(ჩანაწერები საზოგადოებრივი გეოგრაფიის გაკვეთილებისათვის)

“შთაბაჭდილება, რომელსაც ტფილისი წარმოშობს უცხოელებში, უნიკალურია. მისი მდებარეობა, ატმოსფერო, ქუჩების მრავალსახეობა, სოციალური ცხოვრების უბრალოება და სიმხიარულე – ერთად აღებული, მძაფრ და სასიამოვნო გრძნობებით გავსებს”  

ჯონ ოლივერ უორდროპი (1864–1948), ბრიტანელი ენათმეცნიერი და დიპლომატი, ბრიტანეთის მთავრობის წარმომადგენელი საქართველოში.

ავტორი: ლევან ალფაიძე

თბილისს დღეს ბევრი პრობლემა აწუხებს და ამ პრობლემების ხასიათი, როგორც მოსალოდნელია ქალაქში, მრავალგვარი და ხშირად, ერთმანეთისგან განსხვავებულია. შევეცდები თავი მოუყარი და  კატეგორიებად დავყოთ პრობლემები, რომლებიც ჩემი აზრით, განსაკუთრებით მწვავეა თბილისისათვის:

• ურბანული განვითარება და ინფრასტრუქტურა. პრობლემები:

ა) ურბანული ქაოსი: მშენებლობების ხშირი და უკონტროლო ბუმი – ხშირად (ან ძალიან ხშირად), უფლებები ახალი კორპუსების მშენებლობის ადგილებზე, ხშირად საეჭვო არგუმენტაციით, ან ყოველგვარი არგუმენტების გარეშე გაცემული.

ბ) მწვანე ზონების შემცირება: თბილისელებისთვის და ტურისტებისთვის ხელმისაწვდომი პარკების და სკვერების რაოდენობა თბილისში ისედაც მცირეა (სულ დაახლ. 19-20 პარკი), ხოლო დიდი ზომის (100-200 ჰექტარი) მწვანე სივრცეები და პარკები (მთაწმინდის პარკი და დენდროლოგიური პარკი)  ნაკლებად ხელმისაწვდომია, მათი მდებარეობის თავისებურებების გამო.

გ) გზებისა და ტროტუარების მდგომარეობა: არაერთ ქუჩაზე, ტროტუარები მოუწესრიგებელია, რაც ხელს უშლის ფეხით გადაადგილება

დ) ინფრასტრუქტურის გადატვირთვა: ძველი კომუნიკაციები ხშირად ვერ უძლებს მზარდ მოსახლეობას და ახალ მშენებლობებს, რომელბიც როგორც ზემოთ ვთქვით, ხშირად ჩნდება “მოულოდნელ” ადგილებში.

• ტრანსპორტი და მობილობა. პრობლემები:

ა) სატრანსპორტო კოლაფსი: საცობები ქალაქის ყოველდღიური ნაწილი გახდა, განსაკუთრებით პიკის საათებში.

ბ) საზოგადოებრივი ტრანსპორტის სისტემის ხარვეზები: მეტრო მხოლოდ ორ ხაზზე მოძრაობს, ავტობუსები და მიკროავტობუსები ხშირად გადატვირთულია; ზოგიერთ მიმართულებებზე, არასაკმარისია არსებული ავტობუსებისა და ხაზების რაოდენობა; საცობების გამო, რიგ მიმართულებაზე, არაეფექტურია საავტობუსე მიმოსვლა, მიუხედავად “საავტობუსე ხაზეის” გამოყოფისა.

გ) ველოსიპედისტებისა და ქვეითებისთვის გადაადგილების   ცუდი პირობები: ველობილიკები იშვიათია ან დაუკავშირებელია, ქვეითებისთვის ადგილები ხშირად მანქანებითაა დაკავებული.

• ეკოლოგია და გარემო. პრობლემები:

ა) ჰაერის დაბინძურება: სატრანსპორტო გამონაბოლქვი, მრავალრიცხოვანი მშენებლობები და მწვანე საფარის ნაკლებობა, მავნე გავლენას ახდენს ჰაერის ხარისხზე.

ბ) მდინარისა და წყაროების დაბინძურება: მტკვარი და სხვა პატარა მდინარეები ხშირად დაჭუჭყიანებულია; ფაქტობრივად ყველგან განადგურებულია მდინარეების ჭალა, რომელიც მდინარის სიტემის შემადგენელი ნაწილია – წლების განმავლობაში, მდ. ვერეს ჭალის ეკოსისტემის იგნორირებამ, 2015 წელს თბილისი რამდენიმე უბანი ეკოლოგიურ კატასტროფამდე მიიყვანა!

გ) ხმაურის დაბინძურება: განსაკუთრებით ცენტრალურ და ძველ უბნებში (სადაც კაფე0რესტორნების სიმრავლეა) ხმაური ჭარბია დღის და ღამის საათებშიც კი.

• სოციალური და ეკონომიკური პრობლემები:

ა) დეგრადირებული და გაქრობის პირას მისული ძველი უბნები, რომლებიც ვეღარ უძლებენ დროს, ახალ მშენებლობებსა თუ ახლებურ რეაბილიტაციას; ხშირად იგნორირებულია მათი რესტავრაცია; ზოგიერთი ძველი უბნის ტერიტორია გაყიდულია კერძო ინვესტორზე და “ელოდება” მის “მოდერნიზაციას” (მაგ. ელბაქიძის დაღმართის უბანი – ყოფილი საქანელას ქუჩა).

ბ) უძრავი ქონების ფასების ზრდა: სწრაფად მზარდი ფასები რთულს ხდის ადგილობრივებისთვის ქალაქში დარჩენას (ე.წ. “ჯენტრიფიკაცია”^[1]).

გ) დასაქმების პრობლემები და სოციალური უთანასწორობა: განსაკუთრებით გარეუბნებში არსებული ეკონომიკური სირთულეები (ეს განსაკუთრებით მრავალწახნაგოვანი, მტკივნეული და მგრძნობიარე სოციალური თემაა, რომელიც გარკვეულწილად  ქალაქის ცხოვრების არარეგულირებადმა კომერციალიზაციამ, დეინდუსტრიალიზაციამ და მომსახურების სფეროს არაპროპორციულმა ზრდამ გამოიწვია. ყველაფერმა ამან, ხელი შეუწყო ქალაქის მასშტაბით არაკვალიფიციური და მცირე კვალიფიკაციის პროფესიების/სამუშაო ადგილების რაოდენობის ზრდას, რაც თავისთავად, ბევრ “მცირეანაზღაურებად”, დროებით და არასტაბილურ სამუშაო ადგილს გულისხმობს. ეს კი თავის მხრივ, ხელს უწყობს კადრების მაღალ დენადობას, უმუშევრობას და ხელს უშლის საშუალო შემოსავლის მქონე ფენის ჩამოყალიბებას.

ქვემოთ გთავაზობთ ჩემს რამდენიმე მოსაზრებას თბილისის, როგორც  საქართველოს ურბანული ცენტრისა და საქართველოს მთავარი ქალაქის, შესახებ.

2003 წლიდან ურბანისტიკის და ურბანული პოლიტიკის საკითხების შესწავლამ საქართველოსა და აშშ-ს უნივერსიტეტებში და  ქალაქის მწვანე ინფრასტრუქტურაზე კვლევებმა, თანამედროვე ქალაქებისთვის დამახასიათებელ პრობლემებზე ახლებური და განსხვავებული შეხედულების ჩამოყალიბების საშუალება მომცა. როგორც მკვლევარი, ნათლად  ვხედავ, რომ თანამედროვე ქალაქები რთული სოციალური, პოლიტიკური, ეკონომიკური და ეკოლოგიური გამოწვევების წინაშე დგანან და თბილისი გამონაკლისს არ წარმოადგენს  – პრობლემები, რომელთა ჩამონათვალი ყოველდღიურად იზრდება, გადასაჭრელად ახალ, ხშირად  ინოვაციურ და ჯერ არარსებულ პოლიტიკური მიდგომებს საჭიროებს და ეს საკითხები განსხვავებული და სპეციფიურია პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში.

თუ წარმოვიდგენთ რომ თბილისის განვითარებასა და ურბანულ გამოწვევებთან დაკავშირებით, შეუზღუდავი რესურსებია ხელმისაწვდომი, გამოვყოფდი რამდენიმე მიმართულებას, რომლებში დაუყონებელი ჩარევა და რომელთა ცვლილებაც, აუცილებელ და საშურ საქმედ  მეჩვენება:

1. სუბურბანიზაციის^[2]უკონტროლო პროცესის შეჩერება-შეზღუდვა – ეს გულისხმობს საცხოვრებელი მასივების თუ კერძო სახლების ქაოტურ მშენებლობების შეჩერებას თბილისის გარეუბნებში და ახალ “ცარიელ” ტერიტორიებზე და ყურადღების გამახვილებას ძველი რაიონების რეკონსტრუქციასა და რეაბილიტაცი-აზე  (მათ შორის, “ძველი ქალაქის”, მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრისა და ომისშემდგომი საბჭოთა მოდერნისტული არქიტექტურის მქონე უბნებზე).

ტერმინის განმარტება:  სუბურბანიზაცია – პროცესი, რომელის დროსაც მიმდინარეობს მოსახლეობის, ეკონომიკური აქტივობების და ურბანული ინფრასტრუქტურის გაფართოება-განშლა ქალაქის ცენტრალური ნაწილებიდან გარეთ, ქალაქის პერიფერიულ ნაწილებში. ეს ჩვეულებრივ, შედეგად გვაძლევს, მცირე სიმჭიდროვის, ავტომობილზე დამოკიდებული დასახლებების გაჩენას და ძვირადღირებული საქალაქო ინფრასტრუქტურის (გაზის, წყლის, ელექტროდენის, გზების, საჯარო ტრანსპორტის და სხვა ქსელების) „გაწელვას“ ახალ, პერიფერიულ რაიონებში; სუბ-ურბანიზაციის თანმდევი პროცესია იმ ადგილების ბუნებრივი გარემოსა და იქ არსებული ბიოლოგიური ცენოზების (ბიოლოგიური ორგანიზმების ერთობლიობის) დეგრადაცია და განადგურება.  სუბ-ურბანიზაცია იწყება მაშინ, როცა ქალაქი გადაჭარბებულად იტვირთება, ბინები ძვირდება, სატრანსპორტი ინფრასტრუქტურა არაეფექტურია. ამ დროს, ხალხი იწყებს მშვიდი, მწვანე გარემოს ძებნას ქალაქის გარეთ, სადაც ცხოვრება უფრო იაფი და კომფორტულია.

რა საფრთხეებს შეიცავს ქაოტური და უკონტროლო სუბურბანიზაცია და რატომ არის ის მავნე ქალაქისთვის?

ქაოტური სუბურბანიზაცია (ურბანული დასახლებებისა გარეუბნების უკონტროლო გაფართოება) ქალაქებს რამდენიმე მნიშვნელოვანი გზით აზიანებს:

ურბანული ინფრასტრუქტურის გადატვირთვა

• გაუთვალისწინებელი მშენებლობა ზრდის ზეწოლას  სატრანსპორტო

ქსელებზე, კანალიზაციაზე და ენერგომომარაგებაზე. მაგ.: თბილისში გარეუბნებში ახალი მასივების აშენებას ხშირად (და როგორც წესი) თან არ ახლავს გზების, მეტროს და სხვა  საზოგადოებრივი  ტრანსპორტის გაფართოება, რაც მოძრაობს შენელებასა და მრავალათასიან საავტომობილო საცობებს იწვევს.

ეკოლოგიური ზიანი

• ბუნებრივი ლანდშაფტების განადგურება: ტყეების, მდელოების და მდინარეთა

ბიოცენოზების ფართობების შემცირება, არსებულის დეგრადაცია და ბუნებრივი ლანდშაფტური ზონების დაკარგვა (თბილისის მცირე მდონარეების ხეობების სრული “ჩაკეტვა” ურბანული განაშენიანებითა და სანიაღვრე ინფრასტრუქტურით, თბილისის ნარჩენი ბუნებრივი ლანდშაფტების გაქრობა გარეუბნებში და მთების ფერდობებზე).

• სითბოს კუნძულების ეფექტი: ბეტონისა,ასფალტისა და მინა-პლასტამასის

ზედაპირების ჭარბი ფართობები ზრდის ქალაქის ტემპერატურას. ქალაქში, მზის რადიაცია არაბუნებრივად ნაწილდება და მისი უმეტესი ნაწილი ხელოვნური ზედაპირების (შენობების ფასადები, ასფალტი, ქვაფენილი, მინა და პლასტმასი) გათბობაზე მიდის, რაც ტემპერატურის ზრად იწვევს (საშუალო წლიური ტემპერატურის მატება ქალაქის ცენტრში, ცხელი, ე.წ. “ზაფხულის ტროპიკული ღამეების” რაოდენობის მატება, როდესაც გარეუბნებსა და ცენტრს შორის ჰერის ტემპერატურის სხვაობა 10-15 გრადუსს აღწევს!).

