ეროლ ვორდერმანი ბრიტანელი ტელეწამყვანი და მათემატიკური განათლების საკითხში დევიდ კემერონის მრჩეველია. თავის წიგნში „როგორ ვასწავლოთ ბავშვს სწავლა“ ის გვიყვება, როგორ ავუხსნათ უმცროსკლასელებს და მოზარდებს ყველაზე მარტივი საკითხები, რომლებიც მათ სწავლაში დაეხმარება. ინფორმაციის მოძიება, დღის განრიგის შედგენა – ეს ყველაფერი ძალზე მნიშვნელოვანია.
ვორდერმანის წიგნი ილუსტრირებული სახელმძღვანელოა – ბევრი ცხრილით, სქემითა და ნახატით. შესაძლოა, ვინმეს მოეჩვენოს, რომ ავტორი ისედაც ნაცნობ საკითხებს იმეორებს: რატომ არის მნიშვნელოვანი მასალის ნაწილებად დაყოფა და არა ერთიანად სწავლა, გუნდური მუშაობა და დღის წესრიგის დაცვა, მაგრამ მართლა ასე როდია. ეს არის მარტივი და გასაგები ინსტრუქცია მშობლებისათვის (და მოზარდებისთვისაც) იმის შესახებ, რით დავიწყოთ და, საზოგადოდ, სწავლის რა მეთოდები გამოვიყენოთ.
მოსწავლეებისა და ინფორმაცის აღქმის 5 ტიპი
სწავლასთან დაკავშირებული პრობლემები საკმაოდ ხშირია იმის გამო, რომ თქვენ ვერ იპოვეთ ბავშვისთვის მისაღები სწავლის სისტემა და ვერ განუვითარეთ მისთვის საჭირო უნარები. კეროლ ვორდერმანი გამოყოფს მოსწავლეების და, იმავდროულად, სწავლის რამდენიმე ტიპს:
- ვიზუალური. ასეთ ბავშვებს განვითარებული აქვთ სივრცითი აზროვნება. მათ ჩანახატების კეთება, დიაგრამების ხატვა და რუკების შედგენა უყვართ.
- ვერბალური. ასეთ მოსწავლეებს მდიდარი სიტყვათა მარაგი აქვთ, საუბრისას ისინი რიტმს და რითმას ეყრდნობიან.
- ლოგიკური. ასეთ ბავშვებს ეხერხებათ მათემატიკური მეცნიერებების შესწავლა. ხედავენ მიზეზშედეგობრივ კავშირებს, მარტივად პოულობენ ლოგიკურ კავშირს. ისინი კარგად ადგენენ სქემებს, სადაც ყველაფერი რთულიდან მარტივისკენ და მთავარი საკითხიდან მეორეხარისხოვანისკენ არის მიმართული.
- სმენითი. ამ ტიპის მოსწავლეები ხშირად მუსიკით არიან გატაცებულნი. ისინი ადვილად იმახსოვრებენ ინფორმაციას მოსმენით, უყვართ აუდიოლექციებისა და პოდკასტების სმენა.
- ფიზიკური. ასეთ ბავშვებს უყვართ მოქმედება და ამოცანების გააზრება მოძრაობაში. ისინი საკითხს პატარ-პატარა ნაწილებად შლიან, რომ მიხვდნენ, „როგორ არის მოწყობილი შიგნიდან“.
ყველაზე ეფექტიანი სწავლების აქტიური მეთოდებია. როდესაც მთელი ინფორმაცია ანალიზდება, მოსწავლე სვამს კითხვებს, ეცნობა დამატებით მასალებს, ერთმანეთს უთავსებს მუშაობის სხვადასხვა ტიპს.
აი აქტიური სწავლების რამდენიმე მეთოდი:
- ინტელექტ-რუკის შედგენა, რომელზეც ინფორმაცია და იდეებია ერთმანეთთან დაკავშირებული;
- ნასწავლი მასალის მეგობრისთვის ან წარმოსახვითი აუდიტორიისთვის მოყოლა;
- შესწავლილი საკითხის საწინააღმდეგო არგუმენტებზე ფიქრი;
- 100 სიტყვით მოყოლა იმისა, რა ისწავლე. შემდეგ ამის შემცირება 10 სიტყვამდე.
კარგად ორგანიზებული მუშაობა წარმატების ნახევარია. მნიშვნელოვანია, იცნობდეთ თქვენს სუსტ და ძლიერ მხარეებს, ისახავდეთ მიზნებს და, რაც მთავარია, წარმოდგენილი გქონდეთ, როგორ აპირებთ მათ მიღწევას. დროის მენეჯმენტის სპეციალისტები გვირჩევენ „სალიამის მეთოდს“: დაყავით დიდი დავალება პატარა ნაწილებად, ისევე როგორც ძეხვს ერთი და იმავე ზომის პატარა რგოლებად ჭრით.
აღმოჩნდა, რომ ბევრი ამოცანის ერთდროულად დასახვა ამცირებს ტვინის აქტიურობას. გაცილებით ეფექტიანია, ყველა საქმე გაყოთ და დავალება პატარა ნაწილებზე კონცენტრირებით შეასრულოთ.
