როცა მოსწავლეებს საზაფხულო აქტივობებს ვთავაზობთ, არ უნდა დაგვავიწყდეს: ზაფხული ერთ-ერთი ყველაზე „ოჯახური“ დროა, როცა დიდიც და პატარაც დასვენებისკენ, სამუშაოსა და ყოველდღიური საფიქრალისგან ამოსუნთქვისა და განტვირთვისკენ მიისწრაფვის. მასწავლებელი თავისი წინადადებებით ამ იდილიაში ისე უნდა ჩაერთოს, რომ ოჯახის ყველა წევრი ერთი იდეის ირგვლივ გააერთიანოს. ბავშვებს ხომ ყველაზე მეტად უყვართ ისეთი საქმის კეთება, რომელიც უფროსებსაც აინტერესებთ.

ბედნიერი, საამაყო, შთამბეჭდავი და ზღაპრული ემოციებით სავსე ზაფხული გვაჩუქა ჩვენმა ეროვნულმა ნაკრებმა და დიდ-პატარა ფეხბურთის ქომაგებად გვაქცია.

„ – და შენ რას გააკეთებ ახლა, როცა ჩვენმა ეროვნულმა ნაკრებმა ამხელა წარმატება და სიხარული მოგვიტანა?“

ეს სოციალური კამპანია ალბათ ბავშვების ყურამდეც მივიდა. სხვადასხვა მხიარული პირობა დაიდო და შესრულდა. შეგვიძლია, ჩვენც ვისარგებლოთ ამ კამპანიით და ჩვენი ბავშვები ეკომეგობრული ქმედებებისკენ წავახალისოთ. ვეცადოთ, ჩვენმა იდეებმა შთაბეჭდილება მოახდინოს მათზე და უბიძგოს, ჯანსაღი და ლამაზი აწმყოსა და მდგრადი მომავლისკენ მიმართონ თავიანთი შესაძლებლობები.

მდგრადობა ვახსენე და აქვე შეგახსენებთ, რომ არსებობს 17 მიზნისა და 169 ინდიკატორისგან შემდგარი კრებული, რომელიც მდგრადი განვითარების მიზნების სახელწოდებით არის ცნობილი. ამ მიზნებზე თანხმდება გაეროს ყველა წევრი სახელმწიფო უკეთესი მომავლის მისაღწევად. მდგრადი განვითარება ეკონომიკურ, სოციალურ და ეკოლოგიურ ასპექტებს მოიცავს.

რითია მნიშვნელოვანი მდგრადი განვითარების მიზნები?

ეს მიზნები თანამედროვე გლობალურ გამოწვევებს ეხება: სიღარიბეს, უთანასწორობას, კეთილდღეობის, მშვიდობისა და სამართლიანობის საკითხებს, ასევე – კლიმატის ცვლილებასა და გარემოს დაცვას. თითოეული ჩვენგანის პიროვნულ არჩევანს დიდი ძალა აქვს და მნიშვნელოვანი გავლენის მოხდენა შეუძლია ადგილობრივ და გლობალურ გამოწვევებზე.

დავუბრუნდეთ ჩვენს არდადეგებს და ვეცადოთ, გავხდეთ „მწვანე მცველები“ სახალისო, მარტივი, საინტერესო და, რაც მთავარია, სასარგებლო აქტივობებით:

1. ჯანსაღი ცხოვრება – გონივრული არჩევანი და კეთილდღეობის საწინდარი

* შექმენი „კეთილდღეობის ჟურნალი“, სადაც ჩამოწერ ყველა იმ ფაქტორს, რასაც კეთილდღეობა და ჯანსაღი ცხოვრების წესი მოიცავს. დაწვრილებით ჩაშალე ჯანსაღი ცხოვრების 3 ძირითადი მიმართულება – ფიზიკური, ემოციური და სოციალური. ეს „კეთილდღეობის საინფორმაციო ჟურნალი“ გაუზიარე ოჯახის ყველა წევრს და აამაღლე მათი ცნობიერება.

* გააცოცხლე ჯანსაღი ცხოვრებისეული ისტორიები. შეგიძლია, ზაფხულის საღამოები „თეატრობანას“ დაუთმო და როლური თამაშის მეთოდის გამოყენებით მოიფიქრო სიუჟეტები ან გაიხსენო თავს გადახდენილი ამბები, რომელთა პერსონაჟებიც აკეთებენ ჯანსაღ არჩევანს, ებრძვიან და ამარცხებენ არაჯანსაღ ჩვევებს. შეგიძლია, მეგობრები ან ოჯახის წევრებიც აიყოლიო, სთხოვო, მათაც გაიხსენონ მსგავსი ისტორიები და პატარა სპექტაკლის სახით წარმოადგინონ.

* შექმენი „ჯანსაღი ჩვევების ბინგო“. დაჭერი დიდი ფურცელი პატარა ბარათებად, მოიფიქრე და დაწერე ამ ბარათებზე სხვადასხვა ფიზიკური აქტივობა, რომლებიც შენი ოჯახის წევრებსა და მეგობრებს აქტიური დასვენებისკენ წაახალისებს. მაგალითად, „მოაწყვეთ საცეკვაო წვეულება“, „გადალახეთ დაბრკოლებები“, „გააკეთეთ იოგას პოზები“. შენ მიერ შეთავაზებული თამაში მოტივაციას მისცემს შენს საყვარელ ადამიანებს, ცხოვრების ჯანსაღ წესს მისდიონ.

* შექმენი „ჯანსაღი ცხოვრების ანბანი“. ქართული ანბანის თითოეული ასოსთვის მოიფიქრე ჯანსაღი ცხოვრების თითო ჩვევა. მაგალითად: ა – აქტიური თამაში; ბ – ბოსტნეულის ჭამა და ა.შ. შეგიძლია, ამაზე ქალაქობანას მსგავსი თამაშიც ააგო.

2. მოხალისეობრივი კამპანია

თუ გსურს, წვლილი შეიტანო გლობალურ პრობლემებთან ბრძოლაში, შეგიძლია, მოხალისეობა სცადო, მაგალითად, მოხალისე მეეზოვეობა. ეს საქმე უფრო სახალისო რომ გახდეს, შეგიძლია, მეგობრებიც აიყოლიო. გამართეთ ერთკვირიანი მოხალისეობრივი კამპანია და მოირგეთ იმ პროფესიის ადამიანების როლი, რომლებიც გარემოს ნარჩენებისგან ასუფთავებენ. განაწილდით ჯგუფებად, შეიარაღდით ხელთათმანებითა და პირბადეებით და დაასუფთავეთ თქვენი უბნის ან სკოლის ტერიტორია. შეგროვებული ნარჩენები დაახარისხეთ, პლასტმასა ცალკე გადააწყვეთ და მეგობარ გარემოსდამცველ კომპანიას (კომპანია “ეკო ცენტრი”) ნერგებში გაუცვალეთ. მერე ნერგების დარგვის დღე მოაწყვეთ და გაამწვანეთ თქვენი ეზო – “ხის დარგვა ხომ შეგიძლია, შენც ადექი და ხე დარგე!”

* გაცვალე მაკულატურა წიგნებში. შეგიძლია, მეგობრებთან ერთად მაკულატურის შეგროვების კვირეული გამართო. შეგროვებული ქაღალდი გარემოსდაცვითი კომპანია “მაკულიტერატურას” დახმარებით სასურველ წიგნებზე გადაცვალეთ და უბანში პატარა სამკითხველო მოაწყვეთ – საღამოობით გარემოზე ზრუნვის შედეგად, საკუთარი ძალებით მოპოვებული წიგნები წაუკითხეთ ერთმანეთს.

შეგიძლია, მოხალისედ წახვიდე საზაფხულო საბავშვო ბაღში. ბავშვობას გაიხსენებ და დადებითი ემოციებით აივსები. შეგიძლია, შენი მოხალისეობა კიდევ უფრო სასარგებლო გახადო და პატარებს გარემოზე ზრუნვის შესახებ ესაუბრო, მათთან ერთად დაამზადო ურნები ნარჩენებისთვის (წინასწარ მოიმარაგე მუყაოს მოზრდილი ყუთები – შეგიძლია, მარკეტებში ითხოვო, უსასყიდლოდ მოგცემენ) და აუხსნა, რომ ნარჩენები უნდა დავახარისხოთ, ქაღალდი – ცალკე, პლასტმასა – ცალკე. მოუყვე, რომ ამ ნარჩენებისგან შესაძლებელია ახალი ქაღალდის ან სულაც ბოტასის დამზადება. შეგიძლია, საინტერესო ვიდეოებიც აჩვენო ამ თემაზე. ცუდი არ იქნება, თუ გარემოსდაცვით ორგანიზაციებს („მაკულიტერატურა“, „ტენე“, „ეკო ცენტრი“) ბაღის მასწავლებლებსაც გააცნობ.

დაბოლოს, თუ გინდა, შენი ზაფხული ეკომეგობრული გახადო, თავად კი „მწვანე მცველი“ გახდე, გიტოვებ იდეებს, რომლებიც შეგიძლია მეგობრებსა და ოჯახის წევრებთან ერთად განახორციელო, რათა დაიცვა შენი წილი დედამიწა იმ „უკვდავი ურჩხულისგან“, რომელსაც პლასტმასა ჰქვია.

მას შემდეგ, რაც მე-19 საუკუნის 60-იან წლებში სამწერლო ასპარეზზე გამოჩნდა, აკაკი წერეთლის პოპულარობა და მის მიმართ მკითხველის სიყვარული უკიდეგანო იყო. ასეა დღემდე. რასაკვირველია, ამგვარ ინტერესს ხელოვნურად ვერავინ აღძრავს, ის მხოლოდ მწერლის გენიალურობის დამსახურებაა. გენიალურობას კი მრავალი ფაქტორი განსაზღვრავს: უპირველესად ის, რამდენად გრძნობს ავტორი თავისი ქვეყნისა და ხალხის სატკივარს, რამდენად ემოციურად ეხება საზოგადოებისთვის აქტუალურ თემებს, რამდენად გულწრფელი და მართალია, რამდენად შთამბეჭდავად ძერწავს მხატვრულ სახეებს, რამდენად ახლობელია მკითხველისთვის მისი ენა, თხრობის მანერა. შეგვიძლია ვთქვათ, რომ აკაკი სულში უძვრებოდა ქართველ მკითხველს.

როცა აკაკის ცხოვრებაზე ვფიქრობ, სულ მგონია, რომ სახალხო მგოსანი უიღბლო იყო სიყვარულში, რაც მის შემოქმედებაშიც აისახა. მან შექმნა სიყვარულში ჰარმონიისა და ზეციური სიმაღლის მოდელი „გამზრდელში“ ბათუსა და ნაზიბროლას სიყვარულის სახით, შექმნა წერეთლის ქალისადმი ბაში-აჩუკის სიყვარულის ამაღელვებელი ისტორია. აკაკის ბიოგრაფები უკეთ იტყვიან, მაგრამ მიმაჩნია, რომ ნატალია ბაზილევსკაიასთან უიღბლო ქორწინებამ, მერე კი ტასო ბაგრატიონისადმი ცალმხრივმა და აკრძალულმა სიყვარულმა აკაკის სულს მძლავრი ქარიშხლები გამოატარა. ის არა მხოლოდ გულთამხილავი მწერალი, არამედ პიროვნულად უზომოდ მომხიბლავი ნატურა, ვნებებით სავსე, კოსმიური ენერგიის მატარებელი, მხცოვანებაშიც კი ჭაბუკური სულისკვეთების ადამიანი იყო. მას სწყუროდა დიდი სიყვარული, გვერდით – საყვარელი ქალი, რომელიც მისი საუკეთესო მეგობარი, თანამოაზრე და თანაგანმცდელი იქნებოდა, როგორც ილიას ჰყავდა ოლღა, ტიციანს – ნინა, სიმონ ჩიქოვანს – მარიკა, ლადოს – ანიკო, გურამ დოჩანაშვილს – ნათელა. სამწუხაროდ, აკაკის გვერდით ასეთი სულის მესაიდუმლე მთელი სიცოცხლის განმავლობაში  არ გამოჩენილა.

თავქარიანი და საბედისწერო ტასო ბაგრატიონისადმი მისი ტრფიალებაც უკვე ხანდაზმულ ასაკში გამოძახილი იყო იმ წყურვილისა თუ ოცნებისა, რომელიც მიუღწეველი და აუხდენელი დარჩა აკაკისთვის.

შეგვიძლია, თამამად ვთქვათ, რომ მეცხრამეტე საუკუნეში ილიას, აკაკისა და ვაჟას დამოკიდებულება ქალთა მიმართ, რაც მათ შემოქმედებასა და პუბლიცისტიკაში მკაფიოდ აისახა, იმდენად ნოვატორული და თანამედროვეა, რომ 21-ე საუკუნის ადამიანსაც კი გააოცებს. ეპოქაში, როცა ქალთა უფლებები სრულიად უგულებელყოფილი იყო არა მხოლოდ საქართველოში, არამედ მაღალცივილიზებულ ევროპასა და ამერიკაშიც, ამ სამმა მწერალმა გაუგონარი სოლიდარობა გამოუცხადა ქალებს. ისინი ყველგან წერდნენ ქალთა ღირსებებსა და შესაძლებლობებზე, აკისრებდნენ ქალებს უმაღლეს მისიას, ქმნიდნენ ქალთა უნიკალურ სახეებს. იმავდროულად, წერდნენ იმ მორალურ-ეთიკურ პრობლემებზეც, რომლებიც ქალებს ყოველთვის უშლიდა ხელს პირად ცხოვრებაში თუ საზოგადოებრივ ასპარეზზე. თვალთმაქცი ქალის დაუვიწყარი სახეები დახატეს ილიამ, აკაკიმ და ვაჟამ. მაგალითებად იკმარებს სუტ-კნეინა „კაცია-ადამიანიდან“, თიმსალ-მაკო „ბაში-აჩუკიდან“, ზია-ხანუმი „გამზრდელიდან“ და ვაჟას პოემა „ცოლი ანუ ჩემი თავგადასავლის“ პერსონაჟი კატოც.

აკაკის შემოქმედებიდან ნაკლებად პოპულარულია მოთხრობა „სამგვარი სიყვარული“. აკაკის აქვს ამავე სახელწოდების ლექსიც, რომელშიც პოეტი სამგვარ სიყვარულზე საუბრობს. მისი თქმით, პოეტები სიყვარულის სადგურად მხოლოდ გულს ხატავენ, მაშინ როდესაც სიყვარული სამგვარია და მათ შორის დიდი სხვაობაა. პირველი „გულის ფხანაა“, როცა ცეცხლმოდებით უყვარს სულს, მაგრამ ასეთი სიყვარული „იფეთქებს და მალე ქრება და იმასვე თან გაჰყვება მომხიბლავი ნეტარება“. მეორეა, როცა უყვარს არა გულს, არამედ გონებას – „არ დაეძებს გარეგნობას და მშვენიერ სანახავსა“. ადვილი მისახვედრია, რომ პოეტი ამგვარ სიყვარულში პრაგმატულობასა და ანგარიშიანობას ხედავს, რაც ესოდენ არ უხდება სიყვარულს, შორსაა ნამდვილი გრძნობისაგან. ასეთი სიყვარულიც, მისი აზრით, უღონო და წარმავალია და როგორც კი საქმე ხორციელებამდე მივა, სიყვარული ქრება. მესამე სიყვარულს კი აკაკი ამგვარად გვიხატავს:

„მესამე კი სულ სხვა არის! მხოლოდ იგრძნობს მას რჩეული,

თანასწორად როცა შესტრფის როგორც თავი, ისე  გული.

და ამგვარად შენ მიყვარხარ, თავითაც და გულითაცა!

ყველა შენთვის შემიწირავს: დაბლა – მიწა და მაღლა – ცა!“

მოთხრობა „სამგვარი სიყვარული“ ფსიქოლოგიზმის ხერხის სიმარჯვითა და თხრობის ოსტატობითაც აჯადოებს მკითხველს. ავტორი მოთხრობის სამ თავში პირველ პირში მოგვითხრობს სამ სასიყვარულო ისტორიას. იგი უდიდესი ოსტატობით ხატავს შეყვარებული ადამიანის სულის მოძრაობას, მისი პერსონაჟი სიყვარულს მოწყურებულია, თუმცა თვითკრიტიკულია და მომაჯადოებელი თვითირონიით ჰყვება უიღბლო სიყვარულზე. თავები დასათაურებულია შემდეგნაირად: I – „გამოუცდელი“, II – „ჟინი“,  III – „ნამდვილი“. მთავარი გმირები არიან უცნობი მთხრობელის სიყვარულის ობიექტები: თინათინი, მათიკო და ელენე.