სოციალური უთანასწორობა

• მდიდარი გარეუბნების “წარმოშობა” ან ზოგადად, ურბანული ჯენტრიფიკაცია:

ხშირად მხოლოდ შეძლებულებს შეუძლიათ ახალ გარეუბნებში გადასვლა, ხოლო

ცენტრი ღარიბებისთვის რჩება; 21-ე საუკუნეში, ურბანიზაცია წარმოშვა უთანასწორობის ახალი პროცესი – ჯენტრიფიკაცია, რომელიც (ინგლ. gentrification) წარმოადგენს ურბანული ცვლილების პროცესს, როდესაც ქალაქის შედარებით დაბალშემოსავლიან უბნებში შემოდიან უფრო მაღალი სოციალური კლასის ადამიანები — შედეგად იზრდება უძრავი ქონების ღირებულება, იცვლება ტერიტორიის სოციალური და ეკონომიკური ხასიათი და სტატუსი, ხოლო ადგილობრივი მოსახლეობის ნაწილი იძულებული ხდება დატოვოს ტერიტორია, ახალ მაღალ ფასებთან მათი მატერიალური მდგომარეობის შეუსაბამობის გამო;

ჯენტრიფიკაციის მაგალითები: 1. ნიუ-იორკის ძველი უბანი Williamsburgh-ი, ბრუკლინში, სადაც ბედფორდ ავენიუ, ჯენტრიფიკაციის სიმბოლოდ გადაიქცა – აქ დღეს დღეს, ნაცვლად ძველი მე-19 საუკუნის საწყობებისა და მცირე მანუფაქტურებისა,  უამრავი ახალი ლოფტ-სახლს და კონდომინიუმა შეხვდებით, რომლებშიც ახალი “მდიდრები” ცხოვრობე, ხოლო  1 კვ. მ. ფართობის ფასი $ 4,000 დოლარს აღწევს (2004 წ. 1 კვ. მ-ის ფასი აქ $50 იყო!) ბედფორდიდან ძველი მოსახლეობა თითქმის სრულად გადავიდა სხვა, უფრო იაფიან სახლებში; 2. სოლოლაკის უბანი თბილისში, სადაც ბოლო წლებში ბევრი უცხოელი დასახლდა, რომელბიც ძირითადად ონლაინ მუშაობენ და აქტიურად ქირაობენ ბინებს/სახლებს სოლოლაკში, ხოლო მკვიდრი მოსახლეობა აქტიურად ყიდის ძველ სარემონტო ბინებს, ან აქირავებს მას კომერციული მიზნებისთვის – შენიშვნა: დღეს, სოლოლაკში 1 კვ. მ. ბინის ფასი 1,500-2,500 აშშ დოლარს აღწევს, ხოლო კომერციული ფართობის ფასი 1,500-3,000 აშშ დოლარს!).

• საზოგადოებრივი სივრცეების დეფიციტი: სწრაფად აშენებულ ახალ უბნებს

ხშირად აკლიათ პარკები, სკვერები, ბუნებრივი სივრცეები ან კულტურული ობიექტები (მაგალითად ე.წ. “ჰუალინგის უბანი” თბილისის ზღვის მახლობლად), რაც პრობლემურს ხდის უბნის სწორ და ჰარმონიულ განვითარებას.

როგორც ხედავთ, ზემოთ ჩამოთვლილი სულ რამდენიმე საკითხიც კი, რომლებიც დღეს პრობლემებად ჩამოყალიბდა თბილისათვის, დიდ ყურადღებას, ცოდნასა და ფინანსურ სახსრებს მოითხოვს. ასევე მნიშვნელოვანია იმის გაცნობიერებაც, რომ ამ მხოლოდ რამდენიმე საკითხის საფუძვლიან შესწავლასა და შემდგომ მათ მოგვარებას, ნამდვილად არ ეყოფა რამდენიმე, თუნდაც წარმატებული და გონიერი მენეჯერისა თუ არქიტექტორის ცოდნა და გამოცდილება.

ჩვეულებრივ, ურბანული საკითხებს უამრავი განზომილება აქვთ და მათი შესწავლა, ანალიზი და გადაჭრა მხოლოდ მულტიდისციპლინური კვლევების მეშვეობით არის შესაძლებელი, რომელიც გააერთიანებს არქიტექტორების, კონსტრუქტორების, საგზაო მშენებლების, ქალაქმგეგმარებლების, გეოგრაფების, ეკონომისტების, დემოგრაფების, კლიმატიოლოგიების, ბოტანიკოსების, ურბანისტებისა და სოციალური მეცნიერებების სპეციალისტთა ერთობლის ძალისხმევას. სხვაგვარად, ურბანული პრობელმების გადაჭრის მცდელობებს, უკეთეს შემთხვევაში რეაქტიული, “ხანძრის ჩაქრობის” ხასიათი ექნება.

დღეს, ასეთი “რეაქტიული მუშაობის” თვალსაჩინო მაგალითია თბილისში სატრანსპორტო პრობლემების გადაჭრის მცდელობები, როდესაც სატრანსპორტო ნაკადების პრობლემის მოსაგვარებლად თბილისის მერია გულწრფელად ცდილობს მოაგვაროს ისინი და ამიტომ ყველაფერს აკეთებს რათა განაახლოს საზოგადოებრივი ტრანსპორტის პარკი, შექმნას “საავტობუსე” ხაზები, მოაწესრიგოს რთული სატრანსპორტო კვანძები, მოაგვაროს მეტროს ან ტრამვაის მეშვეობით მგზავრთა გადაყვანა, ააშენოს ახალი სადგურები და გაჩერებები, მაგრამ ჯერ-ჯერობით, მიუხედავად მცდელობებისა, სატრანსპორტი დაძაბულობა ქალაქის როგორც ძველ,ისე – ახალ და ახლნაშენ რაიონებში კვლავ მზარდი რჩება და ყოველწლიურად, განუწვეეტლად მატულობს ქვეყანაში იმპორტირებული “არც ისე ძველი” ავტომობილების რაოდენობა… (სტატიის დასაარული)

ავტორი: ლევან ალფაიძე, 17 აპრილი, 2025 წელი

[1] მოკლედ ჯენტრიფიკაცია (gentrification, ინგლ.) ნიშნავს ურბანული უბნის განახლებას, მასში ახალი, უფრო შეძლებული ფენის წარმომადგენლების გადმოსვლას და იმ ადგილას ფასების მატებას, რაც ხშირად იწვევს ადგილობრივი, დაბალშემოსავლიანი მოსახლეობის გადასახლებას სხვა, უფრო „იაფიან“ უბნებში.

[2] სუბურბანიზაცია აღნიშნავს იმ პროცესს, როცა ადამიანები დიდი ქალაქებიდან გადადიან საცხოვრებლად მის გარშემო მდებარე ახლომდებარე უბნებში, სოფლებში ან პატარა ქალაქებში, ან ე.წ. „დასახლება-აგარაკებში“, მაგრამ ხშირად, ისევ დიდ ქალაქთან რჩებიან დაკავშირებულნი სამუშაოს, სწავლებისა თუ სხვა სერვისების გამო.

ურბანიზაცია, ახალი გამოწვევა დედამიწის სასიცოცხლო გზაზე.

(ჩანაწერები საზოგადოებრივი გეოგრაფიის გაკვეთილებისათვის)

”კარგი ქალაქები, კარგ წვეულებას ჰგვანან – სტუმრები იმაზე მეტ ხანს რჩებიან, ვიდრე განსაზღვრული იყო, რადგან მოსწონთ წეულებაზე ყოფნა”.

იან გეილი (Jan Gehl), დანიელი ურბანისტი და არქიტექტორი (დაბად. წელი, 1936) 

მსოფლიოს მასშტაბით ქალაქების ზრდამ და ქალაქებში ბიზნესის, სერვისებისა და მოხმარების კონცენტრაციამ, ქალაქი ბიზნესის, კულტურული ცხოვრებისა და სოციალურ-პოლიტიკური აქტივობის ცენტრებად ჩამოაყალიბა. ბევრ ქალაქში, განსაკუთრებით კი დიდ, მრავალმილიონიან ურბანულ ცენტრებში, საჯარო სივრცეები ძალიან “დაიტვირთა” სხვადასხვა სახის კომერციული ობიექტებით, ჰიპერმარკეტებით, მოლებითა თუ სავაჭრო და გასართობი ინდუსტრიის  ქუჩებითა თუ უბნებით. ეს ტენდენცია ჯერ კიდევ მზარდია და მისი მომავალი განვითარების კონტურები ჯერ კიდევ ბუნდოვანია (გაიხსენეთ, თბილისის ცენტრალურ და პერიფერიულ ნაწილებში, სულ ცოტა ხნის წინ დიდი ზომის მოლების და ჰიპერმარკეტების გაჩენა: ”სითი მოლი”, “ისთ-პოინტი” და “ჰუალინგი”, თბილისი მოლი”, “გალერია”, “კარფური”, “აგროჰაბი” და მრავალის სხვა, ლ.ა.);

ეს დაკვირვება ძირითადად სწორი და მართებულია მსოფლიოს ქალაქების დიდი ნაწილისათვის, ყველა დიდ ქალაქს თავისი „სავაჭრო“ ქუჩა აქვს: ნიუ-იორკში – მე-5 ავენიუ და „ტაიმ-სქვერი“, შანჰაიში – ნანჯინ-როუდი, ლოს-ანჯელესში – როდეო-დრაივი, პარიზში – შანს-ელიზე და ავენიუ მონტენი და მრავალი სხვა. შესაბამისად ჩვნდება  შემდეგი შეკითხვა: “მავნეა თუ სასარგებლო ადამიანებისთვის და ქალაქებისათვის, ურბანიზაცია, ქალაქების კომერციალიზაცია და ზოგადად, ქალაქების ზრდის ტენდენცია?“

 ჩემი აზრით, ამ შეკითხვაზე პასუხი არაერთგვაროვანია – შესაძლოა ვიპოვოთ ბევრი კარგი და ამავე დროს, ცუდიც, ქალაქების ზრდასა და მოსახლეობის დიდი ნაწილის “გაქალაქელებაში”. ქალაქი, გარდა მრავალგვარი შესაძლებლობებისა და მათი სიმდიდრისა, ნიშნავს უთანასწორობას, ნარკოტიკებით ვაჭრობას, პროსტიტუციასა და კრიმინალურ გარემოსაც (!) პირადად მე მიმაჩნია რომ ურბანიზაცია, როგორც გლობალური ტენდენცია თუ პროცესი, უფრო მავნეა და იგი კომპლექსურ, მრავალწახნაგიან და მრავალუცნობიან სოციალურ-ეკონომიკურ, სოციალ-პოლიტიკურ და ფსიქო-სოციალურ პროცესს წარმოადგენს. განსაკუთრებით ნიშანდობლივია ურბანიზაციის უარყოფითი ან სხვაგვარად, პრობლემატური საკითხები, ქალაქებისა და მათი მაცხოვრებლებისთვის.

ურბანიზაციისადმი ჩემი უარყოფითი დამოკიდებულების ასახსნელად მოვიყვან რამდენიმე არგუმენტს: დიდ ურბანულ ცენტრებში, საერთო “სივრცეები”, ან ადამიანთა ერთმანეთთან “კონტაქტისა და შეხვედრების ადგილები” მცირდება და მათი უმეტესობა კერძო კომპანიების მფლობელობაში ან უშუალო კონტროლის ქვეშ იმყოფება. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ადამიანებს თავისუფალი შეკრების, შეხვედრების ანდ გადაადგილების უფლებები, გარკვეულწილად, შეზღუდული აქვთ.

ქალაქების კომერციული ან „კომერციალიზებული“ სივრცეები, როგორც წესი, მათ ისტორიულად ჩამოყალიბებულ ცენტრებსა თუ “დაუნთაუნების“ ზონებში მდებარეობენ და ადგილმდებარეობიდან გამომდინარე, ჩვეულებრივ, ძალიან ძვირად ქირავდება. შედეგად, მათზე წვდომა პრაქტიკულად შეზღუდულია მცირე ან საშუალო ზომის კომპანიებისათვის ან კერძო პირებისათვის და ასეთი ადგილები, ძირითადად, დიდი გლობალურ ფრენჩაიზებისა და კორპორაციებისთვის არის ხელმისაწვდომი. ასეთი ორგანიზაციები, როგორც წესი, მაღალი ტრაფიკის მქონე და მჭიდროდ დასახლებულ რაიონებში ეძებენ ადგილს და იშვიათად – გარეუბნებში ან დაბალსიმჭიდროვის მქონე ზონებში. მაგალითად, ერთი კვ. მ საცხოვრებელი ან კომერციული ფართის ფასი თბილისურ სოლოლაკში და ნიუ-იორკულ უილიამსბურგში (ბრუკლინის რაიონი მანჰეტენის მახლობლად) დაახლოებით ერთი ფასი ღირს და 2,500-3,500 დოლარს შორის მერყეობს!

შესაბამისად, ყველაზე მომხიბვლელ კომერციულ სივრცეებში (ქალაქის ცენტრი, ქალაქის ისტორიული და ტურისტული ნაწილები) გლობალური ბრენდების გავლენა და მფლობელობა ჭარბობენ, რაც გარკვეულწილად ზღუდავს ადგილობრივ ბიზნესებს შესაძლებლობებს. ქალაქის ცენტრები ისეთი სახელებით ივსება, როგორიცაა Apple, Samsung, McDonald’s, KFC, Pepsi, Disney ან Starbucks-ი, რომლებიც ხშირად, ადგილობრივ არქიტექტურულ და კულტურულ ლანდშაფტსა და ნიშნებსაც ჩაანაცვლებენ-ხოლმე, მათი ლოგოებით და სტილით.

დროთა განმავლობაში, ეს არეალები თავის უნიკალურობას კარგავენ და ერთმანეთს ემსგავსებიან – გადაიქცევიან უნივერსალურ, „ინტერნაციონალურ“ ზონებად, რომლებსაც მათთვის დამახასიათებელი “ლუქ–ენდ–სთაილი” აქვთ (ინგლ. Look-and-style: “გარეგნობა და სტილი“, ლ.ა.). ეს ტენდენცია ადგილობრივ იდენტობას ცვლის, ხშირად აფერხებს, ხოლო ზოგიერთ შემთხვევაში, ურბანული გარემოs იმდენად სტანდარტიზებულს ხდiს, რომ ძნელია იმის გაგება, თუ რომელ ქალაქში იმყოფებით.