სწორად შედგენილი განრიგი ჯერ კიდევ არ არის პროექტის დასრულების გარანტია. იმისთვის, რომ მოსწავლეებმა დავალება საჭირო ვადაში ჩააბარონ, მათ უნდა ისწავლონ დროის უკუათვლაც. ასევე, უნდა გაითვალისწინონ და მოიტოვონ დრო სამუშაოს გასასწორებლად და ცვლილებების შესატანად.
როგორ ისარგებლონ ლიტერატურის სიებით და მოძებონ ინფომაცია
კეროლ ბორდმანის აზრით, ბიბლიოთეკები დაუმსახურებლადაა მივიწყებული. ეს იდეალური ადგილია სწავლისთვის. სკოლის მოსწავლეებს ხშირად არასწორად ესმით რეკომენდებული ლიტერატურის ჩამონათვალი: არ არის საჭირო ყველა წიგნის წაკითხვა; აუცილებელია მხოლოდ ძირითადი წყაროების გამოყოფა და ყველაფრის აქედან დაწყება.
თანაც დამატებითი ლიტერატურის გაცნობა სასარგებლოა – ეს აქტიური სწავლების ერთ-ერთი მეთოდია. თუ წინ დიდი ინფორმაციის შემცველი სამუშაო გელით, არჩევითი კითხვის უნარი დაგეხმარებათ: მოძებნეთ საკვანძო სიტყვები და ტექსტში გამოყავით ძირითადი მომენტები. მთავარ სასწავლო უნარად ავტორს მიაჩნია პირველწყაროებზე მუშაობა, რომლებშიც ინფორმაცია უნდა გადამოწმდეს. ასევე უნდა გადამოწმდეს ციტატების ხარისხი.
რა დაგეხმარებათ უკეთ დამახსოვრებაში
იმისთვის, რომ დაიმახსოვროთ ყველა საჭირო ინფორმაცია, ის რეგულარულად უნდა გადაიმეოროთ. ვორდერმანი გვთავაზობს საკვანძო სიტყვების და ფრაზების ცალკე ბარათებზე ამოწერას ყოველი კვირის და ყოველი თვის ბოლოს. მასალის გამეორება აზრს მოკლებულია, თუ საგანზე მხოლოდ ზოგადი წარმოდგენა არ გაქვთ.
ბავშვებს ინფორმაციის ათვისებაში დაეხმარება:
- კონსპექტების მომზადება საკუთარი სიტყვებით;
- გაკვეთილზე კითხვების დასმა;
- თანაკლასელებთან ჩანაწერების გაცვლა-გამოცვლა და გავლილ მასალაზე საუბარი;
- ახალი ინფორმაციის სხვა ცოდნასთან დაკავშირება. არ დაგავიწყდეთ შესვენება: უმცროსკლასელებმა უნდა შეისვენონ ყოველი ნახევარი საათის შემდეგ, უფროსებს კი 45-60 წუთის განმავლობაში შეუძლიათ მეცადინეობა, რის შემდეგაც 12-20 წუთით შესვენებაა რეკომენდებული.
მეხსიერება და ტვინი
მიღებულ ინფორმაციას ჩვენი ტვინი კოდად აქცევს, მერე კი მეხსიერებაში გზავნის. როდესაც რაღაცის გახსენება გვჭირდება, ვიყენებთ გრძელვადიან მეხსიერებას და მისგან კოდირებულ ინფორმაციას ვიღებთ. რამდენიმე მინიშნებისა და გრძნობის ორგანოების კომბინირებას მრავალჯერადი კოდირება ჰქვია. ეს მეთოდი საშუალებას გვაძლევს, გრძნობის ორგანოები და შემოქმედებითი შესაძლებლობები ავამოქმედოთ: სწავლის პროცესი უფრო საინტერესო ხდება, ხოლო მასალა – უფრო იოლად ასათვისებელი.
ის, რომ ადამიანი იყენებს ტვინის მხოლოდ 10%-ს, მითია და დროა დავივიწყოთ.
მინიშნებად შეიძლება ნებისმიერი რამ გამოგვადგეს. თუნდაც სხეულის ნაწილები. მაგალითად, ატომის აგებულების დამახსოვრებისას შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ ხელი როგორც ძირითადი ელემენტი და თითები როგორც მისი ნაწილები.
მეხსიერების სტიმულირებისთვის შეიძლება მოვიშველიოთ დამახსოვრების არა ერთი, არამედ რამდენიმე მეთოდი, მაგალითად:
- ბლოკ-სქემები (საკვანძო სიტყვების ჩაწერა და მათგან საფეხურებრივი პროცესის შედგენა);
- ციცერონის მეთოდი (რომაელი ორატორი გამოსვლის დროს ახსენებდა უამრავ სახელს, მოჰყავდა არაერთი რიცხვი და ფაქტი. ამბობენ, რომ გონებით ის ამ ფაქტებს „შენობაში“ ანაწილებდა, მერე კი „დაუვლიდა“ მათ და აუცილებელ ინფორმაციას აგროვებდა).
