ტექსტის თავდაპირველი დამუშავება ბავშვებისთვის საკმაოდ რთულია. კითხვა გაგრძელებებით, ერთობლივი, ინდივიდუალური, ორიენტირებული კითხვა – მეთოდები მრავალფეროვანია, თუმცა მაინც რჩებოდა ბუნდოვანი საკითხები გაგება-გააზრებისთვის. ასე იყო ჩემს ორ მეხუთე კლასთანაც, სანამ ჩაღრმავებული კითხვის მეთოდს აღმოვაჩენდით.
რა არის ჩაღრმავებული კითხვის მეთოდი?
ეს არის მეთოდი, რომელიც საუკეთესო საშუალებაა მოთხრობების დაწვრილებითი შესწავლისთვის. მეთოდის არსი შემდეგია – ტექსტს ვკითხულობთ სამჯერ, ყოველი წაკითხვისას კი მიზანი სხვადასხვაა.
პირველი წაკითხვისას ყურადღებას ვამახვილებთ მხოლოდ შინაარსზე: სად ხდება მოქმედება, ვინ არიან პერსონაჟები, ვიმახსოვრებთ გეოგრაფიული ადგილების სახელებს.
მეორე წაკითხვისას გვაინტერესებს მხოლოდ ნაწარმოების მხატვრული მხარე: მხატვრული ხერხები, ფრაზეოლოგიზმები, უცხო და საინტერესო სიტყვები, ავტორის ტონი, მისთვის დამახასიათებელი ხელწერა.
მესამე წაკითხვისას კი ვაკვირდებით ნაწარმოების მთავარ იდეას, სათქმელს, პარალელს ვავლებთ სხვა ტექსტებთან, პირად გამოცდილებასთან.
რა საერთო შეიძლება ჰქონდეს შოკოლად „სნიკერსს“ ამ მეთოდთან? ბავშვების საყვარელ ტკბილეულთან პარალელის გავლება უფრო გასაგებს ხდის მეთოდის მიზანს. „სნიკერსის“ შიგთავსი შედგება მიწისთხილის, კარამელისა და შოკოლადისგან, შესაბამისად, ის პირველ წაკითხვას ჰგავს. შოკოლადის შესაფუთი ქაღალდი მოთხრობის მხატვრულ მხარეს გვაგონებს, რადგან არასდროს აგვერევა სხვა ტკბილეულში. „სნიკერსით“ პირის ჩატკბარუნება კი ტექსტის მესამე წაკითხვის ფაზასთან გავათანაბრეთ.
სასურველია, თავდაპირველად მასწავლებელმა რამდენიმე გაკვეთილი ხმამაღალი ფიქრის მეთოდის გამოყენებით თავად წაიკითხოს და გზა გაუკვალოს მოსწავლეებს, სანამ ტექსტს დამოუკიდებელად გაართმევენ თავს. შესასწავლიტექსტს ვაკრავთ დაფაზე და ხმამაღლა ვიწყებთ კითხვას, ნაბიჯ-ნაბიჯ ვახმიანებთ ფიქრებს, ვუღრმავდებით ყოველი წაკითხვისას აღმოსაჩენ საკითხებს. მოსწავლეებიც ჩვენთან ერთად კითხულობენ. მომარჯვებული გვაქვს ფერადი ფანქრები, მარკერები, კალმები – ვხაზავთ შესაბამის ფაქტებს და ვაკეთებთ ჩანიშვნებს. შესაძლებელია, პირველი და მეორე წაკითხვისას მოსწავლეებთან ერთად კითხვა, მესამე ეტაპზე კი – ტექსტთან ბავშვების მარტო დატოვება.
რა უნდა გავითვალისწინოთ ამ მეთოდით მუშაობისას?
- ტექსტი უნდა იყოს მცირე მოცულობის, მაგალითად, რევაზ ინანიშვილის „მუხა“, „გახარებული მზე“, ერთი კონკრეტული თავი საბავშვო ლიტერატურიდან;
- მეთოდისთვის აუცილებელია წყვილი გაკვეთილი;
- სასურველია, მოსწავლეებთან ერთად შევიმუშაოთ ნიშანთა სისტემა, რომელთაც კითხვისას გამოვიყენებთ;
- მოსწავლეები მუშაობენ ინდივიდუალურად;
ჩემს პრაქტიკაზე დაკვირვებით, ჩაღრმავებული კითხვის მეთოდით დამუშავებული ტექსტები საუკეთესო გზაა მრავალფეროვანი დავალებებისთვის. მოსწავლეებს უადვილდებათ ნებისმიერი დავალების შესრულება, რადგან მათთვის გასაგები ხდება მხატვრული ტექსტის ყველა ნიუანსი. აღსანიშნავია ისიც, რომ კითხვის ამგვარი მეთოდით თითოეული მოსწავლე უკეთესად იგებს და იაზრებს ტექსტს, გაწაფული კითხვის რა ეტაპზეც არ უნდა იყოს ის. ამასთანავე, მასწავლებლისთვის დიდი სიამოვნებაა ბავშვების მიერ გამოყენებულ ნიშანთა სისტემაზე დაკვირვება.
წლის ბოლოს მეხუთე კლასში ჩავატარე გამოკითხვა. ერთი კითხვა ეხებოდა ქართულის გაკვეთილზე გამოყენებულ მეთოდებს. უნდა დაესახელებინათ, ყველაზე მეტად რომელი მეთოდი უყვართ. ოთხმა მოსწავლემ ჩარღმავებული კითხვის მეთოდი დაასახელა იმიტომ, რომ მოთხრობას ვუღრმავდებით, ტექსტს კარგად ვეცნობით და ბევრს ვკითხულობთო.
ჩაღრმავებული მეთოდის შესახებ უფრო დაწვრილებით შეგიძლიათ გაეცნოთ ვიდეო სესიებს პორტალზე „kargiskola.ge”