ურბანისტიკის რამდენიმე ძირითადი ტერმინის მნიშვნელობის შესახებ:

ურბანიზაცია – პროცესი, რომელიც იწვევს ადამიანების ჩართვას მრეწველობაში, მომსახურების სფეროში და მათ გადასახლებას ქალაქებში. მას აფასებენ როგორ  დემოგრაფიულ, ეკონომიკურ, გეოგრაფიულ და სოციალურ პროცესს. დღეს, ურბანულია მსოფლიოს მოსახლეობის 54%, ანუ დაახლ. 4 მილიარდი ადამიანი. ყოველწლიურად, ქალაქებში გადასულთა რაოდენობა, მსოფლიოს მასშტაბით, დაახლ. 80 მილიონ ადამიან აღწევს (!)

ურბანიზმი – ცხოვრების იმ წესის აღმწერი ტერმინია, რომელიც ასახავს ქალაქური ცხოვრების წესს – არაპერსონიფიცირებულ, მეორადი კონტაქტების, კონტრაქტულ (შეთანხმებითი) ცხოვრებას, რომელიც  ანონიმურობას და  დროებით კონტაქტს  გულისხმობს. დღეს, ურბანიზაციის ტემპი, ქალაქში “გადასულ” დაახლოებით77- 80 მილიონ  ადამიანს  გულისხმობს  წელიწადში და ეს პროცესი არათანაბარია და განსაკუთრებით მაღალია ჩინეთში, ინდოეთში, ნიგერიაში, ბანგლადეშში და ეთიოპიაში, სადაც მოსახლეობა მცირე ქალაქებისან და სოფლებიდან დედაქალაქებისკენ ან მსხვილი ქალაქებისკენ მიედინება სამუშაოსა და უკეთესი ცხოვრების საძებნელად..

ურბანიზაციის პროცესი მოსახლ. რაოდენობებით (და ხვედრითი წილებით) არათანაბარია სხვადასხვა კონტინენტზე: აზია – 2.2 მლრდ(48%).; ჩრდილ. ამერიკა: 360 მლ. (82%); ლათ. ამერიკა და კარიბები: 500 მლნ. (80%); ევროპა: 550 მლნ. (73%); აფრიკა 480 მლნ. (40%) და ოკეანეთი 28 მლნ. (71%); ურბანიზაცია საქართველოში: 61.97%, 2025 წელი,  https://www.worldometers.info/  );

ურბანიზაცია მსოფლიოში (2025): დედამიწის ურბანული მოსახლეობა, მთელი მოსახლეობის დაახლ. 58%-ს შეადგენს), რაც სულ მცირე 4.8 მილიარდ ადამიანს ნიშნავს; ურბანიზაციის ყოველწლიური მნიშვნელობა, მსოფლიოს მოსახლეობის დაახლ. 1.7%-ს შეადგენს – ჩვენი პლანეტის მოსახლეობის ეს რაოდენობა ყოველქწლიურად მიემართება სოფლებიდან ქალაქებისკენ!

რატომ არის მნიშვნელოვანი ურბანიზაციის, როგორც სოციალურ-კულტურული და ეკონომიკური პროცესის გააზრება და შესწავლა?   

• შეიცვალა ურბანული ოჯახის ზომა და ტიპი (ნაკლები შვილები განვითარებულ ქვეყნებში და მზარდი ახალგაზრდა მოსახლეობა – განვითთარებად სახელმწიფოებში); არაურბანიზებულ, დაბალი განვითარების ქვეყნებში გაიზარდა ქალების ფერტილურობის (ნაყოფიერების) მაჩვენებელი და შემცირდა ჩვილთა სიკვდილიანობა; შედეგად: დაახლ. 1.2 მლრდ. ადამიანი მსოფლიოში, 15-24 წლის ასაკშია, მათგან 88% – განვითარებად ქვეყნებში.
• მსოფლიოში იზრდება 60 და მეტი წლის ადამიანთა რაოდენობა (ევროპა – 24%), მსოფლიოში – 901 მლნ.(2015), ანუ მთელი მოსახლეობის 12%! ევროპაში ყოველწლ. კლებულობს შრომის ბაზარზე კვალიფიც. მუშახელის რ-ბა!
• გაიზარდა მოსახლეობის რ-ბა არაფორმალურ დასახლებებში, ე.წ. ‘სლამებში”, “ფაველებში”, “ბარიოსებში”, “შანთი-ტაუნებში” ჯამში, არაოფიაციალური დასახლებების მთელი მოსახლეობა სხვადასხვა ქვეყნებში 1.2 მილიარდ ადამიანს შეადგენს (360 მილიონი – ცენტრალურ და სამხრეთ აზიაში; 170 მილიონი – სამხრეთ, ცენტრალურ ამერიკაში და კარიბებზე, 300 მილიონი – სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში, და 230 მილიონი – სამჰარის სამხეთ აფრიკაში). ამ რიცხვების შეკრებით გამოდის რომ ფაველებში დღეს ცხოვრობს მსოფლიო მოსახლეობის 24-25 % (!)
• ზოგადად, გაუარესდა ურბანული სერვისები ხარისხი, გართულდა და გაძვირდა ურბანული ინფრასტრუქტურა და მისი ხელმისაწვდომობა პრობლემური გახდა, განსაკუთრებით პერიფერიებზე.
• კლიმატის ცვლილებამ გამოიწვია ახალი პრობლემები (სხვადასხვა ბუნებრივ კატასტროფების უმეტესობა კლიმატთან იყო კავშირში, მატულობს ჰაერის დაბინძურება, გლობალური სითბური ემისიის 70% ქალაქებზე მოდის).
• უთანასწორობა, ქალაქების „საფირმო“ ნიშანია. ყველა ქალაქში შეხვდებით მდიდრულ და ღარიბულ რაიონებს, სადაც საცხოვრებელი და გარემო პირობები მკვეთრად განსხვავებულია და ეს უთანასწორობის ეს პროცესი ქალაქებში მზარდია – მაგალითად,  ქ.  ნიუ-იორკში (აშშ), 2024 წელს, მისი ყოველი მეხუთე მცხოვრები, მთავრობიდან იღებდა საკვების დახმარებას, ე.წ. “საკვებ ბარათებს” (“ფუდ-სტამპებს”), რომელითაც სუპერმარკეტში ყველა სახის საკვების ყიდვა (ალკოჰოლის გარდა!) არის შესაძლებელი. ეს ნიუ-იორკის სინამდვილისთვის დაახლ. 1.8 მლნ. ადამიანს ნიშნავს (!)  ამავე დროს, იგივე ქალაქში, ნიუ-იორკის მცხოვრებთა, ყველაზე შემოსავლიანი 5%-ის შემოსავალი/სულზე წელიწადში, 860,000 აშშ $-ს აჭარბებს …ხოლო ყველაზე ღარიბი 20%-ისა, ერთ სულზე, წელიწადში სულ 9,700 $-ია!

მაგალითი: ნიუ-იორკში ქონებრივი უთანასწორობის თვალსაჩინო ნიმუშია მისი დაბალშემოსავლიანი მოსახლეობის დამოკიდებულება „ფუდ სტამპებზე“ (საკვებ ბარათებზე)  და მათი   ხვედრითი წილი ქალაქის რაიონების მოსახლეობაში; „საკვები ბარათების“ მიმღებთა ხვედრითი წილი ნიუ-იორკის რაიონების მიხედვით (%): ბრონქსი (50%), ქუინსი (39%), სტეიტენ-აილენდი (22.1%), მანჰეტენი (14%) და ბრუკლინი (დაახლ. 25%).

როგორც ხედავთ, მარტო ნიუ-იორკად, პარიზად თუ ლონდონად ყოფნა არ არის საკმარისი ქალაქის მოსახლეობის კეთილდღეობისთვის და ქალაქებში  მისი მცოხოვრებთათვის ღირსეულისაცხოვრებელი პირობების შესაქმნელად. ქალაქები, მიუხედავად მათი სიდიადისა, მნიშვნელობისა და სიმდიდრისა, ადამიანისთვის შედარებით ახალი ისტოიურლ-კულტურული ფენომენია, რადგან ყველაზე „ძველი“ ქალაქები (სავარაუდოდ იერიქონი, მდ. იორდანეს ხეობაში, ისრაელში და ფინიკიური ბიბლუსი ხმელთაშუა ზღვის პირას, ლიბანი), რომლებიც დღეს არის აღმოჩენილი, სულ რაღაც 5,000-დან 10,000-მდე წლისაა, ხოლო ადამიანთა მოდგმა, Homo sapiens- ის  სახით, დედამიწაზე უკვე, სულ მცირე 300,000- 400,000 წელია ცხოვრობს!

(პირველი ნაწილის დასასრული)

ჯოჯო მას შემდეგ შემიყვარდა, რაც დედის ფეხსაცმელებს უცნაურად შორიდან შეხედა.

ფილმი, სადაც ომი ბავშვობის სიზმარივით არის ნაჩვენები — მოფართხალე, ფერადი, ხანდახან სასაცილო და ბოლოს ისეთი მძიმე, რომ ბავშვი კი არა, კაცი ჩაიმუხლება.

„კურდღელი ჯოჯო“ ამბავს გვიყვება  არა ომზე, არამედ იმაზე, რომ ჩვენ, ადამიანები, ხშირად გვასწავლიან სიძულვილს, სანამ თავად არ ვისწავლით სიყვარულს. ჯოჯოს ჰყავს წარმოსახვითი მეგობარი ჰიტლერი — უყურებს, ესაუბრება, მისი შინაგანი  გენერალია. მაგრამ წარმოდგენა რომ გემსგავსება და არა შენ მას, მაშინ იწყება ნგრევა, ჰიტლერი იქ აღარ არის სატირული ფიგურა — ის კარგავს სიმღერის ტონს და ხდება ნამდვილი — ცივსისხლიანი, ჩასაფრებული, გაბოროტებული. როგორც ყველა ფიქრი, რომელსაც დიდხანს ინახავ.

როცა პატარა ებრაელი გოგონა გამოჩნდება, გესმის, რომ ბავშვობის ერთადერთი მტერი სიბნელეა, და მხოლოდ მაშინ ბნელია, როცა სინათლის გეშინია. ამ გოგოს ეშინია, მაგრამ მაინც პასუხობს. და ამ პასუხს ხანდახან ათწლეულებით დაგვიანებული თავისუფლების გემო აქვს.

ჯოჯოს დედა უყვარს და ეს სიყვარული ტკბილი არ არის. დედა ამ სამყაროში ერთდროულად აჩენს სიცოცხლეს და მდუმარე სიკვდილს. არ ცდილობს ბავშვის დაცვას სიმართლისგან — უბრალოდ ფეხსაცმელს იკრავს ისე, რომ ბავშვმა დაიმახსოვროს.

ფილმი თითქოს ომზეა, მაგრამ სინამდვილეში ომია სიყვარულის გარშემო. როგორ ხდება, რომ ბიჭს, რომელსაც სჯეროდა, რომ ებრაელები მონსტრები იყვნენ, უყვარდება ებრაელი გოგო? როგორ შეიძლება ადამიანი გაიზარდოს იქ, სადაც ეუბნებიან, რომ არ უნდა გაიზარდოს?

ჯოჯომ სიკვდილს უყვირა და ცეკვით უპასუხა. იმიტომ, რომ ბავშვები ყოველთვის ცეკვავენ, როცა ომი მთავრდება. და როცა ომი არ მთავრდება — მაინც ცეკვავენ, ჯიბრზე.

ეს ფილმი სკოლაში უნდა ვუჩვენოთ. არა იმიტომ, რომ ომის ისტორიაა, არამედ იმიტომ, რომ იმ ბავშვს, რომელსაც ხვალ სიძულვილს დააჯერებენ, უნდა ახსოვდეს — იყო კურდღელი,რომელსაც სიყვარულმა გააბედვინა „ეყვირა ჰიტლერისთვის“.

თუ გვინდა, რომ აღარ ვისროლოთ, სჯობს, ჯერ ისწავლოს ბავშვმა, როგორ უნდა უყვარდეს ის, ვისაც მტერი უწოდეს.

და ისიც — ჰიტლერების დრო არ მთავრდება, სანამ წარმოსახვით მეგობრებად იმათ ვტოვებთ, ვინც სხვის სახელს ჩრდილად აქცევს. იმათ უნდა ვუყვიროთ — არა სიტყვებით, არამედ ფაქტით. სიყვარულით. სიცილით. ცეკვით.

ეს ფილმი მოსწავლეებს ასწავლის კრიტიკულ აზროვნებას, სტერეოტიპების გარღვევას, ემპათიასა და ისტორიის ადამიანურ კითხვისას. ის არ აწვდის მზა ჭეშმარიტებებს – მათ აღმოჩენას სთხოვს. აქ ბავშვი ხდება გმირი მაშინ, როცა ყურს აღარ უგდებს საკუთარ შიშებს და ირჩევს სიყვარულს, როგორც გამოსავალს. როგორც პერსონაჟები ამბობენ: თავისუფლებისთვის ცეკვა მაშინ არის საჭირო, როცა გვგონია, რომ აღარაფრის იმედი აღარ გვაქვს.

„კურდღელი ჯოჯო“ არა ომის, არამედ ადამიანის ფილმია. ადამიანის, რომელიც იმ პერიოდში გაიზარდა, სადაც სიძულვილი იყო სახელმწიფო ენა. და ამ ადამიანმა აირჩია – სხვაგვარად ისაუბროს.

რამდენიმე საინტერესო იდეა შემოქმედებითი წერისთვის

წერა – თერაპიაა, წერა ათავისუფლებს ადამიანს მოჭარბებული ემოციებისგან, გრძნობებისგან, შფოთებისგან და სიბრაზისგანაც კი. გარდა ამისა, კარგად წერა არის ის უნარი, რაც შესაძლოა მომავალში მოსწავლის წარმატების საძირკველიც გახდეს. აზრების წერილობითი გარდაქმნა და ჩამოყალიბება, არ არის მხოლოდ ნიჭი და მოცემულობა, ეს არის ის უნარი, რომლის განვითარებაზეც დაწყებითი კლასებიდან შეგვიძლია რომ ვიმუშავოთ.

