მასწ, ChatGPT-ს შეიძლება ვკითხო? შეიძლება ხელოვნური ინტელექტი გამოვიყენო? ეს კითხვები საკლასო ოთახში საუბრების განუყოფელი ნაწილი ხდება. IA-ს განვითარებამ, ერთი მხრივ გაამარტივა შემეცნების პროცესი, მეორე მხრივ – ერთგვარი საფრთხის ქვეშ დააყენა განათლების სისტემა.

დღეს მასწავლებელიცა და მოსწავლეც ხელოვნური ინტელექტის შესაძლებლობებს აქტიურად იყენებს სასწავლო პროცესში. მასწავლებლები ქმნიან დავალებებს, ხოლო მოსწავლეები ხშირ შემთხვევაში ირჩევენ მარტივ გზას ამ დავალებებზე პასუხების გასაცემად. ამასთან დაკავშირებით ჟურნალის „მასწავლებელი“ ვებ-გვერდზე არაერთი წერილია გამოქვეყნებული.

თითქმის ყველა ტექნოლოგიურ გიგანტს და ზოგ შემთხვევაში ქვეყანას საკუთარი ხელოვნური ინტელექტის პლატფორმა აქვს შექმნილი. შეიძლება თუ არა, ერთ კონკრეტულ შეკითხვაზე ხელოვნური ინტელექტის სხვადასხვა პლატფორმამ განსხვავებული ინტერპრეტაცია და პასუხები შემოგვთავაზოს? ჩემი სტატია სწორედ  AI-ს და მათი შემქმნელების შესაძლო მიკერძოების საფრთხეს ეხება.

როგორ დავაფიქროთ ხელოვნური ინტელექტის პლატფორმების შესაძლო მიკერძოებულობაზე ჩვენი მოსწავლეები და რა უარყოფითი ზეგავლენა შეიძლება ჰქონდეს AI-ს მხრიდან ინფორმაციის შეგნებულ დამახინჯებას?

შეგვიძლია მოსწავლეები ჩავრთოთ მარტივ ექსპერიმენტში. ვთხოვთ, მოიფიქრონ  კითხვები და დაუსვან ხელოვნური ინტელექტის სხვადასხვა პლატფორმას.  შემდეგ შეადარონ ერთმანეთს და იმსჯელონ განსხვავებული პასუხების მიზეზებზე.

კითხვა – რამდენად უსაფრთხოა tiktok-ი? გთხოვ, მიპასუხო ერთი წინადადებით.

Deepseek

TikTok-ის უსაფრთხოება დამოკიდებულია მომხმარებლის პირადი მონაცემების დაცვაზე და პლატფორმაზე გამოყენებულ პარამეტრებზე, ამიტომ მნიშვნელოვანია პრივატობის პარამეტრების გულდასმით დაყენება და ფრთხილად გამოყენება.

Gemini

TikTok-ის უსაფრთხოება კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას მონაცემთა კონფიდენციალურობისა და ჩინეთის მთავრობასთან კავშირების გამო, რამაც მრავალ ქვეყანაში შეშფოთება გამოიწვია.

ChatGPT

TikTok-ს აქვს გარკვეული უსაფრთხოების მახასიათებლები, თუმცა მასზე კვლავ არსებობს სერიოზული შიშები მონაცემთა კონფიდენციალურობისა და ჩინეთის მთავრობასთან შესაძლო კავშირების გამო.

პირველივე მარტივ კითხვაზე განსხვავებული პასუხები მივიღეთ. მოდით გავაგრძელოთ.

კითხვა – რომელია ყველაზე წარმატებული და პოპულარული და ხშირად გამოყენებადი AI პლატფორმა მსოფლიოში? გთხოვ, უპასუხე რეალური მონაცემების საფუძველზე.

Gemini

ბოლო მონაცემებით (2024-2025 წლები), ხელოვნური ინტელექტის ყველაზე წარმატებული და პოპულარული პლატფორმები, გამოყენების მოცულობისა და გადმოწერების რაოდენობის მიხედვით, შემდეგია:

1. ChatGPT (OpenAI):
2. Google Gemini (ყოფილი Bard)

Deepseek

2024 წლის მონაცემებით, ყველაზე წარმატებული, პოპულარული და ხშირად გამოყენებადი AI პლატფორმები მსოფლიოში შემდეგია:

1. OpenAI (ChatGPT, GPT-4, DALL·E, Whisper)
2. Google AI (Gemini, Bard, DeepMind, PaLM 2)

როგორც ვხედავთ, ამ კითხვაზე ორი სხვადასხვა AI პლატფორმა იდენტურ პასუხს გვცემს. შეგვიძლია ოდნავ გავართულოთ კითხვა და დავსვათ შედარებით მწვავე შეკითხვა.

კითხვა – რატომ არ დაუჭირა მხარი ჩინეთმა გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუციას   საქართველოს ოკუპირებული რეგიონებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა და დევნილთა თავიანთ სახლებში აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში დაბრუნების თაობაზე?

Deepseek

ჩინეთის საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთი ძირითადი პრინციპია არაჩარევა სხვა ქვეყნების შინაურ საქმეებში და სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის პატივისცემა. გაეროს რეზოლუცია, რომელიც ეხება საქართველოს ოკუპირებულ რეგიონებს (აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი), შეიძლება განიხილებოდეს როგორც საქართველოს შინაურ საკითხად, რაც ჩინეთის პოზიციას ეწინააღმდეგებოდა. გარდა ამისა, ჩინეთი ხშირად თავს არიდებს კონფლიქტებთან დაკავშირებულ რეზოლუციებს, რომლებიც შეიძლება ჩაითვალოს მხარეებისგან ერთის მხრივ მხარდაჭერად.

ChatGPT

1. ძირითადად ნეიტრალიტეტზე ორიენტირებული საგარეო პოლიტიკა

ჩინეთი ცდილობს, თავი შეიკავოს ისეთი რეზოლუციების მხარდაჭერისგან, რომლებიც სეპარატიზმის, ტერიტორიული მთლიანობის ან საერთაშორისო დაპირისპირების საკითხებს ეხება, თუ ეს არ ემთხვევა მის პირდაპირ პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ინტერესებს. ის, როგორც წესი, ასეთ შემთხვევაში თავს იკავებს კენჭისყრაში მონაწილეობაზე ან აძლევს „წინააღმდეგ“ ხმას, რათა არ დაიკავოს მკაფიო პოზიცია.

2. საკუთარი ტერიტორიული მთლიანობის პოლიტიკა

ჩინეთი ძალიან სენსიტიურია საკუთარი ტერიტორიული მთლიანობის საკითხში (მაგალითად, ტაივანი, ჰონკონგი, ტიბეტი, სინძიანი). შესაბამისად, ის მოერიდება იმ რეზოლუციების მხარდაჭერას, რომლებიც სხვა სახელმწიფოს ტერიტორიულ მთლიანობას ეხება, რათა პრეცედენტი არ შეიქმნას, რომელიც ორმაგი სტანდარტის ბრალდებას გამოიწვევს მის მიმართ.

ამ კითხვას AI პლატფორმები უკვე განსხვავებული ინტერპრეტაციის პასუხობენ. რა შეიძლება იყოს ამის მიზეზი?

კითხვა:

Deepseek-ის პლატფორმამ კითხვაზე გაჩუმება არჩია და სხვა თემაზე საუბარის გაგრძელება შემოგვთავაზა.

ChatGPT

ჩინეთი ითვლება არადემოკრატიულ ქვეყანად იმიტომ, რომ მას მართავს ერთპარტიული რეჟიმი — ჩინეთის კომუნისტური პარტია, რომელიც არ ატარებს თავისუფალ და მრავალპარტიულ არჩევნებს, ზღუდავს სიტყვის, პრესის, შეკრებისა და პოლიტიკური გამოხატვის თავისუფლებებს და არ უზრუნველყოფს სასამართლოს დამოუკიდებლობას.

Gemini

ჩინეთი არადემოკრატიულ ქვეყნად ითვლება მისი პოლიტიკური სისტემისა და ადამიანის უფლებების მდგომარეობის გამო, რაც შემდეგი ძირითადი მახასიათებლებით არის განპირობებული:

• ერთპარტიული მმართველობა
• არჩევნების არარსებობა
• სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვა
• ადამიანის უფლებების დარღვევა
  • ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობების დევნა
  • თავისუფლების შეზღუდვა
  • წამება და არაადამიანური მოპყრობა
  • სოციალური საკრედიტო სისტემა
• სასამართლო სისტემის ნაკლებობა

კითხვა – რამდენად სანდო და მიუკერძოებელი AI ხელსაწყოა Deepseek?

ChatGPT

DeepSeek არ ითვლება განსაკუთრებით სანდო ან მიუკერძოებელ AI-ინსტრუმენტად, რადგან ის აჩვენებს სიმპტომებს როგორიცაა:

• მნიშვნელოვანი სიზუსტის ნაკლებობა
• ცენზურა და პოლიტიკური ბიასი
• უსაფრთხოების სუსტი დაცვა
• მონაცემთა კონფიდენციალურობის რისკები

Gemini

DeepSeek, ჩინური ხელოვნური ინტელექტის მოდელი, მიუკერძოებლობისა და სანდოობის კუთხით არაერთ კრიტიკას იმსახურებს, განსაკუთრებით დასავლურ ალტერნატივებთან შედარებით (მაგალითად, ChatGPT, Gemini).

Deepseek

DeepSeek Chat, როგორც AI-ზე დაფუძნებული ჩატბოტი, ცდილობს იყოს სანდო, ობიექტური და მიუკერძოებელი.

ნებისმიერი ხელოვნური ინტელექტი იმ მონაცემებზე დაყრდნობით გვპასუხობს, რასაც შემქმნელები აწვდიან. თუ ამ მონაცემებში არსებობს შეგნებული მიკერძოება ან მონაცემები არასრულია, შედეგად AI შეიძლება რაიმე მოვლენის თუ ფაქტის მიმართ მიკერძოებული  იყოს. შესაბამისად AI-ის მიკერძოების შესახებ ცოდნა გვეხმარება კრიტიკულად ვიფიქროთ და პასუხისმგებლობით მოვეკიდოთ ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებას.  მნიშვნელოვანია, ნებისმიერი პლატფორმის გამოყენებისას ვიყოთ კრიტიკულები და ობიექტურად ვაანალიზებდეთ მოწოდებულ ინფორმაციას.

დასრულდა 2024-2025 სასწავლო წელი. მასწავლებლები ყოველ სასწავლო წელს განსხვავებული მიდგომით ვაჯამებთ განვლილ პერიოდს, თავს ვუყრით შექმნილ რესურსებს, მოსწავლეთა მიღწევებს, საკუთარ შეცდომებს, ვფიქრობთ მათი გამოსწორების გზებზე და ა.შ.

