შესავალი

ჯერ კიდევ საუკუნის დასაწყისში რაიმე მარშრუტის დასადგენად ადამიანის ტვინი და ქაღალდის რუკები გამოიყენებოდა. პერიოდულად ხდებოდა ახალი საგზაო ატლასების ყიდვა და სატრანსპორტო კვანძებისა და მოძრაობის გზების შესწავლა.  ჩემს ბიბლიოთეკაში ახლაც მოიძებნება მამაჩემის ნაყიდი სხვადასხვა წლის საგზაო ატლასები, რომელთა დახმარებითაც ვმოგზაურობდით ოჯახი სხვადასხვა ქვეყანასა თუ ქალაქში.

დიდ ქალაქებში დიდი პატივისცემით სარგებლობდნენ ტაქსის მძღოლები, რომლებიც ალტერნატიულ  გზებს პოულობდნენ  საცობების თავიდან ასარიდებლად. რადიოსა და ტელევიზიაში ხშირად მოისმენდით განცხადებებს გზების სხვადასხვა მონაკვეთების ჩაკეტვის შესახებ. უცნობ დასახლებულ პუნქტში საჭირო მისამართზე მისასვლელად ადგილობრივ მოსახლეობას მივმართავდით დასახმარებლად.

ციფრულმა ტრანსფორმაციამ შეცვალა ყველაფერი, მათ შორის გეოგრაფია და კარტოგრაფიაც. ჯერ გამოჩნდა GPS-ნავიგატორი, სადაც ატვირთეს რუკები, ხოლო  შემდეგ ქალაქებში  სმარტფონებზე გადაერთნენ. ახლა ტაქსის, სახანძრო და სასწრაფო მანქანების  მძღოლები, საპატრულო ეკიპაჟები არც კი ფიქრობენ მარშრუტზე. ისინი მთლიანად ეყრდნობიან  google.maps-ის  აპლიკაციას და იმედოვნებენ, რომ ის ოპტიმალურად დაგეგმავს მარშრუტს, საცობების, ავარიების და სარემონტო გზის მონაკვეთების გათვალისწინებით.

რა არის ხელოვნური ინტელექტი?

ხელოვნური ინტელექტი გულისხმობს კომპიუტერული სისტემების განვითარებას, რომლებსაც შეუძლიათ შეასრულონ ამოცანები, რომლებიც, როგორც წესი, მოითხოვს ადამიანის ინტელექტს. ეს ამოცანები შეიძლება მოიცავდეს პრობლემის გადაჭრას, სწავლას, აღქმას და გადაწყვეტილების მიღებას. ხელოვნური ინტელექტის სისტემები შექმნილია მონაცემების გასაანალიზებლად, კანონზომიერებების ამოსაცნობად და, მიწოდებული ინფორმაციის საფუძველზე, ინფორმირებული პროგნოზების ან გადაწყვეტილებების მისაღებად.

ხელოვნური ინტელექტის მზარდი მნიშვნელობა განათლებაში

ტექნოლოგიების სწრაფი  განვითარებით, ხელოვნურმა ინტელექტმა დიდი მნიშვნელობა  შეიძინა განათლების სფეროში. ის გთავაზობთ უნიკალურ შესაძლებლობებს სწავლის ხარისხის გასაუმჯობესებლად, მოსწავლეების ჩართულობისა და პერსონალიზებული განათლების უზრუნველყოფისთვის. გეოგრაფიული განათლების კონტექსტში, ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებით  შესაძლებელია, მოსწავლეებმა უფრო ღრმად გაიცნონ და შეისწავლონ  გეოგრაფიული გარემო, ადგილები, პროცესები და, რა თქმა უნდა, საზოგადოება.

ხელოვნური ინტელექტი  და მისი როლი გეოგრაფიის სწავლებისას

ხელოვნური ინტელექტი (AI) ბოლო წლებში ძალიან მოდური გახდა, მაგრამ საინტერესოა, კონკრეტულად რა არის ის და როგორ უკავშირდება გეოგრაფიულ განათლებას? ამ წერილში შევეცდები, გაგაცნოთ ხელოვნური ინტელექტის საფუძვლები და მისი როლი სკოლებში გეოგრაფიის შესწავლისას.

დღევანდელ მსოფლიოში, რომელიც ძალიან სწრაფად ვითარდება, ხელოვნური ინტელექტის (AI) ინტეგრაციამ რევოლუცია მოახდინა სხვადასხვა სექტორში, მათ შორის განათლებაში. ერთ-ერთი სასწავლო დისციპლინა, სადაც ხელოვნური ინტელექტი მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს, არის  გეოგრაფია. ხელოვნური ინტელექტის ძალის გამოყენებით, მოსწავლეებს  ახლა შეუძლიათ, ისეთი გზებითა და საშუალებებით  შეისწავლონ გეოგრაფიული ადგილები, მოსახლეობა და კულტურები, რაც ადრე სრულიად  წარმოუდგენელი იყო.

ხელოვნურ ინტელექტს აქვს უნარი, გააუმჯობესოს მოსწავლეების ცოდნა სხვადასხვა ადგილის შესახებ დეტალური ინფორმაციისა და ანალიზის მიწოდებით. თანამედროვე ტექნოლოგიებისა და ხელსაწყოების წყალობით, ხელოვნურ ინტელექტს  შეუძლია, შეაგროვოს და დაამუშაოს დიდი რაოდენობით გეოგრაფიული მონაცემები, რაც საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, ჩაუღრმავდნენ სხვადასხვა გეოგრაფიულ ობიექტებსა თუ ადგილებს მთელ მსოფლიოში, იქნება ეს მთების გეოლოგიური წარმონაქმნების გაგება, კლიმატის ნიმუშების ანალიზი თუ მოსახლეობის დემოგრაფიის კვლევა. ხელოვნურ ინტელექტს შეუძლია, მოსწავლეებს შეუქმნას  კომპლექსური წარმოდგენა  მსოფლიოს შესახებ.

გარდა ამისა, ხელოვნური ინტელექტი ფასდაუდებელი საშუალებაა სხვადასხვა ხალხთა კულტურის შესასწავლად. ხელოვნური ინტელექტის ინსტრუმენტების გამოყენებით, მოსწავლეებს შეუძლიათ, ღრმად  ჩაიხედონ  საზოგადოებების ტრადიციებში, ენებში, ადათ-წესებსა და შეხედულებებში. ხელოვნური ინტელექტის ალგორითმებს შეუძლიათ გააანალიზონ კულტურული მონაცემები და ნიმუშები, რაც მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, გაიაზრონ  ადამიანური ცივილიზაციის სიმდიდრე და მრავალფეროვნება.

სასკოლო გეოგრაფიაში ხელოვნური ინტელექტის დანერგვას თავისებური გამოწვევებიც  ახლავს თან. ხელოვნური ინტელექტის სასწავლო პროგრამაში ინტეგრირება მოითხოვს სიფრთხილეს, მასწავლებლების მომზადებას და ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიებზე თანაბარი წვდომის უზრუნველყოფას ყველა მოსწავლისათვის. თუმცა ამ გამოწვევების დაძლევა შესაძლებელია ინოვაციური გადაწყვეტილებებისა და პედაგოგების, პოლიტიკის შემქმნელებისა და ტექნოლოგიების შემქმნელების კოლექტიური ძალისხმევით.

საერთაშორისო გამოცდილება: როგორ ხდება ხელოვნური ინტელექტის დანერგვა გეოგრაფიის სწავლებაში სხვადასხვა ქვეყნის მაგალითზე

ხელოვნური ინტელექტის დანერგვა გეოგრაფიულ განათლებაში არ შემოიფარგლება ერთი ქვეყნით ან რეგიონით.  გაგაცნობთ, თუ როგორ ხდება ხელოვნური ინტელექტის ინტეგრაცია გეოგრაფიულ განათლებაში გლობალური პერსპექტივით; განვიხილავთ რამდენიმე ქვეყნის გამოცდილებას, თუ როგორ ნერგავენ ისინი ხელოვნურ ინტელექტს გეოგრაფიის სასწავლო გეგმაში, გაგაცნობთ წარმატების ისტორიებს და გამოვყოფთ ღირებულ გაკვეთილებს და საუკეთესო პრაქტიკას.

1. შეერთებული შტატები: შეერთებულ შტატებში ხელოვნური ინტელექტის ინტეგრირება გეოგრაფიულ განათლებაში ისეთი ინიციატივებით ხდება, როგორიცაა National Geographic Geo-Inquiry Process. ეს პროცესი აერთიანებს ხელოვნური ინტელექტის ისეთ ტექნოლოგიებს, როგორიცაა GIS და დისტანციური ზონდირება, პრობლემაზე დაფუძნებულ სწავლასთან ერთად, რათა გააძლიეროს მოსწავლეების სივრცითი აზროვნება და ანალიზის უნარები.

შენიშვნა: დამატებითი ინფორმაცია  National Geographic Geo-Inquiry Process-ის შესახებ იხილეთ ბმულზე. https://www.nationalgeographic.org/wp–content/uploads/2023/08/Geo–Inquiry_Educator_Guide_K–2.pdf

2. გაერთიანებული სამეფო: გაერთიანებულმა სამეფომ გეოგრაფიულ განათლებაში ხელოვნური ინტელექტი კრიტიკული აზროვნებისა და მონაცემთა ანალიზის უნარების გასაუმჯობესებლად დანერგა. ინიციატივები, როგორიცაა Ordnance Survey’s GeoDataViz Toolkit და გაერთიანებული სამეფოს Geospatial Commission’s Geospatial for All პროგრამა აძლევს მასწავლებლებსა და მოსწავლეებს რესურსებსა და ინსტრუმენტებს გეოგრაფიული მონაცემების შესასწავლად ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიების გამოყენებით.

3. ავსტრალია: ავსტრალიამ ხელოვნური ინტელექტი გეოგრაფიულ განათლებაში ისეთი პროექტების საშუალებით ჩართო, როგორიცაა Spatial Hub ინიციატივა. ეს პროგრამა იყენებს ხელოვნური ინტელექტისა  და დისტანციური ზონდირების ტექნოლოგიებს სივრცითი მონაცემების გასაანალიზებლად, რაც საშუალებას აძლევს  მოსწავლეებს, გამოიკვლიონ რეალური გეოგრაფიული საკითხები და მიიღონ გადაწყვეტილებები.

წარმატების ისტორიები: ქვეყნები, სადაც წარმატებით მოხდა გეოგრაფიულ განათლებაში ხელოვნური ინტელექტის დანერგვა

1. ფინეთი: ფინეთი ცნობილია მოწინავე განათლების სისტემით და მან გეოგრაფიულ განათლებაში წარმატებით დანერგა ხელოვნური ინტელექტი. ფინეთის განათლების ეროვნულ სააგენტოს ინტეგრირებული აქვს ხელოვნური ინტელექტის ისეთი ინსტრუმენტები, როგორიცაა ვირტუალური რეალობა და მანქანური სწავლება, რათა გაზარდოს სტუდენტების ცოდნა როგორც ფიზიკური, ასევე საზოგადოებრივი გეოგრაფიის შესახებ.

შენიშვნა:  მანქანური სწავლება (ინგლ. Machine Learning, შემოკლებით ML)  კომპიუტერული პროგრამის უნარია, ავტომატურად განვითარდეს არსებულ გამოცდილებაზე დაყრდნობით. ის განიხილება, როგორც ხელოვნური ინტელექტის ქვეჯგუფი. მანქანური სწავლების ალგორითმები ადგენენ მაგალითის საფუძველზე შექმნილ მოდელს, რომელიც ცნობილია როგორც „ტრენინგის მონაცემები“, იმისთვის, რომ მოახდინონ პროგნოზირება ან მიიღონ გადაწყვეტილებები უშუალოდ ამ საკითხზე დაპროგრამების გარეშე.

2. სინგაპური: სინგაპური განათლებაში, მათ შორის გეოგრაფიაში, ხელოვნური ინტელექტის ინტეგრაციით მოწინავე ქვეყანაა.  განათლების სამინისტრომ  გეოგრაფიის სწავლის მხარდასაჭერად ხელოვნური ინტელექტის მომუშავე ინსტრუმენტები და პლატფორმები დანერგა. მოსწავლეები  AI ტექნოლოგიებს მონაცემების გასაანალიზებლად, გეოგრაფიული პროცესების სიმულაციისთვის და ვირტუალური საველე მოგზაურობისთვის იყენებენ.

ჩემი გამოცდილება

როცა ამ  მასალას ვამზადებდი, გადავწყვიტე, თავად მესარგებლა ხელოვნური ინტელექტის შესაძლებლობებით. ვებგვერდზე   https://chat.openai.com/ ხელოვნურ ინტელექტს  ვკითხე,  როგორ შეიძლება  მასწავლებელმა  ხელოვნური ინტელექტი გეოგრაფიის გაკვეთილზე გამოიყენოს.