გაგიზიარებთ რამდენიმე წერის სტრატეგიას, როგორ გახდეს ბავშვებისთვის წერა – სახალისო, საინტერესო და შთამბეჭდავი პროცესი. როგორ გახდნენ უფრო შემოქმედებითები, განუვითარდეთ წარმოსახვა, ისწავლონ ამბის აგება, პერსონაჟების შექმნა, მხატვრული სიტყვებისა და ფრაზების გამოყენება. როგორ ისწავლონ საკუთარი მოსაზრების დასაბუთება და არგუმენტირება.

კლასის დიდი წიგნი

ამ აქტივობაში მთელი კლასია ჩართული. ვიღებთ დიდ, ლამაზ და ორიგინალურ რვეულს, ბავშვებს ვეუბნებით რომ ამ რვეულში თითოეული მათგანი წიგნის ერთ თავს ჩაწერს. ამბის დასაწყისი შესაძლოა მთელმა კლასმა ერთად შექმნას. თხრობის კუბების ან ილუსტრაციების საშუელაბით.

თხრობის კუბები კამათლები, ან პატარა კუბიკებია, რომლის გვერდებზეც სხვადასხვა სიმბოლოებია გამოსახული, მაგალითად: გასაღები, ჯადოსნური ჯოხი, ვარსკვლავი, ჯადოქრის ქუდი, ფერია, სუპერგმირი და სხვ. თხრობის კუბების დამზადება ხელითაცაა შესაძლებელი. ბავშვები სხედან წრეში, ერთი აგორებს კუბიკს ან კამათელს, რა სიმბოლოებიც ამოუვა ამ სიმბოლოებით იწყებს ამბავს, სხვა ბავშვები დაწყებულ ამბავს აგრძელებენ და საბოლოოდ ერთი თხზულება იქმნება.

კლასის წიგნის პირველი თავიც მზადაა. ამის შემდეგ არჩევითობის პრინციპით მოსწავლეები თითო თავს ქმნიან/წერენ და ერთმანეთის ისტორიას აგრძელებენ.

საბოლოო ჯამში კი, კლასის წიგნს მივიღებთ.

რამდენიმე ონლაინ რესურსი შემოქმედებითი წერის წასახალისებლად:

https://makebeliefscomix.com/

კომიქსების შექმნა, მზა შაბლონები, პერსონაჟები.

https://storybird.com/

ამ საიტზე სხვადასხვა სახის ონლაინ წიგნის შექმნა შეიძლება, გამზადებული ილუსტრაციებითა და ჩარჩოებით, ძალიან საინტერესო რესურსია და მისი გამოყენებაც ადვილია.

https://schools.boomwriter.com/classes/66174/view

მასწავლებელი ქმნის კლასის ანგარიშს, პროფილს, ამატებს ბავშვებს და ძალიან საინტრესო წერით აქტივობებს სთავაზობს.

ძალიან კარგი აქტივობაა: ჩაეტიე დროში!

ბავშვებს ვაძლევთ 5-7 წუთს, რომ უწყვეტად წერონ, არ გაჩერდნენ მოცემული თემის ან სიტყვის შესახებ, მაგალითად: ემპათია, მეგობრობა, ან საიდუმლო კარი, დროის მანქანა და სხვა.

რა იქნებოდა თუ…

ბავშვებს ვაძლევთ თემებს ასეთი სახელწოდებით: რა იქნებოდა თუ…

ადამიანს ფრენა შეეძლოს;

დროის გაჩერება შეგვეძლოს;

ადამიანები უკვდავები გახდნენ;

ნატვრის თვალი არსებობდეს;

სიტყვების კარუსელი

ბავშვებს ვაძლევთ ერთმანეთთან დაუკავშირებელ შემთხვევითობის პრონციპით შერჩეულ ათ სიტყვას, მაგალითად: გემი, ვარსკვლავი, გვირილა, ბურთი, ხე, წიგნი, სახლი, მინდორი, ფეხსაცმელი, ჩიტი, მოსწავლეებმა უნდა დაწერონ ისტორია, სადაც ყველა სიტყვას გამოიყენებენ.

დაწერე პატარა დეტექტივი:

მოსწავლემ უნდა წარმოიდგინოს, რომ მაგალითად გაუჩინარდა სკოლის ზარი, ან ქალაქის მუზეუმიდან დაიკარგა ძვირფასი ნახატი, კარგი იქნება თუ დავუკონკრეტებთ, მაგალითად ფიროსმანის: გოგონა წითელი ბუშტით. ბავშვებმა უნდა დაწეროს და წარმოიდგინოს, ვინ მოიპარა, რა მიზნით, როგორ იპოვის დამნაშავეს და ასე შემდეგ.

ახალი სამყაროების შექმნა,

მოსწავლე ქმნის გამოგონილ  სამყაროს, თავის ქალაქებით, მოსახლეობით, წესებით, მაგიით და ტექნოლოგიით, ისტორიითა და ბუნებით. შემდეგ კი წერს ისტორიას, რომელიც ამ სამყაროში მოხდა.

ჩემი მოგონებები/მემუარები მომავლიდან.

მოსწავლე წარმოიდგენს რომ უკვე ოთხმოცი წლისაა და იმ გადმოსახედიდან აღწერს დღევანდელობას, აწყმოს. მაგალითად: მე მაშინ ვიყავი ცამეტი წლის, ამ დროს პირველად ჩემს ცხოვრებაში….“

ერთი დღე სხვის სხეულში

წარმოიდგინონ რომ ერთ დღესაც იღვიძებენ და სხვის სხეულში ამოყოფენ თავს, მაგალითად ცნობლი მომღერლის, მსახიობის, სპორტმესნის, მასწავლებლის, მშობლის, მეგობრის- თავად აირჩიონ. უნდა დაწერონ როგორ გრძნობენ თავს, რას გააკეთებდნენ.

კონტრასტები წერაში.

მოსწავლეებს ვთხოვთ რომ ერთი პერსონაჟის ორი სხვადასხვა ამბავი დაწერონ, ორ განსხვავებულ და კონტრასტულ სიტუაციაში.გარემოში, მაგალითად: ღამის ამბავი და დღის ამბავი, მოგზაურობა და ერთი ოთახი, ჩრდ. პოლუსი და აფრიკა, დედამიწა და მარსი, და ასე შემდეგ. ამ დროს მოსწავლეები დაფიქრდებიან, რამხელ გავლენა აქვს გარემოსა და სიტუაციებს პერსონაჟის განწყობაზე თუ მომავალ თავგადასავალზე. ბავშვები ისწავლიან სხვადასხვა პერსპექტივიდან ამბის აღქმას.

დასაწყისის ხელოვნება

ბავშვება უნდა დაწეროსნ სხვადასხვა დასაწყისი: მშვიდი, დამაინტრიგებელი, საინტერესო, პეიზაჟის აღწერით და სხვა. საბოლოოდ ბავშვები იმსჯელებენ რომელი დასაწყისი გამოდგა ეფექტური და რატომ.

სტრატეგიები და აქტივობები უსასრულოა, ერთ პატარა სტატიაში ვერ ჩაეტევა, მასწავლებლობა კი მუდმივი სწავლა და განვითარებაა, მუდმივი აღმოჩენები, თითოეული გაკვეთილი ახალი იდეების საფუძველია, ბავშვებისგან ვსწავლობთ და ვცდილობთ მათ დავემსგავსოთ, დიდობა ხომ დავიწყებული ბავშვობაა, ხოლო კარგი მასწავლებელი გულისკუნჭულში მარადიული ბავშვია.

.რამდენიმე ხნის წინ ერთი უკარგესი ბიჭი გავიცანი, მეშვიდე კლასელი, ძალიან ჭკვიანი და გონიერი. რატომღაც გადამიშალა გული და მესაუბრა რა ხდება მის სკოლაში, რომელიც ჩემდა გასაოცრად ერთ-ერთი ქალაქის პრესტიჟული, საჯარო სკოლა აღმოჩნდა. ბიჭუნა ყვებოდა რომ კლასის ბიჭები ორ ნაწილადაა გაყოფილი, მათ შორის მუდმივი დაპირისპირება და ჩხუბებია. ბიჭებს დანებიც დააქვთ თან, რადგან ეშინიათ დაჩაგვრის. აღმოვაჩინე რომ ე.წ. „ქურდული“ მენტალობის რომატიზება ისევ ძალას იკრებს, რომ „საქმის გარჩევები“ – ძალიან ჩვეულებრივი ამბავი ყოფილა. გაოცებული ვუსმენდი და ერთადერთი კითხვა მიტრიალებდა თავში: სად არის მასწავლებელი? რას აკეთებს მასწავლებელი? თუ ეს ყველაფერი სკოლაში ხდება და სად არის მშობელი  ნუთი ვერ ხვდება რომ შვილები ერთ ძალიან დიდ, უსასრულო და შეუქცევად შავ ხვრელში ეშვებიან?

პასუხი ძალიან მარტივი და ამავე დროს ძალიან მწარეც იყო: მასწავლებელს არ სცალია და თითქოს „არ იცის“, „ვერ (თუ არ?) ხედავს პრობლემას, ხოლო მშობელი… ისინი ძირითადად ემიგრაციაში არიან, ბებია-ბაბუას პრობლემის აღმოსაჩენად საკმარისი ენერგია ალბათ აღარ აქვთ.

რომ დავუკვირდეთ პრობლემა ძალიან მწვავე და ღრმაცაა. სოციალურ ქსლებში გავრცელებული ძალადობები და სამწუხაროდ მკვლელობებიც, ამ ყველაფრის სავალალო შედეგია. ბულინგმა მოიცვა დღევანდელი სამყარო, და ამ ყველაფრის წამახალისებელი და მაგალითიც, სამწუხაროდ, ჩვენ – დიდები, უფროსები ვართ.

ჩვენი თაობა და ჩვენი წინა თაობაც და იმის წინაც  ვერ გამოვედით დასურულებელი სიძულვილის  დერეფნებიდან, ვერ გავარღვიეთ მოჯადოებული წრე, ვერ გადავლახეთ ეგოები, ვერ ვისწავლეთ ადამიანების მიღება, და ვერ ვისწავლეთ უბრალოდ უპირობო სიყვარული. მთელი დღევანდელი ტელევიზიები, სოციალური ქსელები, ქუჩები, მარკეტები, სკოლები და ბაღებიც კი  – სავსეა ძალიან დამთრგუნველი ენერგიით, და ამ ენერგიით ვკვებავთ კარგა ხანია სიძულვილის, შიშისა და ნგრევის დემონებს. ამ მტრულ გარემოში, თავმოხდილი ჭებით სავსე (სასიკვდილო უფსკრულებით) ქუჩებში, გამოყენებული ნემსებითა და სიგარეტის ნაწმვავებით სავსე საბავშვო სკვერებში – გვინდა ჯანსაღი თაობის გაზრდა, იმ თაობის რომლებიც ღრუბელივით ისრუტავენ გარემოს, ენერგიებს, იზრდებიან შიშებსა და შფოთვებში, მონატრებებსა და აუხდენელ სურვილებში, იზრდებიან და ამდენი წლის დალექილ უხეშ სიტყვებს, გულგრილობებს, მიტოვებას, სიძულვილსა და ყოველდღიურ ძალადობებს შადრევანივით ამოაფრქვევენ, მერე გვიკვირს, რატომ? მერე ვდარდობთ, ეს როგორი თაობა მოდის, მერე ვიწყებთ გადაბრალებებს: ინტერნეტის ბრალია, გაჯეტების ბრალია, მეგობრების ბრალია, ტიკ-ტოკის ბრალია, ამ დროების ბრალია, ბრალია, ბრალია…

ყველა და ყველაფერია დამნაშავე, ოღონდ ჩვენ არა, ჩვენი სიძულვილი ჩვენთვის უხილავია, ჩვენს მიერ გამოკვებილი დემონები კი ახლა ჩვენი შვილებისკენ იცქირებიან და ხელების ფშვნეტით ელიან ახალ ლუკმებს, ახალ საკვებს. და ეს წრე უსასრულოდ გრძელდება, თუ ისევ ჩვენ არ მოვინდომეთ მისი გაწყვეტა, თუ ისევ ჩვენ არ ჩვეხსენით, აი ბავშვებობაში რომ ვთამაშობდით ხოლმე და თამაშიდან გავდიოდით: აღარ მინდა თამაში, გავათავე ლავაში. უნდა გავიდეთ ამ თამაშებიდან და ბოლობოლო უნდა ვკითხოთ ჩვენს შვილებს, როგორ არიან, ხომ არაფერი უჭირთ.

ამ ბოლო დროს შეიძლება ითქვას რომ, მსოფლიო შეძრა ახლმა ბრიტანულმა მინი სერიალმა „გარდატეხის ასაკი“, სადაც ძალიან პირდაპირ, ძალიან ცხადად გამოჩნდა ჩვენი ბავშვების, ჩვენი ახალგაზრდების პრობლემები, თურმე რასთან, რამხელა უბედურებასთან უხდებათ ბრძოლა და გამკლავდება, თურმე ამასობაში სკოლები როგორ საზარელ ადგილად ჩამოყალიბებულა, სადაც არავის არაფერი ესმის და არავინ არაფერი იცის. ამის მიღმა კი რამხელა ურჩხულთან უწევს გამკლავება ბავშვებს. ბრძოლა მარტივი არ არის, ბრძოლაში მებრძოლები იცვლებიან, ისინი აღარ იქნებიან უწინდებურად უდარდელები, უწინდებულად კეთილები და უწინდებულად ბავშვურები, ბრძოლა აფიქრებს, აბერებს და ასხვაფერებს ადამიანებს. განსაკუთრებით თუ ერთი მხარე ისეთი ურჩხულია, რომელსაც მილიონი თავი აქვს და გვებრძვის უამრავი სოციალური ქსელის, შიშებისა და კომპლექსების საშუალებით, თან ბავშვები როგორც ჩანს მარტოები არიან, მშობლებს არ სცალიათ, მასწავლებლები ვერ ხედავენ.