სკოლაში მუშაობის დაწყებიდან ასეთი რთული და კრიზისული სასწავლო წელი ჯერ არ მქონია. ამ წერილზე მუშაობაც კი ძალიან მიჭირს. ძალით ვეძებ სიტყვებს, რათა წინადადებები ავაწყო და მკითხველამდე მოვიტანო ჩემი სათქმელი. ქვეყანაში მიმდინარე პროცესები უარყოფით გავლენას ახდენს მენტალურ ჯანმრთელობაზე, მოტივაციაზე, განცდებზე… შეუძლებელია უყურებდე დამდგარ და არსებულ რეალობას და ერთდროულად არ გეუფლებოდეს გაურკვევლობის, შიშისა თუ ბუნდოვანების განცდა.

კანონი დაირღვა და..

ადამიანების (მათ შორის განათლების სფეროში დასაქმებულების) ნაწილი, დაკავებულ პატიმრებს დამნაშავეებად და კანონის დამრღვევებად მოიხსენიებს და მათთვის თავისუფლების აღკვეთას ამართლებს.

მიხეილ ჯავახიშვილმა დაარღვია კანონი. მან საბჭოთა კავშირის სისხლის სამართლის 58-8 და 58-11 მუხლებით გათვალისწინებული დანაშაულები „ჩაიდინა“.  ის დახვრიტეს. სანდრო ახმეტელმაც კლასიკური გაგებით დანაშაული ჩაიდინა. მას „ტროიკამ“ „დაუმტკიცა ბრალი“.

დღეს ისტორიაში თუ ლიტერატურაში, რეპრესირებულ ადამიანებზე ვამბობთ, რომ ისინი სისტემის, უსამართლობის, ჩაგვრის, რეჟიმისა თუ სისტემის მსხვერპლები იყვნენ. ანუ ვაღიარებთ, რომ კონკრეტულ სიტუაციაში, შესაძლოა ძალაუფლების მპყრობელმა სუფთა ფორმალური სამართლებრივი თვალსაზრისით დასაჯოს მოქალაქე, მაგრამ ისე, რომ მას არ ჰქონდეს დანაშაული. შეიძლება მიხეილ ჯავახიშვილი მართლა ხვდებოდა პოლონეთის ან გერმანიის საელჩოს წარმომადგენლებს, მაგრამ ამით ის კონტრრევოლუციურ საქმიანობას არ ეწეოდა…

„ეს გზა ტაძრამდე მიმიყვანს?“

კითხვა თენგიზ აბულაძის შედევრიდან „მონანიება“ ყველაზე კარგად შეესაბამება დღევანდელ ქართულ რეალობასა თუ ყოფას. ჩვენ, როგორც ახალგაზრდებთან მომუშავე ადამიანებმა, ყველაზე ხშირად უნდა დავსვათ კრიტიკული კითხვები იმ პლატფორმიდან, საიდან საუბარი თუ აზრების გავრცელება ჯერ კიდევ შეგვიძლია.  ჩემი კითხვა, რომელსაც ხშირად ვუსვამ გარშემომყოფებს არის შემდეგი: – ასეთ საქართველოზე ვოცნებობდით? ასეთი საზოგადოების მშენებლობისთვის ვიხარჯებით? ეს არის ის ბედნიერი ქვეყანა სადაც უნდა იცხოვრონ ჩვენმა შვილებმა, მოსწავლეებმა თუ მთლიანად საზოგადოებამ? ეს არის ის გზა, რომელიც ტაძრამდე მიგვიყვანს? ამ კითხვებზე პასუხების გაცემა საჭიროებს მინიმალურ დაკვირვებას, დაფიქრებას, ისტორიის, ლიტერატურისა თუ სამართლის ცოდნას.

უსასრულო წყვდიადში სინათლე განათლებას შემოაქვს. სწორედ განათლებას შეუძლია გაარღვიოს მოჯადოებული წრე, აგვიხილოს თვალები, მოგვცეს შესაძლებლობები ინდივიდებსა თუ ქვეყანას.  ილია განათლებისთვის მიძღვნილ წერილში გვეუბნება – „განათლება ჰგავს მზესა, რომელიც ისე არ ანათებს, რომ იმავე დროს არ ათბოს და ისე არ ათბობს, რომ არ ანათოს“.

იმისათვის რომ მიზანს მივაღწიოთ, ანუ ავანთოთ სანთელი წყვდიადში, საჭიროა ვიცოდეთ რა გვინდა, მოვლენებს უნდა აღვიქვათ ობიექტურად, დავტოვოთ კომფორტის ზონა და დავძლიოთ  შიში.

რა არის შიში?

ჩვენ გვაქვს გამონათქვამი „შიში ოხერია“.

მაგალითად მიდიხართ ქუჩაში, ხედავთ თავმოხდილ ჭას ან დაზიანებულ გზას, გინდათ ფოტო გადაუღოთ, ატვირთოთ სოც. ქსელში, მონიშნოთ შესაბამისი მუნიციპალური სამსახური და ასე აცნობოთ პრობლემის შესახებ. მაგრამ, ამას არ აკეთებთ, რადგან გეშინიათ, რომ ინტრიგანობაში დაგდებენ ბრალს.

გავიხსენოთ ედმუნდ ბრეიკის ფრაზა „კარგი ადამიანების უმოქმედობა საკმარისია ბოროტების გასამარჯვებლად”.

მაგალითად ხართ მასწავლებელი და უკმაყოფილო ხართ სასწავლო პროგრამით, ან სახელფასო პოლიტიკით, მაგრამ ამაზე ხმამაღლა ვერ საუბრობთ. რატომ? გეშინიათ ვინმემ ცუდად არ გაიგოს თქვენი უკმაყოფილება და რაიმე არასასურველი იარლიყი არ მოგაკერონ.

ან მშობელი ხართ და არ ხართ კმაყოფილი თქვენი შვილის სკოლაში არსებული სიტუაციით, მაგრამ ვერაფერს აკეთებთ, რადგან შეიძლება თქვენი შვილი აითვალწუნონ, გარიყონ, საჯაროდ გაკიცხონ…

შიში მუშაობს მუდმივად.

შიშის გამო ვერ ვბედავთ სოლიდარობა გამოუცხადოთ კოლეგა-მასწავლებელს, რომელსაც მინიმუმ 4 წლამდე პატიმრობა ემუქრება.

შიშია ისიც, როდესაც ასეთ წერილებს კითხულობთ, გულის სიღრმეში ეთანხმებით ავტორს, მაგრამ ვერ აზიარებთ…

ვოლტერს უთქვამს  „ვინც შენს აზროვნებას აკონტროლებს, ის აკონტროლებს შენს ქმედებებსო“ და მართალიც ყოფილა. ის ვინც შიში ჩაგვინერგა თამამად აკონტროლებს ჩვენს ქმედებებს.   „ერთადერთი რაც უნდა გვეშინოდეს, თავად შიშია“ – ამბობს რუზველტი.

საქართველოში განვითარებული მოვლენებით შეშფოთებული ჩემი დანიელი მეგობრები ბოლო პერიოდია სულ მკითხულობენ და ემოციურ მხარდაჭერას მიცხადებენ. ის, რაც აქ ხდება, მათ ვერაფრით წარმოუდგენიათ. რატომ? იქ, ადამიანი, როგორც პიროვნება უმაღლესი ფასეულობაა. დანია საქართველოზე უფრო პატარა ქვეყანაა, საქართველოზე ნაკლები პოტენციალით, თუმცა განათლებისა და შესაძლებლობების მაქსიმალური გამოყენებით შეძლო ქცეულიყო სამაგალითოდ, როგორც სახელმწიფო. დანიაში ვერასოდეს გაიგებთ შემდეგ ფრაზებსა თუ კითხვებს:

– სამსახური, რომ დავკარგო რა მეშველება?

– უმუშევარია და რა ქნას, წამალი როგორ იყიდოს.

– ექიმთან, როგორ წავიდეს, საჭმელში არ ყოფნის ფული.

– 24 საათი მუშაობს და მაინც უჭირს.

– სწავლა უნდა, მაგრამ ოჯახს საშუალება არ აქვს.

– პენსია წამლებში არ ჰყოფნის, საჭმელი როგორ იყიდოს.

– მოსამართლემ უსამართლო გადაწყვეტილება მიიღო…

აი, ამ ჩამოთვლაზე და კიდევ სხვა დანარჩენზე ფიქრობს სახელმწიფო, სადაც თითოეული ადამიანი თანაბრად მნიშვნელოვანია და კანონია მართლა უზენაესი.

დღეს მთლიან ქვეყანას და მასთან ერთად საზოგადოებას უდგას ეგზისტენციალური საფრთხე – საფრთხე საკუთარი სახის დაკარგვისა, ღირებულებებზე უარის თქმისა თუ ემპათიის უნარისგან სრულიად გაძარცვისა. ჩვენი უმოქმედობით უფრო და უფრო ვშორდებით შოთას, ილიას, ვაჟას… ვშორდებით იმ გმირებსა და მათ სულისკვეთებას, რომლებიც იბრძოდნენ სამართლიანობისთვის, თანასწორობისთვის, მეგობრობისთვის, სამშობლოსთვის, სიყვარულისთვის, თავისუფლებისთვის…

სტატიას ვაჟა ფშაველას სიტყვებით დავასრულებ „თავისუფლება ცოცხლებისთვისაა ხელსაყრელი და არა მკვდრებისთვის. იგი გამოვლინდება ადამიანის ნდომა-მისწრაფებაში; თავისუფლება მოქმედებაა, განხორციელებაა ნებისა, აზრისა, გრძნობისა და არა განსვენება, უქმად ყოფნა. თავისუფლება პიროვნებისა და ერისა ერთმანეთთან მჭიდროდ არის დაკავშირებული. სადაც არაა პიროვნება თავისუფალი, იქ ერი დამონებულია…“

გაკვეთილის მიზანი: გაგება გააზრების სტრატეგიებით ტექსტის წაკითხვა და კითხვის გაწაფულობაში ვარჯიში.

მოსწავლეები შეძლებენ ტექსტის წაკითხვას, მის გააზრებასა და გაწაფულად წაკითხვას.

წინარე ცოდნა: მოსწავლეები კითხულობენ მათი ასაკისა და დონის შესაბამის სასწავლო ტექსტებს, შეუძლიათ მათი გააზრება და გამომუშავებული აქვთ ასეთი ტექსტების გაწაფულად წაკითხვის უნარები.

სასწავლო პერიოდი: მესამე-მეოთხე კლასი, 2 გაკვეთილი (90 წუთი)

გამოსაყენებელი რესურსი: ტექსტი ,,ქუდი — მე, ქუდი — მთვარეს”,  ტექსტის ილუსტრაციები, სამუშაო ფურცლები.

გაკვეთილის ქარგა:

1. ტექსტის ილუსტრაციაზე საუბარი
2. სამოდელო წაკითხვა პაუზებით
3. სიტყვებზე დაკვირვება
4. დამოუკიდებელი კითხვა — შეკითხვებზე პასუხები
5. გაწაფული კითხვის აქტივობა
6. გაკვეთილის შეჯამება

აქტივობა 1. ტექსტის ილუსტრაციაზე საუბარი

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეების დაინტერესება და მოტივაციის აღძვრა, საჭირო ლექსიკის წინასწარ დამუშავება.

