კეხიჯვარი, რომელიც XIX საუკუნემდე ლეკთა დაუსრულებელი თარეშის გამო მიტოვებულიც კი ყოფილა, ძამის ხეობის ერთ-ერთი უძველესი სოფელია. დღეს ის მჭიდროდ დასახლებული ტერიტორიაა, საჯარო სკოლის ჩათვლით, სადაც სჯერათ – აქტიური მოქალაქის აღზრდა-ჩამოყალიბება სწორედ სკოლის კედლებიდან იწყება და სამოქალაქო განათლების საშუალებით ხდება.
კეხიჯვარის სკოლაში იციან, რომ სრულყოფილი პიროვნება მხოლოდ მაშინ შეიძლება იყო და გამოწვევებით აღსავსე ზრდასრულ ცხოვრებაში თამამად შეაბიჯო, როდესაც ცოდნითა და უნარ-ჩვევებით, ღირებულებებით და პოზიტიური ცხოვრებისეული დამოკიდებულებებით აღიჭურვები. სამოქალაქო განათლების მიზანიც ეს არის – ისეთი მოქალაქის აღზრდა, რომელიც ქვეყნის დემოკრატიის განვითარებაში, საზოგადოებრივ საქმიანობასა და მის პოლიტიკურ ცხოვრებაში, ადამიანის უფლებებისა და კანონის პატივისცემის გზით, აქტიურ მონაწილეობას მიიღებს.
დღეს კეხიჯვარის სკოლის ეზოში ჯგუფებად დაყოფილი შიდა ქართლის რეგიონის სხვადასხვა სკოლის მოსწავლე-პედაგოგები სტუმრებს ელიან: სამოქალაქო განათლების პროგრამების განმახორციელებელ PH International-ისა და აშშ-ის საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსა და ადგილობრივი თვითმმართველობისა თუ კერძო სექტორის წარმომადგენლებს. მასპინძლებმა მათ სამოქალაქო პროგრამის – „მომავლის თაობის“ ფარგლებში შესრულებული პროექტების შესახებ საკუთარი პრეზენტაციები უნდა წარუდგინონ.
ორგანიზებულად გაშლილ თემატურ სტენდებთან საზეიმო მღელვარება იგრძნობა, მათ შორის ოსიაურის საჯარო სკოლის სტენდთანაც. ამ სკოლის XI კლასის მოსწავლეს, გიორგი ძამანაშვილს მიაჩნია, რომ აქტიური მოქალაქე ისაა, ვისაც სამოქალაქო, იურიდიული, პოლიტიკური, მორალური პასუხისმგებლობა გააჩნია, აცნობიერებს საკუთარ მოვალეობებს და სხვისი უფლებების დაცვაც შეუძლია მას შემდეგ, რაც პრობლემებს აღმოაჩენს და მათ გადაჭრაზე მშვიდობიანი გზით იზრუნებს. ეს კი მხოლოდ იმ უნარ-ჩვევების დახმარებით და ცოდნითაა შესაძლებელი, რასაც მოსწავლეები სამოქალაქო განათლების გაკვეთილებზე ინტერაქტიული მეთოდების – დისკუსიების, დებატებისა და პროექტული სწავლების გამოყენებით იღებენ.
გიორგის სტენდთან ხელნაკეთი ფოტოწიგნი – „თავისუფლების მწერლებია“ წარმოდგენილი. აქ, ოსიაურის სკოლის სამოქალაქო განათლების კლუბის მიერ, ბოლო სამი წელიწადში განხორციელებული პროექტების შედეგებია თავმოყრილი.