პირველი ისტორია, როგორც სათაურიც გვეუბნება, ასახავს გამოუცდელი ახალგაზრდის ვნებებს. მისი სიყვარულის ობიექტი, ცბიერი და თვალთმაქცი თინათინი, მანიპულატორია და საკუთარ ხლართებში ახვევს ახალგაზრდა მეოცნებეს, რომელსაც თავადვე შემპარავი ირონიით ლოქო უწოდა. ისტორიის დასასრულს მის მსხვერპლად ქცეული ვაჟი თავადაც ლოქოდ გრძნობს თავს. ქალის სახელი თითქოს „ვეფხისტყაოსნის“ სწორუპოვარი მეფე-ქალის პაროდირებული ვარიანტია. ეს არის მე-19 საუკუნის თინათინი. აკაკი მიანიშნებს, რომ თინათინობა ახალ ეპოქას გაუუკუღმართებია და ქალები სულთამხუთავებად ქცეულან. პირველი თავის დასაწყისში ავტორი ღრმა ფსიქოლოგიზმის ხერხით წარმოგვიდგენს თავის გმირს, რომელიც სულის უღრმეს ხვეულებში გვახედებს. მეოცნებე ბიჭი ვერ გარკვეულა საკუთარ წარმოსახვებში და ქალს, რომელზეც ოცნებობს, „ვიღაცას“ უწოდებს, რადგან არც კი იცის, მიწიერ სამყაროში ვინ და როგორი ადამიანი უნდა ეძებოს. ახალგაზრდულ ასაკს ამგვარი ილუზიები დიახაც ახლავს. ფსევდოთინათინის ვნებიანმა ხრიკებმა გმირს ფრთები შეასხა. „თითქოს რაღაც ძლევამოსილება, ამირანთ-ამირანობა მომენიჭაო“, – ამბობს ის, მაგრამ მალევე აღმოაჩენს, რომ მისი თინათინი ავთანდილის თინათინივით ერთგული, ბრძენი, სულგრძელი და თავგანწირული სულაც არ ყოფილა – როგორც კი სატრფო შორს გაიგულა, ახალ რაყიფთან დაიწყო სასიყვარულო ვნების დაცხრობა. როცა ჩვენი გმირი მოულოდნელად მობრუნდა, საყვარელ ქალი სხვა კაცთან ერთად იხილა საწოლში. შეყვარებული გმირის თრთოლა („ფეხებს ძირს აღარ ვაკარებდი, მხოლოდ გულს კი გაჰქონდა ბაგაბუგი, თითქოს გულზე ბამბას მაპენტავდნენ“) ტრაგიკულად დასრულდა მოღალატის რისხვის ისრებით. „გადი აქედან! გაეთრიე! აღარ დაგინახოს ჩემმა თვალებმა, შე ლოქო, შენაო!“ – სატრფოს ამ სიტყვებმა ბიჭზე გამანადგურებლად იმოქმედა, რამდენიმე კვირა ანთებიანი იწვა საავადმყოფოში, ხოლო ლოქოს ხსენებაზე მეოთხედი საუკუნის შემდეგაც კი გული უღონდებოდა.

მეორე თავში ჩვენი გმირი უკვე სიყვარულზე იმედგაცრუებული და ხელჩაქნეულია: „პირველი სიყვარულის სენმოხდილს, სურვილი ნდომად მქონდა გადაქცეული და გრძნობა – გულის ფხანად. ვიცოდი, რომ სიყვარული „მომატყუე-მოგატყუე-ს“ ბურჭალობა იყო და ამიტომაც კიტრად ვაფასებდი: ახალ-ახალი მენატრებოდა და ძველი აღარ მინდოდა!“

მათიკო უაღრესად მიმზიდველი აღმოჩნდა მისთვის, – გააფრთხილეს კიდეც, რომ „ვერიცანას“ ეძახდნენ, – თაყვანისმცემლების გუნდს იხვევდა, „ჰხრუკავდა და არ ათბობდა“. აქ მათიკო „გამზრდელის“ ზია-ხანუმს მოგვაგონებს, რომელზეც საფარ-ბეგი ამბობს: „მთვარესავით ხელუხლები სხივებს ჰფენს და არვის ათბობს, მომხიბლავი შორეულად თანასწორად ყველას ატკბობს. ჯერ გაჰღალავს, მიიბირებს, დაიმონებს, იგდებს ხელში, მერე უნდა გამოსცადოს, აგდებს მის მსხვერპლს განსაცდელში!“

როგორც კი ჩვენი გმირი მგზნებარე სიყვარულში გამოუტყდა მათიკოს, ქალმა სწორედ ზია-ხანუმივით ჰკითხა: „რა მსხვერპლის მოტანა შეგიძლია ჩემი სიყვარულის გულისთვის?“ – „თვით შეუძლებელიც!“ – მიუგო ვაჟმა. კლასიკური ხანის საგმირო-სარაინდო ეპოსებშიც („ვეფხისტყაოსანი“ ამის საუკეთესო მაგალითია) ქალი ვაჟს საგმირო დავალებას აძლევს, რაც შეიძლება სიყვარულის სანაცვლო მსხვერპლად აღიქმებოდეს, თუმცა ზია-ხანუმისა და მათიკოს მსხვერპლი სხვაგვარია. თინათინი უცხო მოყმის პოვნას ავალებს ავთანდილს, ხოლო ნესტან-დარეჯანი ტარიელს – გაურჩებული ხატაეთის სამეფოს შემომტკიცებას, თუმცა საგმირო-სარაინდო ეპოსში ქალის მიერ ვაჟისთვის მიცემული დავალება არ მოიაზრება ჭირვეულობად და თვითმიზნურ მსხვერპლად. აქ ქალია ინსპირაციის წყარო, მან ზუსტად იცის, რა სჭირდება სატრფოს, რომ გაძლიერდეს, ამაღლდეს, გარკვეული ცხოვრებისეული გამოცდა ჩააბაროს და ამის შემდეგ სიყვარული ტკბილზე ტკბილი იქნება. რაინდი ბრძოლით მოიპოვებს ქალის სიყვარულს, მოგზაურობს, ომობს, ბოროტ ძალებს ამარცხებს, სამყაროს შეიმეცნებს, ძალებს იკრებს, განღმრთობას აღწევს და, უეჭველად გამარჯვებული, ყოველმხრივ გამდიდრებული ბრუნდება, რადგან ამ აქტის იდეაშივეა ჩადებული ვაჟისთვის სულიერი და ფიზიკური ძალების მინიჭება, მისი ზეაღსვლა. ამიტომაც საგმირო დავალებებს რაინდები უსიკვდილოდ ასრულებდნენ და, სიყვარულით გასხოვოსნებულებს, არანაირი დაბრკოლების გადალახვა არ უჭირდათ.

„ვეფხისტყაოსნის“ ქალთა სახეებისგან რადიკალურად განსხვავდებიან აკაკის თინათინი და მათიკო. ისინი თვალთმაქცი, უზნეო, უგულო, დაუნდობელი, უსულგულო ადამიანები არიან, მათთვის ადამიანის გაწირვა არაფერია. აკაკი თითქოს აფრთხილებს მკითხველს, რომ სიყვარულმა არ დააბრმაოს, იცოდეს, რომ სამყაროში ამგვარი მორალური დაცემა ადამიანისა ხშირია. თინათინის ხელში თუ აკაკის გმირი ლოქოდ გრძნობდა თავს, მათიკოსთან ავტორმა ოსტატურად მოიშველია მწვანე კიტრის მეტაფორა. ამ მხატვრულ სახეში ჩააქსოვა აკაკიმ ისიც, რომ თინათინისგან გულგატეხილ ვაჟს სიყვარული კიტრის ფასადაც არ უღირდა, ისიც, რომ, გავრცელებული ხალხური ფრაზეოლოგიზმის არ იყოს, მწვანე კიტრივით მოჰქონდათ თავი მათიკოსაც და მის შეყვარებულსაც. ამიტომაც კრახით დასრულდა მათი სიყვარული. თუ ავთანდილი ამბობდა: „მე იგი ვარ, ვინ სოფელსა არა მოვკრეფ კიტრად ბერად, ვის სიკვდილი მოყვრისათვის თამაშად და მიჩანს მღერად“, – მათიკოს და მის რაყიფებს შეუძლიათ თქვან, რომ მწვანე კიტრივით თავმოწონებამ სწორედ „კიტრად ბერად“ აქცია მათი ყოფა.

მოთხრობის მესამე თავში უკვე კარგად გამოცდილი გმირი ხვდება ელიკოს, მათიკოსა და თინათინისგან სრულიად განსხვავებულ ადამიანს, რომელიც არ არის საზოგადოების სული და გული, მაგრამ გულწრფელია, უზაკველი და უბოროტო. ვაჟი აკვირდება, როგორი დაუნდობელია საზოგადოება ამ მშვენიერი არსების მიმართ. ელენეს შეუდარებელი სილამაზე და სითამამე შურით ავსებს გარშემო მყოფებს და ბევრია ჩასაფრებული, რომ მას სახელი გაუტეხოს. ელენე გაერიდება საზოგადოებას, ბიძასთან სოფელში გადადის საცხოვრებლად, თუმცა მისი სახელისთვის ჩირქის მოცხებას, მის გარყვნილებაზე ჭორების გავრცელებას მაინც ახერხებენ მოშურნეები.

ერთხელ, თამაშის დროს, როცა ელენემ მოთხრობის გმირს ჰკითხა, რა გსურს ჩემთვისო, მან უპასუხა, სიკვდილიო. ელენეს არ სწყენია. მოგვიანებით მან გაზეთში ამოიკითხა ამ კაცის სიტყვები: „როცა ჯერ უმანკო, ბუნებისგან საიმედოდ და საქებრად გაჩენილი ახალგაზრდა შემხვდება ხოლმე ჩვენში, მე გულზე ნაღველი მენთხევა და მის სიკვდილსა ვნატრობ, რადგანაც ვიცი, რომ ეს ჩვენი მონებითი საზოგადო ცხოვრება უეჭველად გააუკუღმართებს მის ადამიანობას… და ნუთუ სპეტაკად საფლავში ჩასვლა არ სჯობია ცოცხლადვე ზნეობითად მკვდრობას!“

იმავეს ამბობს ილია პოემა „აჩრდილში“, როცა დამონებული საზოგადოების უბედურებაზე, მწვავე სოციალურ ჩაგვრაზე საუბრობს:

„თუ ღმერთმა მისცა შენსა ასულსა
სილამაზე და მშვენიერება, –
მონავ ჩაგრულო, ვითამ შენს გულსა
სასიხარულოდ ეგე ექმნება?
…მას, რაც გიყვარდა, ნახავ დაცემულს,
ნამუსწართმეულს და შეგინებულს!..
პირს უკუიქცევ და შეძრწუნდები,
ცრემლს მოინდომებ და არ გექმნება,
წყევლით, ვაებით მას განშორდები
და ქალი შენი შენ შეგზარდება, –
და მაშინ იტყვი: ნეტავი გველად,
გველის წიწილად მე მომცემოდი,
რომ ქვეყნის ქელვად, ქვეყნის სათრევლად
შენ, შვილო ჩემო, არ გამხდომოდი…“

იგივე პრობლემა უდიდესი ექსპრესიით ასახა ილიამ „გლახის ნაამბობში“, სადაც გლეხის ქალს, თამროს, თავისი სილამაზე ძვირად დაუჯდა, ამას შეეწირა მისი ოჯახიც და სიყვარულიც.

ქალთა პრობლემების სენსიტიურობას ეხება აკაკიც, როცა „სამგვარ სიყვარულში“ ამ თემაზე საუბრობს. ელიკო არ დაინდო საზოგადოებამ, მას ჭორები გაუვრცელეს, გარიყეს, მაგრამ, საბედნიეროდ, ის ძლიერი ქალი აღმოჩნდა, გამოიმუშავა ერთგვარი ანტიდოტი და მასზე შეყვარებულ გმირს სულიერად გამთლიანებული გამოეცხადა მასკარადზე. მასკარადი აქ თითქოს ცხოვრების ალეგორიაა, ელენეს ნიღაბიც მისი სულიერი სიმტკიცის გამომხატველი დეტალია. მან გამოსცადა სატრფო იმით, რომ მოატყუა, მე ხომ შვილი მყავს და მისი მიღება თუ შეგიძლიაო, რაზეც პასუხად მიიღო, რომ საყვარელი ქალის შვილი მისთვისაც შვილი იქნებოდა, არ მოაკლებდა მამობრივ მზრუნველობას. როცა ელენე გამოუტყდა ვაჟს, რომ მხოლოდ გამოსცადა, რადგან ეს მისთვის პირველი სიყვარული იყო, ამ უკანასკნელს ასეთი განცდა დაეუფლა: „მეგონა, თუ ნათლის სვეტი შემოგვებურა და ყოველივე დაჰფარა-მეთქი!.. მაღლით ტკბილი ხმა მესმოდა: „და იყო იგინი ერთ სულ და ერთ ხორც!“

დიახ, სიყვარული ერთ სულ და ერთ ხორც ყოფნაა და მისთვის უცხოა ანგარება, მზაკვრობა, თვალთმაქცობა, ტყუილი. ცხოვრებისგან ჩაწიხლულმა, ადამიანებისგან მრავალგზის მოტყუებულმა და გაწირულმა გმირებმა დაიმსახურეს და მოიპოვეს ნამდვილი სიყვარული.

ავტორი სახელს არ არქმევს მოთხრობის მთავარ გმირს. მის ყოველ ქცევაში, სამყაროს მისეულ აღქმაში ილანდება ავტორის ორეული, მისი ალტერ ეგო, თითქოს ამ მოთხრობით აკაკიმ თავისი ცხოვრების სატკივარიც და საოცნებოც გადმოსცა. სატკივარი, რომელიც ნამდვილად გამოსცადა, ხოლო ლამაზ სიყვარულზე ოცნება ოცნებად დარჩა.

ამბობენ, რომ მწერალს ტკივილი აწერინებს. სამწუხაროა, რომ ჩვენი პოეტების მეფე სიყვარულში ხელმოცარული ადამიანი იყო, რომ მთელი ცხოვრება აკლდა ოჯახური სითბო, თუმცა ვინ იცის, იქნებ სწორედ ამ ტკივილებმა შვა დიდი ხელოვანი, საოცარი გრძნობითა და ემოციით რომ უზიარებს ადამიანებს ცხოვრების ავან-ჩავანს, ადამიანის დაცემისა თუ ამაღლების ყველა საიდუმლოს.

ზოგადი განათლების შესახებ საქართველოს კანონის თანახმად, სასკოლო საზოგადოების წევრებს, მათ შორის მშობლებს, უფლება აქვთ, საქველმოქმედო მიზნებისთვის მოიზიდონ ნებაყოფლობითი შემოწირულობები (მუხლი 14). თუ ადგილი აქვს ფინანსური სახსრების ან სხვა სიკეთის გამოძალვას, სკოლა ვალდებულია, მიიღოს ყველა გონივრული ზომა, რათა თავიდან იქნეს აცილებული ასეთი ფაქტები, ხოლო თუ მშობლები ნებაყოფლობით ცდილობენ სკოლის მხარდაჭერას სხვადასხვა რესურსით, ეს სავსებით ლეგიტიმურია და სკოლას შეუძლია ასეთი შემოწირულობის მიღება.

სკოლაში ფულის შეგროვება და ამ პროცესში მშობლების მონაწილეობა არაერთ ქვეყანაშია მიღებული, მათ შორის – ისეთი განვითარებული ეკონომიკის მქონე ქვეყნებშიც კი, როგორიც არის ამერიკა, დიდი ბრიტანეთი თუ ევროპის სახელმწიფოები. ჩამოთვლილი ქვეყნების სკოლებში იქმნება ფონდები, რომლებიც სკოლების სხვადასხვა საჭიროებას აფინანსებენ. თუმცა ამ ფონდებში თანხების მობილიზება ქართული პრაქტიკისგან განსხვავებულად ხდება. ერთ-ერთი მთავარი განმასხვავებელია ნებაყოფლობითობა. თანამედროვე მეთოდები დემოკრატიულია და მაქსიმალურად ითვალისწინებს მშობლების ინდივიდუალურ შეხედულებებს, ნებას და ფინანსურ შესაძლებლობებს. მეორე, რაც მოწინავე ქვეყნების გამოცდილებას ქართული პრაქტიკისგან განასხვავებს, ის არის, რომ გამიჯნულია, რა ფინანსდება სკოლის ბიუჯეტიდან და რა – მშობლების სახსრებით.

საქართველოს კანონმდებლობით, საჯარო სკოლის ბიუჯეტი საჯაროა. მისი ნახვა მშობლებს წერილობითი მოთხოვნის საფუძველზე სკოლაშიც შეუძლიათ. ასევე შეიძლება საჭირო ინფორმაციის მოძიება ვებგვერდზე https://skolebi.emis.ge/. ბიუჯეტში ჩახედვა მშობლებს იმის გაგებაში დაეხმარება, რა ფინანსდება სახელწიფოს მიერ და რა საჭიროებები რჩება მოუგვარებელი. თუ მშობლები სკოლის ბიუჯეტს გაეცნობიან, დარწმუნდებიან, რომ დაფინანსების უდიდესი ნაწილი ხელფასებსა და კომუნალურ გადასახადებზე იხარჯება, ხოლო უამრავი გამოწვევის დასაძლევად ფინანსები აღარ რჩება, ამის შემდეგ კი დაიწყებენ ფიქრს, თავად როგორ დაეხმარონ მოსწავლეებს და სკოლას, რა გზით მოიპოვონ დამატებითი საჭირო რესურსები, ვის მიმართონ მხარდაჭერისთვის და როგორ აწარმოონ თანხის მობილიზების კამპანია ლეგიტიმური გზებით.