აქტივობის საჭიროების დასაბუთება: ტექსტის წაკითხვამდე მოსწავლეებშ ინტერესის გამოწვევა და წასაკითხი ტექსტის ზოგიერთი ლექსიკური ერთეულის გაცნობა ბავშვებს დაეხმარებათ ტექსტის აღქმაში.

მასწავლებელი მოსწავლეებს აჩვენებს წასაკითხი ტექსტის ,,ქუდი მე, ქუდი — მთვარეს” ერთ-ერთ საკვანძო ილუსტრაციას და ეკითხება, თუ რას ხედავენ მასზე.

ბავშვები ასახელებენ ყველა საგანს: ხე, ქუდი, ბავშვები, ბიჭი, გოგო, ლურჯი ქუდი, ფოთლები…

შემდეგი ინტერაქცია შესაძლოა წარიმართოს შემდეგნაირად:

— რას აკეთებენ ბავშვები?

— ხეს უყურებენ?

— რატომ უყურებენ ხეს?

— იმიტომ, რომ ხეზე ქუდია.

— როგორ ფიქრობთ, ვისი ქუდია ხეზე?

— პირველი ბავშვის… მეორე ბავშვის?

— როგორ ხასიათზე არიან ბავშვები? უხარიათ? არ უხარიათ?

— როგორ ფიქრობთ, რა მოხდება ამ ტექსტში? რაზე იქნება ეს ამბავი?

აქტივობა 2. სამოდელო წაკითხვა პაუზებით

აქტივობის მიზანი: ტექსტის გაწაფულად წაკითხვის მოდელირება და მის გააზრებაში დახმარება

აქტივობის საჭიროების დასაბუთება: მასწავლებლის სამოდელო წაკითხვა მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს დააკვირდნენ წაკითხვის საუკეთესო მაგალითს. აგრეთვე, მასწავლებელი ეხმარება ტექსტის სათანადოდ გააზრებაში.

მასწავლებელი პაუზებით კითხულობს ტექსტს ხმამაღლა, ზომიერი სიჩქარით, სწორად და ინტონაციით. პაუზების დროს განმარტავს და აზუსტებს ზოგიერთ სიტყვას, სვამს შეკითხვებს ტექსტის გაგების მიზნით და ეხმარება მოსწავლეებს პასუხების გაცემისას.

ტექსტის წაკითხვისას პაუზების შერჩევა დამოკიდებული იქნება მოსწავლეთა საჭიროებებზე.

აქტივობა 3. სიტყვებზე დაკვირვება

აქტივობის მიზანი: სიტყვის მნიშვნელობებზე დაკვირვება და მათი დამახსოვრება

აქტივობის საჭიროების დასაბუთება: სიტყვების მნიშვნელობების ცოდნა მათზე ვარჯიში აუცილებელია, როგორც ტექსტის გააზრებისთვის, ასევე გაწაფული წაკითვისთვისაც.

მასწავლებელი ტექსტში შეარჩევს რამდენიმე სიტყვას, რომელთა გამოყენებითაც ასრულებენ სხვადასხვა სავარჯიშოს. პირველ რიგში დააზუსტებენ ამ სიტყვების მნიშვნელობას, შემდეგ კი შეასრულებენ სავარჯიშოს.

შერჩეული სიტყვები:

გასართობი

ლოლიპოპი

მომტაცა

ასწლოვანი

საჭმლის

გამამხიარულა

ტექსტიდან შერჩეული ამ სიტყვების ასოების მიხედვით ბავშვები შეადგენენ სხვა სიტყვებს. მაგალითად, გასართობი (თარო), ლოლიპოპი (ლილო), მომტაცა (ცოტა), ასწლოვანი (საწოლი), საჭმლის (სამი), გამამხიარულა (მხარი)…

შესაძლოა, მოსწავლეები დაიყონ ჯგუფებად და ორ-ორი სიტყვა დაურიგოს მასწავლებელმა თითოეულ ჯგუფს…

აქტივობა 4. დამოუკიდებელი კითხვა — შეკითხვებზე პასუხები

აქტივობის მიზანი: ტექსტის გააზრება

აქტივობის საჭიროების დასაბუთება: ტექსტის გააზრება ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მიზანი, თუმცა ეს მნიშვნელოვნად ეხმარება კითხვის გაწაფვაშიც.

მასწავლებელი მოსწავლეებს ურიგებს სამუშაო ფურცლებს — ტექსტს შეკითხვებით (იხ. დანართი) და აძლევს სათანადო დროს დამოუკიდებელი კითხვისა და შეკითხვებზე პასუხებისთვის. შესაძლოა, ეს აქტივობა წარიმართოს წყვილებშიც.

აქტივობა 5. გაწაფული კითხვის აქტივობა

აქტივობის მიზანი: გაწაფუილ კითხვის უნარის განვითარება

აქტივობის საჭიროების დასაბუთება: გაწაფული მკითხველები უფრო ადვილად ახერხებენ ტექსტის გაგება-გააზრებას.

მასწავლებელი გაწაფული კითხვის უნარში გავარჯიშების მიზნით მოსწავლეებს აყენებს რიგში (თუ კლასში ბევრი მოსწავლეა, მაშინ ორი რიგიც შეიძლება.) და წარმართავს კითხვის პროცესს ე. წ. კითხვის მატარებლის მეთოდით. (შესაძლოა, მასწავლებელმა მოსწავლეთა გარკვეული ჯგუფისთვის გამოიყენოთ ტექსტის ადაპტირებული ვარიანტი. იხ. დანართი)

მოსწავლეები დგებიან რიგში და ხელში უჭირავთ ტექსტი. მასწავლებლის ნიშანზე (ტაში, ზანზალაკის ხმა…) პირველი მოსწავლე იწყებს ხმამაღლა კითხვას. ამ დროს სხვები ჩუმად კითხულობენ, თვალის გაყოლებით. შემდეგ ნიშანზე პირველი მოსწავლე წყვეტს კითხვას და გადაინაცვლებს რიგის ბოლოში, ხოლო კითხვას აგრძელებს მეორე მოსწავლე.

აქტივობა 6. გაკვეთილის შეჯამება

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეებისთვის უკუკავშირის მიცემა და გაკვეთილის შეჯამება, საშინაო დავალების მიცემა

აქტივობის საჭიროების დასაბუთება: გაკვეთილის დასრულებისას სასარგებლოა კიდევ ერთხელ გახსენება, თუ რა და როგორ გააკეთეს მოსწავლეებმა და ამისთვის სათანადო უკუკავშირის მიცემა.

მასწავლებელი აჯამებს გაკვეთილს, გაიხსენებს ნაბიჯ-ნაბიჯ გაკვეთილის თითოეულ აქტივობას და აძლევს სატანადო უკუკავშირს მოსწავლეებს.

საშინაო დავალებად შიძლება ეთხოვოთ ტექსტის ხმამაღლა წაკითხვაში გავარჯიშება, რათა უფრო სწრაფად, უშეცდომოდ და სატანადო ინტონაციით მოახერხონ წაკითხვა.

დანართი: ტექსტი (შექმნილია USAID საბაზისოგანათლების პროგრამის ფარგლებში)

ქუდი — მე, ქუდი — მთვარეს

დანართი: ადაპტირებული ტექსტი დიფერენცირებული სწავლებისთვის

ქუდი — მე, ქუდი — მთვარეს

დანართი: სამუშაო ფურცელი ტექსტის გააზრებისთვის

დანართი

შეფასების ფურცელი

2018 წლიდან მოყოლებული, ივნისის ბოლო კვირაში საქართველოში ყრუ-უსინათლო პირთა შესახებ  ცნობიერების ამაღლების კვირეული იმართებოდა, ძალისხმევას არ ვიშურებდი, ცნობილი ამერიკელი საზოგადო მოღვაწის, პუბლიცისტისა და მკვლევრის, ჰელენ ადამს კელერის (1880-1965) პატივგების მიზნით და იმის შესახსენებლად, რომ სმენისა და მხედველობის შეგრძნების ორგანოთა ერთდროული კარგვის მიუხედავად, ადამიანი მაინც ადამიანია და მას სრულყოფილად შესწევს ძალა და უნარი საკუთარი შესაძლებლობების გაფურჩქვნისა თუ წარმოჩენისთვის. ჰელენ კელერმა სმენა და მხედველობა 2 წლის ასაკამდე სრულად დაკარგა. მშობლებისა და თავდადებული პედაგოგის, ენ სალივანის დახმარებით კი სრულყოფილი განათლება მიიღო და ბევრისთვის იქვა შუქად, გზად თუ მაგალითად.

„ჩემი ცხოვრების ისტორია“, „სამი დღე ხედვისთვის“, „შუქი ჩემს წყვდიადში“, „ოპტიმიზმი“, „სამყარო, რომელშიც ვცხოვრობ“, „მასწავლებელი – ანა სალივანი, მეისი“, „ღია კარი“, „სიბნელის მიღმა“, „ოპტიმიზმთან ერთად“, „შუამდინარე – ჩემი შემდგომი ცხოვრება“, „ქვის კედლის სიმღერა“, — ჰელენ კელერის წიგნების არასრული ჩამონათვალია.

მისი ცხოვრება ახალი მითი და რეალობაა, რომელიც შთაგვაგონებს, რომ გზა მდუმარე წყვდიადშიც არსებობს, სამყაროს შეცნობის სურვილი და ცოდნისკენ სწრაფვა კი მას ანათებს.

ბევრგან არის ხაზგასმული ჰელენ კელერის მოღვაწეობის კონტექსტი. იგი წერდა მაშინ, როცა ქალებს ჯერ კიდევ არ ჰქონდათ სრული ხმის უფლება, როცა შეზღუდვების მქონე ადამიანები ხშირად უჩინრად ცხოვრობდნენ.  მისი შემოქმედება ამდენად უფრო მეტ მნიშვნელობასა და ღირებულებას იძენს და ამტკიცებს, რომ თვით ყველაზე დაჩრდილული სხეულიდანაც კი შეიძლება გამოკრთეს  სინათლის სხივი.

ჰელენმა სწორედ ეს დაამტკიცა, ესა თუ ის ფიზიკური მდგომარეობა ადამიანის არსებობას უნიკალურად აქცევს, თუკი შეგვიძლია, საკუთარი შინაგანი სამყაროს, გონებისა და სულის სიღრმეებისად მომდინარე ხმა სამყაროსათვის გასაგებად  და ბევრის წინამძღოლად აქციოს.

წინამდებარე სტატიაში  მისი „ქვის კედლის სიმღერის“ შესახებ  ვიტყოდი რამეს. მაგრამ მანამდე შევეცადოთ, თვალები დავხუჭოთ და თავად წარმოვიდგინოთ, რას მოუყვებოდა ქვის კედელი ჰელენის ხელებს, რომლებიც იყო მისი თვალიც, ყურიც და სამყაროს გასაღებიც.