„ჩვენს კლუბში 30-მდე განსხვავებული ასაკის მოსწავლეა. გვიხარია, რომ ახალი თაობა ახალი იდეებით წამოგვეწია და ახლა შეგვიძლია, მას საკუთარ გამოცდილება გავუზიაროთ. უმეტესად იმ თემებზე ვმუშაობთ, რომლებიც საზოგადოებაში ცნობიერების ამაღლებას ემსახურებიან – ძალადობა, გარემოს დაცვა, უფლებები და სხვა. მაგალითად, არჩევნების წელს შევნიშნეთ, რომ მოსახლეობა არჩევნების მიმართ გულგრილი იყო. ცესკოსთან თანამშრომლობით, ჩვენ შევქმენით სპეციალური წიგნაკი ზრდასრული მოსახლეობისთვის, სადაც არჩევნების შესახებ ინფორმაციას თავი მოვუყარეთ. ამავე თემაზე ჩავატარეთ ტრენინგები სკოლის მოსწავლეებთან. გამოვიკვლიეთ პროექტის უკუკავშირი,“ – ყვება გიორგი.
USAID-ის მიერ დაფინანსებული სამოქალაქო განათლების პროგრამების ფარგლებში, სამოქალაქო განათლების პედაგოგთა ფორუმთან და რეგიონულ პარტნიორ ორგანიზაციებთან თანამშრომლობით, ასევე, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მხარდაჭერით, ორგანიზაცია PH International-მა 2011 წლიდან დღემდე საქართველოს მასშტაბით დახმარება გაუწია 1450 სკოლას. სამოქალაქო ინიციატივებში 171980 უფროსკლასელი მონაწილეობდა. მოსწავლეთა მიერ გამოვლენილი პრობლემების მოსაგვარებლად ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებმა, სკოლის დირექტორებმა და სხვა საჯარო უწყებების ხელმძღვანელებმა კი 1069 გადაწყვეტილება მიიღეს.
სოფია ქიტიაშვილმა წელს სურამის მეორე საჯარო სკოლის მეათე კლასი დაამთავრა. კეხიჯვარში მისი სკოლა ყოფილი პარტნიორი სკოლის სტატუსით დაპატიჟეს. სოფიას სტენდზე წარმატებით განხორციელებული ინიციატივის სახით „მედიაწიგნიერებაა“ მითითებული. ეს პროექტი სოფელში გავერანებული ადგილის ბავშვებისთვის თავისუფალ სივრცედ გადაქცევას მოემსახურა. ის სხვადასხვა ორგანიზაციებთან თანამშრომლობით და მოსახლეობის ჩართულობით განხორციელდა. სოფიას თქმით, ადგილობრივი თვითმართველობის დაპირებით, ახლო მომავალში ტერიტორია შემოიღობება და გამწვანდება კიდეც.
სურამის მეორე საჯარო სკოლის დირექტორი და სამოქალაქო განათლების პედაგოგი, დალი ბროლიძე ამბობს, რომ ამ პროექტის შესახებ პრეზენტაცია, 2020 წელს მედიაწიგნიერების თემაზე ორგანიზებულ ვენის კონფერენციაზეც კი წარადგინა. დალი მასწავლებელი 1918 პედაგოგს შორის ერთ-ერთია, ვინც პროფესიული განვითარების მიმართულებით, პროგრამა „მომავლის თაობის“ ფარგლებში, რამდენიმე ტრენინგი გაიარა.
სურამელები ამაყობენ, რომ პროექტის განხორციელება პრაქტიკულად „ცარიელი ხელებით“ დაიწყეს, მაგრამ შედეგი მიიღეს – მოსწავლეებმა საკუთარ ტერიტორიაზე ზრუნვა და მისი მოვლა ისწავლეს. არც შემდგომში აპირებენ უკან დახევას.
აქვე დავამატებ, რომ 2010 წლიდან Initiatives.ge გახდა პირველი ქართული ონლაინ გრანტების პლატფორმა, რომელმაც მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი სკოლებში სამოქალაქო ინიციატივების დაფინანსებას, რის მერეც საპროექტო მუშაობა ბევრგან ერთგვარ კულტურად დამკვიდრდა.
სულ PH International-ის მიერ მოსწავლეთა, პედაგოგთა და სკოლის დირექტორთა 872 პროექტი დაფინანსდა, რომლითაც 361823 -მა ადამიანმა ისარგებლა. ამისათვის კი ორგანიზაციამ 465053 აშშ დოლარი გასცა.