ამისთვის რამდენიმე მეთოდი არსებობს. ერთ-ერთი პირველია მშობლებისa და მოსწავლეების მიერ ადგილობრივი ხელისუფლებისადმი მიმართვა, მაგალითად, სასკოლო ინფრასტრუქტურის გასაუმჯობესებლად, სპორტის დარბაზის გარემონტება იქნება ეს, საჭირო რესურსებით მომარაგება თუ სხვა საჭიროების დაკმაყოფილება.

მშობლებს და მოსწავლეებს შეუძლიათ, დირექტორთან ერთად ან მისგან დამოუკიდებლად მიმართონ განათლების სამინისტროს სამეცნიერო ინფრასტრუქტურის სააგენტოს და მოითხოვონ ინფრასტრუქტურასთან დაკავშირებული პრობლემების დროულად გამოსწორება.

გარდა სახელმწიფო სტრუქტურებისა, არსებობს საერთაშორისო დაფინანსების მოპოვების შესაძლებლობაც. ყველაზე პოპულარულია საგრანტო დაფინანსების მოძიება და/ან ქრაუდფანდინგი – ე. წ. სახალხო დაფინანსების მობილიზება. ამ მეთოდებით თანხის შეგროვების ყველაზე აქტიური ქართული პლატფორმებია https://orbelianimeti.ge/ და https://donors.ge/. ორივე პლატფორმა შექმნილია იმისთვის, რომ პრობლემების გადაჭრაში დაეხმაროს აქტიურ მოქალაქეებს, მათ შორის – მოსწავლეებს, მასწავლებლებს და მშობლებს. აღნიშნულ პლატფორმებზე წელიწადში რამდენჯერმე ცხადდება იდეების კონკურსი, რომელში მონაწილეობაც ნებისმიერ პირს შეუძლია.

ასეთი სახის დაფინანსებით შესაძლებელია სკოლაში მშობელთა კლუბის ფუნქციონირება. კლუბი შეიძლება ეხებოდეს ნებისმიერ თემას, რომელიც აქტუალურია სასკოლო თემში. მაგალითად, არაფორმალური განათლების კლუბი, წიგნის კითხვის კლუბი, ბულინგის პრევენციის კლუბი, სპორტული ან სახელოვნებო კლუბი, ხელსაქმის კლუბი და ა.შ. ასევე შესაძლებელია სკოლისთვის ისეთი ტექნიკის შეძენა, რომელიც მასწავლებლებს მრავალფეროვანი გაკვეთილების ჩატარებაში დაეხმარება – პროექტორის, ეკრანის, ფერადი პრინტერის და სხვა.

საერთაშორისო თუ ადგილობრივი დაფინანსების მოსაპოვებლად მნიშვნელოვანია, მშობლებმა ზუსტად იცოდნენ, რა მიზნით გამოიყენებენ მოძიებულ რესურსებს, რამდენ მოსწავლესა თუ მშობელს მოუტანს ეს სარგებელს და რაში დაიხარჯება მოძიებული ფინანსები, ასევე – როგორ შეინარჩუნებენ პროექტის მდგრადობას მას შემდეგ, რაც პროექტი დასრულდება.

რესურსების მოძიების ჩამოთვლილი მეთოდები რადიკალურად განსხვავდება საქართველოში გავრცელებული პრაქტიკისგან. ხშირად ხდება, რომ მშობლები აგროვებენ თანხას, რომლითაც ყიდულობენ ჰიგიენურ საშუალებებს ან საკლასო ოთახისთვის აუცილებელ ატრიბუტებს. როგორც წესი, თანხის აგროვების ინიციატორი მშობელი ანგარიშობს საერთო ხარჯს, აწესებს ლიმიტს და თანაბრად ყოფს ყველა მშობელზე. ეს ხშირად იწვევს გაუგებრობას და დაპირისპირებას, რადგან ყველა მშობელს არ სურს ფულის შეგროვების პროცესში მონაწილეობა.

იმისთვის, რომ თავიდან ავიცილოთ უკმაყოფილება, რამდენიმე აუცილებელი პირობა უნდა შევასრულოთ. მნიშვნელოვანია:

* მშობლებმა სწორად შეაფასონ კონკრეტული საჭიროებები და შემდგომ იფიქრონ საკუთარ როლსა და ფინანსურ მონაწილეობაზე.

* თანხის მიზნობრიობა წინასწარ მკაფიოდ უნდა იყოს განსაზღვრული.

* თანხის გაღება უნდა იყოს ნებაყოფლობითი და არა სავალდებულო.

* შემომწირველმა უნდა გაიღოს იმდენი თანხა, რამდენიც სურს ან შეუძლია და არა იმდენი, რამდენსაც ორგანიზატორი დააწესებს.

* თანხის ხარჯვა უნდა იყოს გამჭვირვალე, ხოლო შედეგი – საჯაროდ თვალსაჩინო.

ამგვარად უთანხმოებას თავიდან ავიცილებთ, მოსწავლეები და სკოლა კი ისარგებლებენ მშობელთა ლეგიტიმური ფინანსური თანამონაწილეობით.

მომდევნო სტატიაში უფრო დეტალურად განვიხილავთ სკოლაში თანხის შეგროვების კამპანიის მართებულ, ლეგიტიმურ და დემოკრატიულ მეთოდებს.

თამაშით სწავლება ხელს უწყობს მოსწავლეებში ისეთი უნარების განვითარებას, რომელთა გარეშე ცხოვრებაც დღეს ფაქტობრივად შეუძლებელია.  უდიდესი  ფსიქოლოგის, დიმიტრი უზნაძის მიხედვით – „თამაშის საშუალებით ვითარდება ის ძალები და შესაძლებლობები, რომლებიც შემდგომში სერიოზული საქმიანობის განხორციელების საფუძველი ხდება“.

მოსწავლე ცოდნას თამაშის საშუალებით იღრმავებს და ივითარებს. თამაშით სწავლება არის ძალიან სახალისო, განსაკუთრებით დაწყებით საფეხურზე, როდესაც მოსწავლეს სკოლასთან შეგუება უწევს. ამ დროს სწავლება განსაკუთრებით საინტერესო და სახალისო უნდა იყოს. თამაშზე დაფუძნებულ სწავლებას შეუძლია, განუვითაროს მოსწავლეს დამოუკიდებლად სწავლისა და პრობლემის გადაჭრის უნარები. ის დიდ როლს ასრულებს მოსწავლეთა თანამშრომლობითი და ჯგუფური მუშაობის განვითარებაში.

სწავლების დროს თამაშის გამოყენებას ძალიან დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ განათლების  სფეროს მეცნიერ-მკვლევრები. ისინი საუბრობენ სასწავლო პროცესში თამაშის უპირატესობაზე, რაც აისახება მოსწავლეთა მრავალმხრივ განვითარებაზე.

„ენის შესწავლა რთული ამოცანაა და მიზნის მისაღწევად მუდმივი ძალისხმევაა საჭირო. კარგად შერჩეული თამაშები ფასდაუდებელია, რადგან მოსწავლეებს ეძლევათ შესვენების საშუალება და ამ დროს ისინი იყენებენ სხვადასხვა ენობრივ უნარებს“. (Leonard Ashok, Sasi Revathi, Saminathan, 2013)

შესაბამისად, თამაშით სწავლება სწავლების ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური გზაა.

ყველა თამაში, რომლებსაც მოსწავლეები თამაშობენ, ბევრად უფრო სასარგებლოა, ვიდრე ძალიან ბევრი სავარჯიშო. ჯგუფური თამაშები კიდევ უფრო სასარგებლოა. (Leonard Ashok, Sasi Revathi, Saminathan, 2013)

„ენობრივი თამაშები საკლასო ოთახში არის სასიამოვნო აქტივობა წესებით, რომლებიც მიზანმიმართულად არის შემუშავებული მოსწავლეებში სწავლის დონის ასამაღლებლად, ჰალდფილდი (1999) ამტკიცებს, რომ თამაშები გართობასთან ერთად გულისხმობს მიზნებსა და წესებს“. (Abdullah, Karim, 2020)

მე, როგორც ინგლისური ენის მასწავლებელი, ყოველთვის ვცდილობ, ჩემი საგაკვეთილო პროცესი იყოს საინტერესო აქტივობებით დატვირთული. დაწყებით საფეხურზე თამაშზე დაფუძნებული სწავლების მეთოდი, ვფიქრობ, ძალიან სასარგებლოა მოსწავლეებისთვის. უცხო ენის კათედრის სხდომებსა და მასწავლებლების შეხვედრებზე ხშირად განვიხილავთ, რომელი აქტივობაა შედეგზე ორიენტირებული და შესაბამისად, ვთანხმდებით, რომ თამაშზე დაფუძნებული სწავლების მეთოდით ძალიან კარგ შედეგს ვიღებთ, მოსწავლეებიც აქტიურად არიან ჩართული სასწავლო პროცესში, დავალებებს  უფრო გააზრებულად და ყურადღებით ასრულებენ.

სტატიაში შევეცდები, მოგაწოდოთ რამდენიმე თამაშის ინსტრუქცია, რაც სასწავლო პროცესს უფრო მრავალფეროვანსა და საინტერესოს გახდის.

1. Run to the board – ეს თამაში კარგი გზაა იმის შესამოწმებლად, რამდენად კარგად იმახსოვრებენ მოსწავლეების წინა გაკვეთილზე ნასწავლ სიტყვებს.

ინსტრუქცია:  ეს თამაში შეიძლება გამოყენებულ იქნას გრამატიკის, ლექსიკის ან მართლწერაში სავარჯიშოდ. მაგალითად, ლექსიკაში სავარჯიშოდ, მოსწავლეებს სთხოვეთ, დაწერონ ცხოველების სახელები. ისინი წერენ, რაც შეიძლება მეტ მაგალითს. ასევე ეს აქტივობა შეიძლება გამოვიყენოთ, როგორც დიაგნოსტიკური ტესტი იმის გასარკვევად, თუ რა იციან მოსწავლეებმა სემესტრის დასაწყისში.

ვყოფთ კლასს ორ ჯგუფად (დიდი კლასის შემთხვევაში შესაძლებელია მეტი ჯგუფის შექმნა). დავყოთ დაფა ორ (ან მეტ) ნაწილად, გუნდების რაოდენობის მიხედვით. მოსწავლეებს ვუნიშნავთ დროს, რამდენ ხანში შეასრულონ დავალება (4 წუთი, 5 წუთი ა.შ.). დაფაზე ვწერთ კატეგორიას, ან რომელიმე საკითხს, გრამატიკულ მასალას. მოსწავლეები კი წერენ სიტყვებს, რომლებიც ამ თემაზე საუბრისას გამოიყენება. ვთხოვთ თითოეულ გუნდის თითოეულ წევრს სწრაფად დაწერონ დაფაზე ეს სიტყვები. მოსწავლეები შემდეგ მოსწავლეს გადასცემენ ცარცს და ასე გრძელდება დროის ამოწურვამდე. იმარჯვებს გუნდი, რომელსაც ყველაზე მეტი პასუხი აქვს.

2. The ballgame (Hello, my name is..) – ეს თამაში განსაკუთრებით კარგია დაბალ კლასებში. მისი მეშვეობით მოსწავლეები ივითარებენ საუბრისა და გუნდური მუშაობის უნარს. ერთადერთი რესურსი, რომელიც საჭიროა, არის ბურთი (ან რბილი სათამაშო).

ინსტრუქცია: მოსწავლეებმა უნდა გააკეთონ წრე, მასწავლებელი იღებს ბურთს და წარადგენს საკუთარ თავს, შემდეგ გადასცემს ბურთს მოსწავლეს, რომელმაც უნდა წარადგინოს საკუთარი თავი, მოსწავლე სხვა მოსწავლეს გადასცემს. და ასე გრძელდება მანამ, სანამ ყველა მოსწავლე არ წარადგენს საკუთარ თავს.

3. Flyswatter game – ეს თამაში ძალიან სახალისოა, მოსწავლეები ივითარებენ ლექსიკას და მოსმენის უნარ-ჩვევებს.

ინსტრუქცია: გავყოთ მოსწავლეები 2 ჯგუფად, დავწეროთ 10-20 სიტყვა დაფაზე. პირველი ორი მოსწავლე გადის დაფასთან და თითოეულს ეძლევა თითო ბუზის საკლავი. მასწავლებელი აძლევს მინიშნებებს ერთ-ერთ სიტყვაზე, იწყებს ზოგადი მინიშნებით და მიდის უფრო კონკრეტულამდე. მასწავლებელს შეუძლია დაახლოებით 3-ჯერ მიანიშნოს, სანამ პირველი მოსწავლე გამოიცნობს სიტყვას. მოსწავლემ, რომელმაც იცის პასუხი, თავისი ბუზის საკლავით ურტყამს სიტყვას. თუ სწორია მისი გუნდი იღებს ქულას და შემდეგი ორი მოსწავლე მოდის დაფასთან. იმარჯვებს გუნდი, რომელსაც მეტი სწორი პასუხი ექნება.

4. Throwing ball – ამ აქტივობით მოსწავლეები იმეორებენ ნასწავლ სიტყვებს.

ინსტრუქცია: გავყოთ მოსწავლეები 2 (ან მეტ) ჯგუფად.  ვირჩევთ თემას ცხოველებზე. მასწავლებელი დაფაზე წერს ასო-ბგერებს.  თითოეული ჯგუფიდან გამოდის თითო მოსწავლე. მოსწავლე ისვრის ბურთს დაფისკენ, რომელ ასო-ბგერასაც ბურთი მოხვდება, ამ ასოზე უნდა დაასახელოს ცხოველი.

5. Pictionary race – ამ თამაშით მოსწავლეები ვარჯიშობენ ლექსიკაზე.

ინსტრუქცია: გავყოთ მოსწავლეები 2 ჯგუფად, თითოეული ჯგუფიდან გამოდის თითო მოსწავლე. ვაჩვენებთ სიტყვას, მოსწავლეები ხატავენ. რომელი გუნდის მოსწავლეც გამოიცნობს სიტყვას, ის გუნდი იგებს.

6. Running dictation – ეს თამაში მოსწავლეებს უვითარებს წერის, მოსმენის, მეტყველებისა და კითხვის უნარებს. ხელს უწყობს მოსწავლეთა თანამშრომლობითი უნარების განვითარებას. მისი გამოყენება შესაძლებელია ინგლისურის ცოდნის ნებისმიერ დონეზე.

ინსტრუქცია: მოსწავლეები იყოფიან ორ ჯგუფად. მონაწილეობის მიღება შეუძლია ყველა მოსწავლეს. ავირჩიოთ პატარა ტექსტი, წინადადებები ან დიალოგი, განვათავსოთ საკლასო ოთახის კედელზე. მწერლები სხდებიან სკამებზე, მკითხველები მიირბენენ, წაიკითხავენ კედელზე დაწერილ  წინადადებას, მოირბენენ და უკარნახებენ მწერლებს, შემდეგ ისინი ცვლიან როლებს. გამარჯვებული არის გუნდი, რომელიც პირველი დაასრულებს, თუმცა თუ მათ შეცდომები ექნებათ, ისევ უნდა გააგრძელონ.

7. Roll the dice – ამ თამაშის გამოყენება ძალიან ბევრი სახით შეიძლება. წარმოგიდგენთ ერთ-ერთ მათგანს.

ინსტრუქცია: მასწავლებელი დაფაზე წერს ექვს წინადადებას, რომელიც ერთიდან ექვსამდეა დანომრილი. მოსწავლე გამოდის აგორებს კამათელს, რომელი ციფრიც ამოდის, კითხულობს წინადადებას და შეუსაბამებს შესაბამის ილუსტრაციას.

8. Category writing game – ეს თამაში ძალიან კარგია ლექსიკის გასამეორებლად და მართლწერის შესამოწმებლად.

ინსტრუქცია: კლასს ვყოფთ ორ ან სამ ჯგუფად. თითოეული ჯგუფი ირჩევს კაპიტანს. მასწავლებელი მაგიდაზე დებს ფურცელზე ჩამოწერილ კატეგორიებს (მაგ. საჭმელი, ცხოველები, ტრანსპორტი და ა. შ.), რომლებიც დაფარულია და კაპიტნები ირჩევენ კატეგორიებს. თითოეულმა ჯგუფმა თავის კაპიტანს უნდა უთხრას და დაწეროს ამ კატეგორიის შესაბამისი, რაც შეიძლება მეტი სიტყვა. მათ აქვთ დროის ლიმიტი, შეიძლება მივცეთ 3 ან 4 წუთი. თითოეული ჯგუფი ყოველი სიტყვისთვის იღებს თითო ქულას. ამ თამაშში ძალიან მნიშვნელოვანია მართლწერა.