ჩემს ელექტრონულ მეგობარს ვკითხე, ამ ტექსტზე რამ მეტყვი-მეთქი და ისიც არ დამზარდა. „ქვის კედლის სიმღერა“ (The Song of the Stone Wall) ჰელენ კელერის ერთ-ერთი ყველაზე ემოციური და ღრმა პოეტური პროზააო. ვერ დავეთანხმები, რიტმული პროზა მაინც ეთქვა, „I sing the song of the stone wall / …I, the wall, have seen them all“  — ამგვარი ტექსტი  როგორ არ არის პოეზია?! მით უფრო, პოეზია პიროვნებისა, რომელსაც არ ესმის, არც რხევა შეუძლია დაინახოს, მაგრამ ამგვარი მეტაფორისთვის, სიტყვა-ფრაზების მუსიკალობისთვის მიუღწევია?!.  ჟღერს მიძღვნაც, რომელიც ლექსს აქვს წამძღვარებული. მის თარგმანს სტატიის ამ ნაწილში უცვლელად მოვიტანთ. ჰელენი წერს:

,,როდესაც „ქვის კედლის სიმღერის“ წერა დავიწყე, დოქტორი ედვარდ ევერეტ ჰეილი (Dr. Edward Everett Hale) ჯერ კიდევ გახლდათ ჩვენ შორის და ვაპირებდი, მისდამი მიმეძღვნა ეს ლექსი, თუკი გამოცემის ღირსად ჩაითვლებოდა. ვთვლიდი, რომ მოეწონებოდა, რამდენადაც უყვარდა ძველი კედლები და მათდამი  ტრადიციებიც. როდესაც ვცდილობ იმ ადამიანების წარმოდგენას, რომლებმაც კედლები ოდესღაც ააშენეს, თვალწინ მეხატება დოქტორი ჰეილი, როგორც ახალი ინგლისის დამფუძნებელთა გმირობის ცოცხალი განსახიერება.   იგი გახლდათ დიადი ამერიკელი,  ჭეშმარიტი პურიტანი — ღრმა რწმენისა და მაღალი მორალური პრინციპების ადამიანი. ბაგეებით ღაღადებდა წინაპრების გულმოდგინება და გული უძგერდა მათეული გამბედაობით. განა მათვე არ დაუტოვეს ჩირაღდანივით მოგიზგიზე რწმენა, მოუღლელად შრომის პათოსი და თანასწორობის იდეალი?

მაგრამ, ამავდროულად, მისი ნათელი სული არ ატარებდა პურიტულ სიმკაცრესა და სევდას. საკუთარი სულის ფანჯრები სიხარულევანი რწმენის მზისათვის განეღო. მისი რწმენა და გულთბილი იუმორი სხვებს ახარებდა და გონიერებას აღძრავდა. ძველი ამბებით  მათ გონებას ახალი აზრების მისაღებად ამზადებდა, ხოლო იგავებით უხსნიდა გულებს სითბოსა და თანაგრძნობისთვის. ყველას უყვარდა იგი, რადგან თავადაც უყვარდა ყველა. ყველამ უწყოდა, მისი გული მათი ბედნიერებისთვის ილტვოდა და დიდი ადამიანურობით ყველას ტკივილს იზიარებდა. მასში სუსტნი  მეგობარს პოულობდნენ, დაუცველნი კი — მფარველს. მშვიდობის მქადაგებელი იყო, მაგრამ მტკიცედ და გულწრფელად იბრძოდა სამართლიანობის სახელით. მისი დიდებულება აღძრავდა არა მხოლოდ აღტაცებას, არამედ სიმშვიდესა და სიახლოვის გრძნობას  — ღმერთთანაც და ერთმანეთთანაც.

საკუთარი წინაპრების მსგავსად, იგი ოცნებობდა თავისუფალი ქვეყნის შექმნაზე — ქვეყნისა, რომელიც დაფუძნებულია ღვთის სიყვარულსა და ადამიანთა ძმობაზე. ქვეყანაზე, რომელშიც თითოეული ადამიანი მიაღწევს საკუთარ ბედნიერებას და ისწავლის ცხოვრების უმთავრეს ხელოვნებას — თვითდამკვიდრებას და მოყვასის დახმარებას.

ასეთ ფიქრებში იბადებოდა და იძენდა ფორმას ჩემი ლექსი. სწორედ ამიტომ, სამართლიანად მიმაჩნია, რომ იგი მას მივუძღვნა. ამ გზით გამოვხატავ სიყვარულსა და პატივისცემას, რაც მასთან მაკავშირებს მას შემდეგ, რაც ოცი წლის წინ, თავის პატარა ბიძაშვილად მომიხსენია

რენთემი, მასაჩუსეტსი,

იანვარი, 1910.”

ჩემთვის ჰელენი მუდმივი ბრძოლის, თავისუფლების, შეუპოვრობის, განათლების, მაგალითის სიმბოლოა და შეხსენებაც იმისა, რომ თითოეულ ამ ღირებულებას ფასი და ძალა არასდროს დაეკარგება, ისინი ყოველთვის გვაპოვნინებენ გზას და დაგვანახებენ სინათლეს, რაოდენ ბნელ ყოფაშიც არ უნდა გვიხდებოდეს არსებობა, გაგვაგონებენ სიმართლის ხმას, რომელიც ყველა სხვა ხმაზე უფრო ძლიერი და მარადიულია და ვერც ვერასოდეს ჩაახშობს ვერანაირი ძალა. ისინი მდუმარედაც აჟღერდებიან და გააცოცხლებენ  ისტორიებს, როგორც ქვის კედლები — სმენამხედველობაწართმეული ადამიანების ხელებში.

,,ქვის კედლის სიმღერა” —https://ia802302.us.archive.org/7/items/songofstonewall00kellrich/songofstonewall00kellrich.pdf

გაკვეთილის მიზანი: ფ ასო-ბგერის შესწავლა (ცნობა და დაწერა, მთლიანი სიტყვების ცნობა, ლექსიკური მარაგის (ძაფი, ფაფა, სუფრა…) გამდიდრება, გაწაფული კითხვის უნარის გავარჯიშება.

მოსწავლეები შეძლებენ ახალი ასო-ბგერის ამოცნობასა და დაწერას, ამ ასოს შემცველი სიტყვების დეკოდირებასა და ცნობას, ახალი ლექსიკური ერთეულების ამოცნობას, მცირე ტექსტის წაკითხვას.

წინარე ცოდნა: მოსწავლეები ცნობენ ქართული ანბანის ასოთა გარკვეულ რაოდენობას და შეუძლიათ მათი გამოყენებით შედგენილი სიტყვებისა და წინადადებების დეკოდირება; შეუძლიათ ხშირი სიტყვების ცნობა (დეკოდირების გარეშე წაკითხვა); გამომუშავებული აქვთ გაწაფული კითხვის საწყისი უნარები.

სასწავლო პერიოდი: დაახლოებით, სწავლის დაწყებიდან მეხუთე-მეექვსე თვე.

გამოსაყენებელი რესურსი: პოსტერი ,,სოფო და ფეფო”, ტექსტი ,,ფისო ფეფო”, სიტყვის ბარათები, სამუშაო ფურცლები.

გაკვეთილის ქარგა:

1. წიგნის ილუსტრაციის დემონსტრირება და საგნების იდენტიფიცირება
2. საგნების დასახელებაში ვარჯიში (სრული ფიზიკური რეაქცია)
3. სიტყვებზე ფონოლოგიური მანიპულაციები
4. წიგნის ილუსტრაციების დათვალიერება და მოკლე აღწერა
5. წიგნის სამოდელო და ერთობლივი წაკითხვა
6. ტექსტში ასო ,,ფ”-ს მოძებნა და შემოხაზვა, გაფერადება
7. ფ-ასოს დაწერაში გავარჯიშება
8. სიტყვის ბარათებით ვარჯიში
9. დაჭრილი წინადადებების/სიტყვების აწყობა
10. პოსტერის ,,ფეფოს სუფრა” დამზადება და პრეზენტაცია
11. გაკვეთილის შეჯამება

აქტივობა 1. წიგნის ილუსტრაციის დემონსტრირება და საგნების იდენტიფიცირება

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები გაეცნობიან ტექსტის თემას, საკვანძო სიტყვებს.

აქტივობის საჭროების დასაბუთება: ილუსტრაციაზე დაკვირვება აღძრავს მოტივაციასა და ინტერესს, აადვილებს საჭირო ლექსიკურ ერთეულებზე მუშაობას.

მასწავლებელი მოსწავლეებს აჩვენებს ილუსტრაციას (დანართი 1) და წარმართავს ინტერაქციის მოდელირებას. სვამს შეკითხვას, უპასუხებს და ხელს ადებს დასახელებულ საგანზე.

— ეს ვინ არის? ეს არის გოგო. რა ჰქვია ამ გოგოს? სოფო…  ვინ არის? ეს არის სოფო. გაიმეორეთ ჩემთან ერთად: ეს არის სოფო.

მოსწავლეები მასწავლებელთან ერთად ხმამაღლა იმეორებენ წინადადებას. ამის შემდეგ ინტერაქცია წარიმართება კატაზე:

— ეს რა არის? ეს არის ფისო…

— კატა, მასწავლებელო!..

— დიახ, ეს არის კატა… კატა=ფისო… ეს არის ფისო… რა ჰქვია ამ ფისოს? ფისოს ჰქვია ფეფე. გაიმეორეთ ჩემთან ერთად: ფისოს ჰქვია ფეფე… გოგოს ჰქვია სოფო. ფისოს ჰქვია ფეფე.

— გოგოს ჰქვია სოფო. ფისოს ჰქვია ფეფე…

მასწავლებელი ხელს ადებს საგანს (პირველ ეტაპზე გოგოსა და ფისოს ილუსტრაციას, შემდეგ სხვა საგნებზეც), ასახელებს ხმამაღლა და სთხოვს მოსწავლეებს მათაც ხმამაღლა გაიმეორონ ერთად. შემდეგ შეცდომით ასახელებს საგანს და მოსწავლეებმა უნდა ამოიცნონ და სწორად დაასახელონ.

ამ მიდგომით დასახელდება და გავარჯიშდება შემდეგი საგნების აღმნიშვნელი სიტყვები: სოფო, ფისო ფეფე, ფუმფულა კუდი, შარფი, ცისფერი ძაფი, ყავისფერი ძაფი, ვარდისფერი ძაფი.

აქტივობა 2. საგნების დასახელებაში ვარჯიში (სრული ფიზიკური რეაქცია)

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები დაიმახსოვრებენ ახალ ლექსიკურ ერთეულებს.

აქტივობის საჭროების დასაბუთება: ნაცნობი სიტყვები აადვილებს დეკოდირების პროცესს და ხელს უწყობს მთლიანი სიტყვების ცნობას.

მასწავლებელი მიმართავს სრული ფიზიკური რეაქციის მიდგომას და იძლევა შემდეგი სახის მითითებებს:

— თუ ეს არის სოფო, ადექით ფეხზე (თან ხელს ადებს გოგოს ილუსტრაციას და ხელით ანიშნებს მოსწავლეებს, რომ ადგნენ.)… თუ ეს არის ფისო, დასხედით (ხელს ადებს ფისოს ილუსტრაციას და თან ხელით ანიშნებს დასასხდომად).

ამავე სტრატეგიას მასწავლებელი იმეორებს შეცდომით, ანუ ინსტრუქციის მიცემისას ხელს ადებს გოგოს ილუსტრაციას და ასახელებს ფისოს. ამ დროს, რასაკვირველია, მოსწავლეებმა არ უნდა შეასრულონ ინსტრუქცია.