სამოქალაქო განათლების დაფინანსებულმა პროექტებმა ხელი შეუწყვეს ადგილობრივი საჭიროებების გამოვლენას და მათ გადაჭრას. თუმცა, იყო შემთხვევები, როდესაც მოსწავლეთა ინიციატივა მსხვილი კომპანიების ბიზნესინტერესებთან იკვეთებოდა და მისი შესრულება რთულდებოდა. „რუსთავის მესამე საჯარო სკოლის მოსწავლეებმა, ქალაქის ეკოლოგიური მდგომარეობის გაუმჯობესებისთვის, საინფორმაციო კამპანია აწარმოეს და ჰაერის დაბინძურების შესახებ პეტიცია შეადგინეს, ისინი საწარმოებისთვის ეკოლოგიური მონიტორინგის ჯგუფის შექმნას ითხოვდნენ, მოამზადეს ბუკლეტები, ვიდეორგოლი. უნდოდათ, რომ მუშა საწარმოებში ჰაერის დაბინძურების მექანიზმი მეტად კონტროლირებული ყოფილიყო. მოსწავლეებმა ასევე მიმართეს რამდენიმე საწარმოს, რათა გაერკვიათ, რა ზომებს მიმართავდნენ ისინი ჰაერის დაბინძურების წინააღმდეგ. სამწუხაროდ, პასუხი მხოლოდ ერთი საწარმოსგან მიიღეს. მოსწავლეებისთვის ესეც საჭირო გამოცდილება იყო“, – იხსენებს „მომავლის თაობის“ პროგრამების ხელმძღვანელი მარინა უშვერიძე.
საქართველოში, სადაც სამოქალაქო განათლებასა და დემოკრატიულ საზოგადოებას ხანგრძლივი ტრადიციები არ აქვს, სამოქალაქო განათლებაც ახალი საგანია და ეს მიუხედავად იმისა, რომ PH International 1989 წლიდან რამდენიმე ათეული პროგრამით ცდილობს ხელი შეუწყოს სკოლებში სამოქალაქო განათლების სწავლების ხარისხის გაუმჯობესებას, მასწავლებლების პროფესიულ განვითარებას, მოზარდებში დანაშაულის პრევენციას, ახალგაზრდებში სამეწარმეო უნარ-შესაძლებლობების გაზრდას და დასაქმების ხელშეწყობას, სახალხო დიპლომატიას, სკოლებში ინგლისური ენის სწავლა-სწავლების განვითარებას და სხვ. სამოქალაქო განათლება მუდმივად მოიცავს აქტუალურ თემებს, მაგალითად, ორგანიზაციის პროგრამები ხშირად არის მიმართული ოჯახური ძალადობის პრევენციაზე და ქალების როლის გაძლიერებაზე რეგიონებში.
კეხიჯვარის სკოლის ეზოში ჩვენც აღმოვაჩინეთ ქვემო გომის საჯარო სკოლის სტენდზე საკლუბო პროექტი „ქალის ხმა“, რომელზეც მოსწავლეები 2018 წლიდან მუშაობენ.
„პროექტის ფარგლებში რამდენიმე აქტივობა ჩავატარეთ. სოფლის მოსახლეობას დავურიგეთ ბუკლეტები და ფლაერები ოჯახურ ძალადობასა და მასზე რეაგირების შესახებ. ზოგი კარიკატურებით იყო გაფორმებული, რომ მკითხველისთვის ადვილი აღსაქმელი ყოფილიყო. გამოვკითხეთ 50 ოჯახი, გამოიკვეთა ბევრი საყურადღებო ტენდენცია, მაგალითად, 25-მა გამოკითხულმა მამაკაცმა გვითხრა, რომ ქალი მისი ნების უპირობო შემსრულებელი უნდა ყოფილიყო. მოვიწვიეთ მოსახლეობა გენდერულ თანასწორობაზე სასაუბროდ. გვქონდა კვლევის პრეზენტაცია,“ – ყვება ამავე სკოლის მეათეკლასელი მოსწავლე ილია რევაზიშვილი.
კეხიჯვარის სკოლის ეზოში შეკრებილმა სამოქალაქო განათლების პედაგოგებმა კიდევ ერთხელ აღნიშნეს, რომ მათთვის საპასუხისმგებლო მისიაა მოსწავლეების მომავალი ცხოვრებისთვის მომზადება.