მან კი ასე მიპასუხია:

ხელოვნური ინტელექტი (AI) შეიძლება იყოს ძლიერი ინსტრუმენტი გეოგრაფიის გაკვეთილების საინტერესოდ  და სხვა ფორმატში ჩასატარებლად, ამისათვის გთავაზობთ რამდენიმე  გზას:

1. მონაცემთა ანალიზი და ვიზუალიზაცია: ხელოვნური ინტელექტის (AI) ალგორითმებს შეუძლიათ დიდი რაოდენობით გეოგრაფიული მონაცემების დამუშავება, მათ შორის სატელიტური სურათების, ამინდისა და კლიმატური მონაცემების, მოსახლეობის დემოგრაფიული მონაცემებისა და სხვა. ამ მონაცემების ანალიზი და ვიზუალიზაცია შესაძლებელია სხვადასხვა  გზით, რაც დაეხმარება  მოსწავლეებს გეოგრაფიული  კანონზომიერებებისა და ტენდენციების გაგებაში.

2. გეოსივრცული ანალიზი: ხელოვნურ ინტელექტზე მომუშავე გეოსივრცითი ანალიზის ხელსაწყოებს შეუძლიათ, დაეხმარონ მოსწავლეებს, გააანალიზონ რთული სივრცითი ურთიერთობები, როგორიცაა, მაგალითად, მიწათსარგებლობის ნიმუშები, ურბანული განვითარება, გარემოს ცვლილებები და ბუნებრივი კატასტროფები. ეს საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, უფრო ღრმად გაიაზრონ  გეოგრაფიული ცნებები და ფენომენები.

3. ინდივიდუალური სწავლება: ხელოვნურ ინტელექტს შეუძლია მოარგოს გეოგრაფიის გაკვეთილები მოსწავლეების ინდივიდუალურ სასწავლო საჭიროებებს. მოსწავლეების ძლიერი, სუსტი მხარეების და სწავლის სტილის ანალიზით ხელოვნურ ინტელექტზე მომუშავე საგანმანათლებლო პლატფორმებს შეუძლიათ, უზრუნველყონ პერსონალიზებული სასწავლო გამოცდილება, მათ შორის ადაპტირებული ვიქტორინები, ტესტები, ინტერაქტიური რუკები და მათზე მორგებული სასწავლო მასალები.

4. ვირტუალური საველე მოგზაურობები: ხელოვნური ინტელექტისა და ვირტუალური რეალობის (VR) ტექნოლოგიებს შეუძლიათ, მოსწავლეებს შესთავაზონ ვირტუალური საველე მოგზაურობები მსოფლიოს სხვადასხვა გეოგრაფიულ ადგილას, წყალქვეშ. ეს ვირტუალური გამოცდილება მათ საშუალებას აძლევს, შეისწავლონ სხვადასხვა ლანდშაფტები, ეკოსისტემები და კულტურები, გააძლიერონ გლობალური გეოგრაფიის გაგება საკლასო ოთახიდან გაუსვლელად.

5. დარგობრივი ენით საუბარი: ხელოვნურ ინტელექტზე მომუშავე ჩეთბოტებს და ვირტუალურ ასისტენტებს შეუძლიათ, დაეხმარონ მოსწავლეებს  გეოგრაფიულ  შეკითხვებთან დაკავშირებით და გასცენ  მყისიერი პასუხები გეოგრაფიული კონცეფციების, მდებარეობების, ობიექტების, მოვლენების, ტურისტული ღირსშესანიშნაობების  და სხვ. შესახებ დასმულ კითხვებზე. ამან შეიძლება ხელი შეუწყოს თვითმართულ სწავლებას და წაახალისოს მოსწავლეები, შემდგომში დაინტერესდნენ და უკეთ  შეისწავლონ გეოგრაფიული საკითხები და თემები.

6. პროგნოზირებადი მოდელირება: ხელოვნური ინტელექტის ალგორითმები შეიძლება გამოყენებულ იქნას სხვადასხვა გეოგრაფიული მოვლენისა და პროცესის  პროგნოზირებადი მოდელების შესაქმნელად, როგორიცაა კლიმატის ცვლილება, ურბანიზაცია და ბუნებრივი კატასტროფები. ისტორიული მონაცემებისა და გარემო ფაქტორების ანალიზით, ამ მოდელებს შეუძლიათ, დაეხმარონ მოსწავლეებს, გააცნობიერონ ადამიანის საქმიანობის პოტენციური მომავალი ზემოქმედება გარემოსა და საზოგადოებაზე.

7. გეოგრაფიული თამაშები და სიმულაციები: ხელოვნურ ინტელექტს შეუძლია შესთავაზოს მოსწავლეებს საგანმანათლებლო თამაშები და სიმულაციები, რომლებიც საშუალებას აძლევს მათ, ინტერაქტიურად შეისწავლონ გეოგრაფიული ცნებები, ობიექტები, მოვლენები და პროცესები. ამ თამაშებს შეუძლიათ გეოგრაფიის სწავლა უფრო საინტერესო და სახალისო გახადონ, რაც ხელს შეუწყობს გეოგრაფიული კანონზომიერებებისა და პროცესების უფრო ღრმა გაგებას.

გადავწყვიტე, უფრო კონკრეტული კითხვა დამესვა ხელოვნური ინტელექტისთვის და ვთხოვე, მოეცა რეკომენდაციები, თუ როგორ მიმეწოდებინა  მე-10-11 კლასის მოსწავლეებისთვის  კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული საკითხები, რაზეც ასეთი პასუხი მივიღე:

კლიმატის ცვლილების სწავლება სოციალურ მეცნიერებაში შეიძლება ჰოლისტური და ინტერდისციპლინური მიდგომებით და მეცნიერული ცოდნის ინტეგრირებით სოციალურ, ეკონომიკურ და პოლიტიკურ პერსპექტივებთან. გთავაზობთ რამდენიმე რეკომენდაციას, თუ როგორ  ასწავლოთ ეფექტიანად  ეს თემა:

მეცნიერების გაგება:  მოსწავლეებს მიაწოდეთ  კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული  ისეთი ცნებები, როგორიცაა სათბურის აირები და სათბურის  ეფექტი, ნახშირბადის ციკლი, ნახშირბადის ნაკვალევი და კლიმატის უკუკავშირის მექანიზმები. გამოიყენეთ ვიზუალური საშუალებები, სიმულაციები და რეალურ სამყაროში არსებული მაგალითები, რათა რთული მეცნიერული კონცეფციები უფრო ხელმისაწვდომი გახადოთ.

ინტერდისციპლინური მიდგომა: ყურადღება გაამახვილეთ კლიმატის ცვლილების ინტერდისციპლინურ ხასიათზე და მის კავშირზე სხვადასხვა სფეროსთან, კერძოდ,  გარემოსდაცვით მეცნიერებებთან, გეოგრაფიასთან, ქიმიასთან, ბიოლოგიასთან, ეკონომიკასთან  და პოლიტიკურ მეცნიერებებთან. ეს მიდგომა დაეხმარება მოსწავლეებს, გააცნობიერონ სოციალური და გარემოსდაცვითი სისტემების ურთიერთკავშირები.

ისტორიული კონტექსტი: სთხოვეთ მოსწავლეებს, გამოიკვლიონ კლიმატის ცვლილების ისტორიული კონტექსტი, მათ შორის ინდუსტრიალიზაციის, კოლონიალიზმისა და გლობალიზაციის როლი ნახშირბადის ემისიებსა და გარემოს დეგრადაციაში. მოაწყვეთ დისკუსია, თუ  რა გავლენა მოახდინა საზოგადოების წარსულმა არჩევანმა დღევანდელი კლიმატის  ფორმირებასა და დაუცველ თემებზე.

გავლენა და დაუცველობა: მოსწავლეებს ყურადღებაა გაამახვილებინეთ  კლიმატის ცვლილების ზემოქმედების არათანაბარ განაწილებაზე, როგორც გლობალურად, ისე საზოგადოებებში. იმსჯელონ იმაზე, თუ როგორ განიცდიან დაუცველი თემები, ადგილობრივი მოსახლეობა, დაბალი შემოსავლის მქონე მოსახლეობა და სანაპირო რეგიონების მოსახლეობა კლიმატის ცვლილების არაპროპორციულ ზემოქმედებას ისეთი ფაქტორების გამო, როგორიცაა სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა, გეოგრაფიული მდებარეობა და რესურსებზე ხელმისაწვდომობის ნაკლებობა.

შერბილების და ადაპტაციის სტრატეგიები: მოსწავლეები გაეცნონ შერბილებისა და ადაპტაციის სტრატეგიებს, რომლებიც მიზნად ისახავს კლიმატის ცვლილების გავლენის შერბილებას ადგილობრივ, ეროვნულ და გლობალურ დონეებზე. ეს სტრატეგიებია განახლებადი ენერგიის ტექნოლოგიების, მდგრადი მიწათსარგებლობის პრაქტიკის, კლიმატისადმი მდგრადი ინფრასტრუქტურისა და ისეთი პოლიტიკის ინტერვენციების განხილვა, როგორიცაა ნახშირბადის ფასები და საერთაშორისო კლიმატის შეთანხმებები.

ეთიკური და სოციალური სამართლიანობის მოსაზრებები: წაახალისეთ კრიტიკული აზროვნება კლიმატის ცვლილების ეთიკური განზომილებების შესახებ, მათ შორის თაობათაშორისი სამართლიანობის, გლობალური თანასწორობისა და გარემოსდაცვითი ეთიკის შესახებ. ხელი შეუწყვეთ დისკუსიებს ეთიკური პასუხისმგებლობის შესახებ მომავალი თაობებისა და მარგინალიზებული თემების მიმართ, რომლებიც კლიმატის  ცვლილების ზემოქმედებას განიცდიან.

პოლიტიკური განზომილებები: მოსწავლეებმა გააანალიზონ კლიმატის ცვლილების გარშემო არსებული პოლიტიკური დინამიკა, მათ შორის მთავრობების, კორპორაციების, არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების როლი კლიმატის პოლიტიკისა და მმართველობის სტრუქტურების ჩამოყალიბებაში. შეისწავლონ  წინააღმდეგობები, დაინტერესებული მხარეების ინტერესები და ბარიერები ეფექტური კლიმატური მოქმედებისთვის.

მედიაწიგნიერება და კომუნიკაციის უნარები: კლიმატის ცვლილების შესახებ ინფორმაციის წყაროების, მათ შორის მედიის, სამეცნიერო ანგარიშების და სოციალური მედიის პლატფორმების კრიტიკული შეფასებით, მოსწავლეებს განუვითარეთ მედიაწიგნიერების უნარები. წაახალისეთ ისინი კლიმატის ცვლილების შესახებ ეფექტური პრეზენტაციების წარდგენით, ასევე დებატებისა და წერილობითი დავალებების საშუალებით.

ადგილობრივი შემთხვევის შესწავლა და თემის ჩართულობა: გამოიყენეთ ადგილობრივი შემთხვევები და საზოგადოების ჩართულობის აქტივობები, რათა მოსწავლეებმა გააცნობიერონ კლიმატის ცვლილების გავლენა საკუთარ ცხოვრებასა და საზოგადოებაზე. ეს შეიძლება მოიცავდეს საველე ვიზიტებს, ლექციებსა  და საუბრებს მოწვეულ ადგილობრივ ექსპერტებთან, პროექტებს, რომლებიც კლიმატთან დაკავშირებულ გამოწვევებს აგვარებენ მათ თემსა და საზოგადოებაში.

გაძლიერება და მოქმედება: მიეცით მოსწავლეებს უფლება, მიიღონ ზომები კლიმატის ცვლილებაზე ადვოკატირების, აქტივიზმისა და მდგრადი ქცევის ცვლილების შესაძლებლობის მიცემით. წაახალისეთ ისინი, ჩაერთონ სამოქალაქო აქტივობებში, შეუერთდნენ გარემოსდაცვით ორგანიზაციებს და მხარი დაუჭირონ პოლიტიკის ცვლილებას, რომელიც ხელს უწყობს კლიმატის მდგრადობას.

რეალურად ეს არის  მასწავლებლის სამოქმედო გეგმა, სადაც ხელოვნურმა ინტელექტმა  თემასთან დაკავშირებით სხვადასხვა მიმართულებით მოგვცა რჩევები, თუ რა უნდა ვაკეთოთ და  განსახორციელებელი აქტივობებიც კი შემოგვთავაზა. ახლა ჯერი მასწავლებელზეა, რომელმაც ეს რეკომენდაციები უნდა გაითვალისწინოს და  მოცემული აქტივობები საკლასო ოთახში გადაიტანოს. ასეთი ყოვლისმომცველი და ინტერდისციპლინური მიდგომით მასწავლებლებს შეუძლიათ, ეფექტურად ასწავლონ კლიმატის ცვლილება სოციალურ მეცნიერებებში, ხელი შეუწყონ  მოსწავლეთა კრიტიკული აზროვნების განვითარებას და  აქტიურ მოქალაქეებად  ჩამოყალიბებას.