შემდეგ მასწავლებელი ამატებს შემდეგ სიტყვებს: შარფი, ფუმფულა კუდი. იმავე პრინციპით ვარჯიშოებს უკვე ამ სიტყვების გამოყენებით. ბოლოს დაამატებს კიდევ სიტყვებს და, შესაბამისად, სრული ფიზიკური რეაქციის აქტივობამ ასეთი სახე შეიძლება მიიღოს:

— თუ ეს არის გოგო, ბიჭები ადექით ფეხზე… თუ ეს არის ფისო, გოგონები ადექით ფეხზე… თუ ამ ფისოს ჰქვია ფეფე, ასწიეთ ხელები… თუ ეს არის ვარდისფერი ძაფი, დაუკარით ტაში…

ამ პროცესში მასწავლებელი მოსწავლეებს რთავს ინდივიდუალურადაც. მოსწავლეთა შერჩევა დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რა ინფორმაციას მიიღებს მასწავლებელი განმავითარებელი შეფასების ინსტრუმენტის (მოსწავლეთა ინტერაქციაზე დაკვირვება) გამოყენებით:

— თუ ეს არის ფეფე, ნარინე, მოდი ჩემთან!.. თუ ეს არის ფუმფულა კუდი, ჰუსეინ, ადექი ფეხზე…

სასარგებლოა ამ პროცესში მოსწავლეების კიდევ უფრო გააქტიურება. მასწავლებელი შეარჩევს მოსწავლეს, რომელიც მასწავლებლის როლს შეასრულებს: ხელს ადებს საგანს, ასახელებს და სხვა მოსწავლეები იმეორებენ. ასევე, შეცდომითაც დაასახელებს საგანს და მოსწავლეებმა სწორად უნდა დაასახელონ. მოსწავლეთა შერჩევა ამ შემთხვევაშიც დაეყრდნობა განმავითარებელი შეფასების ინსტრუმენტის შედეგად მიღებულ ინფრომაციას. თუმცა, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ამ პროცესში ყველა მოსწავლეს აქვს ხოლმე ჩართვის სურვილი და მასწავლებელმა არ უნდა გააწბილოს ისინიც. ე. წ. მორცხვი მოსწავლეები კი მეტი წახალისებით უნდა გაააქტიუროს.

მეთოდიკური წიაღსვლა: ამ მიდგომით გამოყენებული ფრაზები მოსწავლეებს უნდა გავაგებინოთ მოქმედებებით: ადექით ფეხზე, გამოდი დაფასთან, დაუკარით ტაში, ასწიეთ ხელები. რადგან სრული ფიზიკური რეაქციის მეთოდის გამოყენები მასწავლებლები მუშაობენ როგორც საანბანო, ასევე წინა საანბანო პერიოდშიც, ეს ფრაზები მოსწავლეებს უკვე კარგად ექნებათ დასწავლილი და მოქმედების ჩვენების გარეშეც ამოიცნობენ დასწავლილ ფრაზებს.  აქ ძალიან სასარგებლოა ახალი ფრაზით გამდიდრდებაც, მაგალითად, ვაჩვენოთ და გავაკეთებინოთ: თავზე დაიდეთ ხელი, დააბაკუნეთ ფეხი… მოსწავლეთა მოტივირების მიზნით, შესაძლოა მასწავლებელმა გაამრავალფეროვნოს აქტივობა, მაგალითად, ფურცლებით დაფაროს პოსტერის დმახსოვრებული საგნები და ისე ამოიცნონ.

აქტივობა 3. სიტყვებზე ფონოლოგიური მანიპულაციები

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები მოახერხებენ ზეპირ სიტყვებში ბგერა ,,ფ”-ს ზუსტ იდენტიფიცირებას.

აქტივობის საჭიროება: მნიშვნელოვანია, მოსწავლეებმა გამოკვეთონ ზეპირ სიტყვაში კონკრეტული ბგერა (ამ შემთხვევაში ,,ფ”), რათა ის ადვილად დააკავშირონ მის ვიზუალურ გამოსახულებას — ასოს.

მასწავლებელი კიდევ ერთხელ ადებს ხელს საგნებზე და ასახელებს სიტყვებს, ჯერ —  მითლიანად, შემდეგ — დამარცვლით. მოსწავლეები იმეორებენ დამარცვლილ სიტყვებს.

— სოფო, სო-ფო; ფეფე, ფე-ფე; შარფი, შარ-ფი; ძაფი, ძა-ფი; ფუმფულა, ფუმ-ფუ-ლა…

შემდეგ კიდევ დამარცვლის სიტყვებს და თან ითვლის მარცვლებს:

— სოფო, სო-ფო, 2 მარცვალი; ფეფე, ფე-ფე, 2 მარცვალი; შარფი, შარ-ფი, 2 მარცვალი; ძაფი, ძა-ფი, 2 მარცვალი; ფუმფულა, ფუმ-ფუ-ლა, 3 მარცვალი; (მარცვლების დათვლის დროს მასწავლებელი იყენებს ხელის თითებსაც.)

ამის შემდეგ მასწავლებელი ბგერა-ბგერა ამბობს თითოეულ სიტყვას, მოსწავლეებმა უნდა ამოიცნონ და წარმოთქვან მთლიანი სიტყვა და მიუთითონ ილუსტრაციაზე. საჭიროების შემთხვევაში, ინდივიდუალურადაც გაიძახებს დაფაზე გაკრულ ილუსტრაციასთან მოსწავლეებს.

ამ უნარის განმტკიცების მიზნითაც მასწავლებელი კიდევ უფრო ააქტიურებს მოსწავლეებს — გამოიძახებს დაფაზე გაკრულ ილუსტრაციასთან/პოსტერთან და ახლა მოსწავლე დაასახელებს ბგერა-ბგერა სიტყვებს, ხოლო თანაკლასელები გაიმეორებენ.

ამის შემდეგ მასწავლებელი უბიძგებს მოსწავლეებს ამოიცნონ ბგერა ფ-ს ადგილი თითოეულ სიტყვაში:

— ფისო, ფი-სო, ფ-ი-ს-ო… რომელი ბგერაა აქ ,,ფ”?

— პირველი…

— ძაფი, ძა-ფი, ძ-ა-ფ-ი… აქ რომელია ,,ფ”?

— მესამე…

ბგერებზე მანიპულაციების დროს მასწავლებელმა შეიძლება გამოიყენოს ბგერათა რაოდენობის მიხედვით დაჭრილი ილუსტრირებული ბარათებიც (დანართი 2).

მეთოდიკური წიაღსვლა: ფონოლოგიური კომპეტენციის (ამ შემთხვევაში ბგერებად დაშლა) გამოუშავების გარდა, მუდმივი აქცენტი უნდა ისმებოდეს ბგერების სწორად აღქმასა და წარმოთქმაზე ანუ ფონეტიკურ კომპეტენციაზე. ამიტომ დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მასწავებლის მიერ თითოეული სიტყვის ხაზგასმით და სწორად წარმოთქმას  და ,,საჭირბოროტო” ბგერებზე ყურადღების გამახვილებას. მით უმეტეს, ამ გაკვეთილზე სამიზნე ბგერა სწორედ ასეთი სირთულის ბგერაა.

აქტივობა 4. წიგნის ილუსტრაციების დათვალიერება და მოკლე აღწერა

აქტივობის მიზანი: ტექსტის წაკითხვამდე მოსწავლეები გაააქტიურებენ ლექსიკურ ერთეულებს, მოემზადებიან ტექსტის წაკითხვა-გააზრებისთვის.

აქტივობის საჭიროება: მნიშვნელოვანია, მოსწავლეებს კარგად ესმოდეთ ის სიტყვები, რომლებიც ტექსტში შეხვდებათ. ამისთვის კი ილუსტრაციების გამოყენება ძალიან სასარგებლობა. აგრეთვე, ეს აქტივობა იწვევს მოსწავლეთა მოტივირებასა და ინტერესსს წასაკითხი ტექსტის მიმართ. აგრეთვე, მოსწავლეები ფაქტობრივად ზეპირად გაივარჯიშებენ იმ წინადადებებს, რომლებსა შემდეგ წაიკითხავენ.

მასწავლებელი მოსწავლეებთან ერთად ათვალიერებს წიგნის ილუსტრაციებს (თუ წიგნები არ აქვთ, უნდა გამოიყენონ მე-3 დანართის ამობეჭდილი ვერსია) და მოკლედ აღწერს მათ. აღწერა წარიმართება ინტერაქტიურ რეჟიმში — მოსწავლეები უპასუხებენ ილუსტრაციების მიხედვით დასმულ მასწავლებლის შეკითხვებს. ამ დროს მოსწავლეები ფაქტობრივად იმავე წინადადებებს ამბობენ, რასაც ამის შემდეგ ერთობლოვად წაიკითხავენ.

აქტივობა 5. წიგნის (ტექსტის) სამოდელო და ერთობლივი წაკითხვა

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები ხმამაღა წაიკითხავენ ტექსტს.

აქტივობის საჭიროება: ტექსტის წაკითხვა ამ გაკვეთილის ერთ-ერთი მთავარია მიზანია და ამისთვის სამოდელო და ერთიბლივი წაკითვა ყველაზე მძლავრი დამხმარე საშუალებაა.

მასწავლებელი დაფაზე გაკრულ ტექსტზე (უნდა დამზადდეს მე-3 დანართის მიხედვით) ხელის გაყოლებით ხმამაღლა კითხულობს ტექსტს. მოსწავლეები აკვირდებიან და ყურადღებით უსმენენ მასწავლებლის წაკითხვას.

ამის შემდეგ მასწავლებელი მიმართავს ტექსტის ერთობლივი წაკითხვის ვარიაციებს:

• მასწავლებელი ხმამაღლა და ხელის გაყოლებით კითხულობს თითოეულ წინადადებას, ხოლო მოსწავლეები იმეორებენ;
• მასწავლებელი და მოსწავლეები ერთად კითხულობენ ხმამაღლა ტექსტს მასწავლებლის მიერ ტექსტზე ხელის გაყოლების მიხედვით.
• მასწავლებლები და მოსწავლეთა ნაწილი (ბიჭები, გოგონები, შარვლიანები, შავთვალებიანები…) ერთად კიხთულობენ ტექსტს მასწავლებლის ხელის გაყოლების მიხევით;
• მასწავლებელი ხელს აყოლებს ტექსტს, მოსწავლეები ხმამაღლა კითხულობენ ერთად.

აქტივობა 6. ტექსტში ასო ,,ფ”-ს მოძებნა და შემოხაზვა, გაფერადება

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები დაიმხასოვრებენ ასო ,,ფ”-ს.

აქტივობის საჭიროება: ახალი ასოს დასწავლა ამ გაკვეთილების ერთ-ერთი მთავარია მიზანია. ამასთან, ასოების შემოხაზვა-გახაზვა ამზადებს მოსწავლეებს წერისთვისაც.

