობა? შესანიშნავი დამხმარეა წერტილების შეერთების სავარჯიშოც, რომელიც ყველაზე მარტივი და ყველაზე სასარგებლოც კი შეიძლება აღმოჩნდეს. დაუხატეთ მოსწავლეებს რამდენიმე წერტილი ფურცელზე და სთხოვეთ, როგორი ხაზებითა და გზებითაც სურთ, ისე დააკავშირონ ერთმანეთთან. ეს მათ დაეხმარება, გათავისუფლდნენ სტრესისგან და ნელ-ნელა გამოგყვნენ იქ, სადაც თქვენ გსურთ – გაკვეთილზე, სადაც თქვენ საუბრობთ, ისინი კი გისმენენ.
ნებისმიერ შემთხვევაში, თუკი დაინახავთ, რომ თქვენს გაკვეთილზე ხატავენ, ნუ შეიქმნით წარმოდგენას, რომ არ გისმენენ არც თქვენ და არც თანაკლასელებს. სინამდვილეში, სწორედ მცირე სკეტჩებისა და პატარ-პატარა ჩანახატების გაკეთებაა მათი მცდელობა თქვენკენ შემობრუნებისა და კონცენტრაციის.