ხელოვნური ინტელექტის სარგებელი  გეოგრაფიის სწავლებისას

გეოგრაფიული განათლების სფეროში ხელოვნური ინტელექტი გადამწყვეტ როლს ასრულებს სწავლის ტრადიციული მეთოდების გაფართოებაში. ეს საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, გეოგრაფიული გარემო, ადგილები,  გეოგრაფიული პროცესები, მოსახლეობა უფრო საინტერესო  და ინტერაქტიური გზებით შეისწავლონ. ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიების გამოყენებით მასწავლებლებს შეუძლიათ, შექმნან საინტერესო სასწავლო გამოცდილება, რომელიც სცილდება სახელმძღვანელოებსა და ტრადიციულ საკლასო რესურსებს.

გეოგრაფიულ განათლებაში ხელოვნური ინტელექტის ინტეგრაციას უამრავი სარგებელი მოაქვს. პირველ რიგში, ხელოვნური ინტელექტი საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, სწრაფად და ეფექტურად მიიღონ დიდი რაოდენობით გეოგრაფიული მონაცემები და ინფორმაცია, რაც მათ ეხმარება, უფრო სრულყოფილი  წარმოდგენა  შეიქმნან სხვადასხვა ადგილისა და ხალხის შესახებ. ხელოვნური ინტელექტის ალგორითმებს შეუძლიათ სხვადასხვა წყაროდან მიღებული მონაცემების დამუშავება და ანალიზი, რაც მოსწავლეებს  ეხმარება, მიიღონ ინფორმაცია და დაადგინონ კავშირები, რომელთა დამოუკიდებლად მიგნებაც  საკმაოდ რთული იქნებოდა.

მეორეც,  ხელოვნურ ინტელექტს შეუძლია უზრუნველყოს ინდივიდუალური  სასწავლო გამოცდილება, რომელიც მორგებულია მოსწავლეების  ინდივიდუალურ  საჭიროებებზე. მოსწავლეთა მონაცემებისა და ქცევის გაანალიზებით, ხელოვნური ინტელექტის სისტემებს შეუძლიათ კურიკულუმისა და სასწავლო მასალის ისე ადაპტირება, რომ ისინი მათ სპეციფიკურ ძლიერ და  სუსტ მხარეებს, ასევე  ინტერესებს  შეესაბამებოდეს. ეს ინდივიდუალური  მიდგომა ხელს უწყობს უკეთ ჩართულობას და გაგებას, რაც საბოლოოდ  სწავლის უფრო ეფექტურ შედეგებს იძლევა.

გარდა ამისა, ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიები, როგორიცაა ვირტუალური რეალობა (VR) და გაძლიერებული რეალობა (AR), გვთავაზობს განსაცვიფრებელ გამოცდილებას, რომელიც მოსწავლეებს  მსოფლიოს სხვადასხვა ადგილას ამოგზაურებს. ვირტუალური საველე მოგზაურობისა და ინტერაქტიური სიმულაციების საშუალებით, მოსწავლეებს შეუძლიათ შეისწავლონ ადგილების ფიზიკური და კულტურული ასპექტები, მაშინაც კი, თუ მათ ფიზიკურად არ შეუძლიათ მათი მონახულება.

ზემოთ ჩამოთვლილ  სარგებელთან ერთად ხელოვნური ინტელექტი ასევე ხელს უწყობს თანამშრომლობასა და პარტნიორობას: ხელოვნური ინტელექტის წარმატებული დანერგვა გეოგრაფიულ განათლებაში ხშირად გულისხმობს თანამშრომლობას საგანმანათლებლო დაწესებულებებს, ტექნოლოგიურ კომპანიებსა და სამთავრობო უწყებებს შორის. პარტნიორობა იძლევა რესურსების, გამოცდილების და საუკეთესო პრაქტიკის გაზიარების საშუალებას, რაც გეოგრაფიული განათლების ხარისხს ამაღლებს.

რა არის გასაკეთებელი?

1. მასწავლებელთა ტრენინგები და მხარდაჭერა: მასწავლებელთა ადეკვატური ტრენინგითა და მხარდაჭერით უზრუნველყოფა გადამწყვეტია ხელოვნური ინტელექტის ეფექტური ინტეგრაციისთვის. უნდა განხორციელდეს მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების პროგრამები, ჩატარდეს სემინარები და ვორკშოპები, რათა მასწავლებლები იმ ცოდნითა და უნარებით აღიჭურვონ, რომლებიც გეოგრაფიულ განათლებაში ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიების გამოყენებისთვისაა საჭირო.
2. სასწავლო გეგმის მოქნილობა: გეოგრაფიის სასწავლო გეგმები უნდა იყოს საკმარისად მოქნილი, რათა მოერგოს ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიების ინტეგრაციას. ხელოვნური ინტელექტის ბაზაზე შექმნილი ინტერდისციპლინური პროექტების, პრაქტიკული აქტივობებისა და სიმულაციების გამოყენებით, მასწავლებლებს შეუძლიათ შექმნან საინტერესო სასწავლო გამოცდილება, რომელიც შეესაბამება სასწავლო მიზნებს.

ეთიკური მოსაზრებები და ხელოვნური ინტელექტის პასუხისმგებლობით გამოყენება გეოგრაფიულ განათლებაში

მიუხედავად იმისა, რომ ხელოვნური ინტელექტი საინტერესო შესაძლებლობებს გვთავაზობს, აუცილებელია ეთიკური შედეგების გათვალისწინება და გეოგრაფიის განათლებაში მისი პასუხისმგებლობით გამოყენების უზრუნველყოფა. კონფიდენციალურობის, მონაცემთა უსაფრთხოებისა და AI ალგორითმებში მიკერძოების პოტენციალის პრობლემები ისეთი ეთიკური საკითხებია, რომლებიც აუცილებლად  უნდა იქნას გათვალისწინებული. პედაგოგებმა და  განათლების პოლიტიკის შემქმნელებმა ისე უნდა ჩამოაყალიბონ  სახელმძღვანელო რეკომენდაციები და ჩარჩოები, რომ ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებისას  არ დაირღვეს  კონფიდენციალურობა, ხელი შეეწყოს  ინკლუზიურობას და უზრუნველყოფილი იქნეს ზუსტი და მიუკერძოებელი ინფორმაცია.

დასკვნა

გეოგრაფიის გაკვეთილებზე ხელოვნური ინტელექტის ინტეგრირებით მასწავლებლებს შეუძლიათ, გაიუმჯობესონ პრაქტიკული გამოცდილება, უზრუნველყონ პერსონალიზებული ინსტრუქციები და მისცენ მოსწავლეებს შესაძლებლობა, ინოვაციური გზებით შეისწავლონ მათ გარშემო არსებული სამყარო.

თემატური კვლევების, წარმატების ისტორიების, ჩატარებული გაკვეთილებისა და საუკეთესო პრაქტიკის შესწავლით, მასწავლებლებს შეუძლიათ, მიიღონ ღირებული ინფორმაცია, რაც მათი შთაგონების წყარო გახდება სკოლასა და საკლასო ოთახში გეოგრაფიის გაკვეთილებზე ხელოვნური ინტელექტის დასანერგად.

და ბოლოს, გვახსოვდეს, რომ ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებისას მეტად მნიშვნელოვანია მისთვის სწორი დავალების მიცემა – რაც უფრო დეტალურად აღუწერთ ამოცანას, რაც უფრო დაწურულ და დაკონკრეტებულ პირობას მისცემთ, მით უფრო  კარგად შეასრულებს თქვენს დავალებას.

(მეორე ნაწილი)

შიში იდეასთან ერთად ჩნდება და ტექსტის ბოლო წერტილამდე არ გტოვებს. მას სხვადასხვა ფორმა აქვს. დასაწყისში ესაა: „თემა რომ ვერ დავძლიო?“, მერე: „რომ ვერ განვაგრძო წერა? ბოლომდე რომ ვერ მივიყვანო?“.

ეს შეუცნობლის შიშია. შიში იმისა, რომ როგორი დისციპლინირებულიც არ უნდა იყოს წერის პროცესი, რამდენიც არ უნდა დაგეგმო წინასწარ, როგორი ყურადღებითაც არ უნდა მიჰყვე ამ გეგმას, შეიძლება, ერთ დღეს მაინც არაფერი გამოვიდეს. ასე, უბრალოდ, გაიღვიძო და აღმოაჩინო, რომ ეს ტექსტი აღარ დაიწერება.

ცალკეა თავად ტექსტთან დაკავშირებული შიშები, რომლებიც მოკლედ გამოითქმის ფრაზით: „იქნებ არ ვარგა?“ მე ეს ეჭვი მანამ არ მტოვებს, სანამ ტექსტს გამომცემელს არ ჩავაბარებ. როცა ტექსტი უკვე რედაქტორმა უნდა ნახოს, ეჭვიც კვლავ ბრუნდება, ოდნავ სახეცვლილად: „რამე სულელური ენობრივი უხერხულობები ხომ არ მოგსვლია?“, სანამ რედაქტორი უკუკავშირს მომცემს, ერთ სიკვდილს ვათავებ.

ამიტომ როცა მეკითხებიან, წერისას ყველაზე რთული რა არისო, დაუფიქრებლად ვპასუხობ: ჩემს შიშებსა და ეჭვებთან ბრძოლა. ეს ბრძოლა ყოველდღიურად უნდა მოვიგო. ყოველ დილით მაცახცახებს მაგიდისა და თეთრი ეკრანის დანახვაზე. როცა „აკუმს“ ვწერდი, გაღვიძება მეზიზღებოდა, რომ ვიცოდი, წერა უნდა გამეგრძელებინა; განსაკუთრებით, თუ საწვალებელი ეპიზოდი მქონდა დასაწერი, მაგალითად, სამედიცინო თემაზე. მეორე ნაწილის ბოლო ოცდაათი გვერდი წაშლილი და ხელახლა დაწერილი მაქვს – მივხვდი, რომ დასრულება ვიჩქარე და მივაფუჩეჩე, ეს კი ტექსტს არ წაადგებოდა. ვერც ვერაფერს ჩავასწორებდი – მონათხრობის ფორმა სხვა უნდა ყოფილიყო. ამიტომ წავშალე. ნაწერი ერთიორად გაიზარდა. გვარიანად გავწვალდი. არ მინდოდა, მეშინოდა, მაგრამ, სამაგიეროდ, ახლა ტექსტი ტექსტად ვარგა.

ეს შიში, რომელზეც ახლა ვმსჯელობ, უფრო ფორმასთან, ჩანაფიქრის რეალიზებასთან დაკავშირებული შიშია. ბოლო დროს მივხვდი, რომ სხვა შიშიც არსებობს – შინაარსის შიში.

იდეა მაქვს. უკვე დიდი ხანია, მაქვს და აი, როგორც იქნა, გადამხდა რაღაც, რამაც საბოლოოდ შემამზადა მის დასაწერად. მაგრამ რომ დავწერო, ჯოჯოხეთში უნდა ჩავიდე, ჩემს პირად ჯოჯოხეთში. წარმოუდგენელ საშინელებას უნდა გავუსწორო თვალი და ის, რაც ერთხელ უკვე გავიარე ცხოვრებაში, ხელახლა უნდა გავიარო ლიტერატურაში.

ნორმალური ადამიანი ფსიქოთერაპევტთან მივიდოდა, მაგრამ მე სხვა პასუხისმგებლობები მაქვს – მჭირდება, რომ მტკიოდეს, ეს ტკივილი ცინცხალი უნდა იყოს, ბრაზი ყრუდ უნდა მიხრავდეს ძვლებს. წერამდე განკურნება დაუშვებელია, რადგან ეგ თუ მოხდა, თუ ამისგან გავთავისუფლდი, როგორღა დავწერ? დაწერით კი აუცილებლად უნდა დავწერო – უნდა ვუთხრა სხვებს, რომ მარტო არ არიან.

აქვე გეტყვით: საამისო მხნეობა უკვე მოვიკრიბე. ეს 8 ივნისს მოხდა, სრულიად მოულოდნელად. გავიღვიძე და ცხადად დავინახე დასაწყისიც და ცალკეული ეპიზოდებიც. გამოცდილების ლიტერატურაში გადათამაშების აღარ მეშინია, მაგრამ ფორმის შიში, რა თქმა უნდა, მაქვს – ეს დაუძლეველი რამაა. ამ შემთხვევაში მას კიდევ ერთი კომპონენტი შეემატა – ვგრძნობ, რომ, შესაძლოა, სხვანაირი ტექსტი გამომივიდეს, უფრო მეტად უბრალო, მეტად ამბავზე ორიენტირებული, ინტერტექსტუალური და მეტაფიქციური ილეთების გარეშე, შეიძლება, პოლიფონიურობის გარეშეც. ალბათ, იცით: ეს ჩემი სტილი არ არის. სტილი, საერთოდ, არ ვიცი მაქვს თუ არა, მაგრამ აქამდე მეგონა, რომ ჩემი ნაწერის ეს მახასიათებლები უცვლელი იყო, რომ, ამ თვალსაზრისით მაინც, რაღაც მოსტილო ნაპოვნი მქონდა. თურმე – სულაც არა.