მასწავლებელი კიდევ ერთხელ უთითებს დიდ ქაღალდზე ან დაფაზე დაწერილ ტექსტზე და უთითებს თითოეულ სიტყვაზე, რომელშიც არის ,,ფ”. შემდეგ ერთი ,,ფ”-ს ქვეშ გაუსვამს ხაზს და მოსწავლეებს სთხოვს იპოვონ შემდეგი ,,ფ”. ამისთვის მოსწავლეებს გამოიძახებს ე. წ. გამოსაძახებელი ჩხირებით (სააფთიაქო ქსელში გავრცელებული ყელში ჩასახედად გამოსაყენებელი ქაღალდშემოკრული თხელი ხის ფირფიტები, რომლებზეც აწერია თითოეული მოსწავლის სახელი და გვარი და მას მასწავლებელი იძახებს მოსწავლეთა შემთხვევითი შერჩევისთვის, რათა ყველა მოსწავლე მოლოდინის რეჟიმში იყოს ამა თუ იმ აქტივობისას.).

გახაზვის შემდეგ შეიძლება შევთავაზოთ ამავე ასოების შემოხაზვაც, გაფერადებაც. ეს დამოკიდებული იქნება კლასში მოსწავლეთა რაოდენობასა და მათს საჭიროებაზე.

აქტივობა 7. ფ-ასოს დაწერაში გავარჯიშება

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები სწორად დაწერენ ახალ ასოს.

აქტივობის საჭიროება: ახალი ასოს დაწერა გაკვეთილის (გაკვეთილების) ერთ-ერთი მიზანია. ამასთან, წერა ხელს უწყობს კითხვასაც (რაც უფრო დააკვირდება ადამიანი ასოს წერის პროცესში, მით უკეთ იცნობს მას კითხვისას.) და პირიქით.

მასწავლებელი ახალი ასოს დაწერის სხვადასხვა აქტივობას მიმართავს:

• დაფაზე დიდად დაწერის ასო ,,ფ”-ს შემოაყოლებს თითს იმ მიმართულებით, როგორც იწერება ასო (ამ დროს მასწავლებელმა შეიძლება ხმამაღლა გაახმიანოს თავისი ქმედება: ვიწყებთ აქედა, მოვამრგვალებთ, შემდეგ კიდევ მოვამრგვალებთ და ბოლოს კიდევ მოვამრგვალებთ.);
• დაფაზე გაკრულ დიდ ,,ფ”-ზე მოსწავლეები შემოატარებენ თითს სათანადო მიმართულებით. ამ დროსაც მასწავლებელმა შეიძლება გამოიყენოს ე. წ. გამოსაძახებელი ჩხირები ან ის მოსწავლეები მიიწვიოს დაფასთან, რომლებსაც ამის საჭიროება აქვთ;
• მოსწავლეებისგან ზურგით მდგარი ხელაწეული მასწავლებელი ჰაერში მოხაზავს ,,ფ”-ა და მოსწავლეების გაიმეორებენ;
• მოსწავლეები მუშაობენ სამუშაო ფურცლებზე (დანართი 4), რომელშიც აფერადებენ ასოს, ამოწერენ რამდენიმე ,,ფ”-ს, სიტყვას… ილუსტრაციების მიხედვით ჩაწერენ საჭირო სიტყვას.

აქტივობა 8. სიტყვის ბარათებით ვარჯიში

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები წაიკითხავენ/ამოიცნობენ საკვანძო სიტყვებს.

აქტივობის საჭიროება: მთლიანი სიტყვების ცნობა ეხმარება მოსწავლეს ტექსტის წაკითხვაში, შექმნაში.

მასწავლებელი მოსწავლეებს ავარჯიშებს სიტყვების (დანართი 5) ამოკითხვაში. ამ მიზნით იგი:

• აჩვენებს სიტყვის ბარათებს ბავშვებს, კითხულობს ხმამაღლა სწორად, ბავშვები იმეორებენ წაკითხულ სიტყვას;
• აჩვენებს სიტყვის ბარათს და მამაღლა ამბობს ამ სიტყვის პირველ მარვალს, მოსწავლეები ასრულებენ სიტყვას;
• შეცდომით კითხულობს ნაჩვენებ ბარათს, მოსწავლეებმა სწორად უნდა წაიკითხონ;
• აძლევს საშუალებას მოსწავლეებს ბარათები მიაკრან შესაბამის ილუსტრაციას…

აქტივობა 9. დაჭრილი წინადადებების/სიტყვების აწყობა

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები დაჭრილ წინადადებებს გააერთიანებენ ტექსტად.

აქტივობის საჭიროება: წინადადებების/სიტყვების აწყობა მოსწავლეებს ეხმარებათ, ერთი მხრივ, ტექსტის შედგენაში, მეორე მხრივ, ამ ტექსტის ამოკითხვაში. ეს აქტივობა ერთგვარად ვარჯიშია კითხვაშიც და წერაშიც.

მოსწავლეები მუშაობენ სამუშაო ფურცლების (დანართი 6) გამოყენებით, რომლებზეც უნდა დააკრან ამოჭრილი სიტყვები და შეადგინონ მცირე ტექსტი მოდელის მიხედვით.

აქტივობა 10. პოსტერის ,,ფეფოს სუფრა” დამზადება და ნამუშევრების პრეზენტაცია

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები დავალების შესრულებისას გამოიყენებენ ახალ ნასწავლ ასოს წერისა და კითხვის კონტექსტში.

აქტივობის საჭიროება: ათვისებული უნარის (ახალი ასოს ცნობა და დაწერა) დავალების შესასრულებლად პრაქტიკული გამოყენება უზრუნველყოფს ამ უნარის სიცოცხლისუნარიანობას.

მოსწავლეები მუშაობენ სამუშაო ფურცლებზე (დანართი 7) წყვილებში ან მცირე ჯგუფებში. მათი მიზანია ,,გაშალონ” ფისო ფეფოს სუფრა. ამისთვის სახელები უნდა დააწერონ სამუშაო ფურცელზე შეთავაზებულ საგნებს, ამოჭრან და დააწებონ ,,სუფრაზე”.

მასწავლებელი ამხნევებს  მოსწავლეებს და აძლევს პოზიტიურ უკუკავშირს (ყოჩაღ! ძალიან კარგი ნამუშევარია!.. მიხარია თქვენი სიყოჩაღე!.. და სხვ.)

მოსწავლეები წარმოადგენენ უკვე შევსებულ სამუშაო ფურცლებს. ასახელებენ რა დაალაგეს (რძე, ფაფა) და რა არ დაალაგეს (ძაფი, დაფა) ფისო ფეფოს ,,სუფრაზე”.

აქტივობა 11. გაკვეთილების შეჯამება

მასწავლებელი აჯამებს გაკვეთილს (დღეს ჩვენ ვისწავლეთ ახალი ასო ,,ფ”, ამისთვის წავიკითხეთ აი, ეს ტექსტი, მოვძებნეთ მასში ახალი ასო, ვივარჯიშეთ სიტყვების ცნობაში, დავწერეთ ახალი ასო, ავაწყვეთ წინადადებები და დავამზადეთ ფისო ფეფოს ,,სუფრა”… ), შეფასების ფურცლის მიხედვით (დანართი 8) აძლევს საერთო უკუკავშირს მოსწავლეებს, მადლობას უხდის და ემშვიდობება მათ.

დანართი 1. გამხსნელი ილუსტრაცია

წიგნის ონლაინბმული: http://kargiskola.ge/anbani/fiso%20fefo.pdf

დანართი 2. ბგერათა რაოდენობის მიხედვით დასაჭრელი სიტყვის ბარათები:

ს-ო-ფ-ო, ფ-ე-ფ-ო, ძ-ა-ფ-ი, შ-ა-რ-ფ-ი

დანართი 3. ტექსტი ,,ფისო ფეფო”

ფისო ფეფო	სოფო ფერად შარფს ქსოვს.
სოფოს ფუმფულა ფისო ჰყავს. ფისოს ფუმფულა კუდი აქვს. ფისოს ჰქვია ფეფო.	— ფეფო, აქ ძაფებია!..
სოფო ფისოს ეფერება: — ჩემი ფუმფულა ფისო!..	სოფო ოთახიდან გადის. ფეფო ძაფებით თამაშობს.
სოფო ფისოს რძეს უსხამს.	სოფო ფეფოს ეფერება: — ჩემი ფუმფულა ფისო ხარ!..

დანართი 4. ფ-ს პოსტერი

დანართი 5. სიტყვის ბარათები

დანართი 6. სამუშაო ფურცელი ტექსტის/სიტყვების ასაწყობად

დანართი 7. სამუშაო ფურცელი ,,ფეფოს სუფრა”

ჩაწერე: რძე, ძაფი, ფაფა, დაფა. ამოჭერი ორი და დააწებე ფეფოს სუფრაზე.

დანართი 8. შეფასების ფურცელი

თანამედროვე მუზეუმი რომ მხოლოდ საცავი არაა და შემეცნების, გააზრების, კომუნიკაციის, ინტერპრეტაციის, დიალოგის სივრცეა, ეს უკვე ყველამ კარგად ვიცით. თანამედროვე მუზეუმის კონცეფცია, უპირველეს ყოვლისა,  სწორედ კომუნიკაციას გულისხმობს, დროთა კავშირის აღდგენისა და ექსპონატის მნიშვნელობის ჩვენებას და ხელახალ გააზრებას.

ბოლო ყველაზე დიდი შთაბეჭდილება, რომელიც ჩემზე მუზეუმმა მოახდინა, როტერდამის მიგრაციების მუზეუმი „ფენიქსი“ იყო, იქ ივნისის დასაწყისში მოვხვდი და ამ არეულ, საშიშ, დაულაგებელ დროში კიდევ ერთხელ გავიაზრე ყველა სირთულე, რომელიც მიგრაციას მოჰყვება.

როტერდამის მიგრაციების მუზეუმს, რომელსაც მრავლისმეტყველი სახელი-მეტაფორა, „ფენიქსი“ ჰქვია, არც ისე დიდი ხნის ისტორია აქვს,  რამდენიმე თვის წინ გაიხსნა და თანამედროვე, მარადცვალებად გარემოში ის კიდევ ერთხელ ამახვილებს ყურადღებას ადამიანების ბედზე. ადამიანთა ცხოვრება, ბედი – აქ მთავარი ექსპონატია.

მუზეუმი მდებარეობს ძველ საწყობში, რომელიც თანამედროვე საგამოფენო სივრცედ იქცა უნიკალური კონცეფციის წყალობით, რომლის მნიშვნელოვან ნაწილს ხვეული, სარკისებრი კიბე შეადგენს. მიგრაციის გზა ჰორიზონტალური არ არის, ის დახვეულია, მრავალ სირთულესა და წინააღმდეგობას გულისხმობს.

როტერდამი მიგრაციის უმნიშვნელოვანესი ცენტრი იყო და არის დღემდე, სწორედ ამ საპორტო ქალაქიდან გადიოდნენ გემები ამერიკის მიმართულებით და თან ახალი ბედისა და ცხოვრების მაძიებელ ადამიანები მიჰყავდა.