ამ სტატიით გიზიარებთ პარიზის ოლიმპიური თამაშების თემაზე ჩატარებული გაკვეთილის პრაქტიკას.

სტატიის შინაარსი შესაძლოა, საინტერესო იყოს სკოლამდელი და დაწყებითი სასკოლო საფეხურის, ასევე ფრანგული ენის, ხელოვნების, სპორტის, გეოგრაფიის, ისტორიის მასწავლებლებისა თუ საზაფხულო სკოლებისთვის.

აქტივობები განხორციელდა საქართველოს ფრანგულ ინსტიტუტში და ფრანგული ენის ცენტრ აპოსტროფში. 

პარიზი 2024

ცნობილია, რომ წლევანდელი ზაფხულის ოლიმპიური და პარაოლიმპიური თამაშების მასპინძელი ქვეყანა საფრანგეთია. მისი გახსნა 26 ივლისს, ხოლო დახურვა 11 აგვისტოსაა დაგეგმილი.

ოლიმპიადა ერთადერთი მსოფლიო მასშტაბის სპორტული ღონისძიებაა, რომელშიც 200-ზე მეტი ქვეყანა მონაწილეობს და 400-ზე მეტ შეჯიბრს მოიცავს.

ოლიმპიური თამაშების სიმბოლიკა

ოლიმპიური თამაშების სიმბოლიკის შესასწავლად ეფექტურია ამ სიმბოლოების დამზადება: ოლიმპიური ცეცხლის დამზადებისას შეგვიძლია გამოვიყენოთ ფერადი ჟატის ქაღალდები, პლასტილინი ან სხვა მასალა. ასევე შესაძლებელია შერეული ტექნიკის გამოყენება.

ნიმუშის სახით გთავაზობთ შერეული ტექნიკით შესრულებულ გასაფერადებელ სამუშაოს.

ოლიმპიური ჩირაღდანი

რადგან ოლიმპიური ჩირაღდანი უძველესი და გამორჩეული სიმბოლოა, მას ამ სიმბოლოების შექმნისას გამორჩეული ადგილი უნდა დავუთმოთ.

	საჭირო მასალა: მუყაოს მოგრძო რგოლი შესაძლებელია მეორადი მასალის გამოყენება. გამოდგება სამზარეულოს ქაღალდის მორჩენილი რგოლი, ან შეგვიძლია დავამზადოთ მეორადი მუყაოსგან; ფერადი ქაღალდები ცეცხლის ფერებიდან მინიმუმ სამი – წითელი, ნარინჯისფერი, ყვითელი სასურველია ჟატის, ან ნებისმიერი თხელი ქაღალდის გამოყენება; მშრალი წებო.
	ცეცხლის სიმყარისთვის მუყაოს შემოვაკრათ და მივაწებოთ წითელი ფერის ჟატის ქაღალდი.
	შედეგად მივიღებთ „შიდა ცეცხლს”.
	მოვამზადოთ ფერადი ქაღალდის მოგრძო ნაჭრები, ლენტების სახით.
	ლენტები ფერების მონაცვლეობით მივაწებოთ „შიდა ცეცხლს”.
	მივაწებოთ ფერადი ლენტების რამდენიმე შრე, რათა ცეცხლი მოცულობითი გამოვიდეს.
	მივიღებთ ოლიმპიურ ჩირაღდანს.
https://youtube.com/shorts/TuawjWKEJjc?feature=share	ჩვენი ჩირაღდანი განსაკუთრებით ეფექტურია „აფრიალებული” სახით, შეგვიძლია გავირბინოთ ჩირაღდნით, სპორტული ესტაფეტის დროს ის ერთმანეთს გადავაწოდოთ.

ოლიმპიური ჩირაღდნის დამზადება რომ უფრო სახალისო გახდეს, შეგვიძლია ფონად მოვუსმინოთ ამავე შინაარსის სიმღერას. https://www.youtube.com/watch?v=A-fCd9XKcEg&authuser=1

ოლიმპიური რგოლები

ოლიმპიური რგოლები შეგვიძლია დავამზადოთ სხვადასხვა მასალისგან (მუყაო, ფერადი ქაღალდები, პლასტილინი, თიხა და სხვა…), როგორც ინდივიდუალურად, ასევე კლასთან ერთად. დიდი ზომის რგოლების დამზადება და გამოფენა გაზრდის მოსწავლეების ინტერესს ოლიმპიადის მიმართ.

გეოგრაფიის უკეთ შესწავლის თვალსაზრისით მიზანშეწონილია რგოლების ფერებისა და მათი კონტინენტებთან კავშირის განხილვა.

ოლიმპიური სიმბოლოები და სხვა აქტივობები

მეხსიერების თამაში

შეგვიძლია დავამზადოთ წყვილი ბარათები და დავამზადოთ მეხსიერების თამაში.

https://docs.google.com/document/d/1kb0oxNSyz9iZJuYVCRjQjUHdwyOeWZDXy4uQzVJB72Q/edit

შესაბამისობა 

სხვადასხვა ქვეყნის ოლიმპიურ სიმბოლიკას მოვუძებნოთ და დავუკავშიროთ შესაბამისი ცხოველი, სიმბოლოს გვერდით ჩავაკრათ ცხოველების სურათები. https://docs.google.com/document/d/1x778fStUgQuieDOTGDbdUI-NjNgOtSVie6SM2uskGOg/edit

ფრიგიული ჩაჩი – საფრანგეთის ოლიმპიადის სიმბოლო

შესაძლებელია ფრიგიული ჩაჩის თემაზე სხვადასხვა აქტივობის დაგეგმვა. მისი ისტორიისა და მნიშვნელობის გაცნობა, გააზრება სხვადასხვა ვიდეომასალის დახმარებით. გაგება-გააზრების კომპეტენციის განვითარების მიზნით https://www.1jour1actu.com/culture/cest-quoi-le-bonnet-phrygien?authuser=1

ეს სიმბოლოები ასევე კარგი შესაძლებლობაა პარაოლიმპიური თემატიკის განხილვისთვის. კარგი იქნება, განვიხილოთ რამდენიმე პარაოლიმპიელი სპორტსმენის მაგალითი. ეს განხილვა დაეხმარება მოსწავლეებს, გაიაზრონ შეზღუდული უნარების პირობებში არსებული შესაძლებლობის სიმრავლე.

სპორტული თამაშები, დაჯილდოება 

შესაძლებელია მცირე „ოლიმპიური თამაშების” სიმულაციის მოწყობა, რომელიც გულისხმობს რამდენიმე მარტივ სპირტულ აქტივობას, მაგალითად, ფრანგული ენის გაკვეთილზე ხტომა, ცალ ფეხზე დგომა, მარტივი ესტაფეტა და სხვა, რომლის შედეგადაც ყველა მონაწილეს სიმბოლურად გადავცემთ მედლებს.

მედლების დამზადება შეგვიძლია მუყაოსგან. ოქროს იმიტაციის შესაქმნელად ვიყენებთ ოქროსფერ მრგვალ მუყაოებს.

მოძრაობებისა და სპორტის ლექსიკა

მოსწავლეებისთვის ასევე სახალისო აღმოჩნდა ოლიმპიადის თემაზე „მოძრავი სიმღერის” შესრულება. https://www.youtube.com/watch?v=wdmixOou9Y8&authuser=1

მოსწავლეები უყურებენ ეკრანს, უსმენენ სიმღერას და იმეორებენ მოძრაობას. მასწავლებელი აქცენტებს აკეთებს სიმღერის შინაარსზე (როგორიც არის მაგ.: 5 ოლიმპიური რგოლი, 3 გამარჯვებული, აპლოდისმენტი, ზამთრისა და ზაფხულის თამაშები და სხვა), იყენებს ჟესტებს, რომლებიც ბავშვებს ეხმარება ტექსტის განმტკიცებაში.

მონაწილე ქვეყნები, დროშები, მდებარეობა, ვიქტორინა

შეგვიძლია გავივარჯიშოთ ქვეყნების დასახელებასა და მათი დროშების ამოცნობაში, შესაბამისი მომზადების შემდეგ ვთამაშობთ სახალისო გეოგრაფიულ ფრანგულ თამაშებს, რომლებიც მრავლად მოიძებნება ინტერნეტში, მაგ.:

https://www.youtube.com/watch?v=x6UrMKTIzbA

ასევე დამუშავებული მასალის საფუძველზე შეგვიძლია მოვაწყოთ ვიქტორინა ოლიმპიადის თემაზე მაგ.: https://www.1jour1actu.com/sport/quiz-special-j-o-connais-tu-lhistoire-des-jeux-olympiques

ამგვარად, მოცემულ სტატიაში განვიხილეთ ოლიმპიადის თემაზე მუშაობის გამოცდილება, თუმცა თემის მოცულობიდან გამომდინარე შესაძლებელია უფრო მასშტაბური აქტივობების ეფექტურად დაგეგმვა ჯანსაღი ცხოვრების წესის, სპორტის თუ სხვა საჭირო თემების დასამუშავებლად.

ასევე საინტერესო იქნება ოლიმპიური თამაშებში მონაწილე სპორტსმენების მოწვევა, მოსწავლეებთან შეხვედრა, მოსწავლეებისთვის მათი გამოცდილების გაზიარება, ერთობლივი აქტივობების დაგეგმვა.

წყაროები:

• https://olympics.com/fr/olympic-ga
• https://www.olympkit.com/fiches-pedagogiques/
• https://www.youtube.com/watch?v=wdmixOou9Y8&authuser=1
• https://www.youtube.com/watch?v=A-fCd9XKcEg&authuser=1
• https://www.youtube.com/watch?v=YaMRLbA4UZU
• https://www.youtube.com/watch?v=xtGnEsXcU7s&authuser=1
• https://i.familiscope.fr/1400×0/smart/2018/03/15/coloriage-a-imprimer-flamme-olympique.jpg

https://image.over-blog.com/g4SeIUOKllYJ5aCrYsxWmu-2oLI=/filters:no_upscale()/image%2F1183933%2F20230617%2Fob_e9a98a_coloriage-magique-anneaux-jeux-olympiq.jpg

რა არის თემატური პოსტერი და რა მიზნით ვიყენებთ მას?

თემატური პოსტერი არის ცხოვრებისეული ან გამოგონილი სიუჟეტის მიხედვით შექმნილი დიდი ფორმატის ნახატი/სურათი. პოსტერის თემატიკა ამოუწურავი შინაარსის შეიძლება იყოს, რაც განაპირობებს ამ რესურსის უნივერსალურობას — გამოყენებულ იქნას სხვადასხვა კლასსა და სხვადასხვა საგანში, განსაკუთრებით კი ენის გაკვეთილებზე. მნიშვნელოვანია, რომ თემატური პოსტერი დაბეჭდილი იყოს დიდი ზომის მასალაზე, რათა დაფაზე გაკვრის შემდეგ მოსწავლეებმა იოლად აღიქვან მისი დეტალები.

თემატური პოსტერი გვეხმარება მეტყველებისა (ზეპირი თუ წერილობითი) და კრიტიკული აზროვნების განვითარებაში, ლექსიკური მარაგის გამდიდრებაში და გამოიყენება, როგორც მშობლიური ენის, ასევე მეორე/უცხოური ენის გაკვეთილებზე. უფრო კონკრეტულად, იგი სხვადასხვა ასაკობრივ ჯგუფთან შეიძლება გამოვიყენოთ შემდეგი მიზნებისთვის:

1. ლექსიკური მარაგის გამდიდრება (ყველა კლასში, განსაკუთრებით, მეორე/უცხოური ენის გაკვეთილებზე);
2. ფონოლოგიური უნარების განვითარება (პირველ კლასში);
3. ფონეტიკური კომპეტენციის, ბგერების სწორად წარმოთქმის უნარის გამომუშავება, განსაკუთრებით, ქართულის (ან ნებისმიერი სხვა ენის), როგორც არამშობლიური ენის შემსწავლელებისთვის;
4. ზეპირმეტყველების (მოსმენისა და ლაპარაკის) განვითარება (ყველა კლასში);
5. სიტყვების წაკითხვაში გაწაფვა (პირველ, მეორე და მესამე კლასებში);
6. ფუნქციური სამეტყველო ქმედებების (აღწერა, თხრობა, შედარება, დასაბუთება) განვითარება (ყველა კლასში);
7. წერისა (პირველ-მეორე კლასებში) და შემოქმედებითი წერის ფარგლებში სხვადასხვა ჟანრის ტექსტის (დღიური, ჩანახატი, წერილი, ესე, მოთხრობა, ზღაპარი…) სწავლება (მესამე კლასიდან);
8. სხვადასხვა გრამატიკული საკითხის სწავლება;
9. ინტეგრირებული და დიფერენცირებული სწავლება.

როგორ ვმუშაობთ თემატური პოსტერით?

თემატურ პოსტერზე მუშაობისას შეგვიძლია მრავალფეროვანი აქტივობების წარმართვა. სანამ ასეთ აქტივობებს ჩამოვთვლით, აღვნიშნოთ, რომ თითოეული აქტივობის სირთულე-სიმარტივე, ხანგრძლივობა თუ საერთოდ ჩატარებაც კი დამოკიდებული იქნება მოსწავლეთა საჭიროებებსა და მზაობაზე. თუნდაც იმაზე, მოსწავლეები მშობლიური ენის სწავლების ფორმატში დაამუშავებენ პოსტერს თუ მეორე/უცხოური ენის სწავლებისას გამოიყენებენ. ერთიც აღვნიშნოთ, რომ ეს რესურსი შეუცვლელი და მეტად სასარგებლოა არაქართულენოვან სკოლებში ქართული ენის შესწავლისთვის. რასაკვირველია, ქართულენოვანი სკოლებისთვისაც — უცხოური ენებისა და თვით მშობლიური ენის გაკვეთილებზეც.

მოკლედ მიმოვიხილოთ პოსტერის გამოყენების საფეხურები, ხოლო შემდეგ კონკრეტული პოსტერის მიხედვით განვიხილოთ თითოეული საფეხური.

• პოსტერის/თემის წარდგენა

მასწავლებელი წარადგენს პოსტერს, ასახელებს თემას, ზოგადად აღნიშნავს, ნაცნობი გარემოა თუ არა პოსტერზე ასახული და ამ პროცესს წარმართავს მოსწავლეთა ჩართულობით.

• პოსტერზე არსებული საგნების დასახელება/დაწერა/წაკითხვა (ვინ? რა?)

ერთ-ერთი პირველი აქტივობა უნდა იყოს, საგნებისთვის სახელების დარქმევა. მეორე/უცხოური ენის გაკვეთილებზე პირველ კლასში შეტანილ ასეთ პოსტერებზე ფაქტობრივად საგანთა უმეტესობის დასახელება უცნობი იქნება ბავშვებისთვის. მშობლიური ენის გაკვეთილებზეც იქნება რამდენიმე ისეთი საგანი, რომელთა სახელი ბავშვებმა შეიძლება არ იცოდნენ. რასაკვირველია, სიტყვების რაოდენობა და სიხშირის დონე დამოკიდებული იქნება, თუ რომელ კლასში რა საჭიროების მოსწავლეებთან ვამუშავებთ ამა თუ იმ პოსტერს.

აქ და ქვემოთ წარმოდგენილი სიტყვები მასწავლებელმა უნდა განათავსოს ანბანური ან თემატური სიტყვების კედელზეც.

თუკი მასწავლებელი შედარებით მაღალ კლასში იყენებს პოსტერს, შესაძლოა, ამა თუ იმ საკვანძო სიტყვის მიხედვით მოსწავლეებს შევავსებინოთ სხვადასხვა სქემა. მაგალითად, ,,სიტყვის პირამიდა” (იხ. https://rb.gy/p88r6m ), ,,ფრეიერის სქემა” (იხ. https://rb.gy/k3m5w0 ) და სხვ.

• საგნის თვისების აღმნიშვნელი სიტყვების დასახელება (როგორი?)

მიუხედავად იმისა, იციან თუ არა ბავშვებმა გრამატიკული კატეგორია ,,ზედსართავი სახელი”, ისინი მაინც ახერხებენ საგნისა და მისი თვისების აღმნიშვნელი სიტყვების გამიჯვნას. ამაში მასწავლებელს დაეხმარება კითხვითი სიტყვის (როგორი? რანაირი?) გამოყენებაც. აგრეთვე, შეიძლება გააქტიურდეს საგანთა რაოდენობის აღმნიშვნელი სიტყვებიც: ერთი, ორი… ბევრი, რამდენიმე…

• მოქმედების აღმნიშვნელი სიტყვების დასახელება (რას შვრება?)