მე დიდხანს ვერ ვჩერდები ერთ ადგილას, თუმცა ცვლილებებიც ძალიან მაშინებს. მით უმეტეს, ასეთი – სრულიად უცხო, უნაპირო ზღვაში უნდა შევცურო. არ დავიხრჩობი, მაგრამ იქიდან გამოსული ისიც აღარ ვიქნები, რაც შესვლამდე. აბა, ეს საშიში არაა?

არის კიდევ მესამე შიშიც – თავად ამ შიშის შიში. კარგა ხანს მეგონა, რომ პრობლემა ჩემშია – ალბათ, ძალიან გამოუცდელი ვარ და დროსთან ერთად ეს შიშიც გაქრება. ან იქნებ, უბრალოდ, ცოტა უნიჭო ვარ? სხვა მწერლები სიხარულით ეკვეთებიან საწერ მაგიდას და მე კი ასეთი უნიათო ვყავარ გამჩენს, რომ ჩემი ცხოვრების საქმე მიპოვია და იმისი ფხაც არა მაქვს, თავდადებით ვაკეთო.

ეს ფიქრები მქონდა, სანამ ერთ ძალიან საინტერესო პანელურ დისკუსიაზე ერთმა ჩემმა საყვარელმა და ჩვენში გამორჩეულმა მწერალმა არ თქვა, რომანის იდეა მაქვს და პატარა გოგოსავით მეშინიაო.

უიმე-მეთქი, აბა, ასეთ ავტორსაც თუ ეშინია, მე რაღა უნდა ვთქვა?!

ჰოდა, მას მერე ვიცი, რომ შემიძლია, თამამად მეშინოდეს, ჩემს გემოზე, როგორ იტყვიან…

გაგრძელება იქნება

სპორტული თამაშები  მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მოზარდების განვითარებაში. ის ეხმარება მათ არა მხოლოდ ფიზიკური ჯანმრთელობის გაუმჯობესებაში, არამედ ფსიქოლოგიურ და სოციალურ უნარ-ჩვევების განვითარებაშიც. სპორტული თამაშები არის ის აქტივობები, რომლებიც სკოლაში ყოველდღიურ ცხოვრებას ამდიდრებს და მოსწავლის გონებრივი და ფიზიკური აქტიურობის მაღალი დონეს უზრუნველყოფენ.  განვიხილოთ სპორტული თამაშების  როლი და  მნიშვნელობა.

ფიზიკური განვითარება – სპორტული თამაშები ეხმარება ბავშვს ფიზიკური განვითარების გაუმჯობესებაში. ის ხელს უწყობს კუნთების, ძვლებისა და გულ-სისხლძარღვთა სისტემის გაძლიერებას. ბავშვები, რომლებიც რეგულარულად თამაშობენ სპორტულ თამაშებს, ფიზიკურად უფრო აქტიურები და ჯანმრთელები არიან. სპორტული თამაშები ასევე ეხმარება მოზარდს მოძრაობის კოორდინაციისა და მოქნილობის გაუმჯობესებაში.

ფსიქოლოგიური სარგებელი – სპორტული აქტივობა ხელს უწყობს მოზარდებში სტრესის შემცირებას და ფსიქოლოგიური კეთილდღეობის გაუმჯობესებას. ვარჯიში ხელს უწყობს ენდორფინების გამომუშავებას, რაც ხელს უწყობს კარგ განწყობას და ფსიქოლოგიური სტრესის შემცირებას. სპორტული თამაშები ეხმარება ბავშვებს თვითშეფასების ამაღლებაში და წარმატების განცდაში.

სოციალური უნარ–ჩვევები – სპორტული თამაშები უზრუნველყოფენ უნიკალურ გარემოს, სადაც ბავშვებს შეუძლიათ ისწავლონ გუნდური მუშაობა, ლიდერობა და თანამონაწილეობა. ის ეხმარება მოზარდს სოციალურ ურთიერთობების განვითარებასა და მეგობრული ურთიერთობების დამყარებაში. სპორტული თამაშები ხელს უწყობს ბავშვებს კომუნიკაციის უნარ-ჩვევების განვითარებაში და უზრუნველყოფს მოზარდებს შორის  ურთიერთპატივისცემის გრძნობების გაძლიერებას.

დისციპლინა და პასუხისმგებლობა – სპორტული თამაშები ეხმარება ბავშვებს დისციპლინისა და პასუხისმგებლობის  განვითარებაში.  ისინი  სწავლობენ მიზნების დასახვას და მათ მიღწევას, რაც მნიშვნელოვანია წარმატებული ცხოვრებისათვის. ბავშვები, რომლებიც მონაწილეობს სპორტულ თამაშებში, სწავლობენ დროის მართვასა და შრომისმოყვარეობას.

კოგნიტიური სარგებელი – კვლევები აჩვენებს, რომ ფიზიკური აქტივობა დადებითად მოქმედებს კოგნიტიურ უნარ-ჩვევებზე. სპორტული თამაშები ეხმარება ბავშვებს ყურადღების კონცენტრაციასა და მეხსიერების გაუმჯობესებაში. ფიზიკური აქტივობა ხელს უწყობს შემოქმედებით აზროვნებას და პრობლემების გადაჭრის უნარის განვითარებას.

მოტივაცია და ჩართულობა – სპორტული თამაშები ეხმარება ბავშვებს სკოლაში სწავლის მოტივაციისა და ჩართულობის გაზრდაში. სპორტული აქტივობები ქმნიან მხიარულ და ინტერაქტიულ გარემოს, რომელიც ხელს უწყობს ბავშვების სასწავლო პროცესში ჩართულობას. სპორტული თამაშები ასევე ეხმარებიან ბავშვებს ისწავლონ გუნდური მუშაობა და ურთიერთპატივისცემის გაძლიერება.

რეკომენდირებული სპორტული თამაშები სკოლაში

 ფეხბურთი – ფეხბურთი ხელს უწყობს გუნდური მუშაობის, სტრატეგიული აზროვნებისა და ფიზიკური გამძლეობის განვითარებას. ის პოპულარული თამაშია, რომელიც აერთიანებს ბავშვებს და ეხმარება მათ სოციალურ ურთიერთობების გაუმჯობესებაში.

კალათბურთი – კალათბურთი ასწავლის ბავშვებს სისწრაფეს, კოორდინაციას და გუნდური მუშაობას. ის ხელს უწყობს ფიზიკური აქტივობის და სტრატეგიული აზროვნების განვითარებას.

 ფრენბურთი –  ფრენბურთი ეხმარება კოორდინაციის, მოქნილობისა და გუნდური მუშაობის უნარ-ჩვევების გაუმჯობესებაში. ის ასევე ხელს უწყობს სწრაფი გადაწყვეტილებების მიღებას და კომუნიკაციის უნარ-ჩვევების განვითარებას.

ბეისბოლი – ბეისბოლი ეხმარება ბავშვებს კოორდინაციის, სისწრაფისა და სტრატეგიული აზროვნების განვითარებაში. ის ასწავლის მოთამაშეებს გუნდურ მუშაობასა და პასუხისმგებლობის გრძნობას.

 ჩოგბურთი –  ჩოგბურთი ხელს უწყობს კოორდინაციის, სისწრაფისა და გამძლეობის განვითარებას. ის ასევე ეხმარება ბავშვებს ინდივიდუალური პასუხისმგებლობისა და სტრატეგიული აზროვნების გაუმჯობესებაში.

სპორტული თამაშები სკოლაში უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებს ბავშვის ფიზიკურ, ფსიქოლოგიურ და სოციალურ განვითარებაში. ის ხელს უწყობს ბავშვის ჯანმრთელობის გაუმჯობესებას, კომუნიკაციის უნარ-ჩვევების განვითარებას და სწავლის მოტივაციის ამაღლებას. ამიტომ, სკოლებში სპორტული თამაშების ინტეგრაცია უნდა იყოს პრიორიტეტული და მათ უნდა მიექცეს შესაბამისი ყურადღება, რათა უზრუნველყოფილი იყოს ბავშვების სრულფასოვანი განვითარება.

დასუფთავების აქციებს სკოლებში და მის გარეთ ხშირად ვატარებთ. ხშირ შემთხვევაში სცენარი იდენტურია. დათქმულ დროს ვიკრიბებით, ვირგებთ ხელთათმანებსა და სხვა აღჭურვილობას, გავდივართ შერჩეულ ლოკაციაზე გარემოდან ნარჩენების ამოსაღებად…

მოსწავლეები დასუფთავების აქციებში დიდი ენთუზიაზმით ერთვებიან.  განსაკუთრებული მონდომებით გამოირჩევიან დაწყებითი საფეხურის ბავშვები. მოზარდებთან უკვე გვიწევს ახსნა, თუ რატომ ვაკეთებთ ამას. რა შეიძლება გავაკეთოთ ისეთი, რომ გაიზარდოს საბაზო და საშუალო საფეხურის მოსწავლეების ინტერესები, ასეთ აქტივობებში მონაწილეობის თვალსაზრისით?

მიმდინარე წლის ივნისში ლიეტუვაში, პატარა ქალაქ სკაუდვილეში, პროგრამის ერაზმუს+ მოკლევადიანი ტრენინგ კურსი გაიმართა ახალგაზრდებთან მომუშავე ორგანიზაციების წარმომადგენლებთან. პროგრამის  მიზანი იყო გარემოსდაცვითი ცნობიერების ამაღლების ინოვაციური გზების ძიება და მათი დამკვიდრება. ერთ-ერთ აქტივობა მოიცავდა დასუფთავების აქციის ისეთი გეგმის შემუშავებას, რომელშიც ინტეგრირებული იქნებოდა მხიარული და შემეცნებითი აქტივობები.

აქტივობები, რომლებიც დასუფთავების აქციის პარალელურად შეიძლება გამოვიყენოთ.

სტატიის ამ ნაწილში, შემოგთავაზებთ სავარაუდო აქტივობების ჩამონათვალს, რომელიც შეიძლება დასუფთავების აქციის/ლაშქრობის პარალელურად ჩატარდეს. გაითვალისწინეთ, რომ ისინი უნდა მოარგოთ ჯგუფის ინტერესებს, ასაკს, შესაძლებლობებს და ა.შ. რა თქმა უნდა თქვენ შეგიძლიათ დაამატოთ თქვენი მოფიქრებული აქტივობა, რადგან ქვემოთ მოცემული მხოლოდ სარეკომენდაციო ხასიათისაა.

მისიები გუნდებისთვის

დასუფთავების აქციის დაგეგმვისას მონაწილეები გადაანაწილეთ მცირე ჯგუფებში. ჯგუფებს შეიძლება დავუსახოთ ერთნაირი, ან განსხვავებული მისია. მაგალითისათვის:

• გადაუღეთ ფოტო, დაბინძურებულ ადგილს, გაიმეორეთ აღნიშნული ნარჩენების ამოღების შემდეგ;
• შეაგროვეთ პლასტმასის ბოთლის ასი თავსახურავი;
• შეაგროვეთ 10 სხვადასხვა ნივთი, რომელიც შეიძლება გამოგვადგეს მეორეული გამოყენებისთვის;
• შექმენით/გააკეთეთ მარტივი აპლიკაცია მათი (შეგროვებული მეორეული ნივთების) გამოყენებით;
• შეადგინეთ ლექსი/მიმართვა/სლოგანი, რომლითაც მოსახლეობას მოუწოდებ რომ არ დაყარონ ნარჩენები;
• შექმენით სამაჯური ხის დრეკადი ტოტებისგან, სამკაულებად გამოიყენეთ ყვავილები, ფოთლები, მცენარეების ნაყოფი/თესლი და ა.შ.
• 

გაითვალისწინეთ არ დაუსახოთ ისეთი მისია, რომელიც სახიფათო ნარჩენთან შეხებას მოიაზრებს.

პარტიზანული მებაღეობა

ეს აქტივობა დასუფთავების აქციის მოწყობამდე სხვადასხვა სახის მცენარის (ყვავილი, ბოსტნეული, პარკოსანი მცენარეები) თესლების შეგროვებას მოითხოვს. სასკოლო თემის ჩართულობით შეაგროვეთ ყვავილის, ბოსტნეულის, პარკოსანი მცენარეების თესლები და დაურიგეთ ჯგუფებს. წინასწარ რუკაზე მონიშნეთ გაჩერების ადგილები და ის ლოკაციები, სადაც შეიძლება დაითესოს ისინი. გარკვეული დროის გასვლის შემდეგ, შედეგების გასაცნობად ახალგაზრდებთან ერთად გადით იმ კონკრეტულ ლოკაციაზე და ნახეთ შედეგი.

ბინგო ბუნებაში

თამაში ბინგო სხვადასხვა დანიშნულებით გამოიყენება. ჩვენ შევქმენით თამაშის ისეთი ვერსია, რომლის გამოყენება შესაძლებელია ბუნების წიაღში სეირნობის, დასუფთავების აქციის მოწყობის დროს და ა.შ.

თამაშის წესი მარტივია. გუნდი, რომელიც პირველი იპოვის ფურცელზე განთავსებულ წარწერებს/ნახატებს იქნება გამარჯვებული. ამისათვის მათ უნდა მონიშნონ ყველა უჯრა. შესაძლებელია ტელეფონით დაფიქსირების წესის შემოტანაც.