ჰოდა, რა უნდა ვქნათ, როგორ მოვიგერიოთ ასე მომრავლებული ურჩხულები და დემონები, როგორ გადავარჩინოთ ჩვენი ბავშვები, ისე რომ ბრძოლამ მათ არ წაართვას ყველაზე მნიშვნელოვანი რამ: ბავშვობა და უდარდელობა, როგორ ავარიდოთ საფრთხეებს, რომელიც ყველა ფეხის ნაბიჯზეა?

ბავშვები ყველაზე უკეთ მაგალითებით სწავლობენ, მაგალითები კი ძალიან ბევრია: პირადი ისტორიები, კინოფილმები, ანიმაციები, წიგნები.

ერთმა წიგნმა შესაძლებელია ბევრი რა შეცვალოს, ამიტომ მოდით დავიწყოთ წიგნებით, წავიკითხოთ, გავიაზროთ, ვისაუბროთ, მოვაწყოთ დებატები, ვიფქიროთ პრობლემებზე.

ნიკოლო ამანიტი: “მე და შენ” – წიგნის ანოტაცია: “„მე და შენ“ – ლორენცო კუნი საკუთარ თავში ჩაკეტილი 14 წლის ბიჭია, მეგობრები არ ჰყავს და კლასელებიც ხშირად იგდებენ აბუჩად. იგი ხვდება, რომ ერთადერთი გამოსავალი აქვს: სხვებს უნდა დაემსგავსოს და ისე მოიქცეს, „როგორც ბუზი, რომელიც საშიშ კრაზანას ჰბაძავს“. თუმცა მან ისიც იცის, რომ მიბაძვა მხოლოდ ნიღაბია, ერთგვარი თამაში, რომელიც მოზარდების სასტიკ და აგრესიულ სამყაროში გადარჩენის ერთადერთი საშუალებაა. ლორენცო თავს ბედნიერად მხოლოდ მაშინ გრძნობს, როცა მარტოა. მოულოდნელად ამ მყუდრო სიმარტოვეში მისთვის უცხო ადამიანი, 23 წლის ნახევარდა შემოიჭრება, რომელთან ერთად გატარებული რამდენიმე დღე მას სამყაროს სხვაგვარად დაანახვებს.”

წიგნი ამ ეტაპზე ელექტრონულადაა ხელმისაწვდომი: https://www.lit.ge/book/282523-me-da-shen-nikolo-amaniti/

 ლორი ჰოლც ენდერსონი: “ილაპარაკე. “„ბოლო ათ წელიწადში, „ილაპარაკეს“ შესახებ ნახევარ მილიონზე მეტ სკოლის მოსწავლეს ვესაუბრე. მიღებული და წაკითხული წერილებისა თუ მეილების თვლას, დიდი ხანია, თავი დავანებე. არც კი ვიცი, რამდენმა მკითხველმა დაღვარა ცრემლი ჩემს მხარზე, როცა მიყვებოდნენ, მელინდას ბრძოლაში საკუთარ ბრძოლას ვხედავთო. თქვენ ხმის ამაღლება მოგწყურებიათ. თქვენ უბრალოდ გჭირდებათ, ზრდასრულებმა მოგისმინონ. იმაზე ფიქრი მახარებს, რომ „ილაპარაკე“ საკუთარი ხმის პოვნაში მცირედ, მაგრამ მაინც გეხმარებათ. მაგრამ „ილაპარაკე“ მხოლოდ იარაღია. ნამდვილი გმირები ისინი ხართ, რომლებმაც საკუთარ თავში მხნეობა იპოვეთ, გადალახეთ შიში, სირცხვილი, დეპრესია, სიბრაზე და თქვენი ცხოვრების ამბების მოსაყოლად ალაპარაკდით. მე თქვენ დიდ პატივს გცემთ.“ – წერს წინასიტყვაობაში წიგნის ავტორი. სხვადასხვა დროს, მრავალი ადამიანი აღმოჩენილა ძალადობის, დაცინვის, ბულინგის მსხვერპლი. ამ ყველაფრისგან თავის დაცვის ერთ-ერთი, ყველაზე მთავარი იარაღი ლაპარაკია – პრობლემებზე, მოძალადეზე, შიშებზე… „ილაპარაკე“ სწორედ ამ, საკუთარი თავიდან, შიშიდან, ჩაკეტილი სივრციდან გამოსვლის აუცილებლობაზეა.”

https://www.lit.ge/book/193929-ilaparake-lori-holc-endersoni/

პალაციო: “საოცრება” – https://sulakauri.ge/wignebi/saotsreba/

ერნე სვინგენი: “ბალადა გატეხილ ცხვირზე” – https://sulakauri.ge/wignebi/balada-gatekhil-tskhvirze/

ქეთრინ ერსკინი: “ჯაფარა” – https://sulakauri.ge/wignebi/japhara/

ჯეი აშერი: “ცამეტი მიზეზი”: https://saba.com.ge/books/details/3667

ლინდა მალალი ჰანთი: “თევზი ხეზე”: https://sulakauri.ge/wignebi/thevzi-kheze/

ჯესიკა სკოტ-უაიტი: “კლუბი ასპარაგუსი”: https://sulakauri.ge/wignebi/klubi-asparagusi/

მასწავლებელს ასი თვალი და ასი ყური სჭირდება, არც ერთი ყურმოკრული უხეში ფრაზა არ უნდა დატოვოს უყურადღებოდ, არც ერთი მოწყენილი სახე და სევდიანი ღიმილი. შესაძლებელია კლასში ანონიმური ყუთის დადგმაც  და კლასის “ანტი ბულინგ კოდექსის” შექმნაც, რასაც ბავშვები თავად შეიმუშავებენ და თავადვე დააწესებენ ამ კოდექსის დარღვევის “ჯარიმებს”.

ხშირად საკლასო ოთახში სიმშვიდეა, მაგრამ კიბერბულინგი მძვინვარებს. ხშირად გამიგია მასწავლებლებისგან ფრაზა, ოჯახია ამ დროს უფრო მნიშვნელოვანიო, მასწავლებელმა რა უნდა ქნასო, მესმის მათიც, რაღაცნაირად ხანდახან ძალიან უსუსურები ვართ აუტანლად დიდი აგრესიისა და დაუნდობლობის წინაშე, თუმცა მოდი, ჩვენ ჩვენი გასაკეთებელი გავაკეთოთ, ჩვენ ნუ გავიხედავთ გვერდზე, როდესაც სკოლის გარეთ ბავშვები საქმეს არჩევენ, ჩვენ ჩვენი ვცადოთ.

https://www.stopbullying.gov/

ეს შესანიშნავი საიტი დაგვეხმარება ბულინგზე ინფორმაციის გააზრებაში, ვნახავთ უამრავ მოკლე ანიმაციასა და ფილმს ბულინგის შესახებ, დაგვეხმარება გაკვეთილების დაგეგმვაში.

თითოეულმა ჩვენგანმა უნდა ვცადოთ ამ  მრავაწლიანი თამაშიდან გასვლა, ჩვენი შვილები მაინც უნდა გავიყვანოთ მოჯადოებული წრიდან, თუ ჩვენთვის შეუძლებელი აღმოჩნდება, და ისინი, ვისაც ჩვენ გავიყვანთ სამშვიდობო მხარეს, შემდედ თავად გამოგვიწვდიან ხელს და თავად იქცევიან იმ ხიდად, თაობებს შორის რომ გაიდება. და ამ ხიდში, მთავარი აგური ჩვენი დადებული იქნება.

სკოლებში სისუფთავის დაცვა სკოლის დირექტორების, მასწავლებლებისა და  მოსწავლეთა მშობლების მთავარი პრიორიტეტია. მიუხედავად იმისა, რომ ჰიგიენური ნორმების შენარჩუნება საგანმანათლებლო დაწესებულების თანამშრომელთა ყოველდღიურ საზრუნავს წარმოადგენს, სისუფთავის დაცვის სანიმუშო პრაქტიკა ბევრ სკოლაში არ გვაქვს.

საქართველოს პარლამენტის განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდულ საქმეთა კომიტეტის მიერ 2024 წელს ჩატარებული თემატური მოკვლევა ადასტურებს, რომ სკოლების გარკვეული ნაწილი სველი წერტილების სანიტარულ-ჰიგიენური ნორმების დაცვისას სირთულეებს აწყდება. ამავე ანგარიშის მიხედვით აღნიშნული სიტუაციის განმაპირობებელი მიზეზები კომპლექსურია და მოიცავს: ინფრასტრუქტურულ გაუმართაობას, პასუხისმგებლობების გადანაწილების მხრივ ხარვეზებს, სველი წერტილების მოწესრიგებაში ჩართული ადამიანური რესურსების ნაკლებობას და მათი შრომის ანაზღაურების სიმცირეს. ასევე, გამოწვევად რჩება მოსწავლეთა ჰიგიენური ქცევის საკითხიც.

სპეციალისტების დასკვნით, უსაფრთხო სანიტარიული სისტემების არ არსებობა ზრდის ინფექციური დაავადებების გავრცელების რისკს. სველი წერტილით სარგებლობისაგან თავის შეკავებამ შეიძლება გამოიწვიოს შარდის ბუშტის ფუნქციის დარღვევა (მაგ. შეუკავებლობა), საშარდე გზების ინფექციები და სხვა დაავადებები.

აღნიშნული პრობლემის მოსაგვარებლად პირველ რიგში აუცილებელია სათანადოდ აღჭურვილი, მოხერხებული, პრივატული, დაცული, სუფთა და საზოგადოების კულტურული განვითარების დონისათვის შესაფერისი ტუალეტების მოწყობა ყველა სკოლაში.

ამასთან, არა ნაკლებ მნიშვნელოვანია მოსწავლეებისთვის პირადი ჰიგიენისა და უსაფრთხო პრაქტიკის სწავლება, მოსწავლეთა მოტივირება, მოუფრთხილდნენ გარემოს, თავადაც დაიცვან ჰიგიენის წესები და თანატოლებშიც გაავრცელონ სასარგებლო ქცევითი „მესიჯები“. ამ მიზნის მისაღწევად კი სკოლისა და ოჯახის გაერთიანება საუკეთესო გადაწყვეტილებაა.

იმისთვის რომ მოსწავლეებმა შეიძინონ პირადი ჰიგიენის დაცვასთან დაკავშირებული ცოდნა და უნარ-ჩვევები, კარგი საშუალებაა დაიგეგმოს ცნობიერების ამაღლების კამპანია თავად მოსწავლეთა და მათი მშობლების მონაწილეობით. ოჯახის ზრდასრულ წევრებს უდიდესი გავლენა აქვთ ბავშვებზე. მასწავლებლებისა და მშობლების ერთობლივი ძალისხმევა, შესაძლოა, გადამწყვეტი აღმოჩნდეს მოსწავლეთა ჰიგიენური ქცევის გაუმჯობესებისთვის.

კამპანიაში შემავალი აქტივობები მიმართული უნდა იყოს იქით, რომ მოსწავლეებმა გააცნობიერონ, რამდენად დიდი მნიშვნელობა აქვს სუფთა და მოწესრიგებულ გარემოს მათი ჯანმრთელობისთვის. ამავე დროს, დარწმუნდნენ, რომ მნიშვნელოვანწილად სწორედ მათზეა დამოკიდებული, როგორ გარემოში მოუწევთ ყოფნა. ასეთი კამპანია დაუკავშირდება კანონის უზენაესობის პრინციპს და წესების დაცვის აუცილებლობაზეც გაამახვილებს მოსწავლეთა ყურადღებას.

სასკოლო საკითხზე ცნობიერების ამაღლების კამპანია სკოლის წიაღში უნდა დაიგეგმოს. სასურველია, ინიციატივა სკოლის წარმომადგენლებს ეკუთვნოდეთ და ორგანიზებასაც ისინი უწევდნენ. თუმცა ასევე მნიშვნელოვანია, რომ დაგეგმვის პროცესშივე მონაწილეოდნენ აქტიური უფროსკლასელები და  მშობლები. მრავალფეროვანი საორგანიზაციო ჯგუფის არსებობა განაპირობებს იმას, რომ კამპანია ყველა კატეგორიის მოსწავლეს მიწვდება, რაც სასურველი შედეგების წინაპირობაა.

საინფორმაციო კამპანიის აქტივობები ყველა სკოლაში განსხვავებულად შეიძლება შედგეს. განმსაზღვრელია, რა ტიპის პრობლემა დგას სკოლაში და რისი გაუმჯობესება გვინდა. ნებისმიერ შემთხვევაში გასათვალისწინებელი იქნება ბავშვების ასაკობრივი შესაძლებლობები და თავისებურებები, ასევე, მშობელთა წარმოდგენები, სურვილები და რესურსები.

მშობელთა გამოკითხვა:

კამპანიის დასაწყისისთვის გონივრულია მშობელთა გამოკითხვის ჩატარება, რომელიც მნიშვნელოვან ინფორმაციას მოგვცემს. კითხვარისთვის შესაძლოა გამოვიყენოთ შემდეგი შეკითხვები:

• გთხოვთ, გაგვიზიაროთ, რა ინფორმაციას ფლობთ სკოლის სველ წერტილების შესახებ

o          სველ წერტილებში არის ხელის დაბანის შესაძლებლობა

o          სველ წერტილებში არ არის ხელის დაბანის შესაძლებლობა

o          სველი წერტილები სუფთაა

o          სველი წერტილები არ სუფთავდება სათანადოდ

o          სველ წერტილებში მუდმივად არის საპონი და ქაღალდი

o          სველ წერტილებში ხშირად არ არის საპონი და ქაღალდი

o          საპირფარეშოს კაბინის კარი იკეტება და უსაფრთხოა.

o          საპირფარეშოს კაბინის კარი არ იკეტება.