ამ შემთხვევაშიც, ბავშვებმა შეიძლება არ იცოდნენ (და პირველ წლებში არც იციან) ზმნა, როგორც გრამატიკული კატეგორია, თუმცა სიტყვათა სიმრავლეში შეუძლიათ მოქმედების აღმნიშვნელი სიტყვების გამოყოფა. კარგი იქნება, თუკი ასეთ სიტყვებზე მასწავლებელი ცალკეც გაამახვილებს ყურადღებას. განსაკუთრებით ფასეულია ეს რესურსი იმ მეორე/უცხოური ენის მასწავლებლებისთვის, რომლებიც გაკვეთილზე მოსწავლეთა მშობლიური ენის გამოყენებას მინიმუმამდე ზღუდავენ და პირდაპირ, თვალსაჩინოდ აჩვენებენ პოსტერზე ასახული ქმედების ამსახველი სიტყვების მნიშვნელობას.

ასევე, შეიძლება ყურადღება გავამახვილოთ ზმნიზედებზე (სად? როდის? როგორ?) და სხვა მეტყველების ნაწილებზე.

• პოსტერზე ასახული ადამიანებისთვის/პერსონაჟებისთვის სახელების დარქმევა

ეს კომპონენტი პოსტერსაც უფრო ,,აცოცხლებს” და სასწავლო პროცესსაც ხელშესახებს ხდის. მოსწავლეები ხალისით არქმევენ ხოლმე პოსტერზე ასახულ ადამიანებსა თუ ცხოველებს საკუთარ სახელებს.

• პოსტერის სიტყვების განთავსება სიტყვების კედელზე

როგორც წესი, დაწყებით საფეხურზე საკლასო რესურსების შემამკობელია ე. წ. ანბანური და/ან თემატური სიტყვების კედელი. კარგი იქნება, თუკი პოსტერის სიტყვებს აგრეთვე განათავსებენ სიტყვების კედელზეც, ხოლო თუკი უკვე განთავსებულია, მაშინ მოძებნიან და წაიკითხავენ კიდეც.

მას შემდეგ, რაც პოსტერი კარგად დამუშავდება ზეპირმეტყველებაში (მოსმენითა და წარმოთქმით), კარგი იქნება სიტყვის ბარათების გამოყენება, მათი პოსტერზე განთავსებაც, მიკვრა და მათი გამოყენებით სიტყვების სწრაფად წაკითხვაზე ორიენტირებული მრავალფეროვანი სავარჯიშოს წარმართვა.

• „კი“ და „არა” წინადადებებზე რეაგირება

სიტყვების დასახელებისა და პოსტერის ლექსიკურად დამუშავების შემდეგ მასწავლებელი ასახელებს წინადადებებს, ხოლო მოსწავლეები კი-არა პასუხებით უნდა დაეთანხმონ ან უარყონ ამ წინადადების სისწორე. განსაკუთრებით პირველ-მეორე კლასში ასეთი საფეხური, მხოლოდ თანხმობა-უარყოფით რეაქცია მოსწავლეებს უადვილებთ ინტერაქციაში შესვლას პოსტერის შინაარსის ათვისების გზაზე. ამასთან, თანდათან წინადადებების დასახელებაში ჩაერთვებიან მოსწავლეებიც.

წინადადებების სირთულე დამოკიდებული იქნება მოსწავლეთა მზაობასა და საჭიროებაზე და ის შეიძლება დავიწყოთ ერთსიტყვიანი წინადადებებით ისე, როგორც, მაგალითად, ამ ვიდეოშია მოცემული 1:06-დან: https://shorturl.at/akqwX

• წინადადებების შედგენა და/ან მათი განვრცობა

მასწავლებელი მოსწავლეთა ჩართულობით მოფიქრებულ წინადადებებს ამატებენ სიტყვებს და ამით განავრცობენ მათ. ამ დროს შეიძლება გამოიყენონ ნებისმიერი ახალი სიტყვა, რომელიც წინადადება გახდის უფრო განვრცობილს, ლექსიკურად მდიდარს.

• სხვადასხვა დონის შეკითხვებზე პასუხების გაცემა (ერთსიტყვიანი, ორსიტყვიანი, სრული პასუხები)

ერთ-ერთი მთავარი კომპონენტი არის პოსტერის მიხედვით შეკითხვების დასმა და მათზე პასუხის გაცემა. შეკითხვების დიაპაზონი დაიწყება უმარტივესიდან და დასრულდება რთული შეკითხვებით. ცხადია, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ მოსწავლეთა კონკრეტულმა ჯგუფმა ეს დიაპაზონი თავიდან ბოლომდე ამოწუროს — შეკითხვების შერჩევა მოსწავლეთა შესაძლებლობაზე იქნება დამოკიდებული. ჩვენ ქვემოთ სწორედ ამ დიაპაზონის სხვადასხვა დონის შეკითხვების ნიმუშებს შემოგთავაზებთ.

• „თუ-თუ წინადადებები“ და სრული ფიზიკური რეაქცია

ერთ-ერთი მომხიბლავი კომპონენტი პოსტერებზე მუშაობისას სწორედ ე.წ. ,,თუ-თუ წინადადებებია“. ამ წინადადებების წარმოთქმისას მასწავლებელი იძლევა ინსტრუქცია, რომელიც უნდა შეასრულონ მოსწავლეებმა იმ შემთხვევაში, თუკი ეს წინადადება შეესაბამება პოსტერზე ასახულ სინამდვილეს. ხოლო თუკი მცდარ წინადადებას ასახელებს მასწავლებელი, მაშინ მოსწავლეები ამ ინსტრუქციას არ ასრულებენ.

• ზეპირად და/ან წერილობით სურათის აღწერა

მოსწავლეები აღწერენ პოსტერზე ასახულ სიტუაციას. ხშირად მასწავლებელი რამდენიმე ნაწილად ყოფს ხოლმე პოსტერს და ჯერ ერთ ნაწილს აღწერენ, შემდეგ დანარჩენებს. ან, შეიძლება, მოსწავლეთა ერთ ჯგუფს ერთი ნაწილი აღვაწერინოთ, ხოლო სხვა ჯგუფს — მათი შესაძლებლობისთვის შესაბამისი სხვა ნაწილი.

•  დავალებების შესრულება

თემატური პოსტერები კარგი რესურსია კომპლექსური ხასიათის დავალებების შესასრულებლად. ასეთი დავალებების დიაპაზონი ფართოა: დაწყებული სხვადასხვა გრამატიკული კატეგორიის სიტყვების დაჯგუფებიდან, ამბის მოფიქრებით თუ სხვა შემოქმედებითი წერითი დავალებებით. აგრეთვე, რომელიმე ფუნქციური სამეტყველო ქმედების (შედარება, დასაბუთება…) განვითარებაზე ორიენტირებული დავალება კარგად ინტეგრირდება პოსტერის შინაარსთან დაკავშირებითაც.

რესურსის გამოყენება საკმაოდ მოქნილად შეგვიძლია, რაც იძლევა საშუალებას, სხვადასხვა ხანგრძლივობის, დანიშნულების აქტივობები ამა თუ იმ თანმიმდევრობით წარვმართოთ. ერთი თემატური პოსტერის დამუშავება შესაძლებელია გაგრძელდეს რამდენიმე გაკვეთილზე და მას შეიძლება კიდევ მივუბრუნდეთ ორი-სამი კვირის/თვის, მეტიც, რამდენიმე წლის შემდეგაც კი ახალი, განსხვავებული დავალებებით. იმის მიხედვით, თუ რა შინაარსისა და რა სტრუქტურისაა თემატური პოსტერი, მისი დამუშავება შეიძლება წარიმართოს ნაწილ-ნაწილაც. ქვემოთ შემოთავაზებულია იდეები ორ ნაწილად დაყოფილი პოსტერისთვის. ბოლოს კი წარმოდგენილია დავალებების იდეები მთლიანი პოსტერისთვის.

მნიშვნელოვანია, თითოეულ ეტაპზე მუშაობისას მასწავლებელმა გაითვალისწინოს ე.წ. პასუხისმგებლობის ნაბიჯ-ნაბიჯ გადაცემის მოდელი, რაც გულისხმობს ჯერ მასწავლებლის მიერ თვალსაჩინო მოდელირებას, შემდეგ მასწავლებლის პერფორმანსში მოსწავლეთა თანდათან ჩართვას, შემდეგ უკვე მოსწავლის პერფორმანსში მასწავლებლის თანამონაწილეობას, ბოლოს კი მოსწავლის მიერ კონკრეტული კომპეტენციის დამოუკიდებლად წარმართვას.

თემატური პოსტერი “სოფელი”

(პოსტერი დამზადებულია მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის მიერ.)

ქვემოთ წარმოდგენილია ორ ნაწილად გაყოფილი პოსტერის დამუშავება. აღსანიშნავია, რომ პოსტერის კიდევ უფრო მეტად დეტალიზებაც შეიძლება. მაგალითად, მხოლოდ ტრაქტორის სცენის ან ბოსტნის სცენის გამოყოფა და ასე ნაწილ-ნაწილ დამუშავება. ერთი მონაკვეთის დამუშავებისას შეიძლება სხვა ნაწილი გადავკეცოთ და ისე გავაკრათ დაფაზე ან დანარჩენი სივრცე ქაღალდით დავფაროთ.

1-ელი ნაწილი

საგნების დასახელება

ქალი/ქალები, კაცი/კაცები, გოგო, მწყემსი, მძღოლი, ძროხები, ხბო, ძაღლი, იხვი, ჭრიჭინა, ბატები, ცხვრები, თხა, ფუტკრები, სკები, სახლი, სამზარეულო, სკა, წყარო, ხე, ეზო, მთები, ცა, შვეულმფრენი, ტრაქტორი, ველოსიპედი, ფარები, ბორბალი, საბურავები, ძარა, ურიკა, შეშა, საზამთრო, ვედრო, ბოსტანი, ბაღი, ეზო, მდინარე, გუბე, ხე, ვაშლები, კომბოსტო…

საგნის თვისებების აღმნიშვნელი სიტყვების დასახელება

მწვანე, წითელი, ყვითელი, ლურჯი, თეთრი… მრგვალი, დაჭრილი, ზოლიანი, სავსე, მძიმე, ღია, ანკარა, მწიფე, დახურული, გაბრაზებული, დახრილი, ასული, სუფთა…

მოქმედების აღმნიშვნელი სიტყვების დასახელება

ზის, დგას, მირბის, წევს, სვამს, დაცურავს, დადის, მიდის, ატარებს, მწყემსავს, დებს, კრეფს, მოაქვს, ამზადებს, ყიყინებს, მიფრინავს…

სახელების დარქმევა

მაგალითად, ქეთევანი, ლია, ანა, ლეილა, ზურიკო, ივანე, დათო, სიმონი, ვახტანგი, ჯუდუ…

„კი“ და „არა“ წინადადებებზე რეაგირება

მასწავლებელი დაასახელებს წინადადებებს, მოსწავლეები კი მხოლოდ ,,კი” ან ,,არა” პასუხებით რეაგირებენ:

• მწყემსს ჰყავს ოთხი ცხვარი. (კი)
• ეზოში ბევრი საზამთროა. (კი)
• წითელპერანგიანი კაცი ძარაზე საზამთროს დებს. (არა)
• ორი ძროხა გუბეში წევს. (კი)
• სახლის წინ, სკამზე, მოხუცი კაცი ზის. (კი)

როგორც წესი, ამ კომპონენტისთვის საწყის ეტაპზე გამოიყენება სახელდებითი წინადადებები. მაგალითად,

• ძროხა
• ჭრელი ძროხა
• მწყემსი
• ნაბდიანი მწყემსი
• ნაბდიანი მწყემსი კომბლით…

(კი-არა წინადადებებზე რეაგირებისას აუცილებელია, მასწავლებელმა თავისი ხელით ან ჯოხით ან ლაზერის სხივით კონკრეტულად მიუთითოს იმ ადგილზე, რომელსაც ასახავს ესა თუ ის წინადადება).

წინადადებების შედგენა და მათი განვრცობა

• გოგონა ვაშლებს კრეფს. → მოკლეკაბიანი გოგონა ვაშლებს კრეფს. → მოკლეკაბიანი გოგონა წითელ ვაშლებს კრეფს. → მოკლეკაბიანი გოგონა ეზოში წითელ ვაშლებს კრეფს. → მოკლეკაბიანი გოგონა ეზოში წითელ ვაშლებს ფრთხილად კრეფს. → მოკლეკაბიანი გოგონა ეზოში მაღალ ხეზე წითელ ვაშლებს ფრთხილად კრეფს.
• კაცი საზამთროს ძარაზე დებს. → მელოტი კაცი საზამთროს ძარაზე დებს. → მელოტი კაცი საზამთროს ძარაზე ფრთხილად დებს. → მელოტი კაცი მოწყვეტილ საზამთროს ძარაზე ფრთხილად დებს. → მელოტი კაცი თავის ბოსტანში მოწყვეტილ საზამთროს ძარაზე ფრთხილად დებს.

შეკითხვების დასმა

(შეკითხვების დასმისას მასწავლებელი თან ხელითაც ანიშნებს შესაბამის ადგილზე. პირველ ეტაპზე ეს აუცილებელია).

ქალაქი? სოფელი? დიდი სოფელი? პატარა სოფელი?

რა დგას ამ ეზოში? რამდენი სართული აქვს ამ სახლს? ვინ ცხოვრობენ ამ სახლში? რას აკეთებს ქალი სახლში? რას აკეთებს ქალი ეზოში? რას აკეთებს კაცი ეზოში? რას აკეთებს კაცი სახლის წინ? კიდევ ვინ არის ეზოში? რას აკეთებს გოგონა?

რამდენი ძროხაა პოსტერის ამ ნაწილზე? რას შვრებიან ისინი? კიდევ რა არის მდინარეში? კიდევ რომელი ფრინველია პოსტერზე? რამდენი ძაღლია პოსტერზე და სად არიან ისინი?

ვინ ზის ტრაქტორზე? რატომაა ტრაქტორის მძღოლი გაბრაზებული? რა მოაქვს მას? სად ალაგია შეშა? როგორ ფიქრობთ, სად მიაქვს მძღოლს შეშა?

,,თუ-თუ წინადადებები” და სრული ფიზიკური რეაქცია

• თუ ცაში შვეულმფრენი დაფრინავს, ადექით ფეხზე!
• თუ ბიჭი ველოსიპედით მიდის, აწიეთ მარჯვენა ხელი!
• თუ გოგონა ვაშლს კრეფს, თავზე გადაისვით მარჯვენა ხელი!
• თუ მელოტი კაცი ბალახს თიბავს, თავი მიაბრუნეთ ფანჯრებისკენ!
• თუ ტრაქტორის ძარაზე შეშა აწყვია, გაშლილი ხელები მერხებზე დააწყვეთ!
• თუ ეს კაცი სახლის წინ ზის, ბიჭებმა ტაში დაუკარით!
• თუ ამ სახლს კრამიტის სახურავი აქვს, დააკაკუნეთ მერხზე!..

ეს კომპონენტიც უნდა დაიწყოს უმარტივესი წინადადებებით:

• თუ ეს არის სახლი, აწიეთ ხელები!
• თუ ეს არის ძროხა, დააბაკუნეთ ფეხები!..

იდეები  დავალებებისთვის

• დაწერეთ ამბავი ,,საზამთროს თავგადასავალი — გზა მიწიდან სუფრამდე” და დაასურათეთ;
• დახატე ,,შეშით დატვირთული ტრაქტორის მარშრუტი” და აღწერე;
• შეადარე ერთმანეთს გუბე და მდინარე. გამოყავი, რა აქვთ მსგავსება და რა — განსხვავება.

მე-2 ნაწილი

საგნების დასახელება

ბიჭი/ბიჭები, გოგო/გოგონები, კაცი/კაცები, ეზო, ხე, ცა, მთა, სახლი, სახურავი, კრამიტი, ფიცარი, კიბე, ფანჯარა, კარი, კედელი, ღობე, თივა, ზვინი, ცელი, ფიწალი, ბალახი, მდინარე, ხიდი, ვირი, ურიკა, ჯოხი, თოკი, ანკესი, ვედრო, ქვა, თევზი, სათამაშო მანქანა…

საგნის თვისებების აღმნიშვნელი სიტყვების დასახელება

წითელი, ყვითელი, მწვანე, ლურჯი… გრძელი, დახურული, გრძელყურა, გაბრაზებული, გახარებული, დაღლილი, მდორე…

მოქმედების აღმნიშვნელი სიტყვების დასახელება

თევზაობს, თამაშობს, ზის, გადადის, მიუძღვის, უჭირავს, თიბავს/ცელავს, მიაქვთ, ადის, დგას, აწოდებს, ალაგებს/აწყობს…

სახელების დარქმევა

მაგალითად, ანა, მამუკა, გია, პეტრე, გიო, მალხაზი, გარი, ალი, კახა, კობა…

„კი“ და „არა“ წინადადებებზე რეაგირება

მასწავლებელი დაასახელებს წინადადებებს, მოსწავლეები კი მხოლოდ ,,კი” ან ,,არა” პასუხებით რეაგირებენ:

• მდინარეზე თევზაობს ოთხი ბავშვი. (არა)
• ხიდზე გადადის ვირი, რომელსაც მიაქვს თივა. (კი)
• ეზოში დგას ერთი კაცი და ბალახს თიბავს. (კი)
• მეორე ეზოში გრძელი ფიცრები აწყვია. (კი)
• კიბეზე კაცი დგას და სახლის სახურავზე კრამიტს ალაგებს. (კი)

როგორც წესი, ამ კომპონენტისთვის საწყის ეტაპზე გამოიყენება სახელდებითი წინადადებები. მაგალითად,

• ბიჭი
• წითური ბიჭი
• ურიკაში შებმული ვირი
• გრძელი ფიცრები
• ცისფერი მდინარე…

(კი-არა წინადადებებზე რეაგირებისას აუცილებელია, მასწავლებელმა თავისი ხელით ან ჯოხით ან ლაზერის სხივით კონკრეტულად მიუთითოს იმ ადგილზე, რომელსაც ასახავს ესა თუ ის წინადადება.)