თუ არ გვაქვს ამობეჭდვის საშუალება, შესაძლებელია მოსაძებნი ობიექტების სახელები დაწეროთ ქაღალდზე და ასეთი მარტივი ფორმატით შესთავაზოთ ახალგაზრდებს ბინგოს შევსება.

გასამხიარულებელი თამაშები

ახალგაზრდები დიდი სიამოვნებით ერთვებიან გასამხიარულებელ და ენერგიის აღსადგენ აქტივობებში. გთავაზობთ ორ მარტივ თამაშს, რომელიც წარმატებით გამოიყენება დიდ და მცირე ჯგუფებში.

„ჰი, ჰა, ჰუ“

მონაწილეები დგებიან საერთო წრეზე. ისინი ხდებიან სამურაები და უნდა ისწავლონ რამდენიმე მარტივი მოძრაობა. მას შემდეგ, რაც ყველა მონაწილე დაიმახსოვრებს მოძრაობებსა და პირობებს, შეგიძლიათ შემოიტანოთ გავარდნის წესი.

თამაშს იწყებს წამყვანი, რომელიც აირჩევს რომელიმე მონაწილეს, უმიზნებს შეტყუპებულ ხელებს და როგორც ხმლით, ზემოდან ქვემოთ იშვერს არჩეულისკენ და ყვირის „ჰი“. ის, ვისაც უმიზნებენ, რაც შეიძლება სწრაფად სწევს მაღლა შეტყუპებულ ხელებს და ყვირის „ჰა!“, ამავდროულად მის გვერდზე მდგომები, მარჯვნიდან და მარცხნიდან ყვირილით „ჰუ!“ და უმიზნებენ შეტყუპებულ ხელებს მუცლისკენ.  შუაში მდგომი სამურაი სწრაფად იშვერს ხელს რომელიმე მონაწილისკენ და მას გადასცემს მუხტს შეძახილით – „ჰი!“ და ასე გრძელდება წრეში.

როდესაც ყველა გაერკვევა თამაშის წესებში, მონაწილეები იწყებენ თამაშს გავარდნაზე. ვისაც შეეშლება მოძრაობის გაკეთება (ან დაავიწყდება დროზე მისი გაკეთება), ან არასწორად დაიყვირებს (ან საერთოდ არ დაიყვირებს), ის ვარდება თამაშიდან; თამაში სრულდება მაშინ, როდესაც დარჩება 4 გამარჯვებული სამურაი. მეტი თვალსაჩინოებისთვის უყურეთ ვიდეოს.

„ჯეირანი“

თამაში ჯეირანი ყველას გვითამაშია. ის ძირითადად რაიმე პრობლემური საკითხის მოკლე დროში გადასაწყვეტად გამოიყენება. როგორ შეიძლება მოვაწყოთ ჯეირანის ჩემპიონატი?

თავდაპირველად მონაწილეები წყვილდებიან და თამაშობენ კლასიკურ ჯეირანს. დამარცხებული მონაწილე ხდება გამარჯვებულის გულშემატკივარი,  ვაგონის პრინციპით ებმის მას ზურგიდან და ყვირის მის (გამარჯვებულის) სახელს.

გამარჯვებული ხვდება სხვა წყვილში წარმატებულს, ხოლო მათ შორის დამარცხებული, საკუთარ ქომაგთან ერთად უერთდება გამარჯვებულს. საბოლოოდ ფინალში ხვდება ორი წარმატებული მონაწილე, რომელთაც ზურგს უმაგრებს გულშემატკივრების მთელი არმია.  მეტი თვალსაჩინოებისთვის უყურეთ ვიდეოს.

ასეთი ტიპის დასუფთავების აქციები წინასწარ მომზადებას, დაგეგმვას და როლების გადანაწილებას მოითხოვს. სასურველია ჩამოყალიბდეს საორგანიზაციო ჯგუფი. ჯგუფში წინასწარ გადანაწილდეს როლები, მოინიშნოს მარშრუტი, განისაზღვროს გაჩერებების ადგილები, თამაშისა და შესვენების ლოკაციები და ა.შ.

ზემოთ აღწერილი აქტივობები ასევე შეიძლება გამოიყენოთ ექსკურსიებისა და ლაშქრობების დროსაც. აქტივობების დასაფიქსირებლად გამოიყენეთ სხვადასხვა პლატფორმა. ეს შეიძლება იყოს დახურული ფეისბუქ ჯგუფი, გაზიარებული საქაღალდე რომელიმე საცავში (google drive, one drive), GooseChase (ამ პლატფორმის გამოყენების ინსტრუქცია იხილეთ სტატიაში – მოდი, დავიკარგოთ, ანუ ეკოლაშქრობა ბუნების წიაღში) და ა.შ. ტექნიკური საშუალების არსებობის შემთხვევაში, ეფექტურია მისიებისა და დავალებების ერთობლივი ყურება.

საკლასო წესების შემუშავება და მათი დაცვა ძალიან მნიშვნელოვანია. მასწავლებლები ხშირად მივმართავთ სხვადასხვა ხერხს კლასში წესრიგის დასამყარებლად. ჩემი მასწავლებლობის განმავლობაში ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტიანი მწვანე ბარათების სისტემა გახლავთ. ამ წერილში გაგიზიარებთ ჩემს გამოცდილებას მწვანე ბარათების სისტემასთან დაკავშირებით. ის არის  კლასის  მართვის ინსტრუმენტი, რათა შემცირდეს საკლასო წესების დარღვევის რაოდენობა. მწვანე ბარათების სისტემა მოიცავს ორ ძირითად იდეას: პირველი დისციპლინის საკითხების შემცირება და მეორე პოზიტიური სასწავლო გარემოს წახალისებას.

პირველ ეტაპზე მწვანე ბარათების სისტემა გავაცანი მშობლებს და ვთხოვე მხარდაჭერა, ვინაიდან მნიშვნელოვანია მოსწავლე მშობლისგან გრძნობდეს ბარათების სისტემაზე ინტერესს და ახალისებდეს მას. შემდეგ  თავად მოსწავლეებს გავაცანი.

სულ არის სამი ფერის ბარათი: წითელი, ყვითელი და წითელი. ბარათებს ვამზადებდი თავად. ვბეჭდავდი შესაბამისი ფერის ქაღალდზე და შემდეგ ვჭრიდი. ავირჩიე მწვანე ბარათების დარიგების დღე-პარასკევი. მოსწავლეებმა იცოდნენ, რომ პარასკევს მწვანე ბარათები რიგდებოდა. თავდაპირველად ავიღე ჩემი დაკვირვების დღიური და დღის განმავლობაში თითოეული მოსწავლის ქცევას ვინიშნავდი, რაც პარასკევს მეხმარებოდა გადაწყვეტილების მიღებაში,მიმეცა თუ არა მწვანე ბარათი.

თითოეულ ბარათზე წერია ის პუნქტები. მწვანე ბარათზე ასახულია პუნქტები, რომლის შესრულების შედეგადაც მოსწავლე კვირის ბოლოს იღებს მას. მწვანე ბარათის გადაცემის უფლება აქვს დამრიგებელს. ეს პუნქტებია:

ცხადია,შესაძლებელია ეს პუნქტები შეცვალოთ და თქვენი კლასის საჭიროებას მოარგოთ.

ყვითელი ბარათის გადაცემის უფლება აქვს ნებისმიერი საგნის მასწავლებელს, თუ ის საჭიროდ ჩათვლის, რომ მის გაკვეთილზე რომელიმე პუნქტი დაირღვა მონიშნავს მას. ყვითელი ბარათის პუნქტებია:

წითელი ბარათის შემთხვევაში, მოსწავლე წერს რეფლექსიას არასასურველ ქცევაზე. რეფლექსიის დაწერის დროს ჩართულია მშობელი და მასწავლებელი ერთდროულად. ხდება გასაუბრება სკოლის ფსიქოლოგთან. ასევე, შესაძლებელია თავად განსაზღვროთ  რა მოჰყვება წითელი ბარათის მიღებას.

ბარათების გამოყენების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაწილი მისი რაოდენობაა. მასწავლებელმა უნდა განსაზღვროს მწვანე ბარათის რა რაოდენობის შემდეგ მიიღებს მოსწავლე ჯილდოს  და რამდენი ყვითელი ბარათის შემდეგ მიიღებს წითელს.

ჩემს შემთხვევაში თუ მოსწავლე დააგროვებდა ათ მწვანე ბარათს, მას გადავცემდი ჯილდოს. ეს იყო მის ინტერესზე მორგებული სათამაშო და მადლობის წერილი მშობელს. თქვენ შეგიძლიათ ლავირება გაუკეთოთ მწვანე ბარათების რაოდენობასა და ჯილდოს შინაარსს.

ყვითელი ბარათის შემთხვევაში, მოსწავლეს ჯერ სიტყვიერად ვაძლევდი გაფრთხილებას, თუმცა თუ ვგრძნობდი არ ითვალისწინებდა, შემდეგ ყვითელ ბარათს გადავცემდი. მოსწავლეს ვთხოვდი ყვითელი ბარათის მიღება მშობელს დაედასტურებინა ხელმოწერით. ეს მნიშვნელოვანი ნაწილი იყო, ვინაიდან მას ეგრძნო პასუხისმგებლობა და თავად მოეხდინა არასასურველი ქცევის რეფლექსია მშობელთან.

ბარათების სისტემის თვალსაჩინოებისთვის, შეგიძლიათ გააკეთოთ ქცევის პირამიდა, რომელსაც კლასში ხელმისაწვდომ ადგილას გააკრავთ. პირამიდაში თითოეულ მიღებულ ფერში წერთ მოსწავლის სახელსა და გვარს. ეს მოსწავლეს უმარტივებს მარტივად აკონტროლოს რამდენი ფერის ბარათი აქვს მიღებული.

ჩემი მოსწავლეები ძალიან დიდი ინტერესით ჩაერთნენ ბარათების სისტემაში. ითვლიდნენ და ელოდებოდნენ როდის მიაღწევდნენ სასურველ რაოდენობას,რათა მიეღოთ ჯილდო. ცხადია, მშობლების მაღალი ინტერესისა და მხარდაჭერით ამ სისტემამ კიდევ უფრო ეფექტიანად იმუშავა.

მწვანე ბარათების სისტემაზე ჩატარებულია კვლევა, რომელიც მის ეფექტიანობას ხაზს უსვამს. თქვენ შეგიძლიათ მოსწავლეების საჭიროებას მოარგოთ და მოდიფიცირება გაუკეთოთ ისე, როგორც მე მოვიქეცი.

საქართველოს კანონით ზოგადი განათლების შესახებ სასკოლო საზოგადოების წევრებს, მათ შორის მშობლებს უფლება აქვთ საქველმოქმედო მიზნებისთვის მოიზიდონ ნებაყოფლობითი შემოწირულობები (მუხლი 14). თუ ადგილი აქვს ფინანსური სახსრების ან სხვა სიკეთის გამოძალვას, სკოლა ვალდებულია მიიღოს ყველა გონივრული ზომა, რათა თავიდან იქნეს აცილებული ასეთი ფაქტები. ხოლო თუ მშობლები ნებაყოფლობით ცდილობენ სკოლის მხარდაჭერას სხვადასხვა რესურსებით, ეს სრულიად ლეგიტიმურია და სკოლას შეუძლია ასეთი შემოწირულობის მიღება.

სკოლაში ფულის შეგროვება და მშობლების ჩართულობა ამ პროცესში, არა ერთი ქვეყნის პრაქტიკაა, მათ შორის ისეთი განვითარებული ეკონომიკის მქონე ქვეყნებისაც კი, როგორიც არის ამერიკა, დიდი ბრიტანეთი თუ ევროპის ქვეყნები. ჩამოთვლილ ქვეყნებში არსებობს სკოლაში შექმნილი ფონდები, რომლებიც სკოლების სხვადასხვა საჭიროებას აფინანსებენ. თუმცა, ამ ფონდებში თანხების მობილიზება ქართული პრაქტიკისგან განსხვავებულად ხდება. ერთ-ერთი მთავარი განმასხვავებელი არის ნებაყოფლობითობა. თანამედროვე მეთოდები დემოკრატიულია და მაქსიმალურად  ითვალისწინებს მშობლების ინდივიდუალურ შეხედულებებს, ნებას და ფინანსურ შესაძლებლობებს. მეორე, რაც მოწინავე ქვეყნების გამოცდილებას ქართული პრაქტიკისგან განასხვავებს, ის არის, რომ გამიჯნულია, თუ რა ფინანსდება სკოლის ბიუჯეტით და რა მშობლების სახსრებით.

