ჩვენი სკოლების უმრავლესობას არანაირი რესურსი არ აქვს სასწავლო ექსპერიმენტების ჩასატარებლად. ამიტომ, საბუნებისმეტყველო საგნების პედაგოგებისთვის მნიშვნელოვანია ისეთი სასწავლო კვლევითი პროექტების განხორციელება, რომლებზე მუშაობაც მარტივი საგნებისა თუ ხელსაწყოების მოძიებას მოითხოვს.
მოცემული რეალობის გათვალისწინებით, როდესაც სასწავლებლების უმრავლესობა ონალინსწავლებაზეა გადასული და არ ვიცით, კიდევ რამდენ ხანს გასტანს პანდემია, აუცილებელია თანამშრომლობითი სწავლების გააქტიურება. დისტანციური სწავლების საინტერესო და ნაყოფიერი ფორმატია სასწავლო კვლევითი პროექტების განხორციელება. სასურველია, პროექტებზე მუშაობა დაიგეგმოს სხვადასხვა სკოლის მოსწავლეთა ჩართულობით. პროექტებით მუშაობისთვის საუკეთესო საშუალებაა etwinning პროგრამით მუშაობა. ეს ხელს შეუწყობს ახალ კონტაქტებს, რაც მნიშვნელოვანია, როგორც სასწავლო მიზნებით თანამშრომლობისთვის, ზოგადად მოზარდების დამეგობრებისთვისაც.
მე, როგორც ფიზიკის მასწავლებელი, ვისაუბრებ, როგორ გავხადოთ უფრო სახალისო და მიმზიდველი ჩვენი საგანი. დისტანციური სწავლების პირობებში ბევრ პედაგოგს ებადება კითხვა: რა მეთოდებისა და სტრატეგიების გამოყენება იქნება მიზანშეწონილი? ონლაინსწავლებისას, სასწავლო პროცესის ეფექტურად წარმართვისთვის ერთ-ერთი საუკეთესო საშუალებაა – პრეზენტაციებით მუშაობა. პრეზენტაცია უნდა იყოს რაც შეიძლება ფერადი და სხვადასხვა რესურსით გამდიდრებული.
დისტანციური სწავლების დროს განსაკუთრებით რთულია ფიზიკის საკითხების სიღრმისეული შესწავლა მხოლოდ თეორიული ცოდნის გადაცემით. პირველ ყოვლისა, მოსწავლეთა ინტერესის გაღვივების მიზნით, მნიშვნელოვანია მოსწავლის დაინტერესება ვიზუალიზაციით, ექსპერიმენტებით, ვირტუალური ლაბორატორიით. ფიზიკური მოვლენების ახსნისას მნიშვნელოვანია გიფების გამოყენება და ვირტუალური ექსპერიმენტების ჩატარება.
მოსწავლემ თეორიულ განმარტებებთან ერთად იგივე საკითხი უნდა დაინახოს სხვა შესაძლებლობებით, კერძოდ, პრაქტიკული ამოცანების ამოხსნით, ცდებით, ანიმაციებით, სამეცნიერო ფილმებით, გრაფიკული ორგანიზატორებით, ცხრილებით, დიაგრამებით, სხვადასხვა საგნის ინტეგრაციით, წარმოსახვით, პრეზენტაციების მომზადებით, პროექტებზე მუშაობით.
ფიზიკის შესწავლისას ყოველი ახალი მოვლენის ახსნა გულისხმობს ამ მოვლენის აღწერას. რაიმე ახალი სიდიდისა და შესამაბისი ერთეულების შემოტანას, ამ სიდიდის სხვა სიდიდეებთან ფორმულებით დაკავშირებას. ყველაზე სასურველია აღწერილ მოვლენაზე ექსპერიმენტის საშუალებით დაკვირვება და შესამაბისი ანათვალის აღება. ასეთი მუშაობა თვალსაჩინოა საკითხის ძირფესვიანად შესასწავლად.
მასწავლებელმა უნდა გამოიყენოს ვირტუალური ლაბორატორია და ასევე, როდესაც შესასწავლი საკითხი გვაძლევს საშუალებას, დავგეგმოთ მარტივი ექსპერიმენტები.
წარმოგიდგენთ რამდენიმე საინტერესო ბმულს. ამ ბმულებით სასურველია იმუშაონ მოსწავლეებმაც:
https://phet.colorado.edu/en/simulations/filter?sort=alpha&view=grid
https://gifer.com/en/gifs/physics
https://www.vascak.cz/physicsanimations.php?l=en
ვირტუალური ექსპერიმენტების გამოყენებისას, სასურველია, მასწავლებელმა შექმნას გამოთვლების ცხრილი, რაც საშუალებას მისცემს მოსწავლეს, გაზომოს საძიებელი სიდიდე.