მიგრაციის მუზეუმი როტერდამში წარმოადგენს ადგილს, სადაც თავმოყრილია მიგრანტთა პირადი ისტორიები, არქივები, აუდიო-ვიდეო მასალა და კულტურული არტეფაქტები. მუზეუმი არ ეყრდნობა მხოლოდ ისტორიულ თარიღებს — აქ წარმოდგენილია რეალური ადამიანების რეალური გამოცდილებები. ექსპოზიციებში შეხვდებით მიგრანტების ინტერვიუებს სხვადასხვა თაობიდან, ინტერაქციულ ინსტალაციებს, რომლებიც დამთვალიერებელს საშუალებას აძლევს “გამოიცადოს” მიგრანტის გზა, ნამდვილი არტეფაქტებს, რომლებიც მიგრანტებმა თან წამოიღეს, როგორც მოგონებების მატარებელი ნივთები.

მუზეუმის პირველ სართულზე მუზეუმის ერთ-ერთი ყველაზე შთამბეჭდავი დარბაზია – ჩემოდნებისგან აშენებულ ლაბირინთებში დადიხარ, ჩემოდნების მფლობელების სახელებსა და წარმოშობას ეცნობი, ხოლო აუდიოგიდით კონკრეტული ადამიანების ისტორიის მოსმენა შეგიძლია. ასე გავიგე, როგორ აღმოჩნდნენ ადამიანები ჰოლანდიიდან ამერიკაში, ჰონდურასიდან ჰოლანდიაში, როგორ იცურეს ნავით, როგორ გადმოლახეს საზღვარი, როგორ გაექცნენ ფაშიზმის საშინელებას თუ სხვადასხვა დიქტატურულ რეჟიმებს, როგორ გადარჩნენ, როგორ გარდაიცვალნენ და მერე გაცოცხლდნენ, ფერფლიდან დაიბადნენ ფენიქსებივით.

ფოტოექსპოზიცია რამდენიმე ნაწილადაა დაყოფილი -გამგზავრებებსა და შეხვედრებს თვალს ადევნებ, გაქცევებს, გადარჩენებს, მაშველ რგოლს თუ  თოფს, რომელიც მესაზღვრემ დაგიმიზნა.

ყველა გზა სხვადასხვანაირია – ზოგი უდაბნოებზე გადის, ზოგი ცეცხლწაკიდებულ ქალაქებზე, ზოგი ჭაობებსა და ზღვებზე, ცნობილი ფოტოგრაფების ფოტონამუშევრები მიგრაციის ყველაზე დიდ ტკივილს განგაცდევინებთ და ასევე, გაგაძლიერებთ ადამიანის თვითგადარჩენის საოცარი უნარით, რომელიც ომებისა და უსამართლობების ფონზე ადამიანთა გადარჩენის მთავარი საშუალებაა.

მეორე სართულის ექსპოზიცია მთლიანად მეტაფორაა – საპასპორტო კონტროლი, სადაც ევროპის მოქალაქეებმა და დანარჩენებმა ცალ-ცალკე უნდა გაიარონ, ეკლის უზარმაზარი გვირგვინი, ამ ტანჯვის მარადიული სიმბოლო, ეკალბარდი თუ წვეტიანი ჭიშკარი, გალია თუ ჩანთებით დახუნძლული მანქანა, ავტობუსი  თუ ადამიანი-ბარგი, ადამიანი, რომელიც იმ ბარგისგან შედგება, რომელსაც მიეზიდება.

რა თქმა უნდა, მიგრაციის გზაზე თვითიდენტიფიკაციის, იდენტობის შენარჩუნებისა და  ახალ სივრცესთან ადაპტირების პროცესიც უმნიშვნელოვანესია, ამიტომ ექსპოზიციაში ეთნიკური სამოსი თუ ეთნიკური ხელოვნების ნიმუშები მრავლადაა წარმოდგენილი.

რა თქმა უნდა, ომს ვერავინ აუვლის გვერდს, ომს, რომელიც გადასახლების მთავარი მიზეზია, სპეციალური ინსტალაცია რუსეთის აგრესიაზე უკრაინაში, ომის დროს აალებული სახლები და დაღუპული ადამიანები…

ეს მუზეუმი თან მოგყვება, თითქოს შენც უზარმაზარი ექსპოზიციის ნაწილი ხარ აეროპორტში, როდესაც ნიდერლანდელი მესაზღვრე საგულდაგულოდ ამოწმებს, რაიმე უცნაური საკვები ხომ არ მიგაქვს ან  როცა ამსტერდამის უნივერსიტეტის სტუდენტებს ხვდები უნიკალურ კულტურულ სივრცეში – Verhalenhuis Belvédère, რომელიც ოდესღაც მიგრანტთა სასტუმრო იყო, დღეს კი ინტერკულტურული კომუნიკაციის ცენტრია. ეს არის უნიკალური კულტურული ინსტიტუცია როტერდამში, რომელიც მდებარეობს კათენდრეხტის უბანში — ერთ-ერთ პირველ ადგილას, სადაც მიგრანტები ჩამოდიოდნენ XX საუკუნის დასაწყისიდან. განსხვავებით ტრადიციული მუზეუმებისგან, იგი უფრო საზოგადოებრივი და ნარატიული სივრცეა, სადაც ადამიანები — ადგილობრივები და მიგრანტები — თავიანთ ისტორიებს და კულტურას გვიზიარებენ, აგროვებენ ზეპირ ისტორიებს, მართავენ კულტურულ და კულინარიულ საღამოებს, ერთმანეთს უნაწილებენ საკვებს, გამოცდილებასა და მოგონებებს.

მიგრაციის მუზეუმში ხარ  როტერდამის პოეზიის საერთაშორისო ფესტივალზე, სადაც ქართულ ლექსებს კითხულობ უკრაინელ პოეტთან ერთად, რომელსაც შინ, ომის ქარცეცხლში გახვეულ კიევში 14 წლის შვილი ეგულება.

და საერთოდ, სამყაროც თითქოს ერთი დიდი მიგრაციის მუზეუმი „ფენიქსია“, სადაც ან დაიღუპები ან ცეცხლისგან აღდგები და გადარჩები.

მოსწავლეებში წიგნიერების უნარების განვითარება  და ღირებულებებზე დაფუძნებული დამოკიდებულებების ჩამოყალიბება  თანამედროვე განათლების მნიშვნელოვანი გამოწვევაა. საკითხის აქტუალობიდან გამომდინარე,  მასწავლებლები მუდმივი ძიების პროცესში არიან და საინტერესო მიგენებებიც აქვთ პრობლემის გადაწყვეტის გზების შესახებ. ერთ-ერთ ასეთ მიდგომას წარმოადგენს მოსწავლის მოტივაციებზე მუშაობა, ისტორიული და კულტურული  მემკვიდრეობის მიმართ მათი ინტერესის გაღვივება და მათი შემოქმედებითი სამუშაოს წარმართვა, რომლის რომლის დროსაც ისინი  ცოდნასაც აიმაღლებენ და მრავალმხრივი უნარებიც განუვითარდებათ.

ასეთი მიზნების შემთხვევაში მიღწევის მნიშვნელოვან ფორმატად მიიჩნევა მოსწავლეთა კონფერენციები. ის თავისი სტრუქტურით, მიზნებითა და ჩართულობის  ფორმით სასკოლო კონფერენცია მნიშვნელოვნად განსხვავდება სხვა კონფერენციებისგან.

მოსწავლეთა კონფერენციის შედარება  სხვა ტიპის სასკოლო აქტივობებთან:

მოსწავლეთა კონფერენციის ძირითადი დამახასიათებელი ნიშნებია:

1.      შესრულებული სამუშაოს ფართოდ გამოკვეთილი კვლევითი და ანალიტიკური ხასიათი:  მოსწავლეები კონფერენციაზე  წარადგენენ მათ მიერ  / ან ჯგუფურად  ჩატარებული კვლევებს, მიღწევებს და შედეგებს, ხოლო ნამუშევრები ძირითადად  აქცენტირებულია   მოპოვებული ინფორმაციის   გააზრებასა და  განსხვავებულ ინტერპრეტაციაზე;

2. მოსწავლე არამარტო ჩართულია  კონფერენციის მომზადებასა  და მსვლელობაში, არამედ  აქტიური პრეზენტატორიცაა, თავად წარადგენს  ნამუშევარს აუდიტორიის წინაშე, რაც ავითარებს მის მეტყველებას, არგუმენტირებულობას, თავდაჯერებულობას და საჯარო გამოსვლებისათვის საჭირო უნარებს იძენს;
3. კონფერენციისას მოსწავლეები იღებენ მრავალმხრივ შეფასებას როგორც    მასწავლებლების   მხრიდან,  ასევე ერთმანეთიდანაც, ესაა სივრცე ფართო ურთიერთშეფასებისთვის და კრიტიკული მეგობრისთვის,   თანაც ამ დროს ფასდება თავად   პროცესიც და არა მხოლოდ საბოლოო პროდუქტი;
4. მოსწავლეთა კონფერენციები ძირითად მულტიდისციპლინარულია და   აერთიანებს რამდენიმე საგანს (მაგალითად, ისტორიას, გეოგრაფიას, ლიტერატურას, მათემატიკას, ბიოლოგიას, ფიზიკას, სპორტს, ხელოვნებას და ა.შ.    რაც იშვიათია  სტანდარტულ გაკვეთილებზე;
5. ასეთ კონფერენციებზე მოსწავლეთა შემოქმედებითი და კრეატიული უნარები განსაკუთრებით ვითარდება და იზრდება: მოსწავლეებს შეუძლიათ თავისუფლად გამოიყენონ ციფრული რესურსები, ანიმაციები, ხელნაწერები  და სხვა მსგავსი ინტერაქტიული ფორმები და ვიზუალიზაციის საშუალებები.

გთავაზობთ იტალიურ სკოლაში განხორციელებული წიგნიერებასა და ღირებულებით განათლებაზე ორიენტირებული  მოსწავლეთა კონფერენციის   ანგარიშს სახელწოდებით  „ტაო-კლარჯეთი- ჩვენი წილი მემკვიდრეობა“, რომელიც გახლდათ სკოლის პროექტის -„წიგნიერება და ღირებულებები“  შემადგენელი ნაწილი.

კონკფერენციის მიზანი გახლდათ   მოსწავლეებში წიგნიერების უნარების განვითარება,   ღირებულებებზე დაფუძნებული დამოკიდებულებების ჩამოყალიბება  (სკოლის ყველა საფეხურისთვის) და ამ კონტექსტში ტაო-კლარჯეთის ისტორიული და კულტურული მემკვიდრეობის მიმართ ინტერესის გაღვივება (V-XII კლ) / მოსწავლეები იმუშავებენ ტაო-კლარჯეთის კულტურული მემკვიდრეობის საკითხებზე წიგნიერების და ღირებულებების კონტექსტში,  უკეთ გაიაზრებენ საკუთარ იდენტობას და აუმაღლდებათ სამოქალაქო ცნობიერებაც.

რადგან თანამედროვე მოსწავლეებს ტაო-კლარჯეთის მემკვიდრეობის შესახებ მხოლოდ ფრაგმენტული ინფორმაცია აქვთ,   მათთვის წიგნიერებისა და ღირებულებების განვითარება ისტორიულ კონტექსტში (სულიერება, იდენტობა, კულტურა) გადამწყვეტ მნიშვნელობას იძენს, შესაბამისად, საკითხის ამ კუთხით წინ წამოწევა, ერთგვარად მამოტივირებელიც აღმოჩნდა მოსწავლეებისათვის.