საქართველოს კანონდებლობით საჯარო სკოლის ბიუჯეტი საჯაროა. მისი ნახვა მშობლებს წერილობითი მოთხოვნის საფუძველზე სკოლაშიც შეუძლიათ. ან ვებ გვერდზე https://skolebi.emis.ge/ შეძლებენ მოიძიონ საჭირო ინფორმაცია. ბიუჯეტში ჩახედვა  მშობლებს დაეხმარება გაიგონ, რა ფინანსდება სახელწიფოს მიერ და რა საჭიროებები რჩება გადასაჭრელი. თუ მშობლები სკოლის ბიუჯეტს გაეცნობიან, დარწმუნებიან, რომ დაფინანსების უდიდესი ნაწილი ხელფასებსა და კომუნალურ გადასახადებზე იხარჯება, ხოლო უამრავი გამოწვევის დასაძლევად ფინანსები აღარ რჩება. ამის შემდეგ კი დაიწყებენ ფიქრს, თავად როგორ დაეხმარონ მოსწავლეებს და სკოლას, რა გზით მოიპოვონ დამატებითი საჭირო რესურსები, ვის მიმართონ მხარდაჭერისთვის და როგორ აწარმოონ თანხის მობილიზების კამპანია ლეგიტიმური გზებით.

ამისთვის რამდენიმე მეთოდი არსებობს. მათ შორის, ერთ-ერთი პირველია მშობლების და მოსწავლეების მიმართვა ადგილობრივი მთავრობის მისამართით, მაგალითად, სასკოლო ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებისთვის. იქნება ეს სპორტის დარბაზის გარემონტება, საჭირო რესურსებით მომარაგება თუ სხვა საჭიროების დაკმაყოფილება.

მშობლებს და მოსწავლეებს დირექტორთან ერთად ან მისგან დამოუკიდებლადაც შეუძლიათ მიმართონ განათლების სამინისტროს სამეცნიერო ინფრასტრუქტურის სააგენტოს და მოითხოვონ ინფრასტრუქტურასთან დაკავშირებული პრობლემების დროულად გამოსწორება.

სახელმწიფო სტრუქტურების გარდა, არსებობს საერთაშორისო დაფინანსების მოპოვების შესაძლებლობებიც. ყველაზე პოპულარულია საგრანტო დაფინანსების მოძიება და/ან ქრაუდფანდინგი. ე.წ. სახალხო დაფინანსების მობილიზება. ამ მეთოდებით თანხის შეგროვების ყველაზე აქტიური ქართული პლატფორმებია „ორბელიანი მეტი“  https://orbelianimeti.ge/ და https://donors.ge/ . ორივე პლატფორმა შექმნილია იმისთვის, რომ დაეხმაროს აქტიურ მოქალაქეებს პრობლემების გადაჭრაში, მათ შორის, მოსწავლეებს, მასწავლებლებს და მშობლებს. აღნიშნულ პლატფორმებზე წელიწადში რამდენჯერმე ცხადდება იდეების კონკურსები, რომელში მონაწილეობის მიღება ნებისმიერ პირს შეუძლია.

ასეთი სახის დაფინანსებით შესაძლებელია სკოლაში მშობელთა კლუბის ფუნქციონირება. კლუბი შეიძლება ეხებოდეს ნებისმიერ თემას, რომელიც აქტუალურია სასკოლო თემში, მაგალითად, არაფორმალური განათლების კლუბი, წიგნის კითხვის კლუბი, ბულინგის პრევენციის კლუბი, სპორტული ან სახელოვნებო კლუბი, ხელსაქმის კლუბი და ა.შ. ასევე, შესაძლებელია, სკოლისთვის ისეთი ტექნიკის შეძენა, რაც მასწავლებლებს დაეხმარებათ მრავალფეროვანი გაკვეთილების ჩატარებაში, მაგალითად, პროექტორი, ეკრანი, ფერადი პრინტერი და სხვა.

საერთაშორისო თუ ადგილობრივი დაფინანსების მოსაპოვებლად მნიშვნელოვანია, მშობლებმა ზუსტად იცოდნენ, რა მიზნით გამოიყენებენ მოძიებულ რესურსებს, რამდენი მოსწავლისთვის თუ მშობლისთვის იქნება შესაძლებელი სარგებლის მიღება და რაში დაიხარჯება მოძიებული ფინანსები. ასევე, როგორ შეინარჩუნებენ პროექტის მდგრადობას მას შემდეგ, რაც პროექტი დასრულდება.

რესურსების მოძიების ჩამოთვლილი მეთოდები რადიკალურად განსხვავდება საქართველოში გავრცელებული პრაქტიკისგან. ხშირად ხდება, რომ მშობლები აგროვებენ თანხას, რითიც ყიდულობენ ჰიგიენურ საშუალებებს ან საკლასო ოთახისთვის აუცილებელ ატრიბუტებს. როგორც წესი, თანხის აგროვების ინიციატორი მშობელი ანგარიშობს საერთო ხარჯს, აწესებს ლიმიტს და თანაბრად ყოფს ყველა მშობელზე. ეს ხშირად ხდება გაუგებრობის და დაპირისპირების მიზეზი, რადგან ყველა მშობელს არ სურს მონაწილეობის მიღება ფულის შეგროვების პროცესში. იმისთვის, რომ თავიდან ავირიდოთ უკმაყოფილება, რამდენიმე აუცილებელი პირობა უნდა დავიცვათ. მნიშვნელოვანია:

• მშობლებმა სწორად შეაფასონ კონკრეტული საჭიროებები და შემდგომ იფიქრონ საკუთარ როლსა და ფინანსურ მონაწილეობაზე.
• თანხის მიზნობრიობა წინასწარ მკაფიოდ უნდა იყოს განსაზღვრული
• თანხის შეგროვება უნდა იყოს ნებაყოფლობითი და არა საყოველთაო
• თანხის ოდენობა შესაძლებელია იყოს იმდენი, ვისაც რამდენი სურს ან შეუძლია და არა იმდენი, რამდენსაც ორგანიზატორი დააწესებს.
• თანხის ხარჯვა უნდა იყოს გამჭვირვალე, ხოლო შედეგი – საჯაროდ თვალსაჩინო.

ასეთ შემთხვევებში, შემდგომი უთანხმოებები თავიდან იქნება არიდებული. მოსწავლეები და სკოლა კი ისარგებლებენ მშობელთა ლეგიტიმური ფინანსური თანამონაწილეობით.

შემდეგ სტატიაში უფრო დეტალურად განვიხილოთ სკოლაში თანხის შეგროვების კამპანიის მართებული, ლეგიტიმური და დემოკრატიული მეთოდიკა.

დღევანდელ სწრაფად ცვალებად მსოფლიოში ბოლო ათწლეულების განმავლობაში გლობალური მოსახლეობა დაბერდა, შობადობის შემცირებისა და სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობის გაზრდის გამო, რასაც აგრეთვე ხელს უწყობს გლობალური მიგრაცია. ამან გამოიწვია პოპულაციაში ხანდაზმულთა პროცენტული მაჩვენებლის მნიშვნელოვანი ზრდა. 60 წელზე უფროსი ასაკის მოსახლეობის პროცენტული მაჩვენებელი უფრო მეტია, ვიდრე ახალგაზრდების. ეს ტენდენცია სავარაუდოდ გაგრძელდება. ყველა დემოგრაფიული პროგნოზით 2050-2070 წლებში მოსახლეობა გაიზრდება და უფრო ხანდაზმული იქნება, ვიდრე დღეს.

ევროპაში, მაგალითად, 65 + ასაკის ადამიანების წილი 2070 წელს 51,2%-მდე გაიზრდება (ევროსტატი). გაეროს ინფორმაციით 2050 წლისთვის მსოფლიოში ყოველი მეექვსე ადამიანი 65 წელს გადაცილებული იქნება. მოსალოდნელია, რომ პენსიონერები შეადგენენ ჩინეთის, სამხრეთ კორეისა და იაპონიის მოსახლეობის 30%-ზე მეტს 2060 წლისთვის. მოსახლეობის დაბერება ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში უკვე ჩვეულებრივი მოვლენაა და დანარჩენ მსოფლიოში სწრაფად იზრდება. 2050 წელს 65 + ასაკის ადამიანების 50% იცხოვრებს განვითარებად  ქვეყნებში.

ეს ზრდა გამოიწვევს ადამიანების ქცევის ცვლილებას. გაიზრდება ხარჯები, რომელიც დაკავშირებულია ჯანმრთელობასთან, ტურიზმთან, დასვენებასთან. ამავდროულად, დასაქმებულთა რაოდენობის შემცირება გამოიწვევს სამუშაოსთან დაკავშირებული შესყიდვების (მომარაგება, ტრანსპორტი, ტანსაცმელი და ა.შ.) შემცირებას.

ამ სოციალური ცვლილების შედეგად შრომისუნარიანი ასაკის მოსახლეობა მცირდება. მან პიკს მიაღწია სხვადასხვა დროს სხვადასხვა ქვეყანაში, მაგრამ ახლა ძალიან სწრაფად იკლებს. კაცობრიობას დაბერების ნეგატიური შედეგების თავიდან ასაცილებლად დიდი ძალისხმევა დასჭირდება. საკითხი დგება იმის თაობაზე, რომ დემოგრაფიული დაბერების ზრდის პირობებში,  ეკონომიკური პროგრესი რამდენად გადაჭრის  ყველა თაობის წინაშე წარმოქმნილ სოციალურ-ეკონომიკურ, სამედიცინო და სხვა სახის პრობლემებს.

ვერცხლის ეკონომიკა, შესაძლებლობების წყარო (ფოტო გადაღებულია ინტერამერიკული განვითარების ბანკის ვებსაიტზე)

გლობალურ დემოგრაფიული დაბერების პრობლემების გადაჭრის ერთ-ერთი გზა „ვეცხლისერი ეკონომიკის“ ფორმირებაა. ფრაზა “ვერცხლის ეკონომიკა” ზოგჯერ გამოიყენება ტერმინით “ვერცხლის ბაზარი” (“დაბერების ბაზარი” ან “მომწიფებული ბაზარი”), რომელიც უფრო ვიწრო ცნებაა. ფორმულირება “ვერცხლის ბაზარი” შეიქმნა 1970-იან წლებში იაპონიაში ხანდაზმულთათვის ხელმისაწვდომობის გაზრდის კონტექსტში. ვერცხლის ბაზარი მოიცავს სიკეთეს, ღირებულებებს და მომსახურებას ხანდაზმული ადამიანებისთვის; სპეციალური გადაწყვეტილებებს რაც საშუალებას იძლევა შეცვალოს სამუშაო ძალა; უნივერსალურ  და ტრანსგენერაციულ  იდეებს, რომლებიც მიზნად ისახავს საქონლისა და სერვისების ადაპტირებას სხვადასხვა ასაკის ადამიანებთან (“ასაკისთვის შესაფერისი”), ფიზიკური მდგომარეობისა და კოგნიტური შესაძლებლობების მქონე ადამიანებისთვის, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს სოციალური ინტეგრაციის გაუმჯობესება.

„ვერცხლის ეკონომიკა“ მრავალსექტორიანია. იგი განისაზღვრება, როგორც ბაზარი, რომელიც ვითარდება არა მხოლოდ დაბერებული მოსახლეობისთვის, არამედ მთელი საზოგადოებისთვის   მნიშვნელოვანი ხდება და წარმოადგენს ახალი ბიზნესის შესაძლებლობებს. განვითარების შესაძლებლობები იქმნება ყველა ეკონომიკური აქტორისთვის: მათ უნდა შეიმუშაონ სპეციალური გადაწყვეტილებები დაბერებული ბაზრისთვის.  ხანდაზმული ადამიანები მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ დაგროვილი ცოდნის გადაცემაში. მათი პროფესიული გამოცდილება ხელს უწყობს ეკონომიკის ზრდას და განვითარებას. ეს ევოლუცია, როგორც მოსახლეობის რაოდენობისა და ასაკის მიხედვით, არის სოციალური, პოლიტიკური და ეკონომიკური გამოწვევა.

„ვერცხლის ეკონომიკა“ ეხება ყველა ეკონომიკურ საქმიანობას, რომელიც დაკავშირებულია უფროს ასაკობრივ ჯგუფებთან და კონცეფცია ემყარება იმ აზრს, რომ მოსახლეობის დაბერება არა მხოლოდ გამოწვევებს, არამედ სხვადასხვა შესაძლებლობებსაც ქმნიან. ითვლება, რომ ხანდაზმული ადამიანები სთავაზობენ მნიშვნელოვან ეკონომიკურ და სოციალურ სარგებელს. ხანდაზმულ მოსახლეობას მოიხსენიებენ, როგორც „შეუმჩნეველ დემოგრაფიულს“, რომლის საჭიროებები ძირითადად დაუკმაყოფილებელია (ევროპის კომისია, 2015).

„ვერცხლის ეკონომიკა“ განპირობებულია ახალი სამომხმარებლო ბაზრების გაჩენით და მოსახლეობის დაბერებასთან დაკავშირებული სახელმწიფო ხარჯების მდგრადობის გაუმჯობესების აუცილებლობით (ევროპის კომისია, 2015). ევროკომისიამ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა „ვერცხლის ეკონომიკის“ კონცეფციის პოპულარიზაციაში, რადგან ევროპამ შეიძლება კარგად ისარგებლოს ახალი ბაზრის შესაძლებლობებით, რადგან მას ერთ-ერთი ყველაზე სწრაფად დაბერებული მოსახლეობა ჰყავს. აქ საჯარო სახსრები შეიძლება ეფექტურად იქნას გამოყენებული ახალი ბაზრების გასაძლიერებლად. (ევროპის კომისია, 2015).