წარმოგიდგეთ ვირტუალური ექსპერიმენტის ერთ მაგალითს.
საკითხი: ტრანსფორმატორი
მოცემულ ბმულზე შესაძლებელია ავითვალოთ, როგორ ცვლის ხვიების რიცხვი ძაბვას.
კარგი იქნება მოსწავლეს შევთავაზოთ შესავსებად ცხრილი, რომლის საშუალებითაც თვითონ დაადგენს კანონზომიერებას.
ცხრილი ვირტუალური ცდის ჩასატარებლად:
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |
| შემავალი ძაბვა V1 | |||||
| გამომავალი ძაბვაV2 | |||||
| ხვიების რიცხვი პირველად გრაგნილში N1 | |||||
| ხვიების რიცხვი მეორეულ გრაგნილში N2 | |||||
| V1/V2 | |||||
| N1/N2 |
ცხრილის შევსების შემდეგ მოსწავლე ხედავს, რომ ძაბვის შეფარდება ხვიათა რიცხვის შეფარდების ტოლია. ეს დაეხმარება მოზარდს, სიღრმისეულად გაიგოს ტრანსფორმაციის კოეფიციენტის ფიზიკური შინაარსი.
პროექტებით სწავლების მნიშვნელობა:
დისტანციური სწავლების პირობებში მეტად მნიშვნელოვანია მოსწავლეთა დაინტერესება სასწავლო პროექტებით, განსაკუთრებით ისეთი სამუშაო უნდა შევარჩიოთ, როდესაც მოზარდი თვითონ მოახდენს დაკვირვებას რაიმე მოვლენაზე და შეასრულებს შესაბამის გამოთვლებს. ხშირად საუბრობენ ფიზიკის სწავლებისას სადემონსტრაციო ექსპერიმენტების მნიშვნელობაზე, რაიმე მოვლენის დაკვირვების მიზნით. სასურველია, თუ თემატიკა ხელს გვიწყობს, მოსწავლეს შევთავაზოთ ვიზუალურად აღქმულის გაზომვის შესაძლებლობა. სწორედ ამიტომ, მნიშვნელოვანია, პროექტი შეიცავდეს კვლევის ელემენტებს.
როგორ უნდა დავგეგმოთ სასწავლო კვლევითი პროექტი – პროექტის ეტაპები
იდეის ჩამოყალიბების შემდეგ მნიშვნელოვანია, პროექტში მონაწილეთა ასაკობრივი ჯგუფის გათვალისწინება. საწყისი ეტაპის პირველი საკითხია – პრობლემის ფორმულირება, რატომ დაიგეგმა მოცემული პროექტი?! რაც შეეხება მიზანს, მიზანი უნდა იყოს რეალისტური და გაზომვადი; ხოლო დასახული ამოცანები – მკაფიო და თანმიმდევრული. სასწავლო პროექტი უნდა შეესაბამებოდეს საგნობრივ სტანდარტს. მასწავლებელმა მოსწავლეებთან ერთად უნდა დაგეგმოს პროექტის ამოცანები და სამუშაოების მიმდინარეობა.
წარმოგიდგენთ ჩემ მიერ დისტანციური სწავლების პირობებში განხორციელებული პროექტის მაგალითს. დისტანციური სწავლების პირობებში მოსწავლეები ონლაინპლატფორმების საშუალებით მუშაობენ ჯგუფებში. ასეთი მიდგომა ხელს შეუწყობს მოზარდებში თანამშრომლობითი უნარების განვითარებას.
|
პროექტის სახელწოდება |
ხის სიმაღლის განსაზღვრა სარკის საშუალებით |
| პროექტში
მონაწილეები |
მე-9 კლასის მოსწავლეები |
|
პრობლემის ანალიზი
|
– მოსწავლეებს უჭირთ თეორიულად ნასწავლი საკითხის პრაქტიკასთან დაკავშირება, საჭირო ექსპერიმენტების დაგეგმვა და საკითხის ღრმა ფიზიკური შინაარსის გარკვევა.
– უჭირთ საკუთარი აზრის გამოთქმა, თანაშრომლობა, წარმოსახვა, პრეზენტაცია, შემოქმედებითად აზროვნება, ცოდნის ტრანსფერი. |
|
პროექტის მიზანი
გრძელვადიანი მიზანი:
|
– საჭირო თეორიული მასალისა და ექსპერიმენტის საშუალებით სინათლის გავრცელებაზე და ბრტყელ სარკეში გამოსახულების მიღებაზე დაკვირვება.