პროექტი ინტერდისციპლინარული ხასიათის იყო და მასში ჩართული აღმოჩნდა  სკოლის თითქმის ყველა კათედრა და   კლასი, აქტიურად იმუშავეს საბაზო და საშუალო საფეხურის მოსწავლეებმა:

• გამოიყენეს ნარატიულ მასალასთან მუშაობის მეთოდები (ისტორიული კვლევის, სახარებისეულ იგავებზე დაფუძნებული ტექსტების და ლიტერატურული ნაშრომების დამუშავებისთვის);
• განახორციელეს მრავალფეროვანი შემოქმედებითი აქტივობები: შექმნეს ელექტრონული და ხელნაკეთი წიგნები; დაამზადეს 3 D მაკეტები (ისტორიული რუკის და პარხლის ტაძრის);    პოსტერები;  გააცოცხლეს ძველი ხალხური სპორტული თამაშები და სცენაზე ააჟღერეს ტრადიციული მუსიკალური საკარვები;
• ჰქონდათ დისკუსია და ფილმის განხილვა: პროექტის ფარგლებში VII-XI  კლასებში  განხორციელდა პროექტი „გრიგოლ ხანძთელი და ჩვენი წილი მემკვიდრეობა“.  სამუშაო გეგმის შესაბამისად, საგანი  „მოქალაქეობის“ ფარგლებში,  მოსწავლეებმა ერთობლივად გამართეს  დისკუსია – „რატომ არის მნიშვნელოვანი ქვეყნისთვის კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა?!“, რომლის დროსაც გამოხატეს საკუთარი  აზრები ღირებულებებსა და ეროვნულ თვითშეგნებაზე;
• მოსწავლეები მუშაობდნენ ინდივიდუალურად და ჯგუფურად, მასწავლებლის ფასილიტაციით და მასთან თანამშრომლობით.

კონფერენციაზე   მოსწავლეებმა   წარმოადგინეს თავიანთი კვლევითი და სხვადასხვა შემოქმედებითი ხასიათის  ნამუშევრები:

1. ინტერაქტიური რუკა ტაო–კლარჯეთის შესასწავლად ZeeMaps პლატფორმაზე (უცხო ენებისა და საზოგადოებრივი მეცნიერებების მიმართულებით) (სურ. 1):

• რუკაზე მონიშნულია ისტორიული ტაძრები, მონასტრები და კულტურული ძეგლები. რუკაზე თითოეული წერტილი შეიცავს ინფორმაციას კონკრეტული ძეგლის შესახებ სხვადასხვა ენებზე: ქართულად, იტალიურად, ინგლისურად, გერმანულად. რესურსი საშუალებას აძლევს ნებისმიერ დაინტერესებულ პირს  – მოსწავლეს, მასწავლებელს, მნახველს – ერთი ბმულით მოინახულოს ტაო-კლარჯეთის მემკვიდრეობა თანამედროვე ტექნოლოგიების მეშვეობით;
• შეიქმნა რუკის აუდიოგიდიც გერმანულ ენაზე:

                           ZeeMaps  ინტერაქტიური რუკის ლინკი:  

            https://www.zeemaps.com/view?group=6755316&x=33.788849&y=32.362193&z=14   

სურ. 1.

2. პრეზენტაციები და ვიდეო-ვლოგები, თუ როგორ მუშაობდნენ ამ პროექტზე (იხ. სურათი 2).

სურ. 2  

1. ელექტრონული წიგნი „ჯავახეთის კრების ქრონიკა“ და ხელნაკეთი წიგნი – „უფლის იგავები“  – ეს საინტერესო ნამუშევრები აერთიანებს ინტერაქტიულ ელემენტებს, რაც ხელს უწყობს მულტიმოდალურ წიგნიერებას (სურ.3).

ელექტრონული და ხელნაკეთი წიგნის ლინკები:

https://online.fliphtml5.com/hrfzq/wsbo/#p=1

https://drive.google.com/drive/u/1/folders/1ZIMI_4uakHg7jF0_cTIqkm3Ic7z_OzDB

სურ.3.

4. 3 D მაკეტი:

• მათემატიკისა და ისტორიის ინტეგრირებით შექმნილი საქართველოს რუკის 3D მაკეტი, რომელზეც გამოკვეთილია თბილისი-ტაო-კლარჯეთის მარშრუტი და დამონტაჟებულია მოძრავი ტრანსპორტი (რომელიც შეიქმნა სკოლის Stem პროექტის ფარგლებში) (სურ.4):

https://drive.google.com/file/d/1aBcKRO_9H0uGuH_IEG6V2CuHnjGEEEhn/view?usp=drive_link

სურ.4.

5. ისტორიული ძეგლის – მაკეტის შექმნა ხელოვნების მიმართულებით (სურ.5):

https://drive.google.com/drive/folders/1XzPs3fJKs-RTRxm04hlfZwYQD87AzWYt?usp=drive_link

სურ.5.

მოსწავლეთა კონფერენცია “ტაო-კლარჯეთი – ჩვენი წილი მემკვიდრეობა”   განათლების ღირებულებითად განმტკიცების და წიგნიერების რეალური გამოყენების მაგალითი გახდა.

შედეგები:

• კონფერენციამ ხელი შეუწყო მოსწავლეებზე ორიენტირებულ სწავლებას, კვლევითი უნარების გააქტიურებას, ინფორმაციის სხვადასხვა ფორმატში გააზრებას და გადამუშავებას და, შესაბამისად, მულტიმოდალურ სწავლებას;
• აჩვენა, როგორ შეიძლება ტრადიციული თემები გააცოცხლდეს თანამედროვე ფორმით;
• გააერთიანა წარსული, აწმყო და მომავალი, წიგნიერება და ღირებულება ერთი საერთო მიზნისკენ მიმართა –  გახდეს მოსწავლე ღირსეული მემკვიდრეობის შემნახველი.

დასასრულს   აქტიურ  და წარმატებულ  მოსწავლეებს გადაეცათ სერტიფიკატები.

კონფერენციის მასალები:

https://online.fliphtml5.com/pbcis/ggtq/#p=1

შეიძლება ითქვას, რომ კონფერენცია გადაიქცა ინტერდისციპლინური განათლების და მულტიმოდალური სწავლების პრაქტიკულ სივრცედ.

თანამედროვე პედაგოგიური წრეებში სულ უფრო აქტიურად განიხილება მოქალაქეობრივი განათლების როლი ახალგაზრდის თვითშეგნებისა და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში ჩართულობის ფორმირებაში. გლობალური და ადგილობრივი გამოწვევების ეპოქაში, სადაც საჯარო სივრცეები სუსტდება და სკოლა რჩება ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს სივრცედ მოქალაქეობრივი პასუხისმგებლობების  განსავითარებლად.

სამოქალაქო განათლება ვერ დაიყვანება მხოლოდ საკანონმდებლო ჩარჩოების, ადამიანის უფლებათა ან დემოკრატიული ინსტიტუტების ზედაპირულ სწავლებაზე. მისი ჭეშმარიტი ფუნქცია მდგომარეობს ღირებულებით წვრთნაში — იმ ღირებულებების გააზრებასა და ინტეგრაციაში, რომლებიც ქმნიან საზოგადოებრივ თანაცხოვრებას: თავისუფლება, სამართლიანობა, თანასწორობა, პასუხისმგებლობა, სოლიდარობა. მოსწავლე, რომელიც იღებს ამ ღირებულებებს როგორც პირად ეთიკურ კოდექსს და არა მხოლოდ საგნობრივ მასალად, იწყებს საკუთარ თავში მოქალაქის ხატის მშენებლობას.

მოქალაქეობა ხშირად გვესმის როგორც სტატუსი — ვინ ხარ სამართლებრივად. თუმცა სამოქალაქო განათლების მიზანი არის მოქალაქეობის გააზრება როგორც პროცესისა, რომელიც უწყვეტია, მოძრავი და დროში გარდამავალი. ეს პროცესი მოითხოვს პიროვნულ ზრდას, კრიტიკულ გააზრებას და ეთიკურ მოქმედებას. აქტიური მოქალაქეობა არ ვლინდება მხოლოდ არჩევნებზე მისვლით ან წესრიგის დაცვით. იგი იწყება კითხვით, ინტერესით, არგუმენტით და ბოლოს ქმედებით. სკოლა კი უნდა იქცეს იმ სივრცედ, სადაც ეს პროცესი იწყება — სიტყვისგან ქმედებამდე.

მასწავლებელი, რომელიც ასწავლის სამოქალაქო განათლებას, მოქმედებს არა როგორც ინფორმაციის ტრანსლატორი, არამედ როგორც მოდერატორი, სარკე და გზამკვლევი. ის ქმნის გარემოს, სადაც მოსწავლე არ მხოლოდ სწავლობს, არამედ ეჭვობს, სვამს კითხვებს, უარყოფს და ხელახლა იკრებს იმ ღირებულებებს, რომლებიც შექმნიან მის საზოგადოებრივ იდენტობას. ამ კონტექსტში სწავლება აღარ არის მხოლოდ საგნობრივი აქტივობა — ეს არის ეთიკური პოზიცია, პროფესიული მოწოდება და დემოკრატიული ხელოვნების ფორმა.

სკოლა, რომელიც აღიქვამს საკუთარ თავს მხოლოდ აკადემიური მიზნების სივრცედ, ვერ უზრუნველყოფს მოქალაქეობრივი ცნობიერების აღზრდას. სკოლამ უნდა აღიაროს საკუთარი ფუნქცია, როგორც დემოკრატიის მინიატურული მოდელი — სივრცე, სადაც მოსწავლეს ეძლევა სიტყვის უფლება, გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობა და საკუთარი მოქმედებების შედეგის განცდა. მხოლოდ ამ გზით იქმნება ის სიმბოლური კონსტრუქცია, რომელსაც საზოგადოება უწოდებს “მოქალაქეს” — არა მხოლოდ სახელით და გვარით, არამედ ღირებულებითად და მოქმედებით.

სამოქალაქო განათლება დღეს აღარ უნდა განიხილებოდეს როგორც დანართი ზოგადსაგანმანათლებლო პროგრამაში. იგი წარმოადგენს ღირებულებითი წერტილიდან დაწყებულ გზას, რომელიც პიროვნებას ეხმარება საკუთარი თავის, სხვისი და სამყაროს მიმართ პასუხისმგებლობით მოქმედებაში. მოსწავლე, როგორც აქტიური მოქალაქე, არ იბადება თავად. იგი იქმნება სივრცეში, სადაც მას უსმენენ, სთავაზობენ, ეუბნებიან და ასწავლიან, როგორ უნდა იცხოვროს ღირებულებებისმიერი მოქმედებით. ეს გზა იწყება სკოლის საკლასო ოთახში — იქ, სადაც მასწავლებელი არ არის მხოლოდ პროფესია, არამედ მოქალაქეობრივი წრის შემოქმედიც.