• გთხოვთ კომენტარის ველში მიუთითოთ რას გააუმჯობესებდით სკოლის სველ წერტილებში _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

• თქვენი აზრით, რამდენად იცავენ ბავშვები ჰიგიენის ნორმებს სკოლაში

          იცავენ

          არ იცავენ

          არ მაქვს ინფორმაცია

• რამდენად იცავენ ბავშვები ჰიგიენის ნორმებს სახლში

          ზედმიწევნით იცავენ

          ნაწილობრივ იცავენ

          არ იცავენ

• თქვენი აზრით, რა შეიძლება გააკეთოს სკოლამ, რომ ბავშვები მოუფრთხილდნენ სკოლის ინვენტარს და შემცირდეს ვანდალიზმის ფაქტები სველ წერტილებში?

————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

• თუ სურვილი გაქვთ, დაგვეხმაროთ ბავშვებისთვის ჰიგიენური ნორმების დაცვის სწავლებაში, გთხოვთ, მონიშნოთ თქვენთვის სასურველი ერთი ან რამდენიმე აქტივობა:

• მზად ვარ მივიღო მონაწილეობა სამუშაო შეხვედრებში და წვლილი შევიტანო ცნობიერების ამაღლებაზე გამიზნული კამპანიის შინაარსის შექმნაში.
• მზად ვარ მივიღო მონაწილეობა დისკუსიაში „ვის რა როლი გვაქვს სკოლაში ჰიგიენის დაცვის საქმეში“
• ვარ პროფესიით ექიმი და სურვილი მაქვს, ვესაუბრო ბავშვებს ჯანსაღი ცხოვრების წესის შესახებ.
• ვარ პროფესიით იურისტი და სურვილი მაქვს, ვესაუბრო ბავშვებს სკოლაში არსებული წესების დაცვის აუცილებლობაზე.
• ვარ ფსიქოლოგი და შემიძლია დისკუსიის ფასილიტაცია სასკოლო ვანდალიზმზე, მის მიზეზებსა და შედეგებზე.
• ვარ აქტიური მოქალაქე და სურვილი მაქვს ვესაუბრო ბავშვებს, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია თითოეული მათგანის სწორი ჰიგიენური ქცევა სისუფთავის შენარჩუნებაში.
• ვმუშაობ გარემოს დაცვის სფეროში. შემიძლია ვესაუბრო ბავშვებს სუფთა და უსაფრთხო გარემოს მნიშვნელობაზე.
• ვარ საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სპეციალისტი. შემიძლია ვესაუბრო ბავშვებს ჰიგიენის ნორმების დარღვევასა და ინფექციური დაავადებების გავრცელებას შორის კავშირზე.
• ვარ მხატვარი/გრაფიკული დიზაინერი და შემიძლია დავეხმარო ბავშვებს პოსტერების შექმნაში.
• შემიძლია ორგანიზება გავუწიო სხვადასხვა სპეციალისტების ვიზიტს სკოლაში, რომლებიც შეხვდებიან ბავშვებს და განიხილავენ ჰიგიენის დაცვის საკითხებს.
• შემიძლია დავეხმარო ორგანიზატორებს და შევასრულო მცირე დავალებები საერთო მიზნისთვის.
• შემიძლია წელიწადში ერთხელ ჩემს შვილთან ერთად მონაწილეობა მივიღო სკოლის დასუფთავებაში.

გამოკითხვის შედეგებიდან გამოიკვეთება მშობელთა რესურსები, სურვილები და დამოკიდებულებები, რაზეც შეიძლება დანარჩენი აქტივობები დაშენდეს.

დისკუსია კლასებში

სასურველია ყველა კლასში ერთდროულად ჩატარდეს დისკუსია, რომელსაც მშობელი და მასწავლებელი ერთობლივად გაუძღვებიან. სადისკუსიო შეკითხვებად შესაძლოა განვიხილოთ:

1. როგორ გარემოში მომწონს ცხოვრება?
2. როგორ გავხდე სკოლაში წესრიგისა და სისუფთავის თანამონაწილე?
3. რას ვგრძობ, როცა საპირფარეშო არ არის სუფთა?
4. რატომ დგას ეს პრობლემა ჩვენ სკოლაში და რა შეიძლება მოვიფიქროთ, მის გადასაჭრელად?

დისკუსიაში მონაწილე ბავშვები არაერთ საინტერესო იდეას წამოჭრიან,  რომელთა შორისაც რამდენიმეს მაინც მომდენო ერთი თვის განმავლობაში განახორციელებენ. ამ ყველაფრის ორგანიზებასა და მონიტორინგში კი ფასილიტატორი პედაგოგი და მშობლები უნდა იყვნენ აქტიურად ჩართული. ეს შეიძლება იყოს კედლის პოსტერების მომზადება, უფროსკლასელების შეხვედრა უმცროსკლასელებთან, საინტერესო ადამიანის მოწვევა და მასთან საუბარი, ექსპერიმენტის ჩატარება და სხვ.

ჰიგიენური ქცევის წესების განხილვა

სკოლაში ჰიგიენური ქცევის წესებს რეგულარულად განიხილავენ პედაგოგები, თუმცა ამ თემაზე მსჯელობა ყველა მხარის მონაწილეობით იშვიათად ხდება. უმეტესად, წესების განხილვას დიდაქტიკური ხასიათი აქვს და ბავშვებისთვის მოსაწყენია. იმისთვის, რომ ეს პროცესი უფრო ცოცხალი და რაც მთავარია, შედეგიანი გახდეს, კარგი იქნება სკოლის ჩარჩოში საჯარო განხილვების ფორმატის შემოტანა, რომელშიც მონაწილეობას მიიღებენ მოსწავლეები, მშობლები, პედაგოგები, სკოლის კურსდამთავრებული, მოწვეული სპეციალისტები და/ან სხვა პირები. საჯარო განხილვაზე წარმოდგენილი უნდა იყოს ერთი კონკრეტული საკითხი, რომელსაც წარადგენს მოდერატორი. შესაძლოა, აჩვენოს პრეზენტაცია, სადაც ახსნილი და აღწერილი იქნება პრობლემის არსი. ხოლო მონაწილეებს აქტიურად უნდა შეეძლოთ საუბარი მის გარშემო. ასეთი განხილვისთვის შესაფერისი ბევრი თემაა, მაგალითად, ვანდალიზმი, სკოლის ინვენტარის დაზიანება ან დაბინძურებულ გარემოში ვირუსებისა თუ ინფექციების გავრცელების რისკი.

საჯარო განხილვაში მონაწილეობა არ შეიძლება სავალდებულო იყოს. ორგანიზატორების ამოცანა უნდა გახდეს ისეთი აქტივობების მოფიქრება, რაც მოსწავლეებს დასწრების მოტივაციას გაუჩენს.

ცხადია, საჯარო განხილვის ფორმატში აკრძალული უნდა იყოს პერსონალური ინფორმაციების გაზიარება და ცალკეული პირის შერცხვენა ან გაკიცხვა. ამის შესახებ ყველა მონაწილე წინასწარ უნდა იყოს ინფორმირებული. ასეთი შეხვედრის მიზანია, სხვადასხვა პერსპექტივიდან საკითხის განხილვა და სასკოლო საზოგადოების გაერთიანება საერთო მიზნის გარშემო.

სპეციალისტების შეხვედრების ორგანიზება მოსწავლეებთან, მასწავლებლებთან და მშობლებთან

ექიმებს, იურისტებს, ფსიქოლოგებს, გარემოს დამცველებს, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სპეციალისტებსა და სხვა არაერთი საჭირო პროფესიის ადამიანს სკოლაში ერთი საერთო სტატუსი აქვს. ეს არის მოსწავლის მშობელი. სკოლის ადმინისტრაციას შეუძლია მოიწვიოს ისინი, როგორც პროფესიონალები და მისცეს შესაძლებლობა, შეხვდნენ ბავშვებს და პედაგოგებს. გაუზიარონ თავიანთი ცოდნა, გამოცდილება და ამით აამაღლონ სასკოლო საზოგადოების ცნობიერება სხვადასხვა საკითხებზე, მათ შორის ჰიგიენის ნორმების დაცვის შესახებაც. უცნობი ადამიანის სკოლაში ვიზიტის დროს განსხვავებული და ბავშვებისთვის საინტერესო ატმოსფერო იქმნება. გარდა ამისა, ერთი საკითხის სხვადასხვა პროფესიულ ჭრილში განხილვა და მოსწავლეთა დაფიქრება, კიდევ უფრო ახლოს მიგვიყვანს მიზანთან.

მოსწავლეებისა და მათ მშობლების აქტიური მონაწილეობა და მათი ინფორმირება

სხვადასხვა საგნის პედაგოგებს შეუძლიათ მოსწავლეებს დაავალონ სკოლაში სველი წერტილების რაოდენობის განსაზღვრა. მშობლებთან ერთად დამლაგებლების გამოკითხვა, რამდენი საპონი, ქაღალდი და ხელსაწმენდი სჭირდება ყოველდღიურად ერთ საპირფარეშოს. კიდევ რა რესურსი იხარჯება სისუფთავის შენარჩუნებაზე. ისევ მშობლების დახმარებით ადმინისტრაციაში გარკვევა, ვინ და რამდენით აფინანსებს ამ ინვენტარის შეძენას. რა თანხა სჭირდება სკოლას ამ ყველაფრისთვის დღეში და წელიწადში.

გარდა იმისა, რომ ასეთი დავალებების შესრულება მოსწავლეებს ცხოვრებისთვის აუცილებელ უნარებს გაუუმჯობესებს, გაზრდის მათ ცოდნას ამ საკითხის მიმართ, რაც შეიძლება გახდეს რესურსების მოფრთხილების წინაპირობა.

მოსწავლეებისა და მათი მშობლების მონაწილეობით სკოლაში ჰიგიენის დაცვის შესახებ  ცნობიერების ამაღლების კამპანიისთვის კიდევ მრავალი აქტივობის დაგეგმვაა შესაძლებელი. ყველაზე ეფექტურად კამპანია იმ შემთხვევაში დაიგეგმება, თუ ის ადამიანები ჩაერთვებიან, ვისაც ეს პირადად ეხება. მრავალფეროვანი სამუშაო ჯგუფის შექმნა, რომელიც რეგულარულად შეიკრიბება და იმუშავებს მოსწავლეებში დადებითი ჰიგიენური ჩვევების გამომუშავებაზე,  ადრე თუ გვიან შედეგს აუცილებლად გამოიღებს.

ქართული კანონმდებლობის თანახმად, სკოლა მშობლებს თანაბარუფლებიან პარტნიორებად მოიაზრებს. საქართველოს ზოგადი განათლების შესახებ კანონი მოსწავლეთა მშობლებს/კანონიერ წარმომადგენლებს უფლებას ანიჭებს, მონაწილეობა მიიღონ სკოლის მართვაში და მათი შვილის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. ამისთვის ყველა საჯარო და ზოგიერთ კერძო სკოლაში არსებობს სამეურვეო საბჭო, თუმცა მისი გამართული ფუნქციონირება ამ დრომდე პრობლემაა.

გადაწყვეტილების მიღებაში მშობელთა მონაწილეობა ზრდის ნდობას და უზრუნველყოფს, რომ სკოლის პოლიტიკა საზოგადოების საჭიროებებს ასახავდეს. სწორედ ამიტომ მოწინავე დემოკრატიის ქვეყნებში სკოლები ახალისებენ მშობელთა გააზრებულ ჩართულობას მშობელთა ოფიაციალურ ორგანიზაციებში, სკოლის სამეურვეო საბჭოებში, მრჩეველთა საბჭოებში ან მშობელთა ლიდერობისა და მონაწილეობის კომიტეტებში. სკოლები ეხმარებიან მშობლებს, რომ სხვადასხვა კლასის მოსწავლეთა ოჯახის წევრები ერთმანეთს იცნობდნენ და თანამშრომლობდნენ.

განვიხილოთ რამდენიმე ისეთი ქვეყნის მაგალითი, სადაც განათლების ყველაზე განვითარებული სისტემები აქვთ.

აშშ: მშობელ-პედაგოგთა ასოციაციები (PTA) ბევრ ამერიკულ სკოლაშია. არსებობს მასწავლებლებისა და მშობლების ეროვნული ასოციაციაც. ეს ორგანო გადაწყვეტილებების მიღების პროცესის მნიშვნელოვანი ნაწილია. წევრი მშობლები რეგულარულად მონაწილეობენ შეხვედრებში, რომლებზეც სკოლის პოლიტიკას, ბიუჯეტის განაწილებას და ფინანსურ აქტივობებს განიხილავენ. მშობლებს აქვთ ხმის უფლება და სწორედ ამ მექანიზმით არის უზრუნველყოფილი მათი ქმედითი ჩართულობა.

ფინეთი: ფინური სკოლების მმართველ საბჭოებში მშობელთა წარმომადგენლები შედიან. ეს საბჭოები პასუხისმგებელნი არიან საკვანძო გადაწყვეტილებების მიღებაზე, სკოლების გამართულ ფუნქციონირებაზე, სასწავლო გეგმის ცვლილებებსა და რესურსების განაწილებაზე. ეს სტრუქტურა ხელს უწყობს თანამშრომლობით გარემოს, სადაც მშობლებს პირდაპირი გავლენა აქვთ საგანმანათლებლო პოლიტიკაზე.

იაპონია: მშობელთა და პედაგოგთა ასოციაცია და მოხალისეთა კომიტეტები საშუალებას აძლევენ მშობლებს, გამოთქვან თავიანთი მოსაზრებები და მონაწილეობა მიიღონ სკოლის აქტივობებში. ისინი მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ ღონისძიებების ორგანიზებაში, თანხების შეგროვებაში და სკოლის ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებაში, რაც შვილების განათლებაში მშობელთა აქტიურად ჩართვის საშუალებაა.