– ხის სიმაღლის განსაზღვრა სარკის საშუალებით. – დაკვირვების, აღწერის, მონაცემების ინტერპრეტაციის, ანალიზის, პრობლემის დასმისა და მისი გადაჭრის უნარების, შემოქმედებითი უნარების განვითარების ხელშეწყობა. ინფორმაციის მოძიება, საკუთარი აზრის ჩამოყალიბება და გადაცემა. წარმოსახვითი აზროვნების, ვარაუდის ფორმულირების, კომუნიკაციის, თანამშრომლობის, გადაწყვეტილების მიღების და პრეზენტაციის უნარ-ჩვევების განვითარება. |
|
პროექტის ამოცანები
|
– მოსწავლეები მოიპოვებენ ინფორმაციას ერთგვაროვან გარემოში სინათლის გავრცელებისა და ჩრდილის წარმოქმნის შესახებ;
– შეისწავლიან მზისა და მთვარის დაბნელების პირობებს; – დაგეგმავენ ექსპერიმენტს, მასწავლებლის დახმარებით მოიძიებენ საჭირო ხელსაწყო-დანადგარებს და განახორციელებენ საჭირო გაზომვებს. – განუვითარდებათ მოვლენათა და ფაქტების აღქმის სიღრმე და მრავალმხრივობა. |
|
მოსალოდნელი შედეგები
სტანდარტთან კავშირი |
– მოსწავლეები გაიღრმავებენ ცოდნას ფიზიკაში და განუვითარდებათ მაღალი სააზროვნო და ცოდნის ტრანსფერული უნარები.
– გამოუმუშავდებათ უნარ-ჩვევები საინფორმაციო ტექნოლოგიებში (ინტერნეტში ინფორმაციის მოძიება, ექპერიმენტის დაგეგმვა, პრეზენტაციის მოწყობა). ფიზ.IX.8. მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული ოპტიკის ძირითადი პრინციპების ანალიზი. შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: – ატარებს ცდებს სინათლის გავრცელების შესასწავლად, იყენებს სხივის გეომეტრიულ მოდელს და გამოიტანს შესაბამის დასკვნებს; – აკვირდება და აღწერს სინათლის გავრცელებას ერთგვაროვან და არაერთგვაროვან გარემოში (ჩრდილის წარმოქმნა, არეკვლა, სრული არეკვლა, შთანთქმა, გარდატეხა), აანალიზებს ამ მოვლენებს სათანადო ფორმულების გამოყენებით. |
| მიზნობრივი ჯგუფი
|
მე-9 კლასის მოსწავლეები
ასაკობრივი ჯგუფი: 14-15 წელი. |
| ამოცანების განსახორციელებლად საჭირო აქტივობები
და ვადები
|
აქტივობა 1. მასწავლებლის მიერ მოსწავლეებისთვის პროექტის იდეის გაცნობა
აქტივობა 2. მოსწავლეებთან ერთად სამუშაო გეგმის შედგენა და დავალებების განაწილება მასწავლებელი მოსწავლეებს სთხოვს გადანაწილდნენ ჯგუფებში და აძლევს დავალებებს: I ჯგუფი – სინათლის გავრცელება. სინათლის ბუნებრივი და ხელოვნური წყაროები (პრეზენტაცია) I I ჯგუფი- ჩრდილის წარმოქმნა (პრეზენტაცია) I I I ჯგუფი – რატომ ხდება მზის და მთვარის დაბნელება (პრეზენტაცია) IV ჯგუფი – სინათლის არეკვლა. გამოსახულების მიღება ბრტყელ სარკეში (პრეზენტაცია) V ჯგუფი – ექსპერიმენტის ჩატარება. აქტივობა 3. დავალებების მიხედვით სამუშაო შეხვედრების ჩატარება და მონიტორინგი. აქტივობა 4. პროექტის პრეზენტაცია აქტივობა 5. პროექტის შეფასება შეფასების რუბრიკის საშუალებით მასწავლებელი მოსწავლეების დახმარებით აკეთებს შედეგების შეჯამებას და გაწეულ მუშაობას აკავშირებს პროექტის მიზანთან, რამდენად იქნა მიღწეული დასახული მიზანი. |
ექსპერიმენტის აღწერა: ხის სიმაღლის განსაზღვრა სარკის საშუალებით
ცდისთვის საჭირო ხელსაწყოები:
სარკე, სახაზავი (მეტრიანი), ცარცი ან რამე წვეტიანი საგანი, მაგ. ლურსმანი.
ცდის მსვლელობა:
- ეზოში შევარჩიოთ საშუალო სიმაღლის ხე, რომლის წინ იქნება გაშლილი ადგილი.
- ვისარგებლოთ ცდაში წარმოდგენილი ნახაზით.