წინადადებების შედგენა და მათი განვრცობა

• კაცი ბალახს თიბავს. → კაცი ეზოში ბალახს თიბავს. → მწვანეშარვლიანი კაცი ეზოში ბალახს თიბავს. → მწვანეშარვლიანი ულვაშა კაცი ეზოში ბალახს თიბავს. → მწვანეშარვლიანი ულვაშა კაცი ეზოში მწვანე ბალახს მარჯვედ თიბავს.
• ბიჭი მდინარეში თევზაობს. → პატარა ბიჭი მდინარეში თევზაობს. → პატარა ბიჭი მდინარეში ანკესით თევზაობს. → გახარებული პატარა ბიჭი მდინარეში ანკესით თევზაობს. → გახარებული პატარა ბიჭი სოფლის მდინარეში ანკესით თევზაობს.

შეკითხვების დასმა

(შეკითხვების დასმისას მასწავლებელი თან ხელითაც ანიშნებს შესაბამის ადგილზე. პირველ ეტაპზე ეს აუცილებელია.)

მდინარე? ქალაქის მდინარე? სოფლის მდინარე?

რას აკეთებს პატარა ბიჭი? რით თევზაობს პატარა ბიჭი? როგორ ვხვდებით, რომ ეს პატარა ბიჭი თევზაობს, რა მიგვანიშნებს ამაზე? როგორ ხასიათზეა პატარა ბიჭი? რატომ არის პატარა ბიჭი კარგ ხასიათზე?

რას აკეთებს ეს გაბრაზებული კაცი? რატომ არის ის გაბრაზებული? რა მიაქვს ვირს? რას აკეთებს ბიჭი, რომელიც თივაზე ზის? ვინ იქნება ეს ბიჭი ამ კაცის? სად მიდიან ისინი? საიდან მოდიან?

რას აკეთებენ ადამიანები მეორე ეზოში? სახლის შენების რა ეტაპზე არიან ისინი? რა მიგვანიშნებს იმაზე, რომ ისინი სახლის შენების ბოლო ეტაპზე არიან? რას აკეთებს კიბეზე მდგარი ადამიანი? ვინ ეხმარება მას? როგორ ფიქრობთ, ვინ არიან ეს ადამიანები ერთმანეთისთვის?..

,,თუ-თუ წინადადებები” და სრული ფიზიკური რეაქცია

• თუ მდინარესთან სამი ბავშვია, ადექით ფეხზე!
• თუ ბიჭი თევზებს ანკესით იჭერს, აწიეთ მარჯვენა ხელი!
• თუ ხიდზე ძროხა გადადის, თავზე გადაისვით მარჯვენა ხელი!
• თუ ეზოში ულვაშიანი კაცი ბალახს თიბავს, თავი მიაბრუნეთ ფანჯრებისკენ!
• თუ ფიცარი ორ კაცს მიაქვს, გაშლილი ხელები მერხებზე დააწყვეთ!
• თუ ეს ბიჭი თივაზე ზის, ბიჭებმა ტაში დაუკარით!
• თუ აქ წვიმს, დააკაკუნეთ მერხზე!..

იდეები კომპლექსური დავალებებისთვის

• აღწერე სახლის აშენების ეტაპები და დაასურათე თითოეული ეტაპი;
• აღწერე ბალახის ,,თავგადასავალი” გაზაფხულიდან ზამთრამდე და დაასურათე ეს ეტაპები;
• გაითამაშე იმ ადამიანების დიალოგი, რომლებიც სახლს აშენებენ…

დავალებების იდეები მთლიანი პოსტერისთვის

• შეადარე ერთმანეთს ორი ეზო, აღნიშნე მათ შორის მსგავსება-განსხვავება. შენ რომელ ეზოში უფრო მოგეწონებოდა ცხოვრება? რატომ?
• დაწერე თხზულება ,,ერთი დღე ამ სოფელში”.

თემატური პოსტერი “ზამთარი”

(პოსტერი დამზადებულია მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის მიერ).

1-ელი ნაწილი

საგნების დასახელება

ბიჭი/ბიჭები, გოგო/გოგონები, ბოტები, ქუდი, შარვალი, პალტო, შარფი, ჯემპრი, ციგა, თხილამურები, გუნდა, თოვლი, ნაძვი…

საგნის თვისებების აღმნიშვნელი სიტყვების დასახელება

წითელი, მწვანე, ლურჯი, ცისფერი, ღია მწვანე, სტაფილოსფერი, თეთრი, თოვლიანი, მხიარული, აწითლებული, შეკრული, მრგვალი, გაშლილი…

მოქმედების აღმნიშვნელი სიტყვების დასახელება

სრიალებს, ზის/სხედან, დგას, მირბის, ისვრის, გუნდაობს, უკეთია, აცვია, იცინის…

სახელების დარქმევა

მაგალითად, ანა, თაკო, კახა, ლუკა, დათო, ნინი, ნიკო, მანუშაკი, ალი…

“კი და არა” წინადადებებზე რეაგირება

მასწავლებელი დაასახელებს წინადადებებს, მოსწავლეები კი მხოლოდ ,,კი” ან ,,არა” პასუხებით რეაგირებენ:

• თხილამურებზე დგას ერთი ბავშვი. (კი)
• ციგაზე ზის სამი ბავშვი. (არა)
• ბავშვები ქვიშაში თამაშობენ. (არა)
• ყველა ბავშვს ქუდი ახურავს. (არა)
• ორ ბავშვს შარფი არ უკეთია. (კი)

აღსანიშნავია, რომ ამ კომპონენტისთვის საწყის ეტაპზე გამოიყენება სახელდებითი წინადადებები. მაგალითად,

• გოგო
• ნარინჯისფერი პალტო
• გოგო ნარინჯისფერ პალტოში
• ციგა
• თავისუფალი ციგა…

(კი-არა წინადადებებზე რეაგირებისას აუცილებელია, მასწავლებელმა თავისი ხელით ან ჯოხით ან ლაზერის სხივით კონკრეტულად მიუთითოს იმ ადგილზე, რომელსაც ასახავს ესა თუ ის წინადადება).

წინადადებების შედგენა და მათი განვრცობა

• გოგონა გუნდას ისვრის. → წითელბოტებიანი გოგონა გუნდას ისვრის. → წითელბოტებიანი გოგონა თოვლის გუნდას შორს ისვრის. → წითელბოტებიანი გოგონა თოვლის გუნდას შორს ისვრის და იცინის.
• ბიჭი თხილამურებზე დგას. → წითელქურთუკიანი ბიჭი თხილამურებზე დგას. → წითელქურთუკიანი ბიჭი თხილამურებზე დგას და სრიალებს. → წითელქურთუკიანი ბიჭი ჭრელ თხილამურებზე დგას და სწრაფად სრიალებს.

შეკითხვების დასმა

(შეკითხვების დასმისას მასწავლებელი თან ხელითაც ანიშნებს შესაბამის ადგილზე. პირველ ეტაპზე ეს აუცილებელიცაა.)

გოგო? ნარინჯისფერპალტოიანი გოგო? რას აკეთებს გოგო? რას აკეთებს ბიჭი? რამდენი ბავშვია პოსტერის ამ ნაწილზე? რას აკეთებს წითელქურთუკიანი ბიჭი? რამდენი ციგაა პოსტერზე? რატომ არის ერთი ციგა თავისუფალი? ვისია ის ციგა, რომელზეც ორი ბავშვი ზის?

,,თუ-თუ წინადადებები” და სრული ფიზიკური რეაქცია

თუ გოგონას წითელი ბოტები აცვია, ადექით ფეხზე! თუ აქ ოთხი ბავშვია, აწიეთ მარჯვენა ხელი! თუ ამ ციგაზე ერთი ბავშვია, თავზე გადაისვით მარჯვენა ხელი! თუ ციგაზე წინ მჯდარ ბიჭს მწვანე ქურთუკი აცვია, თავი მიაბრუნეთ ფანჯრებისკენ! თუ წითელქურთუკიანი გოგონა თხილამურებზე დგას, გაშლილი ხელები მერხებზე დააწყვეთ!

იდეები  დავალებებისთვის

• აღნუსხე, აღწერე და დააჯგუფე ბავშვების ტანსაცმელი;
• აღწერე ბავშვი, რომელიც ყველაზე უფრო უფრო მოგწონს…

მე-2 ნაწილი

საგნების დასახელება

ბიჭი/ბიჭები, გოგო/გოგონები, ქალი/ქალები, სახლი, სკამი, ბოტები, ხელთათმანები, ქუდი, შარვალი, პალტო, შარფი, ჯემპრი, ციგა, გუნდა, თოვლი, თოვლის ბაბუა, სტაფილო, ვედრო…

საგნის თვისებების აღმნიშვნელი სიტყვების დასახელება

იისფერი, მწვანე, ლურჯი, ცისფერი, სტაფილოსფერი, თეთრი, ჭრელი, ზოლიანი, თოვლიანი, მხიარული, წითელლოყება, მრგვალი…

მოქმედების აღმნიშვნელი სიტყვების დასახელება

აკეთებს/აკეთებენ, სრიალებს, ზის/სხედან, ისვრის, გუნდაობს, უკეთია, აცვია, იცინის, უსწორებს, ლაპარაკობენ…

სახელების დარქმევა

მაგალითად, ნუკრი, თამრიკო, ლევანი, ნანი, იმედა, ხათუნა, ირმა, ალინა, მუჰამედი, თარაში…

„კი“ და „არა“ წინადადებებზე რეაგირება

მასწავლებელი დაასახელებს წინადადებებს, მოსწავლეები კი მხოლოდ ,,კი” ან ,,არა” პასუხებით რეაგირებენ:

• თოვლის ბაბუას აკეთებს ორი ბავშვი. (კი)
• ციგაზე ზის ორი ბავშვი. (არა)
• ბავშვები სკოლაში ერთობიან. (არა)
• ყველა ბავშვს პალტო აცვია. (არა)
• ბავშვები თოვლის ბაბუას სტაფილოს უკეთებენ. (კი)

როგორც წესი, ამ კომპონენტისთვის საწყის ეტაპზე გამოიყენება სახელდებითი წინადადებები. მაგალითად,

• ბიჭი
• ჭრელქუდიანი ბიჭი
• ბიჭი ნარინჯისფერ პალტოში
• ხელთათმანი
• ვარდისფერი ხელთათმანი…

(კი-არა წინადადებებზე რეაგირებისას აუცილებელია, მასწავლებელმა თავისი ხელით ან ჯოხით ან ლაზერის სხივით კონკრეტულად მიუთითოს იმ ადგილზე, რომელსაც ასახავს ესა თუ ის წინადადება.)

წინადადებების შედგენა და მათი განვრცობა

• ბავშვები თოვლის ბაბუას აკეთებენ. → ზამთარში ბავშვები თოვლის ბაბუას აკეთებენ. → ზამთარში ეზოში ბავშვები თოვლის ბაბუას აკეთებენ. → ზამთარში ეზოში თბილად ჩაცმული ბავშვები თოვლის ბაბუას აკეთებენ. → ზამთარში ეზოში თბილად ჩაცმული ბავშვები თოვლის ბაბუას მხიარულად აკეთებენ.
• ეზოში სახლი დგას. → ეზოში ხის სახლი დგას. → თოვლიან ეზოში ხის სახლი დგას. → თოვლიან ეზოში დათოვლილი ხის სახლი დგას.

შეკითხვების დასმა

(შეკითხვების დასმისას მასწავლებელი თან ხელითაც ანიშნებს შესაბამის ადგილზე. პირველ ეტაპზე ეს აუცილებელია).

ბიჭი? ნარინჯისფერპალტოიანი ბიჭი? რას აკეთებს ნარინჯისფერპალტოიანი ბიჭი? რა უჭირავს ამ ბიჭს ხელში? რატომ უჭირავს ამ ბიჭს ხელში ტოტი?

რამდენი ბავშვია პოსტერის ამ ნაწილზე? რამდენი ადამიანი ზის პოსტერის ამ ნაწილზე? რამდენი ბავშვი სრიალებს? ვის ესვრის ბიჭი გუნდას? საიდან მოიტანდნენ ბავშვები სტაფილოსა და ვედროს? ვინ მოიტანდა სტაფილოს?

,,თუ-თუ წინადადებები” და სრული ფიზიკური რეაქცია

თუ თოვლის ბაბუას ორი ბავშვი აკეთებს, ადექით ფეხზე! თუ თოვლის ბაბუას ჭარხალი უკეთია, აწიეთ მარჯვენა ხელი! თუ ამ ციგაზე ერთი ბავშვია, თავზე გადაისვით მარჯვენა ხელი! სკამზე მჯდარი ბავშვები ლაპარაკობენ, თავი მიაბრუნეთ ფანჯრებისკენ! თუ ციგაზე მჯდომ ბავშვს შარფი არ უკეთია, გაშლილი ხელები მერხებზე დააწყვეთ! თუ სახლის წინ სკამზე ოთხი ადამიანი ზის, გოგონებმა ტაში დაუკარით! თუ რომელიმე ბავშვს ყავისფერი ბოტები აცვია, დააკაკუნეთ მერხზე!..

იდეები დავალებებისთვის

• აღნუსხე, აღწერე და დააჯგუფე ბავშვების ტანსაცმელი;
• აღწერე თოვლის ბაბუას გაკეთების ეტაპები და დაასურათე თითოეული ეტაპი;
• გაითამაშე იმ ბავშვების დიალოგი, რომლებიც თოვლის ბაბუას აკეთებენ…

დავალებების იდეები მთლიანი პოსტერისთვის

• აღწერე ბავშვი, რომელიც შენ ყველაზე მეტად გგავს და ისაუბრე, რით გგავს იგი.
• აღწერე ბავშვი, რომლის როლში ისურვებდი ყოფნას და ისაუბრე, რატომ მოგწონს მის როლში ყოფნა.
• დახატე და შემდეგ აღწერე ის მაღაზია, რომელშიც პოსტერზე დახატული ბავშვების ტანსაცმელები იყიდება. გაითამაშეთ ტანსაცმლის ყიდვის სცენა.
• მოიფიქრე, როგორ გაერთობოდნენ პოსტერზე უკანა სკამზე მსხდომი უფროსი ადამიანები, როდესაც ისინი პატარები იყვნენ? რა იქნებოდა მსგავსი და რა იქნებოდა განსხვავებული ამ პოსტერზე მოცემული სიტუაციისგან?

1. S. დაახლოებით მსგავსი პრინციპით დამუშავებული სხვა პოსტერები შეგიძლიათ იხილოთ USAID საბაზისო პროგრამის ფარგლებში ჩემ მიერ შექმნილი რესურსების სახით:

   1. თემატური პოსტერი „ექსკურსია” https://drive.google.com/file/d/1LgE5Yf1A1bjHc7ypkFY9LBae4KHet9-i/view?usp=drive_link

   2. თემატური პოსტერი „დაბადების დღე” https://drive.google.com/file/d/16lV0XhttEqzuR1v0xNkRU5C-tT2GaUQc/view?usp=drive_link
   

გაკვეთილზე ხშირად მჭირდება ტრადიციისა და თანამედროვეობის კავშირების სიღრმისეული გაშლა. რატომ განიხილება ჰოლისტურად ტრადიცია და თანამედროვეობა? სწავლების სამივე საფეხურზე მიწევს, შესაბამისი ენობრივი კონტექსტით ავხსნა, რა არის ტრადიცია და თანამედროვეობა. რატომ განვიხილავთ მათ ერთად და არა ცალ-ცალკე?

არა მხოლოდ სახელოვნებო საგნებში, არამედ ლიტერატურასა და საზოგადოებრივ მეცნიერებაშიც თანამედროვეობას ვერ გავაანალიზებთ ისტორიული მემკვიდრეობის გაუთვალისწინებლად. ტრადიცია თავის თავში შეიცავს ახლის სინერგიას ანუ მარადიულ კავშირს სამყაროსთან, კოსმოსთან. ხშირად მიფიქრია კიდეც, იქნებ ცალკე საგნად ესწავლებინათ საჯარო სკოლაში ტრადიციისა და თანამედროვეობის უწყვეტი კავშირი, თუნდაც იმისთვის, რომ იდენტობის დაცვასა და შენარჩუნებაზე საუბრები უფრო გამართლებული ყოფილიყო.