ესტონეთი: ესტონეთში საქართველოს მსგავსად სამეურვეო საბჭო მოქმედებს, სადაც ყველა კლასიდან ერთი მშობელი მაინც არის წარმოდგენილი. მშობლები აქტიურად მონაწილეობენ სასკოლო ცხოვრებაში. განიხილავენ სწავლასთან დაკავშირებულ სადაო საკითხებს, ასევე, სკოლის ბიუჯეტის ხარჯვას. მათი მოვალეობაა მშობლებისთვის უკუკავშირის მიღებაც, რისთვისაც რეგულარულად ატარებენ გამოკითხვებს, მიღებულ შედეგებს სკოლის დირექტორთან განიხილავენ და ერთობლივ გადაწყვეტილებებს იღებენ.

გერმანია: გერმანიაში, კერძოდ ბერლინის სკოლებში მოსწავლეთა მშობლების მონაწილეობისთვის სამი პლატფორმა არსებობს, საკლასო, სასკოლო და საკონფერენციო.  ყველა კლასიდან ორი წარმომადგენელი ირჩევა. მშობელი, რომელიც არჩევნებში მხარდაჭერას მიიღებს, ავტომატურად წარმოადგენს მისი შვილის კლასის ინტერესებს მშობელთა სასკოლო შეკრებებზე; ყველა მშობლებს აქვს ორი ხმა. მათ ნაცვლად ხმის მიცემა ოჯახის სხვა სრულწლოვან წევრსაც შეუძლია. საკლასო შეკრებების მიზანი, პირველ ყოვლისა, მშობლებსა და პედაგოგებს შორის ინფორმაციისა და მოსაზრებების გაცვლაა. სასკოლო შეკრება მშობლების ინტერესების გაჟღერებისა და ამ ინტერესების დაცვის საუკეთესო საშუალებად მიიჩნევა. ამ შეკრებაზე განიხილება ზოგადი და კონკრეტული, აქტუალური სასკოლო საკითხები და, შესაბამისად, მას უძღვება სკოლის დირექტორი. სასკოლო შეკრებაზე, ძირითადად, მშობლების მიერ დაყენებული საკითხები განიხილება – ის, რაც მათ აინტერესებთ სკოლის ადმინისტრაციისგან ან აქვთ რაიმე ინიციატივა და მის გაზიარება/გაცნობას აპირებენ. თუკი ეს იდეები ლოკალური ხასიათისაა და ფართო განხილვას არ მოითხოვს, სკოლის ადმინისტრაცია იქვე ადასტურებს თავის თანხმობას ინიციატივის შესრულებაზე, ან პასუხობს მშობლების მიერ წამოყენებულ საკითხს ან პრობლემას. კონფერენცია სასკოლო ცხოვრებაში ყველაზე მაღალი ინსტანციაა, რომელზეც მშობლებისა და სკოლის მიერ დასმული საკითხები არამხოლოდ განიხილება, არამედ ხმის მიცემის საფუძველზე წყდება კიდეც. ამ შემთხვევაშიც გადაწყვეტილებების მიღება დემოკრატიულ პრინციპს ეფუძნება.

მოწინავე ქვეყნების გამოცდილებაზე დაყრდნობით შეგვიძლია ვიფიქროთ, რომ  სკოლაში საუკეთესო გადაწყვეტილებები, სწორედ მშობლების, მასწავლებლებისა და თავად ბავშვების მონაწილებით მიიღება. განათლების სისტემის  სამართლიანობასა და ეფექტიანობას სხვა ფაქტორებთან ერთად სკოლის მართვის დემოკრატიული კულტურაც განაპირობებს.

ადამიანები, როგორც სჩვევიათ, იმ საკითხზეც დავობენ, უნდა ისწავლებოდეს თუ არა ქრისტიანული იგავები, ქრისტიანული ისტორიები სკოლებში, უნდა იყოს თუ არა სკოლა ქრისტიანული. ამ აზრის მოწინააღმდეგეებს არგუმენტად სხვა კონფენსიის ბავშვები მოჰყავთ, ასევე ფიქრობენ რომ რელიგია ბავშვებს თავისუფლებასა და კრიტიკულ აზროვნებას შეუზღუდავთ, შესაძლოა იყოს წნეხი და იძულება. მომხრეები კი ფიქრობენ რომ ქრისტიანული მორალი ბავშვების აღზრდისა და პიროვნებებად ჩამოყალიბების მიმართულებით ძალიან მნიშვნელოვანია. ასევე მნიშვნელოვანია სწორი ღირებულებების დანერგვისთვისაც.  ისიც უნდა აღინიშნოს რომ ჩვენი კულტურას, მწერლობას ქრისტიანული საფუძველი აქვს, შესაბამისად გვინდა თუ არ გვინდა, გარკვეულ რელიგიურ თემებსა და საკითხებს ვერდს ვერ ავუვლით. გარდა ამისა, ყოველდღიური მეტყველება, ფრაზები და იდიომები ხშირად უკავშირდება ქრისტიანულ ამბებს, ისტორიებს.

ქართველები, ხშირად ემოციებს აკავშირებენ რწმენასთან და ქრისტესთან.  აი, აღდგომა მალე გაგვითენდება და გთავაზობთ ერთი ჩემთვის ძალიან საყვარელ იდიომაზე დაგეგმოთ გაკვეთილი. ამბავი კი ასეთია:

ადამიანები ხშირად საკუთარ გრძნობებსა და ემოციებს ისეთი ფრაზებით გამოახატავენ, რომლებიც მათთვის მნიშვნელოვან და საყვარელ, პატივსაცემ მოვლენებს უკავშირდება. ასეთი გამონათქვამია: „აღდგომა გაუთენდა“, რომელიც უზარმაზარ ბედნიერებას და დიდი სიხარულის განცდას აღნიშნავს.

ფრაზა ახალი სახარებიდან მოდის და იესო ქრისტეს მკვდრეთით აღდგომას უკავშირდება. მას მერე, როდესაც ქრისტე ჯვარს აცვეს და სამარხში დაასვენეს, როგორც თავად იესო ქრისტემ იწინასწარმეტყველა, მის მოწაფეებს ანგელოზი გამოეცხადათ და ახარათ მოძღვრის მკვდრეთით აღდგომა.

როდესაც სამარხთან იესო ქრისტეს მიმდევარი და მენელსაცხებლე მარიამ მაგდალინელი მივიდა, სამარხი ღია დახვდა, ქვაკარი გადაგორებული. იქ მყოფმა ორმა ანგელოზმა კი მას უთხრა: „რად ეძებ ცოცხალს მკდრებს შორის? ის აქ არ არის, აღდგა და წადი და მის მოწაფეებს გააგებინეო “.

იესო ქრისტეს აღდგომამ უზარმაზარი სიხარული და იმედი მოუტანა კაცობრიობას. იმდენად დიდია ეს განცდა, რომ ქრისტიანებისთვის აღდგომა დიდ დღესასწაული და ზეიმია. ხოლო, ყველაზე დიდი სიხარული და ბედნიერება მისი აღდგომის სიხარულთან, აღდგომის გათენებასთან ასოცირდება.

ლექსიკონი

მენელსაცხებლე – სურნელოვანი  კოსმეტიკური ნივთიერებების დამამზადებელნი. ერთ-ერთი უძველესი ხელობა იყო როგორც ქრისტიანთა, ასევე მუსულმანთა შორის.

ქვაკარი – უზარმაზარი ლოდი კარის ფუნქციით.

შენ როგორ, რა ფრაზებით გამოხატავ სიხარულსა და ბედნიერებას? ჩამოწერე:

შენს ცხოვრებაში თუ ყოფილა ისეთი მომენტები, რომლებზეც იტყოდი: „აღდგომა გამითენდა“?, შეგიძლია ეს ამ დღის ილუსტრაციაც შექმნა.

მიმობნეული სიტყვებს ერთმანეთი აპოვნინე. მსგავსი მნიშვნელობის სიტყვები ერთმანეთთან მწვანე ხაზით დააკავშირე, საწინააღმდეგო მნიშვნელობისა კი წითელი ხაზით.

სიხარული, მწუხარება, უბედურება, ბედნიერება, პატივისცემა, შეურაცხყოფა, უზარმაზარი, პაწაწინა, დიდი, პატარა, ზეიმი, გლოვა, ვაგლახი, კაეშანი.

მისწერე მეგობარს ან ოჯახის წევრს წერილი. წერილში ადრესატს შენს ერთ-ერთი ბედნიერი დღის შესახებ მოუყევი. აუცილებლად გამოიყენე ფრაზა: „აღდგომა გამითენდა“. წერილი დაიწყე მიმართვით: ძვირფასო… ჩემო მეგობარო… გამარჯობა… და სხვა.

აღდგომის თემაზე  საბავშვო ლექსებიც გვაქვს, შეგვიძლია ბავშვებს წავუკითხოთ, ამოვაწერინოთ ლამაზი კალიგრაფიით სტრიქონები, გავაფორმებინოთ, ვასაუბროთ რა ეცნოთ და რა იყო მათთვის ძალიან ახლობელი.  წავაკითხოთ მხატვრულად, გავაკეთებინოთ ილსუტრაციებიც.

აქ ნახავთ ლექსებს აღდგომაზე:

https://kids.ge/poesy-verse?id=2586

https://www.etaloni.ge/geo/main/index/69880

აღდგომა უზარმაზარი სიხარულის და ბედნიერების მომტანი დღესასწაულია. გთავაზბთ სხვადასხვა სამუშაო ფურცელს აღდგომის თემაზე. ბავშები იხალისებენ, იმხიარულებენ, იმუშავებენ და თან დაეუფლებათ ის საოცარი სიხარული, მხოლოდ აღდგომას რომ მოაქვს.

https://www.pinterest.com/krb1172/easter-worksheets/

https://www.canva.com/worksheets/templates/easter/

https://www.twinkl.com/resources/festivals-and-cultural-celebrations/easter/easter-

ინა იმედაშვილი

აპრილის თვე ყველაზე მნიშვნელოვანი პერიოდია ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლებისთვის. პირადად მე, დედაენის დღისთვის მზადებას მინიმუმ ერთი კვირით ადრე ვიწყებ და 14 აპრილის კვირას ქართულ დამწერლობასთან დაკავშირებულ საკითხებს ვუთმობ, რადგან ვფიქრობ, რომ 1978 წელს განვითარებული მოვლენების მნიშვნელობას სათანადოდ ვერ გაიაზრებ, თუ ანბანის შექმნის ისტორია არ იცი. ამ წერილში გაგიზიარებთ ზემოაღნიშნულ დღესასწაულთან დაკავშირებულ რამდენიმე იდეას, რომელიც დაწყებით საფეხურზე განვახორციელე.

დავიწყე სულ თავიდან – გამოქვაბულის მხატვრობიდან და ასე ნაბიჯ-ნაბიჯ მივედი ქართული დამწერლობის შექმნის ისტორიამდე. ჯერ მაგურას მღვიმეში (ბულგარეთი) „ვიმოგზაურეთ“ და რელიგიური რიტუალებისა და ნადირობის სცენების ამსახველი პირველყოფილი მხატვრობის ნიმუშები დავათვალიერეთ. შემდეგ ე.წ. ხელების გამოქვაბულს (არგენტინა) ვეწვიეთ. არც ელ კასტილოს უძველესი (40 000 წ.) ნახატები დაგვვიწყებია. მოსწავლეებს ასევე ვაჩვენე ლასკოს მღვიმისა და შოვეს გამოქვაბულის (საფრანგეთი) მხატვრობის ამსახველი ფოტომასალა  და მათ შესახებ ბევრი საინტერესო რამ (ლეგენდები, ისტორიული ფაქტები და სხვ.) მოვუყევი. ყველაზე დიდი აღფრთოვანება ალტამირას გამოქვაბულის ხარების დარბაზმა გამოიწვია. ბავშვები გაფაციცებით ათვალიერებდნენ უძველესი ტექნიკით მოხატული გამოქვაბულის კედლების ფოტოებს, მარსელინო საუტოლას ისტორიითაც მოიხიბლნენ და იმ მეცნიერებზეც კარგა გვარიანად გაბრაზდნენ, არქეოლოგიის მხურვალე გულშემატკივარს ასე უდიერად რომ მოექცნენ.

ყველაზე მნიშვნელოვანი ამბავი ბოლოსთვის მოვიტოვე. ჯერ თრიალეთის პეტროგლითების აღმოჩენის ისტორიას მოვყევი, შემდეგ კი ბავშვებს თემატური ფოტომასალა ვაჩვენე. მდინარე ავდრისხევის (ყოფილი პატარა ხრამი) ხეობის მარჯვენა ნაპირზე ჩატარებული კვლევების საფუძველზე შეიძლება ითქვას, რომ პატარა ხრამის კლდის ხელოვნება მოიცავს ძვ. წ. IX-VII და V-II ათასწლეულებს, ანუ მეზოლითურ და ენეოლით-ბრინჯაოს ხანებს, რაც საქართველოს გამოქვაბულის მხატვრობის ისტორიის მნიშვნელოვან ნაწილად აქცევს.

გამოქვაბულებში მოგზაურობის დასრულების შემდეგ, დამწერლობის უძველესი სახეობების (პიქტოგრაფიის) გაცნობის დროც დადგა. ჯერ ნახატებით ჩაწერის ხელოვნების პირველ ოსტატებზე –  შუმერებზე ვისაუბრეთ და ლურსმული დამწერლობის ნიმუშები დავათვალიერეთ, შემდეგ კი ეგვიპტური იეროგლიფების სამყაროში შევაბიჯეთ. მოსწავლეები ძველი საწერი მასალითაც დაინტერესდნენ. აქედან გამომდინარე, ბუნებრივ საღებავებზე, თიხის ფირფიტებსა და ლერწმის კალმებზე, პაპირუსის ქაღალდისა და ეტრატის დამზადების ტექნიკაზეც ვისაუბრეთ.  ასევე გავამახვილე ყურადღება წერის განსხვავებულ მიმართულებებზე და მოსწავლეებს არაბულად, ჩინურად, იაპონურად წერის პროცესის ამსახველი ვიდეომასალა ვაჩვენე. ბოლოს კი ჩინელების მიერ ქაღალდის შექმნის ისტორია გავაცანი. ასე მოვედით ქართული ანბანის შექმნის სათავეებთან.