ვერცხლის ეკონომიკა დაფუძნებულია იმ მოსაზრებაზე, რომ ჯანმრთელი და აქტიური ხანდაზმული მოსახლეობა უზარმაზარ ეკონომიკურ და სოციალურ სარგებელს გვთავაზობს. ეს ეხმიანება პოლიტიკას, რომელიც ეხება მოსახლეობის დაბერებას უფრო ფართოდ, სადაც ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის ხელშეწყობა გახდა ერთ-ერთი მთავარი მიზანი. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ (WHO) ცენტრალური როლი ითამაშა 1990-იანი წლებიდან გლობალური პოლიტიკის დღის წესრიგში მოსახლეობის დაბერების თემის პოპულარიზაციაში. ამ პოლიტიკაში დაწინაურებულია ორი მჭიდროდ დაკავშირებული კონცეფცია- აქტიური დაბერება და ჯანსაღი დაბერება.

აქტიური დაბერება განსაზღვრულია WHO (2002) მიერ, როგორც ჯანმრთელობის, მონაწილეობისა და უსაფრთხოების შესაძლებლობების ოპტიმიზაციის პროცესი, რათა ადამიანების ასაკთან ერთად გაზარდოს ცხოვრების ხარისხი. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის აქტიური დაბერების ჩარჩოში „აქტიური“ გულისხმობს უწყვეტ მონაწილეობას სოციალურ, ეკონომიკურ, კულტურულ, სულიერ და სამოქალაქო საქმეებში. ასევე ხაზგასმულია, რომ დაბერების პოლიტიკა უნდა მოიცავდეს ცხოვრებისეული კურსის პერსპექტივას, რაც იმას ნიშნავს, რომ გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს იმის აღიარებას, რომ ადრეული ცხოვრებისეული გამოცდილება გავლენას ახდენს ინდივიდების ასაკზე. ურთიერთდამოკიდებულება და თაობათაშორისი სოლიდარობა აქტიური დაბერების მნიშვნელოვანი კომპონენტია.

ანალოგიურად, ჯანსაღი დაბერება გულისხმობს ფუნქციონალური უნარის განვითარებისა და შენარჩუნების პროცესს, რომელიც უზრუნველყოფს კეთილდღეობას ხანდაზმულ ასაკში (WHO, 2019). ხანდაზმულ ასაკში ჯანმრთელობასა და კეთილდღეობაზე გავლენას ახდენს მრავალი ფაქტორი, მათ შორის შემოსავალი და განათლების დონე, ეთნიკური წარმომავლობა, ფიზიკური აქტივობა და კვება, ოჯახური მდგომარეობა და საცხოვრებელი პირობები (WHO, 2002). მიუხედავად იმისა, რომ სიღარიბე ნიშნავს ცუდი ჯანმრთელობისა და ინვალიდობის რისკებს ყველა ასაკობრივ ჯგუფში, ხანდაზმული ადამიანები დაბალი შემოსავლით განსაკუთრებით დაუცველები არიან. მაგალითად, მათ ნაკლებად აქვთ წვდომა საკვებზე, ადეკვატურ საცხოვრებელზე და ჯანდაცვაზე, ვიდრე მათ თანატოლებს მაღალი სოციალურ-ეკონომიკური სტატუსით. ზოგადად, ხანდაზმულ ასაკში ჯანმრთელობის მდგომარეობა დიდწილად განისაზღვრება ადრეული ცხოვრებისეული მოვლენებით. ეს ნიშნავს, რომ ხანდაზმული მოქალაქეებისთვის კარგი ჯანმრთელობის უზრუნველსაყოფად საუკეთესო გზაა ჯანმრთელობისა და აქტივობის ხელშეწყობა მათი ცხოვრების განმავლობაში. ამრიგად, „ვერცხლის ეკონომიკა“  უნდა განვიხილეთ ორი ძირითადი ასპექტით: ეკონომიკა ხანდაზმული ადამიანებისთვის და  ეკონომიკა ხანდაზმულ ადამიანებთან ერთად.

კიდევ ერთი კონცეფცია, რომელიც მჭიდროდ არის დაკავშირებული აქტიური და ჯანსაღი დაბერების იდეასთან, არის ასაკობრივი კეთილგანწყობა ეს კონცეფცია გამოიყენება განსაკუთრებით ასაკობრივი ქალაქებისა და თემების კონტექსტში, რომლებიც შეიძლება განისაზღვროს, როგორც ადგილები, რომლებიც ხელს უწყობენ აქტიურ და ჯანმრთელ დაბერებას (WHO, 2015). ასაკობრივი თემის დაგეგმვის იდეის ცენტრალური ნაწილია ინტეგრირებული მიდგომის მიღება, სადაც სხვადასხვა პოლიტიკისა და დაგეგმვის სფეროები განიხილება უნისონში. ეს ნიშნავს, მაგალითად, საცხოვრებლის განხილვას გარე სივრცეებთან და დანარჩენ აშენებულ გარემოსთან მიმართებაში. ეს ასევე შეიძლება იყოს სატრანსპორტო სერვისებისა და ინფრასტრუქტურის დაგეგმვა, რათა მათ უზრუნველყონ სოციალური, სამოქალაქო და ეკონომიკური მონაწილეობა და კეთილდღეობა მთელი ცხოვრების განმავლობაში (WHO, 2007). ხანდაზმული ადამიანების დასაქმების გაუმჯობესების პერსპექტივიდან, ასაკთან დაკავშირებული სამუშაო ადგილების პრინციპი გაჩნდა, როგორც საშუალება ხანდაზმულებმა გააგრძელონ სამუშაო კარიერა სამუშაო. (ევროპის კომისია, 2015).

„ვერცხლის ეკონომიკას“ შეუძლია წვლილი შეიტანოს ქვეყნის სოციალურ განვითარებაში ეკონომიკურ მიღწევებთან ერთად, რადგან როდესაც ბიზნესი ცდილობს გაზარდოს თავისი მოგება ხანდაზმული ადამიანების წინაშე არსებული გამოწვევების გადაწყვეტის შემუშავებით, მათ შეუძლიათ შექმნან სოციალური ღირებულება ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებით ადამიანების ასაკთან ერთად.

დემოგრაფიულ ცვლილებებს და დაბერებას განსაკუთრებით სოფლისა და მთიანი რაიონები განიცდის. მიუხედავად ამისა, ეს რეგიონები ხანდაზმული მოსახლეობის საჭიროებებზე გათვლილი საქონლისა და მომსახურების ნაკლებობას განიცდის. „ვერცხლის ეკონომიკა“ არის პერსპექტიული სექტორი, რომელსაც შეუძლია წვლილი შეიტანოს სოფლად მოხუცების ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებაში და სამუშაო ადგილების შექმნაში სოფლად.

ჩინეთში, თაობათაშორისი სოლიდარობის შესუსტება და მრავალი ქრონიკული დაავადების გაზრდილი გავრცელება ამ ქვეყანას ხანდაზმულთა მოვლის პირველ პოტენციურ ბაზრად აქცევს. ბაზრის სირთულე მოითხოვს პროდუქტებისა და სერვისების შეთავაზებას. ჩინეთმა  მომდევნო ათწლეულის განმავლობაში შეიძლება შესთავაზოს მნიშვნელოვანი იდეები განვითარებადი ეკონომიკის ქვეყნებს, თუ როგორ უნდა დააკმაყოფილოს ხანდაზმული მოსახლეობის საჭიროებები და ასევე მაქსიმალურად გაზარდოს ეკონომიკური განვითარების შესაძლებლობები დემოგრაფიული ცვლილებებისას.

იაპონიაში, ვერცხლის ეკონომიკის პიონერ ქვეყანაში, მთავრობამ გამოთქვა შეშფოთება მოსახლეობის დაბერების თაობაზე. ქვეყანა და მისი ინდუსტრია უფრო მეტ ინვესტიციას დებს განვითარების კვლევაში, რაც ხელს უწყობს სახელმწიფო და კერძო სექტორებს შორის თანამშრომლობას. ინიციატივები ვითარდება და ახერხებს ებრძოლოს ისეთ საკითხებს, როგორიცაა მზრუნველების ნაკლებობა.

პორტუგალიაში ხანდაზმულები წარმოადგენენ მოსახლეობის ყველაზე დაუცველ სეგმენტს. მათი ცუდი ფინანსური მდგომარეობა არ უწყობს ხელს მათ სხვადასხვა პირადი ასისტენტის სერვისებზე წვდომას. სპეციალური პროდუქტების შემუშავება რჩება გადამწყვეტ საკითხად პორტუგალიელი მოხუცებისთვის ცხოვრების ხარისხის შესანარჩუნებლად.

ანალოგიურად, აფრიკაში, ისევე როგორც Ivory Cost-სა და სენეგალში, იქმნება რეგიონული ინიციატივები ხანდაზმულებზე უკეთესი ზრუნვის მიზნით. მაგალითად, Ivory Cost-ში, ბერეს რეგიონში, განხორციელდა ადვოკატირება ხანდაზმულებზე უკეთესი ზრუნვისთვის რეგიონში ცვლილებების განსახორციელებლად.

ჯანმრთელობა არის მთავარი პრობლემა „ვერცხლის ეკონომიკის“ სექტორისთვის. მართლაც, დაბერება უპირველეს ყოვლისა ბიოლოგიური პროცესი და, შესაბამისად, ჯანმრთელობის დაცვის საკითხია. თუმცა, იმისთვის, რომ ინოვაციური იყოს და უკეთ დააკმაყოფილოს ხანდაზმული ადამიანების მოთხოვნილებები, კომპანიებს ზოგჯერ ესაჭიროებათ  ითანამშრომლონ სხვა კომპანიებთან.

„ვერცხლის ჯანმრთელობა“ მოიცავს პრევენციის სფეროებს, რომლებიც საშუალებას აძლევს ხანდაზმულებს იყვნენ ავტონომიურები და “კარგი ჯანმრთელობა” რაც შეიძლება დიდხანს შეინარჩუნონ.

„ვერცხლის ჯანმრთელობის“ განვითარების ბევრი შესაძლებლობა აქვს:

– ეკონომიკის ყველა ქვესექტორში პროგნოზირებული ზრდა მიჰყვება მოსახლეობის დაბერების ტენდენციას („მოხუცი-ბუმერების“ ფენომენი და სიცოცხლის ხანგრძლივობა).

– ხანდაზმული ადამიანების ხელმისაწვდომობა ახალ ტექნოლოგიებზე წარმოადგენს ბერკეტს ახალი ციფრული ეკონომიკისთვის;

– R&D და ინოვაციების ინიციატივები უბიძგებს ჯანმრთელობისა და კვების სექტორებს ხანდაზმულთათვის ადაპტირებული პროდუქტებისა და სერვისების შეთავაზებისკენ, რაც ხელს უწყობს მათ კეთილდღეობას. ზრუნვის მენეჯმენტის სქემების ფინანსური შეზღუდვები ხელს უწყობს ხანდაზმულთა მოვლის ინოვაციური მოდელების განხორციელებას.

გამოყენებული ვებგვერდები:

https://www.ageingfit-event.com/what-is-silver-economy/ ; https://library.oapen.org/handle/20.500.12657/75531;

https://www.euromontana.org/the-rural-silver-economy-the-way-forward/

ავთანდილ სულაბერიძე ∘ ვლადიმერ სულაბერიძე – დემოგრაფიული დაბერება და „ვერცხლისფერი ეკონომიკა“

https://conferenceconomics.tsu.ge/?mcat=&cat=pers&leng=ge&adgi=1662&title=%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98%20%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90%20%E1%83%93%E1%83%90%20%E2%80%9E%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%AA%E1%83%AE%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%20%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90%E2%80%9C

XXI საუკუნე სწრაფად ცვლადი  პედაგოგიური ტექნოლოგიების ეპოქაა.  ამ ტექნოლოგიებიდან გამოირჩევა  პროექტების მეთოდი. ის არ არის ახალი პედაგოგიურ პრაქტიკაში, მაგრამ თანამედროვე   ეტაპზე მას მიიჩნევენ    ყველაზე ეფექტურ მეთოდად, რომელსაც შეუძლია მოსწავლის უნარების მაქსიმალური გათვალისწინება და შესასწავალ მასალასთან  ადაპტაცია.   ის საშუალებას აძლევს მოსწავლეს, დამოუკიდებლად ააგოს თავისი ცოდნა, შეივსოს ინფორმაციის დეფიციტი, გამოთქვას ჰიპოთეზები, დაადგინოს  მიზეზ-შედეგობრივი კავშირები, შექმნას საკუთარი შემოქმედებითი პროდუქტი და მიიღოს მისგან მაქსიმალური სარგებელი.