ფორმულასავით ყალიბდება ამ კუთხით დანახული პრობლემა: ტრადიცია და თანამედროვეობა = იდენტობის შენარჩუნების გარანტს.

ეპოქები თავად აყალიბებს და ქმნის ტრადიციის შენარჩუნების კონტინიუმებს. სოციოლოგიის განვითარების ისტორია ეპოქალური კონტინიუმებისგან შედგება. ამ სეგმენტებს ერთმანეთთან აკავშირებს სტილიზაცია, ციტირება, კოდირება, ფორმადქმნადობის პროცესები. ტრადიცია როგორც მეინსტრიმი ეფუძნება ეპოქის სოციოკულტურულ გამოვლინებებს, „აფეთქებებს“. მაგალითად, ვარიაციული ფორმა ხალხური, ტრადიციული კულტურიდან შევიდა ბაროკოსა და კლასიციზმში. გავიხსენოთ, როგორ მუშავდება თემა ვარიაციაში: შენარჩუნებულია მთავარი თემის შინაარსობრივი და ემოციური მხარე – იცვლება გამომსახველი ენის ელემენტები, რომელთა უსასრულო გარდასახვა ქმნის სივრცით-ვიზუალურ არქიტექტურას და თემა მიჰყავს ეპოქისთვის დამახასიათებელი სათქმელის თანამედროვე გააზრებამდე.

ბეთჰოვენი, მე–12 სონატა, პირველი ნაწილი

თუ ტრადიციულ მუსიკაში ვარიაცია-ვარიანტულობა ფერხულის და, საზოგადოდ, რიტუალის ჟანრული მახასიათებელია, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ სწორედ ფორმადქმნადობა უწყობს ხელს ტრადიციაში თანამედროვეობის ჩაშენებას. იგივე შეიძლება ვთქვათ რონდოში რეფრენის უსასრულობასა და ეპიზოდების ეკლექტურობაზე. რონდოში ბიპოლარულობა კიდევ უფრო მკაფიოდ ასახავს მიმღებლობას ეპოქის მახასიათებლებსა და არსებულს, ავთენტურს შორის. ავთენტურია ტრადიციული ინტონაციები, რაც მშვიდად ეგებება ახალი ეპოქის ესთეტიკური კანონზომიერებებით განპირობებულ სიახლეებს. ეს სიახლეები უშუალოდ ეხება სტილის, ჟანრის, ფორმისა და მუსიკალური ენის ელემენტების ინოვაციურ გარდასახვებს.

იოჰანეს ბრამსი, კვარტეტი ფორტეპიანოსთვის (g-moll), IV

ამას წინათ მეშვიდე კლასში ხორუმის საკრალურ მნიშვნელობაზე ვისაუბრეთ და კლასს შევთავაზე ქართული ნაციონალური ბალეტის – სუხიშვილების ვერსია. ქორეოლოგების კვლევებიდან, მუსიკის დრამატურგიიდან გამომდინარე, ცეკვის ექსპოზიცია და ფინალი გამარჯვებული ლაშქრის შინ მშვიდობით დაბრუნებას განასახიერებს. „ალბათ ყველას ახსოვს ის შთაბეჭდილება, რასაც ამ ცეკვის ექსპოზიცია და ფინალი იწვევს მაყურებელში – ბრძოლიდან სახლისკენ მიმავალი გამარჯვებული ლაშქარი, ერთმანეთის ზურგს უკან მდგარი მეფერხულეთა გაბმული ჯაჭვი, რომელსაც წინ მეთაური, ანუ თავმოსამე (იგივე ხორუმბაში), მიუძღვის. მის ბრძანებას მოძრაობის შეცვლის შესახებ მოცეკვავეთა მწყობრი უმალ ემორჩილება“.

ხორუმი

როკ-მუსიკის გენეზისის შესწავლა და ჯაზის ისტორიის ანალიზი ტრადიციულისა და თანამედროვეს სინთეზის მკაფიო მაგალითია. XVII საუკუნის ამერიკის ისტორია აფრიკელი მონების ამერიკაში მიგრაციასა და მათი კულტურის მეორედ დაბადებაზე მოგვითხრობს, კულტურის, რომელმაც XIX საუკუნის ბოლოს და XX საუკუნის დასაწყისში წარმოშვა ჯაზი და მისი სუბჟანრები. აფროამერიკულმა ტრადიციულმა მუსიკამ (R&B) თავისი სინტაგმებით, ფორმულებით და ფსიქოდელიური მუხტით განაპირობა 50-იან წლებში როკ-ენ-როლის წარმოშობის აუცილებლობა.

Little Richard & Chuck Berry

ტრადიციაზე საუბრისას ევროპელი ამბობს: „ტრადიცია მხოლოდ იმას როდი ნიშნავს, რომ ერთი თაობა ბრმად და ერთგულად ბაძავდეს წინა თაობას. ტრადიცია, უპირველეს ყოვლისა, გულისხმობს ისტორიის შეგრძნებას, როცა წარსული არა მარტო წარსულად უნდა აღვიქვათ, არამედ თანამედროვეობადაც“. საინტერესოა, როდის იქცევა ტრადიცია ღირებულებებად? – ალბათ, მაშინ, როდესაც ერი აყალიბებს თავის სახელმწიფოებრიობას და განსაზღვრავს მასში რელიგიისა თუ განათლების აუცილებლობას. ამის ქვაკუთხედი იყო ილიას იდენტობის სქემა: მამული, ენა, სარწმუნოება, – რომლითაც დღემდე ვინარჩუნებთ ჭეშმარიტებისაკენ მიმავალ გზებს.

ეს გზები იკვეთება სწორედ საშუალო საფეხურზე პროექტული სწავლების მეთოდოლოგიაში. იდენტობის ძიებაში ზაქარია ფალიაშვილთან, მეორე პროექტ „ანდერგრაუნდში“, ეთნომუსიკოლოგიური მიმართულების სამივე პროექტში, მოსწავლეები იკვლევენ ქართული კულტურის ისტორიას განსხვავებულ ისტორიულ ჭრილში. ზაქარია ფალიაშვილთან იდენტობისა და ღირებულებათა სისტემის კვლევა განიხილება შემკრებლობითი სამუშაოების, პირველი საგანმანათლებლო სკოლებისა და გაზეთის დაარსების, საოპერო თეატრის, სამგალობლო მასალების მოძიებისა და გადარჩენის, ეროვნული საკომპოზიტორო სკოლის ფორმირების, კონსერვატორიისა და პირველი ქართული ეროვნული ოპერის შექმნის მოვლენათა კვალდაკვალ. ამ თემის სიღრმისეულად გააზრებისთვის შესანიშნავი მასალაა ნანა ჯანელიძის ფილმი „გალობის რაინდები“:

მერაბ მამარდაშვილს ეკუთვნის შემდეგი სიტყვები: „ადამიანი ტრადიციას და აზროვნებას სიღრმისეულად აკავშირებს ერთმანეთთან. აქედან გამომდინარე, უფრო აზროვნების კატეგორია მგონია ტრადიცია, ვიდრე გარეგნული მხარის, წეს-ჩვეულებების, შეხედულებების, ტემპერამენტის, ხასიათისა თუ ქცევის“. აზროვნებაში ფილოსოფოსი გულისხმობს ისტორიული წარსულის თვითრეფლექსიას და მისი მოზაიკური წახნაგების ტრანსპლანტაციას მოდერნიზმში. პოპ-მუსიკა, მითი, ლეგენდა, პროგრესული როკი, კინომუსიკა, თაობათა ინტერესები და ათწლეულები, კიდევ ბევრი საინტერესო საკითხი ტრადიციულისა და თანამედროვეობის ალტერნატივადაც განიხილება, ერთი მეორის გარეშე ვერ იარსებებს.

ჩემთვის როგორც მკვლევრისთვის ორივე ფენომენი მეინსტრიმს წარმოადგენს, ორივეს კონცეპტუალური საყრდენია სიმბოლო, ნიშანთა სისტემები, მეტასახეები, ფორმადქმნადობის ელემენტების მუდმივი ტრანსფორმაცია. ყველაფერი ეს აყალიბებს ეპოქალურ და სოციოლოგიურ კონტექსტებს, რომლებშიც მკითხველი თუ მსმენელი ნათლად ამოიკითხავს „ტრადიციულისა“ და „ავანგარდულის“ ერთიან მისწრაფებას – გადმოსცეს ზუსტი ონტოლოგიური დრო.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. https://geofolk.ge/ka/article/qartvel-meomarta-sakraluri-cekva-khorumi-/108
   ეკატერინე გელიაშვილი, ამონარიდი სტატიიდან ,,ქართველ მეომართა საკრალური ცეკვა ,,ხორუმი’’,2022
2. https://www.jstor.org/stable/2775860
   Tradition and Modernity : Misplaced Polarities,1967
3. https://timeline.carnegiehall.org/genres/rock-n-roll
   Maureen Mahon, Timeline of Africian –Americian Music , 2019

დღეს მორალური აღზრდა უმეტესად მარტივი ეთიკური საუბრებითა და მშრალი მორალიზებით შემოიფარგლება.

წინამდებარე სტატია ეხება იმას, რა გავლენას ახდენს მოზარდის პიროვნების ზნეობრივ ფორმირებაზე ის პედაგოგიურ-ფსიქოლოგიური კონცეფციები, რომლებიც სკოლაში შესასწავლ ლიტერატურულ ტექსტებშია გადმოცემული.

ცოდნის გადაცემა და ინტელექტის განვითარება საკმარისი არ არის; აუცილებელია, სწავლა-სწავლებაში გრძნობა-ემოციიც კომპონენტიც იყოს ჩართული. უამისოდ მოსწავლეთა პასუხებსა თუ წერით ნამუშევრებში ვერ გამოიხატება მათი საკუთარი პოზიცია.

პრობლემის აღმოფხვრის ხელშემწყობ ინსტრუმენტად შეიძლება იქცეს ლიტერატურის გაკვეთილები.

ლიტერატურა პირდაპირ მიემართება ისეთ კატეგორიებს, როგორიცაა ზნეობა, ესთეტიკა, მშვენიერების აღქმა.

ქართული პედაგოგიკის ისტორია მდიდარია ქართველ მწერალთა ღვაწლით. ამ მწერლებს შორის სამართლიანად მოაზრებიან სულხან-საბა ორბელიანი, დავით გურამიშვილი, ილია ჭავჭავაძე, აკაკი წერეთელი – მათი დიდაქტიკურ-ზნეობრივი კონცეფციები მუდამ იყო კვლევის საგანი და აქტუალურია დღესაც. თამამად შეიძლება, ამ კრებულს შეემატოს თანამედროვე მწერლობის კლასიკოსი – ოტია იოსელიანი. მის პროზაში არ არის არცერთი ასპექტი, ბავშვის ასაკობრივ თავისებურებებს რომ არ ითვალისწინებდეს. ოტია იოსელიანი ორიგინალური პედაგოგიური იდეებით გამოირჩევა. ის ბავშვში უკვე პიროვნებას ხედავს. მისი პედაგოგიკური მრწამსია: „ბავშვი ანგელოზია“.

მოზარდის პიროვნების ზნეობრივი ფორმირების მიზნით სკოლაში და განსაკუთრებით ლიტერატურის გაკვეთილებზე ისეთი საკითხები უნდა წამოვწიოთ წინ, რომლებსაც ექნება პრობლემური, შემოქმედებითი, შეფასებითი ხასიათი.

ოტია იოსელიანი პირველია, ვინც ამას ცხოვრების ცოდნით დააკვირდა და მკითხველის წარმოსახვა დაუვიწყარი შთაბეჭდილებებით გაამდიდრა. მწერალი სულის უფაქიზეს ხვეულებამდე სწვდება ბავშვის ძნელად ამოსაცნობ სამყაროს, გაუთვითცნობიერებელ აღქმებს და გვიმხელს მათ.

შეუძლებელია, გულგრილი დავრჩეთ იმ ორიგინალური კონცეფციების მიმართ, რომლებსაც ავტორი გვთავაზობს: რომ მთავარია, კარგი აღზრდითა და განათლებით ადამიანში სიკეთე ვამრავლოთ, რომ სიკეთე მაშინ არის უმაღლესი სათნოება, როცა უანგაროა.

ვეცადე გამერკვია, მოზარდთა პიროვნების ფორმირებაზე რა გავლენა ექნებოდა ოტია იოსელიანის პედაგოგიურ-ფსიქოლოგიურ კონცეფციებს. ამისთვის სამუშაოდ და ღრმად გასააზრებლად მოსწავლეებს სხვადასხვა მეთოდის გამოყენებით შევთავაზე მწერლის რამდენიმე ტექსტი.

როდესაც მოსწავლეებს გავაცანი ნოველა „ტყვეობის ამბავი“, გადაწყვეტილი მქონდა, აქტივობად გამომეყენებინა ე.წ. ბასქეთ-მეთოდი. ამ მეთოდს თამაშის ფორმა აქვს. მოსწავლეებს დაევალათ ისეთი კითხვების შედგენა, რომლებიც ტექსტში წამოჭრილ ზნეობრივ პრობლემას უნდა დაკავშირებოდა. ფურცელზე დაწერილი კითხვები მოთავსდა კონვერტში ანუ „კალათში“ და გადაეცა თამაშის წამყვანს. ამ კითხვებში წამოჭრილი საკითხები გახდა მსჯელობის საგანი, ხოლო თავად კითხვები შეფასდა „ექსპერტების“ (ექსპერტებიც თავად მოსწავლეები არიან) მიერ, წინასწარ შემუშავებული კრიტერიუმების მიხედვით.

მინდოდა, ოტია იოსელიანის ამ ნოველაზე დაყრდნობით:

• გამომეწვია მოსწავლეებში სხვადასხვა გრძნობა – წყენა, სიხარული, სევდა;
• მიმეღო მათგან სწორი ზნეობრივი შეფასებები;
• ხელი შემეწყო ადეკვატური თვითშეფასების ფორმირებისთვის.

კითხვები ზნეობრივი ცოდნის, ზნეობრივი გრძნობისა და ქცევის ასპექტების მიხედვით დავაჯგუფე.

ზნეობრივი ცოდნის კითხვები: შეეხება როგორც პერსონაჟის, ისე მოსწავლის

ღირებულებათა გაცნობიერებას.

ზნეობრივი გრძნობის კითხვები: ამ კითხვების საშუალებით შეიძლება გაიმიჯნოს შესაძლებლობები და თავისუფალი არჩევანი.

ქცევის ასპექტი: კითხვები, რომლებიც მიემართება ღირებულებითი ქცევის

გამოვლენას.

• ეთანხმები პერსონაჟის საქციელს?
• შენ როგორ დააღწევდი თავს მსგავს სიტუაციას?
• ნამდვილად პრობლემური იყო თუ არა ნაწარმოებში წამოჭრილი საკითხი?
• ამართლებ თუ არა დამნაშავის დასჯას?
• რომელ პერსონაჟს ეთანხმები?
• როგორ დაასრულებდი ამ მოთხრობას?
• ნაწარმოების რომელი პასაჟია შენთვის ყველაზე მეტად დასამახსოვრებელი?

მოსწავლეთა კითხვები „ბასქეთ მეთოდისთვის“:

• რომელი ჯობია – ადამიანმა საკუთარ თავზე ტყუილი თქვას თუ მართალი?
• რატომ ჰყავდათ დამნაშავე საუკეთესო პირობებში იმ ქვეყნის მცხოვრებლებს, სადაც მოგზაური მოხვდა?
• როგორ მიხვდა ტყვე, რომ ფუფუნებაში ცხოვრებით ადამიანის სახეს დაკარგავდა?

კითხვების შეფასების კრიტერიუმები ექსპერტებისთვის:

• რამდენად ზნეობრივი და საინტერესოა შეკითხვა?
• სწორად გაიაზრა თუ არა კითხვის ავტორმა ზნეობრივი ღირებულება?
• კითხვაში საკუთარი თვალთახედვა წარმოაჩინა თუ სხვისი აზრი გაიმეორა?

მოთხრობა „ტყვეობის ამბის“  პირველი წაკითხვისას გაისმა მოწონების შეძახილები, რომ კარგია ფუფუნებით ცხოვრება, სასიამოვნოა, როდესაც შეგიძლია, ნაირ-ნაირი სასმელ-საჭმელი მოითხოვო, იყო ძვირფასი ნივთების გარემოცვაში, თუმცა თანდათან, კითხვებზე პასუხის გასაცემად რომ დაიწყეს ფიქრი, მიხვდნენ, რომ ადამიანმა საქმე თუ არ აკეთა, თუკი არ გახდა ღირსეული მოქალაქე, არ მიიღო განათლება, დაკარგავს ადამიანის სახეს და პირუტყვს დაემსგავსება. ამის შემდეგ ადვილად იპოვეს ნაწარმოების მთავარი სათქმელიც – ის, რომ:

„წოლა, ძილი, ჭამა და ოქრო კი არა, საქმეა კაცის სამკაული და მშვენება“.