ქართული ანბანის შექმნის ისტორიასთან დაკავშირებული ფოტო-ვიდეო მასალის გაცნობის შემდეგ, სახალისო აქტივობების დროც დადგა. მოსწავლეებმა ჯერ ასომთავრული ანბანით ჩაწერილი სიტყვები გაშიფრეს, შემდეგ კი ასომთავრულით საკუთარი სახელების ჩაწერა სცადეს. ბოლოს ისე გათამამდნენ, ნაცნობის ანდაზების/ბრძნული გამონათქვამების ასომთავრული ჩანაწერებიც გააკეთეს.

ბოლოს კალიგრაფიის მნიშვნელობაზე საუბრის დროც დადგა, მოსწავლეებს ხელნაწერი წიგნების რამდენიმე ნიმუში ვაჩვენე და კალიგრაფთა საკმაოდ ხანგრძლივი და შრომატევადი სამუშაოს შესახებ ვესაუბრე. ასევე დავაკვირდით წიგნის შიგთავსისა თუ ყდის გაფორმების ხელოვნებას და ყურადღება საზედაო ასოებზე შევაჩერეთ. რამდენიმე ნიმუშის ნახვის შემდეგ, მოსწავლეებმა თავადაც სცადეს შესწავლილი ანდაზების პირველი ასოების კალიგრაფიული ნიმუშების მსგავსად გაფორმება. ასე გავიარეთ გზა გამოქვაბულის მხატვრობიდან თანამედროვე დამწერლობამდე.

დაწყებით საფეხურზე მნიშვნელოვანია, რომ ნებისმიერი საკითხის შესწავლისას სასწავლო საფეხურის შესაბამისი ლექსიკა და თემატური თვალსაჩინოება (მულტიმედიური რესურსი) გამოიყენო, რათა მოსწავლეებს ახალი სასწავლო მასალის გაგება-გააზრების პროცესი გაუადვილდეთ. ზემოაღნიშნული ინფორმაცია მეც მაქსიმალურად გამარტივებული ენით და ფოტო-ვიდეო რესურსის დახმარებით მივიტანე ჩემს მოსწავლეებამდე. სტატიის დასასრულს რამდენიმე სასარგებლო ლინკს გაგიზიარებთ:

1. დოკუმენტური ფილმი ალტამირას გამოქვაბულის შესახებ: https://www.youtube.com/watch?v=rCEIoSqHvpw
2. სხვადასხვა ანბანით წერის მიმართულების ამსახველი ვიდეომასალა:

ა. არაბული დამწერლობა  https://www.youtube.com/shorts/9RWupxv8ro0

             ბ. იაპონური დამწერლობა  https://www.youtube.com/shorts/d6lrVHqEvJA

             გ. ჩინური დამწერლობა  https://www.youtube.com/shorts/qZ_21UZbqio

1. მოკლე ვიდეოები ქართული დამწერლობის შექმნის შესახებ:

ა. https://www.youtube.com/watch?v=c5dPS2fYK8c

ბ. https://www.youtube.com/watch?v=ipWGmHEpUyU

1. ქართული ანბანის განვითარების ეტაპები:

ა.  ასომთავრული ანბანი

https://www.youtube.com/watch?v=3QmPWu8Xm-c

ბ. ნუსხა-ხუცური ანბანი

https://www.youtube.com/watch?v=KjSzZl4P0Vw

1. ქართული კალიგრაფია

ა. კალიგრაფიული ნიმუშების კოლაჟი https://www.youtube.com/watch?v=AoQwslTS5vM

ბ. ფრაზის კალიგრაფიული ნიმუში https://www.youtube.com/watch?v=u8bvCf1FL60

გ. საზედაო ასოს შექმნის მაგალითი

https://www.youtube.com/watch?v=l-NopcVDUdM

ადრეულ ასაკში, ფსიქიკური ჯანმრთელობის შენარჩუნებასა და ჯანსაღი კომუნიკაციის უნარების ჩამოყალიბებას მნიშვნელოვნად აფერხებს ციფრულ ტექნოლოგიებზე მიჯაჭვულობა და ონლაინ სივრცეში გადაბარგებულ მოზარდებში რეალობის შეგრძნების დაქვეითება/არასწორად აღქმა. სამწუხარო ფაქტია, რომ ბავშვებს, გაჯეტების დახმარებით, ონლაინ კომუნიკაცია უფრო უადვილდებათ, ვიდრე ფიზიკურ გარემოში დიალოგის წარმართვა.

ზეპირმეტყველების უნარ-ჩვევების განვითარება ქართული ენისა და ლიტერატურის საგნობრივი კომპეტენციის მნიშვნელოვანი შემადგენელი ნაწილია. აქედან გამომდინარე, თითქმის ყოველდღე ვატარებთ აღნიშნული უნარის განვითარებაზე ორიენტირებულ აქტივობებს, რაც იმას ნიშნავს, რომ ქართულის გაკვეთილზე ყველაზე მკაფიოდ ჩანს კომუნიკაციის წარმართვისა და საკუთარი ნააზრევის ნათლად და თანმიმდევრულად ჩამოყალიბების სირთულეები.

ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, მოსწავლეებს უნდა გამოვუმუშავოთ ზეპირი მეტყველების კულტურა და, ზოგადად, სამეტყველო ქცევა, რომელიც თავის თავში მოიაზრებს მოსმენასა და ლაპარაკს. აღნიშნული უნარები კომუნიკაციის წარმართვის პროცესის მთავარ მამოძრავებელ ძალას წარმოადგენს. თავის მხრივ, აზრის ნათლად ჩამოყალიბების, კომუნიკაციის მართვისა და ინტერაქტიური უნარების განვითარება ინდივიდის ჰუმანურ, განსხვავებული აზრის პატივისმცემელ  მოქალაქედ ჩამოყალიბებას უწყობს ხელს. შესაბამისად, ზეპირმეტყველების უნარ-ჩვევების განვითარება თანამედროვე სკოლის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან მოვალეობად შეგვიძლია მივიჩნიოთ.

ამას წინათ, ერთ-ერთ სოციალურ ქსელში შემთხვევით გადავაწყდი ძალიან საინტერესო პროექტს „მომიყევი რაც გინდა“ (იდეის ავტორი – ნოდარ ტურაშვილი) და მაშინვე გადავწყვიტე, ჩემი მოსწავლეებისთვის ერთი დაუვიწყარი დღე მომეწყო ამ თითქოს ჩვეულებრივი, მაგრამ ჯადოსნური ჯოხივით საჭირო სიტყვით ,,მომიყევი”. აიქნევ და „ვუალა“ –  ჯადოსნური ამბებიც მზადაა!

მოსწავლეებს ჯერ პროექტის ე.წ. საკომუნიკაციო ბარათები ვაჩვენე და ილუსტრაციებთან განთავსებულ მინაწერებში ჩამალულ მთავარ სათქმელებზე დავაფიქრე, შემდეგ ამავე მინაწერების გაგრძელება/გავრცობა ვცადეთ. ბოლოს კი თავადაც შევქმენით და გამოვიყენეთ მსგავსი ბარათები. დღის დასასრულს ბავშვებმა თავადვე აღიარეს, რომ ამდენწლიანი ნაცნობობის მიუხედავად, მაინც ბევრი ახალი რამ გაიგეს ერთმანეთის შესახებ.

ბარათი N1

ალბათ თქვენც გქონიათ შემთხვევა, გაიცნობ ადამიანს, მოგეწონება, დაგაინტერესებს. იმასაც აშკარად მოსწონხარ, აინტერესებ, მაგრამ რაღაც ამოუცნობი ძალა ბარიერივით აღმართულა თქვენ შორის და ერთმანეთი ვერა და ვერ მოგიშინაურებიათ. არადა, შეიძლება ყველაფერი სულ სხვანაირად ყოფილიყო, ერთხელ მაინც რომ გეთქვათ ერთმანეთისთვის: „მომიყევი რაც გინდა!“

ბარათი N2

ბევრი ვიმსჯელეთ, როგორ შეიძლება მოვყვეთ არაფერზე. შემდეგ გავიხსენეთ ყოველდღიურობაში მზა პასუხად გამჯდარი საპასუხო ფრაზა კითხვაზე: „რა ხდება შენკენ?“ – „რავი, არც არაფერი!“ და მივხვდით, რომ თუ ადამიანის გაცნობა მართლა გინდა, მას ამ არაფრისფერ ბურუსში ცისარტყელის დანახვა უნდა შეაძლებინო. შემდეგ კი ბარათის ტექსტს ერთი საპასუხო ფრაზა მივამატეთ: „ერთად აღმოვაჩინოთ შენი არაფრისფერი!“

ბარათი N3

რადგან ცისარტყელა ვახსენე, აქვე ჩემს საყვარელ ბარათს გაჩვენებთ:

ამ სილამაზეს უპასუხოდ როგორ დავტოვებდით და ბარათის ე.წ. ადრესატს კიდევ ერთი რამ ვთხოვეთ: „ცისარტყელა ფიქრებზე მომიყევი დაღლამდე…“

ბარათი N4

მომდევნო ბარათის ნახვისას ცოტა კი დავსევდიანდით, მაგრამ სევდა ხომ ისეთივე ბუნებრივი ემოციაა, როგორიც – სიხარული. ასე რომ, მისი განცდაც და თანაგანცდაც ძალიან მნიშვნელოვანია, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ვინმესთვის შენ მიერ გადატანილი სირთულეების გაზიარება გინდა.

რამდენიმე მოსწავლემ გაიხსენა, რომ ხშირად სდომებიათ თანატოლებთან რთულ დღეებზე საუბარი, თუმცა პირველი ნაბიჯის გადადგმა ყოველთვის უჭირდათ. აქედან გამომდინარე, ბარათის ტექსტი აი ასე გავაგრძელეთ: „ხელს ჩაგკიდებ და სიტყვების ლაბირინთში გატარებ.“

ბარათი N5

რაიმეს შეგროვების სურვილი  ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ადამიანური მისწრაფებაა და ის თვითორგანიზების, მოთმინებისა და მიზანდასახულობის მნიშვნელოვან უნარებს ავითარებს (ბუნებრივია, არ ვგულისხმობ შემგროვებლობას, როგორც პათოლოგიას). ბავშვობაში, „ქინდერ სიურპრიზის“ სათამაშოებით დაწყებული, ცნობილი საღეჭი რეზინის „Love is…“ ქაღალდებით დამთავრებული, რას აღარ ვაგროვებდი და დღემდე მწარედ მახსენდება ზემოაღნიშნული კოლექციის სარემონტო სამუშაოების ალიაქოთში დაკარგვით გამოწვეული ტკივილი. ეს ყველაფერი კი ამ პატარა ბარათმა მომაგონა და მასზე წაწერილი ფრაზა ლამის წაკითხვისთანავე გავაგრძელე: „ბოლოს ძირს რომ დაგივარდა, ვითომ-ვითომ, შემთხვევით…“

ბარათი N6

მოზარდებს ხშირად აშფოთებს თავიანთი სიზმრები. არაერთხელ შევსწრებივარ, როგორ უყვებოდნენ ერთმანეთს წინა ღამით დასიზმრებულ კოშმარს და თავიანთ განცდებსაც უზიარებდნენ. მომდევნო ბარათიც სწორედ ამ ნიშნით შევარჩიე.

მოსწავლეებს ცოტა რამ ჩემს სიზმრებზეც მოვუყევი. გავანდე, როგორ მეშინოდა მათი ბავშვობაში. მოგვიანებით კი ისინი ზღაპრებად ვაქციე და დღიურშიც ვიწერდი, როგორც ერთ-ერთ საინტერესო თავგადასავალს. ასე დავძლიე სიზმრების შიში. ჩემმა მონათხრობმა ბავშვები შეაგულიანა. მათ თავიანთი სიზმრების სკივრიდან ყველაზე საშიში ამბები ამოალაგეს. დავალების იდეაც აქვე გაჩნდა: მოსწავლეებს თავიანთი სიზმრებისთვის ზღაპრის ფორმა უნდა მიეცათ და თემატური ილუსტრაციებით გაეფორმებინათ. ასევე გავიხსენეთ უსაყვარლესი ურჩხულები – ჯეიმს სალივანი და მაიკ ვაზოვსკი ანიმაციური ფილმიდან „მონსტრების კორპორაცია“. ვიღაცამ ისიც თქვა, ახლა რომ ვკითხულობ, იმ წიგნის ერთ-ერთ ეპიზოდში (ჯოან როულინგი, „ჰარი პოტერი და აზკაბანის ტყვე“) შიშის სიცილით დამარცხების შესახებ ამოვიკითხეო. ამასობაში,  მგონი საკუთარი მონსტრებიც მოვათვინიერეთ.

ბარათი N7

აღნიშნული პროექტი ზრუნვასთან დაკავშირებული ბარათებით დავასრულეთ და ყველამ ჩვენი შინაური ცხოველები თუ ფრინველები ანუ უცხო ენაზე მოლაპარაკე, მაგრამ მაინც ძვირფასი მეგობრები გავიხსენეთ.

ამ ბარათებიდან ერთ-ერთმა განსაკუთრებული შთაბეჭდილება მოახდინა ჩემზე და ბავშვებს აი ასეთი დასასრული შევთავაზე: „…ნამცეცებზეც მოყევი, როგორ უქუცმაცებდი?!“

აქვე მოსწავლეების მიერ დამზადებულ რამდენიმე  საკომუნიკაციო ბარათსაც გაგიზიარებთ:

სასიამოვნო მოგზაურობას გისურვებთ დამეგობრების ამ უცნაურ, მაგრამ ძალიან საინტერესო, თავგადასავლებით სავსე გზაზე.