ისტორიის სწავლებისას პროექტების გამოყენება ხელს უწყობს მოსწავლეების თვითრეალიზაციას, მოტივაციის ამაღლებას, ავითარებს  კრიტიკული აზროვნებისა და დაკვირვების უნარებს,  ამდიდრებს საგნობრივი ლექსიკას, აფართოებს მოსწავლის თვალსაწიერს და  ამაღლებს   თვითშეფასებას. მოსწავლისთვის  პროექტებიდან მიღებული ცონდა და გამოცდილება მომალი პრაქტიკული საქმიანობის რეალური საფძველია.  ამიტომ, სასურველია, აქტიურად გამოვიყენოთ სასწავლო პრაქტიკაში და გავხადოთ ჩვენი კურიკულუმების აქტიური კომპონენტი.

ისტორიის სწავლებისას სხვადასხვა ტიპის სასწავლო პროექტები  გამოიყენება, რომელთაგან თითოეული კონკრეტულ საგანმანათლებლო მიზნებსა და ამოცანებზეა მორგებული. ესენია:

• კვლევითი პროექტები (თემატური, საარქივო და ადგილობრივი ისტორიის კვლევა);
• კულტურული პროექტები;
• ბიოგრაფიული;
• როლური თამაშები /თეატრალიზებული;
• თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებაზე ორიენტირებული პროექტები;
• თანამედროვე პრობლემების ისტორიული ანალიზი;
• ინტეგრირებული;
• სამუზეუმო პროექტები;
• და სხვ.

ასეთ პროექტებზე დაყრდნობით მოსწავლეებს მოსწავლეები  სწავლობენ    ისტორიულ  ფაქტებს, ავითარებენ  კვლევით, ანალიტიკურ, კრეატიულ, კომუნიკაციურ უნარებს და  ძალზედ ფასეულია ღირებულებითი განათლებით კუთხითაც.

აღნიშნული პროექტებიდან ისტორიის გაკვეთილებზე ეფექტიანობის თვალსაზრისით გამორჩეულია  კვლევითი პროექტები. მასში მოიაზრება:

• თემატური  კვლევა – როგორიცაა კონკრეტული ისტორიული პერიოდის, მოვლენების, პიროვნებების ან კულტურის დეტალური კვლევა;
• საარქივო მასალების კვლევა – ისტორიული დოკუმენტების, ფოტოებისა და არტეფაქტების შესწავლა;
• და ადგილობრივი ისტორიის კვლევა, რომელიც თავისი ხასიათით საინფორმაციო პროექტის ტიპია და   მიზნად ისახავს ადგილობრივი, კონკრეტული ისტორიული მოვლენების და ობიექტების გამოკვლევას და მათი მნიშვნელობის გაგებას.

გთავაზობთ   კვლევითი პროექტის ნიმუშს  ისტორიის საგნობრივი კურსიდან, რომელიც ორიენტირებულია   ადგილობრივი ისტორიის კვლევაზე და  ხელს უწყობს  მოსწავლეების ფართოდ ინფორმირებას კონკრეტულ საკითხე და მათ შორის  ცნობადობის გაზრდას, ორიეტნირებულია ღირებულებით განათლებაზე და სამოქალაქო კომპეტენციების გაზრდაზე. 

კლასი – IX

თემა: ახალი დრო (საქართველო და მსოფლიო XVII-XIX საუკუნეებში)

საკითხი –  რუსული კოლონიური პოლიტიკა საქართველოში

პროექტის დასახელება: გერმანული დასახლებები საქართველოში

პროექტის ტიპი – ადგილობრივი ისტორიის კვლევა

პროექტის მიზანი:  საქართველოს  ტერიტორიაზე გერმანული დასახლებების ისტორიის გამოკვლევა; მათი კულტურის და ტრადიციების გაანალიზება; მათი გავლენის გაცნობიერება და გააზრება საქართველოს სოციალურ-ეკონომიკურ და კულტურულ განვითარებაზე.

მუშავდება ძირითადი სამიზნები ცნებები:  წყარო / ინტერპრეტაცია (ისტ.საბ.1,2,5,6); დრო

(ისტ.საბ. 3,7,8); სივრცე  (ისტ.საბ. 3, 9, 10); საზოგადოება  (ისტ.საბ.7,8,10,11,12);  ძალაუფლება

(7,8, 10,11,12); ისტორიული მოვლენა / პროცესი (ისტ.საბ.4,5,6,8,9).

პროექტის სტრუქტურა და მიმდინარეობა:

I ეტაპის ამოცანა – კვლევა:

ამ მიზნით:

ა) შეისწავლეთ გერმანული დასახლებების ისტორიული კონტექსტი და გერმანელების ჩამოსვლის მიზეზები; ყურადღება გაამახვილეთ   რუსეთის კოლონიური პოლიტიკის მიზნებსა და მეთოდებზე საქართველოში XIX საუკუნის დამდეგს;

ბ) გაანალიზეთ კონკრეტულ  რეგიონებთან მიმართებაში (ქვემო ქართლი, თბილისი, ქუთაისი) გერმანული კოლონიზაციის   მნიშვნელობა.

რესურსები:

• ისტორიის სახელმძღვანელო. IX კლასი. მოსწავლის წიგნი. ავტორები: ნატო ახმეტელი, ბესიკ ლორთქიფანიძე, ნათია ფირცხალავა. თბილისი. გამომცემლობა „დიოგენე“, 2020. &23 , გვ.107. 108, 109;
• საინფორმაციო ბარათების (ბარათი 1,2,3,4,5,6)

• მუშაობა რუკებზე – „წლები და ადგილები“  –  რუკების ანალიზი 

1. • რა პერიოდში  გაჩდნენ  საქართველოში  გერმანული დასახლებები;
   • რომელი იყო უმთავრესი რეგიონები: ქუთაისი, შიდა ქართლი, კახეთი და სხვ.
   • რეგიონების განვითარების პერსპექტივებზე  მსჯელობა.

• მიღებული ცოდნისა და რუკების გამოყენებით საქართველოში გერმანული დასახლებების ისტორიული კონტექსტისა  და მათი ჩამოსვლის მიზეზებისა და პერსპექტივების  გაანალიზება და წერილობითი დასკვნის მომზადება.

II ეტაპის ამოცანა – კულტურული ანალიზი:

ამ მიზნით:

ა) აღწერეთ გერმანული კოლონისტების კულტურა, ტრადიციები და სოციალური სტრუქტურა.

ბ) შეაფასეთ, რა   გავლენა მოახდინეს  ადგილობრივ კულტურაზე.

რესურსები:

ქართულ-გერმანული ურთიერთობები 1918-1921 წლებში

პირველი გერმანელები საქართველოში

გერმანელი კოლონისტები საქართველოში

გერმანული კოლონიები კავკასიაში

ასურეთი

ასურეთი – გერმანული სოფელი

სამეცნიერო ლიტერატურა: ჰაინრიხი, ვოლფგანგი. გერმანული კოლონისტების ისტორია საქართველოში. თბილისი: მერია, 2005; ივანიშვილი, გიორგი. საქართველოს გერმანული დიასპორის ისტორია. თბილისი: უნივერსიტეტი, 2010; კლიმენტი, თეოდორე. კოლონიზაცია და კულტურული ურთიერთობები. ბათუმი: სამეცნიერო ცენტრი, 2012.

დამატებითი ლიტერატურა:

კომახია მ., გერმანელები საქართელოში. “სოლიდარობა”. თბ., 2007 №5(14).

მანჯგალაძე გ., გერმანელი კოლონისტები ამიერკავკასიაში. „მეცნიერება“, თბ., 1974.

შპრინგჰორნი დ., გერმანელები საქართველოში. თბილისის გოეთეს ინსტიტუტი, 2004.

საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტი, საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული აღწერის შედეგები.

https://www.nplg.gov.ge/greenstone3/library/collection/period/document/HASH72aa3612a13de46159ba24.6?p.s=TextQuery

III ეტაპის ამოცანა  – ეკონომიკური გავლენა:

ამ მიზნით:  გამოხატეთ, როგორ უწყობდნენ ხელs გერმანული დასახლებები საქართველოს ეკონომიკურ განვითარებას, განსაკუთრებით სოფლის მეურნეობასა და ინდუსტრიაში; კვლევის საფუძველზე გამოიკვლიეთ სავაჭრო ურთიერთობების ჩამოყალიბება ადგილობრივებსა და გერმანელებს შორის.

თბილისში დაკარგული გერმანული სოფლები

https://blueshield.ge/?p=6433&lang=ka

სოფელი ასურეთhttps://tetritskaro.gov.ge/ghirsshesanishnaobebi/423-sofeli-asureti.htmlი საქართველოში მცხოვრები გერმანელების სამეურნეო ყოფა და ტრადიციები

IV ეტაპის ამოცანა  – მიმღებლობა და ტოლერანტობა:

ამ მიზნით: ა) გაანალიზეთ, როგორ გაიზარდა კულტურული ტოლერანტობა გერმანულ და ადგილობრივი მოსახლეობის შორის; ბ) გამოხატეთ, რა როლი ითამაშა გერმანულმა კულტურამ ადგილობრივ საზოგადოებაზე.

რესურსები:

თბილისის გერმანული დასახლებები

V  ეტაპის ამოცანა –  დღევანდელი მდგომარეობა:

ამ მიზნით: შეისწავლეთ, როგორ გამოიხატება გერმანული კულტურის კვალი თანამედროვე საქართველოში;  რა ტიპის საქმიანობას ეწევა დღევანდელი გერმანულ დიასპორა საქართველოში.

რესურსები:

გერმანული არქიტექტურა საქართველოში

საქართველოში მოღვაწე გერმანელი არქიტექტორები და მათი პროექტები

საქართველოში მცხოვრები გერმანელების სამეურნეო ყოფა და ტრადიციები

VI ეტაპი:  შემაჯამებელი დავალების წარმოდგენა: „გერმანული  დასახლებები საქართველოში“   

დავალების პირობა: წარმოიდგინეთ, რომ ჟურნალისტი ხართ. თქვენ უკვე გაეცანით  XIX საუკუნის დასაწყისში  საქართველოში  გერმანული დასახლებების წარმოშობის ისტორიას, კულტურას  და მათ  სოციალურ-ეკონომიკურ  გავლენას  ადგილობრივ მოსახლეობაზე. კვლევის ძირითადი ეტაპების დასკვნის საფუძველზე მოამზადეთ რეპორტაჟი, რომელიც  შეიცავს ცხრილებს, დიაგრამებს და წყაროების ჩამონათვალს. დასკვნაში წარმოადგინეთ   კვლევის მთავარი საკითხები და მიღებული, შემაჯამებელი, ძირითადი დასკვნები. დასკვნა შეგიძლიათ წარმოადგინოთ წერილობითი ფორმით, ან  პრეზენტაცია PPT – ფორმით, ვიდეო ან დოკუმენტური ფილმის სახით, ან -გამოიყენეთ AI -ტექნოლოგია (AI -ტექნოლოგიის შემთხვევაში გამოიყენეთ ფოტო – ინსტრუქცია  https://drive.google.com/file/d/1fLlN94A73NUYrZ9pVJvkbJzcO8M3nWPe/view

საბოლოო პროდუქტის მომზადებისთვის, პროექტის რესურსებთან ერთად, გამოიყენეთ სხვა წყაროებიც:

• ფილმები და დოკუმენტური სერიალები: “საქართველოს გერმანელები” (2020) – დოკუმენტური ფილმი, რომელიც ასახავს გერმანული დასახლებების ისტორიას

https://www.youtube.com/watch?v=DcvIbhAw45c

VII ეტაპი –   პროექტის ვადები:

საერთო ვადა: 1 თვე

VIII ეტაპი –  პროექტის შეფასება / კრიტერიუმები:

• კვლევის სიღრმე (რამდენად ფართო და დეტალური იყო კვლევა);
• კრეატიულობა  (მათ შორის ინოვაციური მიდგომების გამოყენებაც);
• ანალიზი;
• პრეზენტაციის სანდოობა (ვიზუალური და წერილობითი სახის მასალის ხარისხი).

შესრულებული დავალების ნიმუშები: ა)  PPT – პრეზენტაციის ნიმუშები 

ბ) ნაწყვეტი ვიდეო-რეპორტაჟიდან „გერმანული დასახლებები საქართველოში“

https://drive.google.com/file/d/1ZtF5C5ImQ2pWsWa1L363wChBFPvl0p3L/view

შეფასების რუბრიკა

დასასრული – პროექტის შეჯამება/რეფლექსია.

ისტორიის სწავლებისას პროექტების გამოყენება ხელს უწყობს მოსწავლეების თვითრეალიზაციას, მოტივაციის ამაღლებას, ავითარებს  კრიტიკული აზროვნებისა და დაკვირვების უნარებს,  ამდიდრებს საგნობრივი ლექსიკას, აფართოებს მოსწავლის თვალსაწიერს და  ამაღლებს   თვითშეფასებას. მოსწავლისთვის  პროექტებიდან მიღებული ცონდა და გამოცდილება მოსწავლეთა თვითრეალიზაციის, მათი მომალი პრაქტიკული საქმიანობის რეალური საფძველია,  ამიტომ, სასურველია, აქტიურად გამოვიყენოთ სასწავლო პრაქტიკაში და გავხადოთ ჩვენი კურიკულუმების აქტიური ნაწილი.