მოთხრობაზე „თავლაფდასხმის ამბავი“ საგაკვეთილო აქტივობად გამოვიყენე რაფტის მეთოდი. ეს მეთოდი მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, თავად აირჩიონ ობიექტიც და ფორმაც საკუთარი მოსაზრების სხვებისთვის გასაცნობად.

თავდაპირველად მოსწავლეების დიდი გულისწყრომა გამოიწვია პერსონაჟის მიმართ სხვა პერსონაჟების უხეშმა მოპყრობამ, თუმცა როდესაც გადავედით აქტივობაზე „კომენტირებული კითხვა“, მსჯელობის შედეგად ბავშვები უფრო მეტად ჩაუღრმავდნენ საკითხს და „გამოჩნდა გვირაბის ბოლოს სინათლე“ – მათ გაიაზრეს ტექსტში მხატვრული ოსტატობით გადმოცემული სახარებისეული შეგონება „გიყვარდეს მტერი შენი“ და თავიანთ ნამუშევრებში სწორედ ამ იდეის მატარებელი თეზისების წინა პლანზე წამოწევით განავითარეს საკუთარი მსჯელობა.

ლიტერატურის მასწავლებელს ყველაზე მეტად ხელეწიფება, დაეხმაროს მოსწავლეს მორალურ, ზნეობრივ პიროვნებად ჩამოყალიბებაში. ჩვენს შემთხვევაში არაჩვეულებრივი მწერლის, ქართული ლიტერატურის კლასიკოსის – ოტია იოსელიანის უაღრესად მაღალზნეობრივი ნაწარმოებების სწავლებით, მრავალფეროვანი აქტივობებითა და სხვადასხვა პედაგოგიური საქმიანობითაც, ვფიქრობ, ეს შედეგი ნამდვილად დადგა.

მოსწავლეებს შევთავაზე ცხრილი, რომლის მიხედვითაც თვითონ გააკეთებდნენ არჩევანს:

მოსწავლეთა ნამუშევრები (სახელები შეცვლილია)

რეპორტაჟი

ამ ამბავს ერთ უცხო ქვეყანაში შევესწარი და ძალიან გაკვირვებული დავრჩი. კი ვიცი, რომ სხვადასხვა ქვეყანას სხვადასხვა ტრადიცია და ზნე-ჩვეულებები აქვს, მაგრამ ნანახმა მაინც გადააჭარბა მოლოდინს. ურემზე თოკით მიბმული ჰყავთ 10-11 წლის ბიჭი და უშენენ დამპალ ვაშლებს, ლაყე კვერცხებს და პომიდორს, ხალხი კი ყაყანებს, ქაქანებს. თურმე ამ ბიჭს არ ჰყვარებია კლასელი, რომელიც მერხზე მის გვერდით ზის და ამ უსიყვარულობას დიდ დანაშაულად უთვლიან, იუდასაც კი უწოდებენ. ბობოქრობენ და უფრო დიდი სიმკაცრით დასჯას მოითხოვენ.

ბიჭს თავის გასამართლებელი საბუთი აქვს: თურმე მისი კლასელი, ის, ვინც არ უყვარს, ოხერია, მუდრეგი, იგინება, არ სწავლობს და გოგონებს თმას აწიწკნის. მაგრამ იქ მაცხოვრებლების თვალში ეს მას არ ამართლებს. ისინი ფიქრობენ, რომ ცუდსა და ხელიდან წასულ ბავშვს უფრო მეტად უნდა სიყვარული და თანადგომა. საოცარია პირდაპირ!

/სანდრო/

ინტერვიუ წვეროსან მოხუცთან

გამარჯობა, მოგესალმებით! მადლობა, რომ ინტერვიუზე დამთანხმდით.

– ბატონო მოხუცო, თქვენ გადაწყვიტეთ, მკაცრად დაგესაჯათ მოსწავლე, რომელსაც თურმე არ უყვარს ამხანაგი, რომლის გვერდითაც ზის მერხზე, სკოლაში. რატომ მიიღეთ ასეთი გადაწყვეტილება?

– დიახ, ასეა, მისგან კაცი არ გამოვა, დაღუპავს ქვეყანას!

– თანაკლასელის მიმართ უსიყვარულობის გამოხატვისთვის იუდა უწოდეთ, ნუთუ მართლა ასე ფიქრობთ?

– რა თქმა უნდა, ასე ვფიქრობ, ამას მერხის მეგობარი არ უყვარს და მტერს შეიყვარებს?

– კი მაგრამ, რა აუცილებელია მტრის სიყვარული?

– მტერი უნდა გიყვარდეს კაცს და გადამთიელი, თორემ დედა ხბოსაც კი უყვარს.

– მოსწავლე ამბობს, იმიტომ არ მიყვარს რომ ოხერია, იგინება და გოგოებს თმებს აგლეჯსო, მგონი არცაა დამნაშავე, რომ არ უყვარს!

– ანგელოზი უნდა იყოს, რომ უყვარდეს? ამისთანა ხელიდან წასულს უნდა სიყვარული და მხარში ამოდგომა!

– ნამდვილად ძალიან საინტერესოდ საუბრობთ, დიდი მადლობა ინტერვიუსთვის.

/თინათინი/

წერილი დამნაშავე მოსწავლეს

გამარჯობა, (არც კი ვიცი როგორ მოგმართო, მეგობარო, თანატოლო… იყოს მხოლოდ „გამარჯობა“). არ მინდა, მივკიბ-მოვკიბო, ჯობია პირდაპირ გითხრა ჩემი სათქმელი. არ დაგიმალავ, თავიდან შენ მხარეზე ვიყავი და გამაბრაზა შენ მიმართ ცუდად მოპყრობამ, თუმცა ახლა გაბრაზებულიც კი ვარ შენს საქციელზე. როგორ შეგიძლია, შენი ტოლი, შენი კლასელი, შენს მერხზე გვერდით მჯდომი ადამიანი, რომელიც შენი მეგობარი უნდა იყოს, არ გიყვარდეს, პატივს არ სცემდე? მერე რა, რომ ის არ გამოირჩევა კარგი სწავლითა და ქცევით? შენ თუკი ხარ კარგი, მიეცი მაგალითი, რომ მოგბაძოს, დაანახე სიყვარული და პატივისცემა და მისგანაც იმავეს მიიღებ. იქნებ აგრძნობინო, რომ უკეთესია დადებითი ურთიერთობები, შენ კი ამძაფრებ სიტუაციას და უსიყვარულობას უცხადებ, მარტო საკუთარ თავზე ფიქრობ. იმედია, ჩემი წერილით მიხვდები, რომ შენ მიმართ ასე მოქცევა მთლად უსამართლო არ ყოფილა.

/ანასტასია/

ენის  სწავლების მეთოდები მრავალფეროვანი და კომპლექსურია, მაგრამ ბოლო წლებში პირდაპირი სწავლების  მეთოდი უფრო მეტ ყურადღებას იპყრობს, განსაკუთრებით დაწყებით საფეხურზე. პირდაპირი  სწავლების მეთოდის გამოყენების შესახებ ჩატარებულ კვლევებში ხშირად აღინიშნება მისი ეფექტურობა მოსწავლეების მოსმენისა და საუბრის უნარების განვითარებაში (Richards & Rodgers, 2014). კვლევები ცხადყოფს, რომ პირდაპირი სწავლების  მეთოდი  ხელს უწყობს მოსწავლეთა ლექსიკური მარაგის გამდიდრებას  და ენის თარგმნის გარეშე სწავლებას, რაც მნიშვნელოვნად აძლიერებს მოსწავლეთა საკომუნიკაციო უნარებს (Larsen-Freeman, 2000).

ქალანის მეთოდი, რომელიც პირდაპირი  სწავლების მეთოდის უნიკალური ვარიაციაა, დიდი ბრიტანეთის სკოლებში უკვე ათწლეულებია, რაც წარმატებით გამოიყენება (Callan Method Organisation, 2013). ამ მეთოდს საფუძვლად უდევს მოსწავლეთა ინტენსიური კომუნიკაცია და განმეორებადი სავარჯიშოები, რაც ეხმარება მათ სწრაფად შეიძინონ ენის სტრუქტურები და ლექსიკური მარაგი.

ქალანის მეთოდის ძირითადი მახასიათებლები:

1. ინტენსიური გამეორება –  ქალანის მეთოდი ეფუძნება განმეორებით სწავლებას, სადაც მასწავლებელი ხშირად იმეორებს  ფრაზებს, კითხვებსა და პასუხებს. ეს ეხმარება მოსწავლეებს სწრაფად შეიძინონ და გაამყარონ ახალი სიტყვები და გრამატიკული სტრუქტურები.
2. სწრაფი ტემპი – გაკვეთილები ტარდება სწრაფ ტემპში, რათა მოსწავლეები აიძულონ იფიქრონ და უპასუხონ დაუყოვნებლივ. ეს ხელს უწყობს ენის ბუნებრივი, რეფლექსიური გამოყენების უნარის განვითარებას.
3. მოსმენა და საუბარი –  ქალანის მეთოდი განსაკუთრებულ ყურადღებას ამახვილებს მოსმენისა და საუბრის უნარებზე. გაკვეთილებზე მოსწავლეებს ხშირად ევალებათ პასუხი გასცენ მასწავლებლის მიერ დასმულ კითხვებს, რაც ეხმარება მათ პირდაპირ, თარგმნის გარეშე, გაიაზრონ და გამოიყენონ ენა.
4. მინიმალური თარგმანი –  მეთოდი მიზნად ისახავს ენის სწავლას თარგმანის გარეშე. მასწავლებლები განმარტავენ სიტყვებსა და ფრაზებს პირდაპირ ინგლისურ ენაზე, რითაც ცდილობენ შექმნან ბუნებრივად  ენის გარემო.
5. ინტერაქტიული გაკვეთილები –  გაკვეთილები ტარდება დიალოგების, კითხვებისა და პასუხების ფორმატში. მოსწავლეები მუდმივად ჩართულნი არიან კომუნიკაციაში, რაც ზრდის მათ ენასთან უშუალო შეხების ინტენსივობას.

ჩემმა პედაგოგიურმა პრაქტიკამ და დაკვირვების შედეგებმა აჩვენა, რომ პირდაპირი  სწავლების მეთოდის გამოყენება მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს მოსწავლეთა ლექსიკურ მარაგს და მათ სასაუბრო უნარებს. პირდაპირი  სწავლების მეთოდის გამოყენებით ჩატარებულმა გაკვეთილებმა გამოავლინა, რომ  მოსწავლეებს აქვთ  ცოდნა  გრამატიკაში, შეუძლიათ გამართულად ზეპირმეტყველება და მოსმენილის  გაგება-გააზრებაში აქვთ შედეგების  მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება.

მიუხედავად ამისა,  თავს იჩენს  გარკვეული სირთულეები, განსაკუთრებით მოსმენისა და საუბრის უნარების  ინტეგრირების მხრივ. კვლევის მონაცემების თანახმად, მოსმენა და საუბარი უფრო დიდი ყურადღების საჭიროებას იწვევს, რაც დამხმარე მეთოდების ინტენსიურად გამოყენებას მოითხოვს (Brown, 2007). როგორ უნდა დაიძლიოს ეს სირთულეები?  ამისთვის მნიშვნელოვანია:

1. მოსმენისა და საუბრის ინტეგრირება – კვლევების,  არსებული ლიტერატურის ანალიზის საფუძველზე, რეკომენდებულია მოსმენისა და საუბრის უნარების ინტეგრირება საგაკვეთილო პროცესში მეტი სიხშირით. ამ მიზნისთვის შეიძლება გამოიყენოს აუდიო-ვიდეო მასალები, რაც მოსწავლეებს საშუალებას მისცემს უკეთ გაიაზრონ და განავითარონ კომუნიკაციური უნარები.
2. მეთოდების კომბინაცია –  ქალანის მეთოდის გამოყენება, როგორც პირდაპირი სწავლების  მეთოდის ვარიაცია, შეიძლება გაძლიერდეს სხვა მეთოდებით, როგორიცაა თხრობითი და კომუნიკაციური მეთოდები. ეს კომბინაცია ხელს შეუწყობს ენის სწავლების პროცესის გამდიდრებას და მოსწავლეთა ინტერესების გაზრდას.
3. მასწავლებლების მუდმივი ტრენინგი –  მასწავლებლებისთვის მუდმივი პროფესიული განვითარების ტრენინგები საჭიროა, რათა მათ უკეთ გამოიყენონ პირდაპირი მეთოდის ტექნიკები და შეძლონ მათი ადაპტირება სხვადასხვა კლასებში.

მაგალითისთვის გთავაზობთ რამდენიმე სავარჯიშოს, რომლებიც ქალანის მეთოდის პრინციპებს ეყრდნობა:

1. მარტივი კითხვები და პასუხები

მასწავლებელი: What’s this? (ამ დროს მასწავლებელი აჩვენებს წიგნს ან სათამაშოს)

მოსწავლე: It’s a book. / It’s a toy.

მასწავლებელი: What color is the book?

მოსწავლე: It’s red.

მასწავლებელი: Is the book big or small?

მოსწავლე: It’s big.

მასწავლებელი: Is the toy soft or hard?

მოსწავლე: It’s soft.

მასწავლებელი: Do you like the toy?

მოსწავლე: Yes, I do. / No, I don’t.

2. კომბინირებული სავარჯიშო: გრამატიკა და ლექსიკა

მასწავლებელი: I am standing. What am I doing?

მოსწავლე: You are standing.

მასწავლებელი: Now, I am sitting. What am I doing?

მოსწავლე: You are sitting.

მასწავლებელი: Is the chair brown or blue?

მოსწავლე: The chair is brown.

მასწავლებელი: Can you sit on the chair?

მოსწავლე: Yes, I can.

3. სიტყვების განმეორება და  კითხვები

მასწავლებელი: This is an apple. Repeat, “apple.”

მოსწავლე: Apple.

მასწავლებელი: Is an apple a fruit or a vegetable?

მოსწავლე: It’s a fruit.

მასწავლებელი: What color is the apple?

მოსწავლე: It’s red. (შესაძლებელია, რომ apple იყოს სხვა ფერის და მოსწავლეს ევალებოდეს შესაბამისი ფერის არჩევა)

მასწავლებელი: Do you like apples?

მოსწავლე: Yes, I do. / No, I don’t.

4. თამაშები: "შენი რიგია"

მასწავლებელი: I’m going to say a word, and you repeat it and then add another word. Ready?

მოსწავლე: Ready!

მასწავლებელი: Dog.

მოსწავლე: Dog, cat.

მასწავლებელი: Dog, cat, bird.

მოსწავლე: Dog, cat, bird, fish.

მასწავლებელი: Dog, cat, bird, fish, rabbit.

მოსწავლე: Dog, cat, bird, fish, rabbit, elephant.

(და ასე შემდეგ, სანამ მოსწავლე ან მასწავლებელი არ შეცდება)

5. მოსმენის სავარჯიშო: გავიგონოთ და გავიმეოროთ

მასწავლებელი (ნაკარნახევი): The cat is sleeping on the chair.

მოსწავლე: The cat is sleeping on the chair.

მასწავლებელი: Now, tell me, where is the cat?

მოსწავლე: The cat is on the chair.

მასწავლებელი: What is the cat doing?

მოსწავლე: The cat is sleeping.

მასწავლებელი: Can the cat jump?

მოსწავლე: Yes, it can.

6. გაკვეთილის დასკვნითი სავარჯიშო: თვითმხილველის როლი

მასწავლებელი: Look at the picture (მასწავლებელი აჩვენებს სურათს, სადაც, მაგალითად, ხეა).

მოსწავლე: It’s a tree.

მასწავლებელი: What color are the leaves?

მოსწავლე: The leaves are green.

მასწავლებელი: How many trees do you see?

მოსწავლე: I see one tree.

მასწავლებელი: Is there a bird in the tree?

მოსწავლე: Yes, there is.

პირდაპირი  სწავლების  ამ მეთოდის გამოყენება სასწავლო პროცესში  არის   ეფექტიანი  გზა  ენის ცოდნის გასაუმჯობესებლად. ქალანის მეთოდი, როგორც პირდაპირი სწავლების მეთოდის ნიმუში, უზრუნველყოფს სწრაფი და აქტიური კომუნიკაციური უნარების ჩამოყალიბებას, რაც მნიშვნელოვანია დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებისთვის. თუმცა, მეტი ყურადღება უნდა დაეთმოს მოსმენისა და საუბრის უნარების განვითარებას, რათა სრულად მივაღწიოთ სასწავლო პროცესის მიზნებს.

ლიტერატურა

1. Brown, H. D. (2007). Principles of Language Learning and Teaching (5th ed.). Pearson Education.
2. Callan Method Organisation. (2013). The Callan Method: The Practical Way to Learn English. Callan Publishing.
3. Larsen-Freeman, D. (2000). Techniques and Principles in Language Teaching (2nd ed.). Oxford University Press.
4. Richards, J. C., & Rodgers, T. S. (2014). Approaches and Methods in Language Teaching (3rd ed.). Cambridge University Press.