- სარკე დავდოთ მიწაზე, დავდგეთ E წერტილში ისე, რომ მასში ჩანდეს ხის წვერი;
- გავზომოთ C B (a) (სარკიდან ხის ძირამდე) და C E (b) ( სარკიდან დამკვირვებლამდე) მანძილი. ასევე სიმაღლე E D (h) (დამკვირვებლის სიმაღლე ფეხებიდან ზუსტად თვალებამდე);
- გამოვთვალოთ B A (H) , სამკუთხედების მსგავსების საშუალებით.
- სარკეს შევუცვლოთ ადგილი და გავიმეოროთ ცდა.
სამკუთხედები DEC და ABC მსგავსებია.
AB / DE = BC / CE
AB = DE.BC / CE
H = a.h /b
| ED (h) | BC (a) | CE ( b) | AB (H)
( საძიებელი სიდიდე) |
|
| 1. | ||||
| 2. | ||||
| 3. | ||||
| საშუალო მნიშვნელობა |
პროექტის შეფასების რუბრიკა
| კრიტერიუმები | დაბალი | საშუალო | მაღალი |
| პრეზენტაციის უნარი | უჭირს პრეზენტაციის გაკეთება, მსჯელობს ძალიან ზერელედ. | პრეზენტაციის დროს აკლია დამაჯერებლობა, საკითხის ირგვლივ მსჯელობს ზერელედ. | აქვს პრეზენტაციის კარგი უნარი. მსჯელობს დამაჯერებლად,საკითხის ირგვლივ აქვს სრულყოფილი ცოდნა. |
| შემოქმედითობის უნარი | მოსწავლეს ძალიან უჭირს საინტერესო მოსაზრებების ჩამოყალიბება და ორიგინალური არგუმენტირებული მსჯელობა. | მოსწავლეს სხვათა უმნიშვნელო დახმარებით შეუძლია საინტერესო მოსაზრებების ჩამოყალიბება და ორიგინალური არგუმენტირებული მსჯელობა. | მოსწავლეს დამოუკიდებლად შეუძლია საინტერესო მოსაზრებების ჩამოყალიბება და ორიგინალური არგუმენტირებული მსჯელობა. |
| კომუნიკაციის უნარი | მოსწავლე იშვიათად ახერხებს ფაქტების, კონტექსტის, საკუთარი ემოციური მდგომარეობის ადეკვატურად გადმოცემას. | მოსწავლე კარგად ახერხებს ფაქტების, კონტექსტის, საკუთარი ემოციური მდგომარეობის ადეკვატურად გადმოცემას. | მოსწავლე ძალიან კარგად ახერხებს ფაქტების,კონტექსტის, საკუთარი ემოციური მდგომარეობის ადეკვატურად გადმოცემას. |
| დამოუკიდებლად ექსპერიმენტის ჩატარების უნარი | ვერ გეგმავს და ვერ ატარებს ექსპერიმენტს.
ვერ აღრიცხავს და აანალიზებს შედეგებს. |
უჭირს ექსპერიმენტის ჩატარება.
უჭირს შედეგების აღრიცხვა და ანალიზი. |
ყოველთვის ატარებს ექსპერიმენტს;
ყოველთვის აღრიცხავს და აანალიზებს შედეგებს. |
| თანამშრომლობის უნარი
|
ვერ ამყარებს კომუნიკაციას კლასელებთან და უჭირს თანამშრომლობითი მუშაობა. | იშვიათად ამყარებს კომუნიკაციას კლასელებთან და ახერხებს თანამშრომლობითი მუშაობას. | ყოველთვის ამყარებს კომუნიკაციას კლასელებთან და კარგად გამოსდის თანამშრომლობითი მუშაობა. |
მსგავსი კვლევითი პროექტის დაგეგმვა შეიძლება ბევრი საგაკვეთილო მასალის ირგვლივ. მოსწავლის ინტერესს აღვივებს ფერადი პრეზენტაციები, ექსპერიმენტები. უკეთესი შედეგის მომცემია, თუ ექსპერიმენტს კვლევითსა და გაზომვადს გავხდით.
პროექტის მასალები:
https://drive.google.com/file/d/10XlEgH6iJwLEyyov15xgbCwjfPl4QU5a/view
https://drive.google.com/file/d/11fQeqVHdLFrdH1AT50wHQOv5ICNfqG4L/view
https://drive.google.com/file/d/1omxhhPC2Ac1zVSqzh7bOeQrZ931W029e/view
https://drive.google.com/file/d/1GbheXZtXez2OnlfBf2YJQZqEi8Dxsyy6/view
https://drive.google.com/file/d/1VnfqCkXhmwKRUXGzGKymDt08Am5DepRc/view