„გარდა ამისა, სამოქალაქო განათლების პროგრამამ „მომავლის თაობა“ მოსწავლეებს და მასწავლებლებს ბევრი ფერადი და ლამაზი დღე გვაჩუქა, დაგვამეგობრა სხვა სკოლების კოლეგებთან, რომლებთანაც ახლაც ვაგრძელებთ პარტნიორობას. მიხარია, რომ მასწავლებლის შრომა დამიფასდა და განათლების პროგრამის ფარგლებში, მივიღე ჯილდოები, რომლებმაც მომცეს სტიმული, გამეგრძელებინა ჩემი განვითარება და საქმიანობა,“ – ამბობს 2018 წელს სასკოლო სამოქალაქო კლუბის საუკეთესო მეურვის ნომინაციაში გამარჯვებული პედაგოგი თეა ლომიტაშვილი.
სამოქალაქო განათლების მასწავლებლები აღნიშნავენ, რომ მათთვის ძალიან მნიშვნელოვანია დისტანციური სწავლების რესურსის ხელმისაწვდომობა. რესურსს განსაკუთრებით კარგად იყენებენ პედაგოგები, რომელთაც სურთ, სამოქალაქო განათლების გაკვეთილი უფრო მრავალფეროვანი და ინტერაქტიული გამოუვიდეთ.
ცნობისათვის: PH International-ის სამოქალაქო განათლების პროგრამების ფარგლებში პედაგოგებისთვის რამდენიმე ათეული გამოცემა შეიქმნა, მათ შორის ბოლოა (პროგრამა „მომავლის თაობის“ ფარგლებში შექმნილი) – „პროექტის წერისა და მართვის სახელმძღვანელო“.
გარკვეული წინააღმდეგობების დაძლევის შემდეგ, საქართველოს ზოგადი განათლების სისტემაში, სამოქალაქო აღზრდამ მნიშვნელოვანი ადგილი დაიმკვიდრა. 2006 წლიდან ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებულმა შედარებით ახალგაზრდა საგანმა მოსწავლეთა მოტივაციისა და სასკოლო ცხოვრების ხარისხი უდავოდ აამაღლა.
საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს სკოლამდელი და ზოგადი განათლების დეპარტამენტის უფროსის მოადგილე, მარიამ ჩიქობავას თქმით, PH International-ის სამოქალაქო განათლების პროგრამამ „მომავლის თაობა“ დიდი წვლილი შეიტანა განათლებაში, მით უფრო პროექტული სწავლების კუთხით. ამჯერად, განათლების ექსპერტები კი იმასაც განიხილავენ, ექნება თუ არა მე-10-11-12 კლასებში ამ საგანს საგაკვეთილო ფორმატი, თუ ის სემესტრების განმავლობაში განსახორციელებელი ვრცელი პროექტის სახით იარსებებს. 
„ალბათ გსმენიათ გამოთქმა: „მითხარი და დამავიწყდება, მაჩვენე და დავიმახსოვრებ, გამაკეთებინე და გავიგებ“. „გამაკეთებინე და გავიგებ“ არის ის, რაც არ უნდა იყოს მხოლოდ „სამოქალაქოს“ კუთვნილება, ის სხვა საგნებსაც უნდა ეხებოდეს და ეს რეფორმა განათლების სამინისტროში უკვე დაწყებულია.
„გულზე მჯიღის ცემით ქვეყანას ვერ ავაშენებთ, ვერც კარგი მამულიშვილები ვიქნებით, ჩვენ აქტიური მოქალაქეები გვჭირდება, ვინც ნაბიჯ-ნაბიჯ საქმის კეთებით ააშენებენ ქვეყანას,“ – დარწმუნებულია მარიამ ჩიქობავა და მიუხედავად იმისა, რომ პროგრამის „მომავლის თაობა“ ფინანსური მხარდაჭერა დასრულდა, სამოქალაქო განათლებისადმი ინტერესი ამის გამო არ განელებულა.
